(Luận văn thạc sĩ) thiết lập cơ quan tài phán hành chính góp phần hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRỊNH THỊ HƯƠNG GIANG

THIẾT LẬP CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH
GĨP PHẦN HỒN THIỆN CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT
KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2007


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRỊNH THỊ HƯƠNG GIANG

THIẾT LẬP CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH
GĨP PHẦN HỒN THIỆN CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT
KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

CHUYÊN NGÀNH: Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật
MÃ SỐ: 60 38 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. Phạm Hồng Thái

HÀ NỘI - 2007


MỤC LỤC
Lời nói đầu --------------------------------------------------------------- 1
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ quan
tài phán hành chính ở Việt Nam --------------------------------------- 6
1.1. Cơ sở lý luận -------------------------------------------------------- 6
1.1.1. Sự phân công quyền lực trong tổ chức bộ máy nhà
nước Việt Nam ------------------------------------------------------ 6
1.1.2. Về hành chính quản lý và hành chính tài phán ---------- 10
1.1.3. Về khiếu kiện và giải quyết khiếu kiện hành chính ở
nước ta hiện nay --------------------------------------------------- 12
1.2. Cơ sở thực tiễn ----------------------------------------------------- 15
1.2.1. Tình hình khiếu kiện và khiếu kiện hành chính ở
nước ta hiện nay ---------------------------------------------------- 15
1.2.2. Thực tiễn tổ chức và hoạt động của tồ hành chính
(thuộc TAND) ------------------------------------------------------ 19
1.2.3. Yêu cầu giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt
Nam sau khi ký Hiệp định Thương mại song phương Việt
Nam – Hoa Kỳ và gia nhập WTO -------------------------------- 22
1.2.4. Cải thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính
theo yêu cầu cải cách hành chính nhà nước -------------------- 24
Chương 2: Mơ hình cơ quan tài phán hành chính ở Việt nam
dựa trên sự đúc kết kinh nghiệm của nước ngoài và thực tiễn
Việt Nam ---------------------------------------------------------------- 26
2.1. Sự cần thiết phải thiết lập cơ quan tài phán hành chính ở
Việt Nam trong bối cảnh hiện nay ----------------------------------- 26
2.2. Mô hình đề xuất về tổ chức cơ quan tài phán hành chính ở

Việt Nam ---------------------------------------------------------------- 33
2.2.1. Tổ chức của cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam - 33
2.2.1.1. Cơ cấu tổ chức ----------------------------------------- 33


2.2.1.2. Về nhân sự (tài phán viên và cộng tác viên)-------- 39
2.2.2. Thẩm quyền, chức năng của cơ quan tài phán hành
chính ở Việt Nam ------------------------------------------------------- 42
2.2.3. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở cơ quan
tài phán hành chính ------------------------------------------------ 50
2.2.3.1. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước
ta hiện nay ------------------------------------------------------- 50
2.2.3.2. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính của cơ
quan tài phán hành chính --------------------------------------- 58
2.2.4. Mối quan hệ của cơ quan tài phán hành chính với cơ
quan hành chính và với tồ hành chính ------------------------- 62
2.2.4.1. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính
và cơ quan hành chính --------------------------------------------- 62
2.2.4.2. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính
và tồ hành chính thuộc TAND tối cao -------------------------- 64
Chương 3: Các giải pháp và đề xuất để thiết lập cơ quan tài
phán hành chính ở Việt Nam ------------------------------------------ 67
3.1. Các giải pháp --------------------------------------------------- 67
3.1.1. Về tính cấp thiết phải thành lập cơ quan tài phán
hành chính ------------------------------------------------------- 67
3.1.2. Hồn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo liên quan
đến cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính --- 68
3.1.3. Về nhân sự của cơ quan tài phán hành chính (tài
phán viên và cộng tác viên) ------------------------------------ 70
3.2. Một số đề xuất ------------------------------------------------ 71

Kết luận ------------------------------------------------------------------ 76
Tài liệu tham khảo ------------------------------------------------------ 78


LỜI NĨI ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Quản lý hành chính là một trong những hoạt động quan trọng
của bộ máy nhà nước. Khiếu nại là một quyền quan trọng của công
dân được ghi nhận trong Hiến pháp và được thể chế hố trong các văn
bản pháp luật có liên quan. Sau khi ký kết Hiệp định Thương mại song
phương Việt Nam – Hoa Kỳ, Việt Nam gia nhập WTO đưa nước ta
hội nhập với nền kinh tế thế giới khiến chúng ta phải đối mặt với
khơng ít khó khăn, nhất là trong các tranh chấp, cần nhờ đến sự can
thiệp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Vì thế, hoàn thiện một cơ
chế giải quyết tranh chấp, đặc biệt là tranh chấp hành chính, là một
yêu cầu cấp thiết.
Hiện nay, chúng ta đang giải quyết các tranh chấp hành chính
(khiếu kiện hành chính) theo kiểu “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, khiến
những hoạt động khiếu nại vượt cấp, đông người, kéo dài diễn ra
thường xuyên và để lại nhiều hậu quả xấu cho xã hội. Giải quyết tốt
tình trạng này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hành chính nhà
nước.
Từ yêu cầu thực tiễn cũng như tình hình chung của thế giới,
chúng ta cần xây dựng một hệ thống cơ quan tài phán hành chính để
tách chức năng tài phán hành chính khỏi cơ quan hành chính. Vì
những lý do đó, tơi đã chọn và nghiên cứu đề tài “Thiết lập cơ quan
tài phán hành chính góp phần hồn thiện cơ chế giải quyết khiếu
kiện hành chính ở nước ta hiện nay” để làm Luận văn thạc sỹ.
2.Tình hình nghiên cứu
Sự quan tâm về vấn đề tài phán hành chính đã được đề cập

đến ở Việt Nam ngay từ những năm 1990, thể hiện trong rất nhiều
cơng trình nghiên cứu của cá nhân và tập thể ở nhiều cấp độ đã góp
phần khơng nhỏ vào việc hồn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành
chính ở nước ta trong thời gian đó với việc thành lập tồ hành chính
(thuộc hệ thống TAND) và việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Tổ chức TAND được Quốc hội khố IX, kỳ họp thứ 8 thơng qua tháng
10/1995).

1


3.Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Luận văn nghiên cứu nhằm mục đích:
Lý giải tính cấp thiết phải thiết lập cơ quan tài phán hành
chính trên cơ sở rút kinh nghiệm từ mơ hình cơ quan tài phán hành
chính ở một số nước trên thế giới;
- Đề xuất một mơ hình cơ quan tài phán hành chính thích hợp
với thực trạng của Việt Nam, cũng như những giải pháp nhằm hoàn
thiện tổ chức, tăng cường chức năng của cơ quan này trong điều kiện
ở nước ta.
4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Thực trạng giải quyết khiếu hành chính ở Việt Nam và lý do
phải thiết lập một hệ thống cơ quan tài phán hành chính;
- Tổ chức, thẩm quyền, mối quan hệ với các cơ quan hành
chính và Tồ hành chính của cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam.
5.Phương pháp nghiên cứu
Luận văn này được viết bằng các phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử Mác – Lenin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng và Nhà nước về nhà
nước pháp quyền XHCN, pháp luật, khiếu nại, khiếu kiện và cơ chế

giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính. Ngồi ra, luận văn cịn
được sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, tổng kết thực
tiễn để xem xét và đưa ra những kiến giải cụ thể về lý luận và thực
tiễn của việc thành lập cơ quan tài phán hành chính ở nước ta.
6.Nội dung mới và ý nghĩa của luận văn
Tài phán hành chính là một vấn đề khơng mới trong cơng tác
nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở
nước ta trong gần 2 thập kỷ qua, song thông qua việc nghiên cứu thực
trạng giải quyết khiếu kiện hành chính và mơ hình cơ quan tài phán ở
một số nước trên thế giới, luận văn này hy vọng sẽ đưa ra được những
kiến giải thích hợp cho tính cấp thiết phải thành lập cơ quan tài phán
hành chính ở Việt Nam, cũng như đưa ra được một mơ hình cơ quan
tài phán thích hợp cho điều kiện hiện nay ở nước ta và quá trình hội
nhập quốc tế.

2


7. Kết cấu luận văn
Ngồi lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn được xây dựng theo 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ
quan tài phán hành chính ở Việt Nam
- Chương 2: Mơ hình cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam
dựa trên sự đúc kết kinh nghiệm của nước ngoài và thực tiễn Việt
Nam.
- Chương 3: Các giải pháp và đề xuất để thiết lập cơ quan tài
phán hành chính ở Việt Nam./.

3

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
THIẾT LẬP CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH
Ở VIỆT NAM
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Sự phân công quyền lực trong tổ chức bộ máy nhà
nước Việt Nam
Để làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ quan
tài phán hành chính ở Việt Nam, luận văn tập trung phân tích hai vấn
đề căn bản có tính lý luận: Một là quan điểm tổ chức thực hiện quyền
lực trong Hiến pháp Việt Nam năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001),
tư tưởng phân quyền trong tổ chức quyền lực nhà nước, mà chủ yếu là
tư tưởng của Montesquieu và khẳng định rằng, tổ chức bộ máy nhà
nước ta dựa trên cơ sở quan điểm quyền lực nhà nước là thống nhất,
nhưng đã tiếp thu những nguyên lý cơ bản của lý thuyết phân quyền
thể hiện ở sự phân công chức năng của các cơ quan nhà nước: Quốc
hội – cơ quan quyền lực cao nhất, có chức năng lập hiến, lập pháp và
giám sát tối cao, Chính phủ - cơ quan hành pháp cao nhất, có chức
năng thi hành pháp luật trong quá trình quản lý và điều hành xã hội,
toà án – cơ quan xét xử và Viện Kiểm sát thực hiện chức năng công tố
và kiểm sát việc thực hiện pháp luật; Hai là phân biệt giữa hành chính
quản lý và hành chính tài phán với tư cách là những mặt hoạt động cơ
bản của bộ máy hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay.
1.1.2. Về hành chính quản lý và hành chính tài phán
Hành chính quản lý là chức năng chính của cơ quan hành
chính nhà nước, quản lý mọi mặt của đời sống xã hội… bằng pháp
luật công, cụ thể là pháp luật hành chính, mà pháp luật cơng mang tính
một chiều, khơng bình đẳng giữa một bên là cơ quan nhà nước (hay

người có thẩm quyền) và một bên là cơng dân. Trong mối quan hệ đó
sẽ có lúc phát sinh mâu thuẫn nên cần có một cơ quan trung gian
(mang tính hồ giải) nhằm kéo lợi ích hai bên lại gần nhau hơn. Cơ
quan đó về thực chất sẽ thực hiện chức năng tài phán hành chính.
“Tài phán hành chính” được xây dựng dựa trên học thuyết về

4


trách nhiệm của Nhà nước trước công dân (gắn liền với học thuyết nhà
nước của dân, do dân và vì dân), nghĩa là phủ nhận học thuyết về
quyền miễn trừ cho Nhà nước trong các quyết định của mình. Hành
chính quản lý và hành chính tài phán có mối quan hệ mật thiết với
nhau. Thực tiễn cho thấy, khiếu kiện hành chính có nhiều điểm đặc
biệt, rất khác so với các khiếu kiện khác. Vì thế, để có cơ chế giải
quyết tương ứng cần phân biệt rõ hai lĩnh vực này trên cơ sở có sự
phân định giữa luật cơng và luật tư.
1.1.3. Về khiếu kiện và giải quyết khiếu kiện hành chính
ở Việt Nam.
Khiếu nại, tố cáo là một quyền hiến định của mọi công dân
Việt Nam. Đảng và Nhà nước ta rất chú trọng đến công tác giải quyết
khiếu nại của công dân và đã ban hành nhiều văn bản liên quan như:
Luật Khiếu nại, Tố cáo 1998 (sửa đổi, bổ sung năm 2005), Pháp lệnh
thủ tục giải quyết các vụ án hành chính 1996 (sửa đổi, bổ sung năm
1998, 2006). Với cơ chế giải quyết khiếu kiện hiện nay, cơ quan hành
chính vừa là người ra quyết định hành chính trong q trình quản lý
hành chính, vừa là người giải quyết các khiếu nại liên quan đến quyết
định của mình. Việc thực hiện đồng thời hai chức năng hành chính
quản lý và hành chính tài phán sẽ khơng thể đảm bảo tính vơ tư, khách
quan trong q trình giải quyết khiếu kiện hành chính.

Từ những vấn đề lý luận được nêu trên, có thể thấy, việc thiết
lập một cơ quan tài phán hành chính để tách chức năng tài phán hành
chính ra khỏi hoạt động của cơ quan hành chính là một u cầu cấp
thiết trong tình hình hiện nay ở nước ta.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Tình hình khiếu kiện và khiếu kiện hành chính ở nước ta
hiện nay
Thực tế cho thấy, tình hình khiếu nại hành chính ở nước ta đã
có nhiều giai đoạn diễn biến phức tạp. Theo Báo cáo xét khiếu tố của
Thanh tra Chính phủ (2000 – 2004), từ năm 2000 đến năm 2001, số
lượng các vụ khiếu nại năm sau luôn nhiều hơn năm trước, số vụ
khiếu nại vượt cấp, đông người gia tăng theo từng năm (trực tiếp

5


khiếu nại, tố cáo lên trung ương tăng 20%/năm), một số vụ trở thành
“điểm nóng” … Từ năm 2002 đến 2004, tình hình có biến chuyển, số
vụ khiếu nại tăng, giảm khác nhau theo từng năm, nhưng nhìn chung
là giảm, đặc biệt là các vụ khiếu nại đông người, vượt cấp.
1.2.2. Thực tiễn tổ chức và hoạt động của toà hành chính
Hàng năm tồ hành chính vẫn có nhiều cố gắng để đưa ra các
vụ khiếu kiện hành chính ra xét xử nhưng không đáng kể so với số
lượng lớn đơn khiếu nại mà các cơ quan hành chính nhà nước phải
giải quyết nhưng tính chất của các vụ khiếu kiện hành chính ngày
càng phức tạp. Như vậy, thực tế hoạt động của tồ hành chính cịn
nhiều bấp cập, q mờ nhạt và rõ ràng là không đáp ứng được những
mong đợi ban đầu khi thiết lập cơ chế tài phán hành chính này.
Do đó, cùng với việc hồn thiện tổ chức và hoạt động của tồ
hành chính, việc thiết lập một hệ thống cơ quan tài phán hành chính

cùng tồn tại, độc lập với nhau để giải quyết các vụ khiếu kiện hành
chính (mang tính chun nghiệp) sẽ góp phần khắc phục những hạn
chế trong hoạt động của toà hành chính và hồn thiện cơ chế giải
quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta.
1.2.3. Yêu cầu giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam
sau khi ký Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ
và gia nhập WTO.
Để đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam
cần phải khẩn trương sửa đổi, bổ sung một số văn bản pháp luật, trong
đó có các văn bản pháp luật về khiếu kiện và giải quyết khiếu kiện
hành chính, bảo đảm phù hợp với các qui định của WTO, Hiệp định
Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ và các thông lệ quốc
tế.
Thực tế các nước cho thấy, việc thiết lập một cơ quan tài phán
hành chính để giải quyết kịp thời, nhanh chóng, khách quan các khiếu
kiện của công dân đối với các quyết định hành chính, hành vi hành
chính là ưu tiên hành đầu của Nhà nước trong q trình hồn thiện cơ
chế giải quyết khiếu kiện hành chính.
1.2.4. Cải thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính

6


theo yêu cầu cải cách hành chính nhà nước
Mục tiêu của chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà
nước trong thời gian tới là xây dựng nền hành chính dân chủ địi hỏi
nền hành chính phải được tổ chức thành một hệ thống thống nhất, ổn
định,… Trong các biện pháp để thực hiện yêu cầu trên, thành lập cơ
quan tài phán hành chính độc lập với cơ quan hành pháp và toà án là
biện pháp để khắc phục những bất cập trong cơ chế giải quyết khiếu

kiện hành chính, đề cao “trách nhiệm cơng vụ” của cơ quan hành
chính, cán bộ, công chức; tăng cường sự giám sát của nhân dân (thông
qua quyền khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện hành chính) đối với hoạt động
của cơ quan hành chính nhà nước. Việc thành lập cơ quan tài phán
hành chính cịn góp phần phân định rõ chức năng quản lý và tài phán
hành chính trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước.
Như vậy, việc thành lập cơ quan tài phán hành chính là một
yêu cầu phù hợp với tình hình hiện nay của Việt Nam cũng như quá
trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập
kinh tế quốc tế.
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính song song nhưng độc
lập với hệ thống cơ quan hành chính nhà nước và tồ án là một
phương thức góp phần đảm bảo các quyền tự do, lợi ích hợp pháp của
cơng dân, tổ chức.
- Bên cạnh việc giải quyết các tranh chấp hành chính giữa công
quyền và cá nhân, tổ chức, cơ quan tài phán hành chính cịn có vai trị
góp phần tăng cường, củng cố pháp chế và kỷ luật trong quản lý nhà
nước.
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính như sự bổ sung cho cơ
chế giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính nhằm tạo ra một con
đường bảo vệ các quyền, tự do, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

7


CHƯƠNG 2:
MƠ HÌNH CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH Ở
VIỆT NAM DỰA TRÊN SỰ ĐÚC KẾT KINH NGHIỆM CỦA
NƯỚC NGOÀI VÀ THỰC TIỄN VIỆT NAM
2.1. Sự cần thiết phải thành lập cơ quan tài phán hành

chính ở Việt Nam trong bối cảnh hiện nay
Theo qui định của pháp luật hiện hành, thủ tục giải quyết
khiếu kiện hành chính được chia thành 2 giai đoạn chính:
- Giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính;
- Khiếu nại tiếp lên cơ quan hành chính cấp trên của cơ quan đã
ban hành quyết định hoặc khiếu kiện vụ án hành chính ra tồ hành
chính (thuộc hệ thống TAND).
Cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính trên đã được áp dụng
một thời gian đủ dài để bộc lộ rõ những ưu, khuyết điểm của nó trong
thực tiễn. Giai đoạn giải quyết khiếu nại tại chính cơ quan hành chính
đã ban hành quyết định là giai đoạn có ý nghĩa thực tiễn đối với q
trình giải quyết khiếu nại và khuyết điểm – có lẽ là nguyên nhân lớn
nhất dẫn đến những bất cập của cơ chế giải quyết khiếu kiện hành
chính hiện nay ở nước ta là thực trạng “vừa đá bóng, vừa thổi cịi”.
Trong khi đó, thủ tục giải quyết khiếu kiện tại tồ hành chính lại phức
tạp và kéo dài, pháp luật về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
vẫn chưa hồn thiện, cộng với thực trạng người dân chưa có thói quen
nhờ Tồ án can thiệp khi khơng thể tự giải quyết mâu thuẫn khiến
nhiều người ngại không muốn đưa vụ việc ra trước toà. Ngoài ra, mặc
dù luật qui định, toà án hoạt động độc lập, chỉ tuân theo pháp luật
nhưng thực tế trong quan hệ xã hội, tính độc lập này chỉ có thể được
hiểu và thực hiện một cách tương đối, nhất là khi cơ quan hành pháp
trở thành bị đơn trước toà.
Cùng với sự phát triển của xã hội và nhu cầu giải quyết khiếu
nại hành chính, vấn đề thành lập một cơ quan tài phán hành chính đã
thực sự trở nên cấp thiết và là mối quan tâm của nhiều người. Cũng
chính từ mục đích thành lập cơ quan này nên trình tự, thủ tục giải
quyết khiếu kiện hành chính tại cơ quan tài phán hành chính cũng sẽ

8

phải đơn giản hơn so với tồ hành chính
2.2. Mơ hình đề xuất về tổ chức cơ quan tài phán hành
chính ở Việt Nam
Mỗi quốc gia trên giới đều lựa chọn một mơ hình cơ quan tài
phán hành chính để đảm bảo phù hợp với tổ chức bộ máy nhà nước,
thiết chế chính trị, truyền thống pháp lý, tình hình kinh tế - xã hội. Từ
đó, mơ hình cơ quan tài phán hành chính rất đa dạng, nhưng có thể
xem xét dưới hai hệ thống sau:
- Nhất hệ tài phán (một hệ thống tài phán)
- Lưỡng hệ tài phán (hai hệ thống tài phán)
Trên cơ sở phân tích mơ hình cơ quan tài phán hành chính
điển hình ở Pháp, Đức (theo mơ hình lưỡng hệ tài phán) và Trung
Quốc, Hàn Quốc (theo mơ hình nhất hệ tài phán) xây dựng một mơ
hình cơ quan tài phán hành chính thích hợp cho Việt Nam.
2.2.1. Tổ chức của cơ quan tài phán hành chính ở Việt
Nam
2.2.1.1. Cơ cấu tổ chức
Nguyên tắc tổ chức của bộ máy nhà nước ta là thống nhất (từ
trung ương đến địa phương), có sự phân cơng, phân nhiệm hợp lý giữa
các cấp các ngành. Việc thành lập cơ quan tài phán hành chính dù theo
yêu cầu nào cũng phải đáp ứng các nguyên tắc tổ chức trên.
Tham khảo mơ hình cơ quan tài phán hành chính của Pháp và
các nước theo mơ hình của Pháp, tiếp thu ưu điểm là có thể thành lập
cơ quan tài phán hành chính theo nhu cầu, cơ quan tài phán hành
chính chuyên trách; khắc phục nhược điểm là thành lập một hệ thống
cơ quan độc lập chuyên xét xử các vụ án hành chính và coi quyết định
giám đốc thẩm của Hội đồng Nhà nước là quyết định cuối cùng, trong
khi Hội đồng Nhà nước khơng phải là tồ án tối cao (cơ quan tư

pháp). Như vậy không phù hợp với nguyên tắc hiến định cơ quan toà
án là cơ quan duy nhất nhân danh nhà nước có quyền xét xử theo tinh
thần của Hiến pháp 1992. Do đó, đối với mơ hình cơ quan tài phán
hành chính của các nước theo mơ hình lưỡng hệ tài phán, ta có thể học

9


hỏi được việc tổ chức các cơ quan tài phán hành chính theo khu vực ở
3 cấp (trung ương, phúc thẩm và sơ thẩm), đặc biệt là các cơ quan tài
phán hành chính chuyên trách; tuân thủ triệt để nguyên tắc toà án là
“cơ quan xét xử duy nhất”, phù hợp với quan điểm tổ chức bộ máy
Nhà nước ta. Tuy nhiên, điểm hạn chế của mơ hình này đối với yêu
cầu của Việt Nam chính là về tổ chức.
Như vậy, cả hai mơ hình nhất hệ và lưỡng hệ tài phán trên thế
giới hiện nay đều có những ưu và khuyết điểm về tổ chức. Nhưng xét
trên bình diện chung thì tổ chức cơ quan tài phán hành chính theo mơ
hình lưỡng hệ tài phán có nhiều ưu điểm phù hợp với Việt Nam hơn
cả. Theo đó, ta có thể xây dựng cơ quan tài phán hành chính theo mơ
hình cơ quan tài phán hành chính tồn tại song song với tồ án hành
chính (thuộc TAND). Điều quan trọng là phải phân định chức năng,
thẩm quyền giữa hai cơ quan này cho hợp lý và đúng Hiến pháp, pháp
luật cũng như các qui định song phương, quốc tế mà nước ta đã tham
gia ký kết. Hệ thống cơ quan tài phán hành chính ở nước ta nên được
tổ chức theo 3 cấp: trung ương, vùng, khu vực. Ngoài ra, có thể thành
lập các cơ quan tài phán hành chính chun ngành như mơ hình của
Pháp đối với một số lĩnh vực phát sinh nhiều tranh chấp như đất đai,
sở hữu trí tuệ, thuế…
2.2.1.2. Về nhân sự (tài phán viên)
Với mục tiêu thực hiện chức năng tài phán theo một thủ tục

đơn giản, nhanh gọn nên mỗi cấp cơ quan tài phán hành chính chỉ cần
có từ 3-5 tài phán viên chuyên nghiệp, còn lại là các “cộng tác viên”
chuyên ngành. Các tài phán viên được đào tạo chuyên nghiệp về lĩnh
vực pháp luật, chuyên ngành xét xử và cả những lĩnh vực thường xảy
ra khiếu kiện như đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, chính sách
người có cơng,… Còn đội ngũ “cộng tác viên” gồm các thẩm phán,
đại diện các tổ chức nghề nghiệp, các chuyên gia đầu ngành, cấp cao
trong các lĩnh vực chuyên môn liên quan đến khiếu nại hành chính…
sẽ được mời tham gia Hội đồng tài phán tuỳ vào từng trường hợp cụ
thể. Khi giải quyết vấn đề chỉ liên quan đến pháp luật thì Hội đồng tài
phán chỉ cần 1 tài phán viên (có kiến thức pháp luật). Đối với các vụ

10


khiếu nại hành chính nói chung thì Hội đồng xét xử gồm 3 thành viên
– trong đó 1 là tài phán viên, cịn lại là các “cộng tác viên” có chuyên
môn trong lĩnh vực liên quan đến khiếu nại.
2.2.2. Thẩm quyền, chức năng của cơ quan tài phán hành
chính ở Việt Nam
Thẩm quyền giải quyết khiếu nại tức là quyền xem xét để kết
luận vấn đề mà chủ thể của quyền khiếu nại đưa ra. Thẩm quyền giải
quyết khiếu nại vốn là một vấn đề khá phức tạp vì liên quan và tác
động trực tiếp đến việc xem xét và giải quyết khiếu nại. Xem xét và
phân định rõ thẩm quyền, chức năng của các cơ quan tài phán hành
chính là yêu cầu quan trọng để tránh sự chồng chéo, đùn đẩy lẫn nhau
trong quá trình hoạt động. Đồng thời, xác định một cách rõ ràng thẩm
quyền sẽ góp phần qui định quyền và nghĩa vụ của cơ quan tài phán
hành chính trong cơ chế giải quyết khiếu nại và khiếu kiện hành chính
ở Việt Nam.

Ở các nước, thẩm quyền của các cơ quan tài phán hành chính
được qui định khác nhau, hoặc qui định theo nguyên tắc chung, hoặc
qui định cụ thể về cơ quan có thẩm quyền giải quyết trong các văn bản
quản lý của các lĩnh vực.
Pháp luật Việt Nam hiện cũng qui định rõ những vụ việc
thuộc thẩm quyền xét xử của tồ hành chính tại Điều 11 Pháp lệnh
Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính (sửa đổi, bổ sung năm 2006).
Tuy nhiên, để giải quyết số lượng vụ việc khiếu nại hành chính khổng
lồ này, Luật Khiếu nại, tố cáo qui định trách nhiệm cho thủ trưởng các
cơ quan hành chính nhà nước (từ Chủ tịch xã đến trưởng các phòng,
ban, sở. ngành, quận, huyện, tỉnh thành, bộ ngành) cùng thanh tra các
cấp, các ngành và mọi lực lượng có thể để tham gia xác minh, thẩm
tra vụ việc khi cần thiết. Điều này gây ra cản trở không nhỏ cho hoạt
động của cơ quan hành chính nhà nước. Vì vậy, thiết lập một hệ thống
cơ quan chuyên trách giải quyết các khiếu nại hành chính sẽ góp phần
“giải phóng” cho cơ quan hành chính khỏi nhiệm vụ “tài phán” bất
đắc dĩ và phức tạp này.
2.2.3. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở cơ quan

11


tài phán hành chính
2.2.3.1. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta
hiện nay.
Theo qui định hiện hành, thủ tục giải quyết khiếu nại hành
chính ở nước ta phải thực hiện qua nhiều khâu, mang nặng tính hành
chính, quan hệ cấp trên - cấp dưới nên dù yêu cầu khiếu nại được xem
xét nhiều lần nhưng vẫn không thể giải quyết dứt điểm. Thực tế hiện
nay cho thấy, ngay trong q trình tố tụng tại tồ án và quá trình làm

việc với các cơ quan tiến hành tố tụng khi giải quyết một vụ khiếu
kiện hành chính nói riêng và các vụ án khác, vai trò của các luật sư
cũng chưa thực sự được chú ý đúng mức. Từ đó càng nhấn mạnh nhu
cầu phải thay đổi cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta,
mà cụ thể là phải thiết lập cơ quan tài phán hành chính với vai trị là
chủ thể chính giải quyết các khiếu kiện hành chính để các khiếu kiện
hành chính không phải là gánh nặng của các cơ quan hành chính cũng
như tố tụng, đồng thời, có thể giải quyết thoả đáng các tranh chấp giữa
công dân và cơ quan cơng quyền (cơ quan hành chính Nhà nước,
người có thẩm quyền), đảm bảo lợi ích cao nhất của các bên. Với hoạt
động của cơ quan tài phán hành chính, tình trạng quan liêu trong quá
trình giải quyết khiếu nại sẽ được xố bỏ, thay vào đó là những giải
pháp có đầy đủ tính chất pháp lý và đáp ứng được với những yêu cầu
xã hội, yêu cầu chính trị của công tác giải quyết khiếu kiện hiện nay.
Bên cạnh thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính
nhà nước, pháp luật về khiếu nại, tố cáo và pháp luật về tồ án nhân
dân cịn qui định thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính tại tồ hành
chính. Mặc dù thủ tục giải quyết khiếu nại tại cơ quan hành chính cịn
nhiều bất cập, song khơng thể phủ nhận ý nghĩa thực tế của giai đoạn
này. Thực tế, tại Mỹ và nhiều nước khác cũng vẫn áp dụng thủ tục giải
quyết tranh chấp hành chính theo ba kênh: một là bản thân người ra
quyết định, tiếp đến là tư pháp hành chính, cuối cùng là xét xử theo
trình tự tố tụng tại Toà án theo hai cấp.
Như vậy, cả cơ quan hành chính và tồ hành chính trong cơ
chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta đều đóng

12


một vai trò nhất định. Tuy nhiên, do những yêu cầu thực tế nên vai trị

này đã khơng được phát huy hiệu quả, để lại nhiều bất cập trong quá
trình thực hiện. Do đó, việc thiết lập một cơ chế mới để giải quyết các
khiếu nại, khiếu kiện hành chính với sự tham gia của cơ quan tài phán
hành chính là một yêu cầu chính đáng trong giai đoạn phát triển hiện
nay và lâu dài của nước ta trong quá trình hội nhập.
2.2.3.2. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính của cơ quan
tài phán hành chính
Theo kinh nghiệm của các nước, đặc biệt là Mỹ, cơ quan tài
phán hành chính được coi như một cơ quan “hồ giải” – làm trung
gian giữa người khiếu nại và cơ quan hành chính bị khiếu nại để giải
quyết những bức xúc, những tranh chấp phát sinh trong quá trình quản
lý và bị quản lý. Vì thế, có thể qui định thủ tục giải quyết khiếu kiện
hành chính tại cơ quan tài phán hành chính như sau:
- Khi nhận được khiếu kiện, cơ quan tài phán hành chính tiến
hành thẩm tra, xác minh. Trường hợp có căn cứ cho rằng quyết định
hoặc hành vi hành chính trái pháp luật, cơ quan tài phán hành chính sẽ
tiến hành hồ giải hoặc u cầu cơ quan hành chính sửa chữa, khắc
phục hoặc huỷ bỏ quyết định sai trái. Nếu cơ quan hành chính chấp
hành thành công, cơ quan tài phán ra phán quyết công nhận chấm dứt
việc khiếu kiện.
- Nếu việc hồ giải khơng thành hoặc cơ quan hành chính
khơng chấp hành u cầu sửa chữa của cơ quan tài phán hành chính
thì đưa vụ việc ra giải quyết ở cơ quan tài phán hành chính theo thủ
tục riêng được áp dụng tại cơ quan này.
- Nếu việc giải quyết tại cơ quan tài phán hành chính có sai
lầm thì vụ việc được đưa ra tồ hành chính để xem xét về mặt áp dụng
pháp luật.
2.2.4. Mối quan hệ của cơ quan tài phán hành chính với cơ
quan hành chính và với tồ hành chính.
Để đảm bảo được tính độc lập trong q trình giải quyết

khiếu nại hành chính, cơ quan tài phán hành chính phải được thành lập
là cơ quan thuộc Chính phủ, độc lập với cơ quan hành chính quản lý,

13


dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Chính phủ (hay người được Thủ
tướng uỷ quyền). Phán quyết cuả cơ quan tài phán hành chính phải
chịu sự giám đốc của TAND tối cao. Có như vậy mới đảm bảo ngun
tắc “Tồ án nhân dân tối cao là cơ quan xét xử cao nhất của nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 134 Hiến pháp 1992) và
qui định tại Điều 109 của Hiến pháp: “Chính phủ là cơ quan hành
chính nhà nước cao nhất”.
2.2.4.1. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và cơ
quan hành chính.
Khi cơ quan tài phán hành chính được thành lập thì sẽ đảm
trách việc giải quyết các khiếu kiện hành chính đã được giải quyết ở
cơ quan hành chính mà khơng thành hoặc khơng được giải quyết. Vì
thế, cơ quan tài phán hành chính sẽ độc lập với cơ quan hành chính,
chỉ thực hiện chức năng tài phán, không thực hiện chức năng quản lý
hành chính (thuộc chức năng của cơ quan hành chính). Dù vậy, cơ
quan tài phán hành chính thực chất vẫn sẽ là một cơ quan hành chính
(có quan hệ về ngân sách nhà nước trong quá trình hoạt động) nhưng
hoạt động theo thủ tục tài phán.
Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và cơ quan
hành chính thực chất sẽ là mối quan hệ giữa hai hệ thống cơ quan
thuộc bộ máy nhà nước (nhánh quyền lực hành pháp), với chức năng,
thẩm quyền riêng biệt. Điều quan trọng là cơ quan tài phán hành chính
hồn tồn độc lập với cơ quan hành chính (cơ quan, ngừơi ra quyết
định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại). Có như vậy mới

đảm bảo hiệu quả hoạt động của cơ quan tài phán hành chính.
2.2.4.2. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và tồ
hành chính thuộc TAND tối cao.
Theo qui định của Điều 127 và Điều 134 Hiến pháp, chức
năng xét xử chỉ thuộc về một mình tồ án. Do vậy, đối với tồ hành
chính, cơ quan tài phán hành chính chỉ là một cấp giải quyết khiếu
kiện hành chính về mặt nội dung. Khi quyết định hoặc việc giải quyết
của cơ quan tài phán có sai lầm thì mới phải đưa ra tồ hành chính để
xem xét về việc áp dụng pháp luật với điều kiện một bên tranh chấp
đưa ra yêu cầu xem xét lại phán quyết của cơ quan tài phán hành
14


chính trong một thời gian luật định. Như vậy, dù cơ quan tài phán có
được thành lập thì tồ hành chính vẫn tồn tại với chức năng riêng, đặc
trưng của hệ thống tồ án là xét xử.
Tóm lại, với chức năng và thẩm quyền riêng biệt, cơ quan tài
phán hành chính sẽ là một khâu trung gian để giải quyết khiếu kiện
hành chính, nhằm tách chức năng tài phán hành chính ra khỏi cơ quan
hành chính và giảm tải cho tồ hành chính trong q trình giải quyết
các tranh chấp hành chính đang ngày càng có xu hướng gia tăng về số
lượng và tính chất phức tạp.
- Các quyết định của cơ quan tài phán hành chính phải được
đảm bảo thi hành bằng những biện pháp cưỡng chế nhà nước (như đối
với các quyết định của toà án).
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính là phù hợp với điều
kiện hiện nay ở nước ta và như là bước chuẩn bị cho q trình mà mọi
tranh chấp hành chính đều có thể được giải quyết thơng qua tồ án.

15

CHƯƠNG 3:
CÁC GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT ĐỂ THIẾT LẬP
CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM
Qua những nghiên cứu các mơ hình cơ quan tài phán ở một số
quốc gia trên thế giới và thực tiễn giải quyết khiếu kiện hành chính
của Việt Nam, cho thấy, để mơ hình cơ quan tài phán có thể áp dụng
trên thực tiễn cần phải có một số thay đổi, bổ sung cho các qui định
pháp luật về cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước
ta cũng như cơ chế đào tạo, bồi dưỡng nhân sự cho hệ thống cơ quan
này trong mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và cơ quan
hành chính, tồ hành chính.
3.1. Các giải pháp
3.1.1. Về tính cấp thiết phải thành lập cơ quan tài phán
hành chính:
Để việc tuân thủ pháp luật của cơ quan nhà nước và cán bộ,
công chức và việc bảo vệ các quyền và lợi ích cơ bản của công dân đã
được pháp luật công nhận phải trên thực tế, phải có một cơ chế kiểm
sốt hữu hiệu hoạt động của cơ quan nhà nước và cán bộ, cơng chức
trong q trình quản lý, điều hành xã hội, khắc phục những biểu hiện
cửa quyền, lạm quyền, lộng quyền hoặc trốn tránh thẩm quyền, vô
trách nhiệm trước nhiệm vụ bảo vệ các quyền tự do dân chủ của nhân
dân đã được pháp luật ghi nhận. Do vậy, phải thành lập cơ quan tài
phán hành chính để phán quyết tính hợp pháp hoặc bất hợp pháp của
quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước
và cán bộ, công chức, khi những quyết định và hành vi đó xâm hại đến
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Mặc dù pháp luật về khiếu nại tố cáo và thanh tra đã có nhiều
qui định để huy động tồn bộ lực lượng có thể tham gia vào quá trình

thẩm tra, xác minh và giải quyết khiếu nại hành chính song với cơ chế
“Bộ trưởng - thẩm phán” nên q trình giải quyết khiếu nại hành
chính cịn thiếu tính khách quan, dân chủ; trong khi đó, cơ quan thanh
tra chỉ có thể xác minh, kiến nghị cách giải quyết đối với các khiếu nại
hành chính đến cơ quan hành chính có quyết định hay hành vi hành

16


chính bị khiếu nại hoặc cơ quan hành chính cấp trên, các cơ quan chức
năng khác. Bên cạnh đó, tình trạng đùn đẩy, lảng tránh của các cơ
quan hành chính khi giải quyết khiếu nại của công dân đã khiến q
trình giải quyết đã khơng đạt hiệu quả, tồn đọng dẫn đến tình trạng
khiếu kiện kéo dài, đơng người, hình thành những “điểm nóng” về
khiếu nại trong thời gian qua. Do đó, tính cấp thiết của việc thành lập
cơ quan tài phán hành chính là khơng thể phủ nhận, đặc biệt trong quá
trình hội nhập kinh tế - quốc tế với nhiều văn bản pháp lý mang tính
song phương và đa phương mà Việt Nam đã tham gia đều yêu cầu
phải có một cơ quan chuyên trách để giải quyết các khiếu nại hành
chính.
Tuy nhiên, cần phải quan niệm rõ ràng rằng, cơ quan tài phán
hành chính được thành lập không phải là để làm thay chức năng xét
xử của tồ hành chính mà thực sự là một bước phát triển cao hơn, một
sự phát triển về chất việc giải quyết khiếu nại từ trước đến nay do các
cơ quan hành chính và Thanh tra nhà nước các cấp, các ngành đảm
nhận.
3.1.2. Hoàn thiện pháp luật khiếu nại tố cáo liên quan đến
cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính.
Từ thực tiễn giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở
nước ta cho thấy, mọi bất cập, hạn chế của cơ chế này đều xuất phát từ

các qui định pháp luật về khiếu nại, tố cáo chưa thực sự rõ ràng, cịn
nhiều chồng chéo và chưa hồn thiện. Có thấy điều này ngay trong qui
định về quyết định hành chính trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các
vụ án hành chính, Luật Khiếu nại tố cáo và các hướng dẫn của
TANDTC cịn nhiều mâu thuẫn, khơng phù hợp với nhau, gây khó
khăn cho việc xác định thẩm quyền, phạm vi của cơ quan tài phán
hành chính trong quá trình tiếp nhận và sử lý các khiếu kiện hành
chính. Từ việc khó xác định thẩm quyền sẽ dẫn đến sự đùn đẩy, lảng
tránh xử lý khiếu kiện hành chính – cũng là một trong những nguyên
nhân dẫn đến sự khiếu kiện không đúng nơi, đúng người. Với thực
trạng trên, khi cơ quan tài phán hành chính được thành lập sẽ rất khó
phân biệt được thẩm quyền, phạm vi hoạt động của cơ quan tài phán

17


hành chính và tồ hành chính. Đây là một trở ngại cần được khắc phục
để tăng hiệu quả hoạt động của hai hệ thống cơ quan này.
Qui định của pháp luật về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu
nại hành chính q rườm rà, khơng tạo nhiều điều kiện cho người
khiếu nại (công dân) được tham gia bày tỏ quan điểm, ý kiến riêng
nên thường dẫn đến những khiếu kiện kéo dài do người khiếu nại
khơng đồng tình với quyết định giải quyết khiếu nại của cơ quan chức
năng. Theo pháp luật về khiếu nại tố cáo, trình tự giải quyết khiếu nại
hành chính phải trải qua các bước bắt buộc: khiếu nại lần đầu tại cơ
quan hành chính hoặc người có thẩm quyền đã ban hành quyết định
hành chính hay thực hiện hành vi hành chính được cho là có thể xâm
phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân; khi không đồng ý với
kết quả giải quyết khiếu nại hoặc đã hết thời gian khiếu nại mà khơng
có kết quả giải quyết khiếu nại thì khiếu nại tiếp lên cơ quan cấp trên

trực tiếp của cơ quan hành chính hoặc người có thẩm quyền đã ban
hành quyết định hành chính hay thực hiện hành vi hành chính bị khiếu
nại; hoặc khiếu kiện ra tồ hành chính.
Như vậy, trước khi tranh chấp hành chính được giải quyết tại
tồ án thì bắt buộc người khiếu nại phải trải qua thủ tục khiếu nại đến
cơ quan hành chính, mặc dù chắc chắn đa số người khiếu nại không
tin tưởng vào quyết định giải quyết khiếu nại mà họ sẽ nhận được nên
dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài và vượt cấp. Hơn nữa, pháp luật
qui định cho công dân được quyền lựa chọn hoặc khiếu nại tiếp lên cơ
quan hành chính cấp trên hoặc kiện ra tồ án khiến nhiều người không
biết phải lựa chọn thủ tục nào cho phù hợp. Bên cạnh đó, thủ tục tố
tụng tại tồ án lại phức tạp, kéo dài trong khi người khiếu nại đều
muốn được nhanh chóng giải quyết những bức xúc của mình nên thực
tế cho thấy, người khiếu nại sẽ vẫn chỉ tiếp tục khiếu nại lên cơ quan
hành chính cấp trên hoặc khiếu nại lên các cơ quan trung ương (dù
những cơ quan này khơng có chức năng giải quyết khiếu nại hoặc
không thể trực tiếp giải quyết những khiếu nại). Điều đó khiến tính
hiệu quả của tồ hành chính trong việc giải quyết khiếu kiện hành
chính khơng đạt vì hầu như các cơ quan hành chính đã phải đảm

18


đương phần việc này.
Do vậy, sửa đổi, bổ sung pháp luật về khiếu nại, tố cáo, mà cụ
thể là Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, Luật Khiếu
nại, tố cáo, là việc cần phải được tiến hành trước khi cơ quan tài phán
hành chính đi vào hoạt động trong thực tế để tạo ra một hành lang
pháp lý cho cơ quan tài phán hành chính hoạt động hiệu quả.
3.1.3. Về nhân sự của cơ quan tài phán hành chính (tài

phán viên và cộng tác viên).
Về mặt tổ chức, nhân sự của cơ quan tài phán hành chính sẽ
là các cán bộ, cơng chức như những người làm việc tại các cơ quan
hành chính, song về chuyên môn, họ lại phải là những “tài phán viên”
với chức năng của các thẩm phán trong quá trình giải quyết các tranh
chấp hành chính. Cho dù họ chỉ làm cơng tác hoà giải giữa các bên
trong tranh chấp nhưng họ bắt buộc phải có sự hiểu biết đặc biệt
chuyên sâu về lĩnh vực chun mơn có tranh chấp hành chính phát
sinh, về pháp luật chuyên ngành và pháp luật tố tụng hành chính, cũng
như những hiểu biết khác về kinh tế - xã hội, chính trị, đối ngoại… Vì
thế, cần phải có một đội ngũ tài phán viên chuyên nghiệp chứ không
phải chuyển ngang một số thanh tra viên, thẩm phán dân sự… “xét
thấy phù hợp” sang làm tài phán viên. Vấn đề này thực sự cần một sự
chuẩn bị chu đáo (từ đào tạo nghiệp vụ đến phân bố nhân sự cho các
cơ quan tài phán hành) và cần có thêm những qui định của pháp luật
để họ có đủ thẩm quyền giải quyết hiệu quả, dứt điểm các vụ khiếu nại
hành chính mà họ được phân cơng thụ lý, giải quyết.
3.2. Một số đề xuất
- Về thẩm quyền của cơ quan tài phán hành chính có thể được
xác định gồm tất cả các khiếu nại hành chính liên quan đến những
quyết định hành chính của cơ quan hành chính hay hành vi hành chính
của người có thẩm quyền. Cơ quan tài phán hành chính sẽ xem xét
tính hợp lý của quyết định hay hành vi hành chính, hồ giải để hai bên
trong tranh chấp có thể tiến gần đến một điểm dung hồ - lợi ích
chung, hạn chế tối đa các vụ khiếu kiện kéo dài. Phán quyết của cơ
quan tài phán hành chính phải được cơng nhận như một bản án giải

19

quyết khiếu kiện hành chính và chỉ được xem xét lại theo thủ tục giám
đốc thẩm ở TANDTC.
Thẩm quyền của các cơ quan tài phán hành chính các cấp nên
được phân định theo mức độ phức tạp của khiếu kiện hành chính. Ví
dụ, đối với khiếu nại về quyết định xử phạt vi phạm hành chính, thẩm
quyền của các cơ quan tài phán hành chính các cấp sẽ được phân định
theo thẩm quyền ra quyết định xử phạt đó (qui định trong các văn bản
pháp luật liên quan).
Như đã phân tích trong phần thẩm quyền của cơ quan tài phán
hành chính, các phán quyết của cơ quan này cần được thực hiện ngay
để đảm bảo về thời gian cũng như yêu cầu được giải quyết nhanh
chóng những bức xúc của người khiếu nại. Các phán quyết của cơ
quan tài phán hành chính cấp dưới sẽ khơng phải chịu sự xem xét lại
của cơ quan tài phán cấp trên để không lặp lại những bất cập của thủ
tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính theo qui định của
pháp luật hiện nay.
- Về thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính, khơng nên qui
định bắt buộc người dân phải khiếu nại lên cơ quan hành chính đã ban
hành quyết định hành chính bị khiếu nại hoặc người có thẩm quyền đã
thực hiện hành vi hành chính bị khiếu nại để khắc phục sự rườm rà
trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay vốn bị coi là
“thiếu vơ tư, khách quan và khó đạt được sự cơng bằng”. Nên qui định
theo hướng để người khiếu nại chuyển khiếu nại thẳng đến cơ quan tài
phán hành chính – cơ quan chuyên trách giải quyết các khiếu nại hành
chính. Như vậy, người khiếu nại sẽ không phải phân vân xem nên
chuyển khiếu nại của mình đến đâu cho có hiệu quả. Hơn nữa, với qui
định cụ thể về thẩm quyền trực tiếp giải quyết khiếu nại hành chính
của cơ quan tài phán hành chính mà khơng cần phải đợi qua bước
khiếu nại lần đầu tại cơ quan hành chính sẽ giúp người dân thấy tin
tưởng hơn, đến đúng nơi, đúng chỗ, tránh tính trạng gửi đơn khiếu nại

đến cả những cơ quan, cá nhân khơng có thẩm quyền để giải quyết do
không tin tưởng vào hiệu quả giải quyết của cơ quan hành chính hoặc
khơng biết về thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ

20


quan trong bộ máy nhà nước. Có như vậy mới đảm bảo nguyên tắc
giải quyết khiếu nại hành chính là chức năng của cơ quan hành pháp,
đáp ứng yêu cầu độc lập xét xử mà không làm ảnh hưởng đến chức
năng xét xử của tồ hành chính.
- Trong điều kiện nước ta cịn nhiều khó khăn về kinh tế, việc
đào tạo ngay một đội ngũ tài phán viên cho cơ quan tài phán hành
chính là khó có thể đáp ứng trong ngày một ngày hai, ta có thể tận
dụng đội ngũ thanh tra viên của các cơ quan thanh tra, bồi dưỡng, đào
tạo thêm, tập huấn ở nước ngoài để bước đầu có được những tài phán
viên thực hiện chức năng tài phán hành chính của cơ quan tài phán
hành chính. Sau đó, sẽ dần dần thực hiện chiến lược đào tạo để có một
đội ngũ tài phán viên chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu của quốc gia và
quốc tế trong hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính ở nước ta.
Tài phán viên ở cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam phải là người
có trình độ cử nhân luật hoặc tương đương cử nhân luật, có thời gian
nhất định thực tập làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và cơng
tác quản lý hành chính.
Bên cạnh đó, phải có cơ chế để thu hút các cơng chức làm
việc ở các cơ quan hành chính, các chuyên gia đầu ngành trong các
lĩnh vực hay xảy ra tranh chấp hành chính để đào tạo, bồi dưỡng nhằm
hình thành một đội ngũ cộng tác viên mang tính chuyên nghiệp, có thể
tham gia mọi phiên giải quyết khiếu nại hành chính tại cơ quan tài
phán hành chính với vai trị cố vấn chun mơn, đồng thời, lựa chọn

những người có đủ điều kiện để bổ nhiệm làm tài phán viên hành
chính lâu dài. Đây sẽ là một nguồn nhân sự có giá trị, đáp ứng được
u cầu chun mơn của cơ quan tài phán hành chính.
- Mặc dù về tổ chức, cơ quan tài phán hành chính chỉ là một
cơ quan trong bộ máy nhà nước như các cơ quan hành chính và tồ
hành chính nhưng cần phải qui định cho cơ quan tài phán hành chính
một vị thế đặc biệt trong giải quyết khiếu nại hành chính để cơ quan
này có đủ thẩm quyền yêu cầu các cơ quan hành chính (một bên trong
tranh chấp hành chính) hợp tác, cung cấp chứng cứ và thực hiện
nghiêm túc các phán quyết, quyết định của cơ quan tài phán hành

21