(Luận văn thạc sĩ) nhân vật nữ trong kịch về đời sống đương đại của lưu quang vũ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

TRẦN THỊ THU HÀ

NHÂN VẬT NỮ TRONG KỊCH
VỀ ĐỜI SỐNG ĐƢƠNG ĐẠI CỦA LƢU QUANG VŨ

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

Hà Nội - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

TRẦN THỊ THU HÀ

NHÂN VẬT NỮ TRONG KỊCH
VỀ ĐỜI SỐNG ĐƢƠNG ĐẠI CỦA LƢU QUANG VŨ

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Lƣu Khánh Thơ

Hà Nội – 2019

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời tri n s u s
ô trƣờng ĐH K o
n

ng t

ọ

n ất v lời ảm ơn

ội v N n v n Đ

ô trong k o V n ọ

nt n t i
i t tôi vô

ủ trƣờng, đ tạo điều ki n

t

ng i t ơn
o tôi t ự

i n đề t i luận v n t ạ sĩ n
V tôi ũng xin

nt n

m ơn PGS TS Lƣu K n T ơ ngƣời đ

n i t tìn

ƣ ng dẫn ƣ ng dẫn tôi o n t n tốt luận v n Trong qu trìn

ọ tập

ũng n ƣ l trong qu trìn l m luận v n t ạ sĩ k ó tr n k ỏi s i

sót rất mong

t

ơ ỏ qu

Đồng t ời do trìn độ lý luận ũng n ƣ kin ng i m t ự tiễn òn ạn
nên

i

o

o k ông t ể tr n k ỏi n

đƣợ ý ki n đóng góp t
o n t n tốt ơn
Tơi xin

nt n

ng t i u sót tơi rất mong n ận

ô để tôi ọ t êm đƣợ n iều kin ng i m v sẽ
ơng trìn s p t i
ảm ơn!
Hà Nội, tháng 8 năm 2019
Học viên thực hiện

Trần Thị Thu Hà


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 3
1 Lý do
2 Lị

ọn đề t i ............................................................................................................... 3

sử vấn đề .................................................................................................................... 4

3 Đối tƣợng v p ạm vi ng iên ứu ..................................................................................... 7
4 P ƣơng p p ng iên ứu ................................................................................................... 7
5 Đóng góp ủ luận v n ...................................................................................................... 8
6 Cấu trú luận v n ............................................................................................................... 8
NỘI DUNG ........................................................................................................................... 9
CHƢƠNG 1. LƢU QUANG VŨ VỚI NỀN KỊCH HIỆN ĐẠI VIỆT NAM. MỘT SỐ
VẤN ĐỀ VỀ LÝ THUYẾT ................................................................................................. 9
1.1. Lƣu Quang Vũ và nền kịch nói Việt Nam cuối thế kỷ XX ........................................ 9

1.1.1. Bối cảnh lịch sử - xã hội và tình hình nghệ thuật Việt Nam sau năm 1975 ................. 9
1.1.2. Lưu Quang Vũ – một hiện tượng đặc biệt .................................................................. 12
1.2. Một số vấn đề về lý thuyết nhân vật trong kịch ....................................................... 15
1.2.1. Khái niệm chung về kịch ............................................................................................ 15
1.2.2. Lý thuyết về nhân vật và nhân vật kịch ...................................................................... 17
CHƢƠNG 2. CÁC LOẠI NHÂN VẬT NỮ TRONG KỊCH VỀ ĐỜI SỐNG ĐƢƠNG
ĐẠI CỦA LƢU QUANG VŨ ............................................................................................ 21
2.1. Vài nét về đặc điểm nhân vật kịch Lƣu Quang Vũ.................................................. 21
2.2. Các loại hình nhân vật nữ trong kịch Lƣu Quang Vũ ............................................ 26
2.2.1. Người phụ nữ - người chiến sĩ ................................................................................... 27
2.2.2. Người phụ nữ - người lao động ................................................................................. 30
2.2.3. Người phụ nữ - người kiếm tìm hạnh phúc ................................................................ 34
CHƢƠNG 3. ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT NỮ TRONG
KỊCH VỀ ĐỜI SỐNG ĐƢƠNG ĐẠI CỦA LƢU QUANG VŨ ..................................... 40
3.1. Nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật thông qua tổ chức xung đột kịch ............... 40
3.1.1. Xung đột về mặt tính cách mang tính triết lý ............................................................. 42
3.1.2. Xung đột đậm chất trữ tình, cảm xúc và suy nghĩ nội tâm ........................................ 46
3.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật thông qua hành động kịch ..................................... 50
3.2.1. Xây dựng nhân vật qua hành động kịch bên ngồi.................................................... 52
3.2.2. Khắc họa nhân vật thơng qua hành động kịch bên trong .......................................... 54

1


3.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật qua ngôn ngữ .......................................................... 57
3.3.1. Ngôn ngữ giáu chất triết luận - trữ tình .................................................................... 58
3.3.2. Ngơn ngữ giáu chất thơ ............................................................................................. 61
3.3.3. Ngơn ngữ giản dị, tự nhiên và hóm hỉnh ................................................................... 62
KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 70

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lƣu Qu ng Vũ k ơng ịn l
Vi t N m Ơng g n liền v i n
đƣợ n
đ

i tên x lạ v i nền v n ọ ng

ng t i n ng trên n iều p ƣơng di n v đạt

ng t n tựu đ ng k m p ụ Ng

ộ lộ tố

ất ủ một t iên t i t ơ

từ k i òn n ỏ Lƣu Qu ng Vũ

n ạ

ọ đ

uộ đời tin t K ởi nguồn ằng t ơ v k t t ú
g n liền v i n

ng nốt đi u t ng o ng

T uở m i xuất i n n
t ơv in

ảm v

ằng kị

on m t n ìn
ả uộ đời ông

t uật

đ n Lƣu Qu ng Vũ l ng ĩ ng

ng v n đi u k i t ì s

đ m k it ìd

vạn vật diễn r trong uộ sống S u n

ông

đ n một n

dứt k i t ì đ u đ u v i

t đ u t ể i n t i n ng trên

p ƣơng di n tru n v ký N ƣng p ải từ n m 1980 về s u
vi t kị

Lƣu Qu ng Vũ trở nên quen t uộ

ông ũng g n v i

t uật

ơn

o giờ

i tên n

t Sự ng i p ủa

vở l m xôn x o dƣ luận: Hồn Trương Ba – da hàng

thịt, Nàng Si-Ta, Tôi và Chúng ta, Nguồn sáng trong đời, Hoa cúc xanh
trên đầm lầy Trong vịng t ời gi n
Qu ng Vũ đ đóng góp

ƣ đ

5 n m từ 1980 đ n 1985 Lƣu

o nền s n k ấu nƣ

trong đó ó đ n 25 vở đƣợ d n dựng v

n

trên dƣ i 30 vở kị

iểu diễn t ậm

d i

í n iều vở đƣợ

l m lại n iều l n n ƣ Hồn Trương Ba – da hàng thịt.
V i Lƣu Qu ng Vũ ngo i sự p t i n v tạo dựng n
m ng t eo ơi t ở ủ
ng

m i t

on ngƣời i n đại – on ngƣời ôm n

giả k i n

ot

gi i v n ọ

t n k ông ng n ngại p ê p n n

ấn động ởi

ng n n vật
v

on ngƣời

i n ìn t ẳng

ng n n vật tiêu ự lấ từ ngu ên mẫu

i n tƣợng t ói ƣ tật xấu trong đời sống t uộ mọi t ng l p m trƣ
n iều t

giả

ọn

né tr n đề ập đ n T

gi i n n vật ủ Lƣu

Qu ng Vũ rộng l n v p ong p ú ảm ứng ủ ơng đ n từ ổ tí
(Hồn Trương Ba da hàng thịt), lị

đ

d n gi n

sử d sử (Ngọc Hân công chúa) v lị

sử i n đại (Hẹn ngày trở lại, Nữ ký giả, Vách đá nóng bỏng..).

3


N ƣng mản đất giúp Lƣu Qu ng Vũ g
từ ả gi i

u ên môn lẫn k n giả n ất vẫn l n

đại Cụ t ể kị

ủ ông xuất i n

p ong p ú trên mọi lĩn vự
ng i p n

m

n

m

ng t

úý

p ẩm về đề t i i n

n n vật n trong v i trò đ dạng v

ủ đời sống ơm n

( ó t ể t ấ trong kị

n iều ng n ng ề ông vi
ở

đƣợ ti ng v ng v sự

n ƣ: ơng n n tại xí

Lƣu Qu ng Vũ n n vật n

ủ đời sống ôm n

óm t

n ƣ ơng ng i p sản xuất

xí ng i p... (Nếu ông không đốt lửa, Tôi và chúng ta,

Khoảnh khắc và vô tận), ng n

t (Nguồn sáng trong đời, Hạnh phúc của

người bất hạnh), ng n gi o dụ (Mùa hạ cuối cùng)…Ở ng n ng ề n o
n n vật ũng đƣợ đ t trong n
p ải lự

ọn gi

ủ

ảm xú

M

uống n

lƣơng tri v sự dối lừ tìn

i s i C ín vì t
tìn

ng tìn

kị

về đề t i n

ng i n ố m

êu v sự t

ận

uộ

i đúng v

ủ Lƣu Qu ng Vũ vừ m ng

êu t ƣơng vừ m ng t eo ti ng nói đơng t ép ủ

d l t

giả đƣợ n iều n

đề t i về n n vật n trong

ất tr
ơng lý.

p ê ìn ng iên ứu qu n t m n ƣng

vở kị

ơng trìn n o đề ập một

ọ

ủ Lƣu Qu ng Vũ vẫn

t ống v tỉ mỉ C o nên

ƣ

ó một

úng tơi t ự

i n luận v n Nhân vật nữ trong kịch về đời sống đương đại của Lưu
Quang Vũ Luận v n sẽ tập trung l m rõ
ng

k í

t uật ủ đối tƣợng ng iên ứu l 5 vở kị

về m t nội dung v

về đời sống đƣơng đại: Tôi

và chúng ta, Nếu ơng khơng đốt lửa, Lời thề thứ chín, Trái tim trong trắng,
Hoa cúc xanh trên đầm lầy. Từ đó
g m t ơng qu

t ống t

ỉr n

ng vấn đề m t

giả muốn gửi

p ẩm

2. Lịch sử vấn đề
N

đ n s n k ấu Vi t N m n

Qu ng Vũ trở t n điểm s ng v i
C ín vì t

i

k ơng ề n ỏ trong

o v

ng loạt

vở kị

ơng trìn ng iên ứu về t

đề t i về v n ọ d n tộ

T ng 03/1985, n
kị

ng n m 80 ủ t
giả

kỷ trƣ
g

Lƣu

ấn động

i m số lƣợng

i n đại Cụ t ể n ƣ s u:

ng iên ứu Ngu ễn T ị Min T i n ận xét vở

Nguồn sáng trong đời l một vở kị
4

kén k

vì vậ nó ũng p ụ vụ


l p ơng

úng ó sự trƣởng t n về t ẩm mỹ đồng t ời n ấn mạn ấn

tƣợng m kị

ản v n ọ tạo r

ín l : “sự giản dị, khơng hoa sói hoa

h, khơng cầu kỳ mảng miếng, không ồn ào khoa trương” [44, tr. 255] Đ
ũng l n
vở kị

ng iên ứu d n n iều

i vi t

o Lƣu Qu ng Vũ ũng n ƣ

ủ ông
N m 1988 k ông l u s u sự r đi đột ngột ủ

Qu ng Vũ –

u n Quỳn , n

i vợ

ồng Lƣu

ng iên ứu Ngô T ảo v Vũ H

iên soạn

uốn Lưu Quang Vũ - một tài năng, một đời người V i 70 tr ng vi t
s

m ng đ n

t ơ n

vi t kị

T ơ ũng
n iều

ọ

đại t i Lƣu Qu ng Vũ S u n

i vi t ơng trìn p ê ìn s

ủ Lƣu Qu ng Vũ V i n
i n ìn đ
in

t i u tƣơng đối đ
Vũ qu

ng iên ứu Lƣu K n

sảo về ý t ứ l o động v t i n ng v n

ng đ n gi k

qu n đ

đủ ơn về t iên t i ng

t uật t

iều ơng trìn
kỷ

ả về m t

i

ng iên ứu Lƣu K n T ơ – Lý Ho i T u đ gi i

đủ v

ó

t ống về uộ đời sự ng i p ủ Lƣu Qu ng

uốn Lưu Quang Vũ về tác gia và tác phẩm (N

T êm v o đó n óm t
os

giả ịn đƣ r một

sảo ủ n iều n

tƣợng p ê ìn l mảng kị
t i sự ng i p ủ t

p u n ất về n
ng ạn

t ơ n

t ống k o

ọ v đ

đủ

i vi t

Điều đó

uốn s

vó t i 41

i lấ đối

o t ấ t m qu n trọng ủ loại ìn

giả Đ

l

ơng trìn ng iên ứu đ

đủ v

vi t kị

Lƣu Qu ng Vũ đề ập đ di n ng

ông
ả

ủ ông.

Bên ạn n

ng ông trìn

Qu ng Vũ v i nền kị
s u giải m

xuất ản Gi o dụ ).

ng iên ứu về mảng t ơ tru n ng n v kị

Lƣu Qu ng Vũ V i số lƣợng 75

n

n

t uật ủ n

ự lẫn ạn
N m 2007

n

n trìn s ng tạo ng

o r đời uốn Lưu Quang Vũ, tài năng và lao động nghệ thuật v i

đ m ng đ n
tí

i n ìn tổng qu t về

uốn

nói v n

ung đ n gi về đóng góp ủ Lƣu
ƣơng nƣ

ý ng ĩ s u l p l ng ủ vở kị
5

n

gi i ng iên ứu ũng đi
N

ng iên ứu P n Trọng


T ƣởng k ẳng địn kị
x

ội l n

Lƣu Qu ng Vũ đ p ứng đƣợ

u ấp t i t ủ

ng vấn đề m ngƣời đƣơng t ời đ ng qu n t m Đƣ n

t ự ấ lên s n k ấu
t ú tìm r n

vở kị

p ê ìn

ng i n

ủ Lƣu Qu ng Vũ k i n ngƣời xem t ôi

ng ƣ ng đi m i để giải qu t

Đồng t ời n

ũng đi đ n k t luận

Qu ng Vũ trong qu trìn s ng t
n

êu

ín l vi

vấn đề đ ng òn tồn đọng
i qu n trọng n ất ủ Lƣu

ý t ứ mìn v i tƣ

một

v n
N ƣng để l m nên một p ong

một t m ồn ng

Lƣu Qu ng Vũ một on ngƣời v

t uật Lƣu Qu ng Vũ p ải l

ất t ơ ủ đề t i n ƣ P n

Trọng T ƣởng đ đề ập đ n: “Chất thơ của đề tài, chất thơ của tư tưởng là
đặc điểm nổi bật nhất, quán xuyến sáng tác, làm nên thành công và tạo nên
phong cách riêng” [56, tr. 140] ủ Lƣu Qu ng Vũ Cũng xuất p t từ qu n
điểm
n

o rằng p ong

Lƣu Qu ng Vũ ẩn

ng iên ứu Tất T ng

o rằng sứ

k ông ề rẻ tiền v nả sin từ n

n

ng m u s

sin động v

lý” [68, tr. 260]. N
để kị
n

ản

ấp dẫn ủ kị

ấp dẫn riêng

Lƣu Qu ng Vũ l

ng ốt tru n “đ

ất ngờ v lo u”

ng lối t o t “gi u

Lƣu Qu ng Vũ òn m ỉ trong lịng ơng

tri t ký s u x đ

ng m

ất sin

ọ tín tri t

ng iên ứu Tơn T ảo Miên lại p t i n r điểm ốt lõi

ng vấn đề nóng ỏng m nó

N

ứ n

úng đƣơng t ời l do

ạm đ n vừ nóng ỏng vừ

iều v m ng ý ng ĩ l u d i k ông xƣ

ng iên ứu P ạm Vĩn Cƣ ũng

ứ đựng

ũ [60, tr. 712].

ung ý ki n v k ẳng địn : “Chúng ta

tìm thấy hai biến thể hiện đại của một thể loại cổ xưa: bi hùng kịch và bi hài
kịch” [6, tr. 11]
M
n ận t ấ

vở kị
o
từ tí

d đƣợ k

n iều n

ng iên ứu qu n t m tu n iên dễ d ng

n n vật ngƣời p ụ n - một tu n n n vật qu n trọng trong

về đời sống đƣơng đại ủ Lƣu Qu ng Vũ vẫn
ỉk it

nó v i tƣ

l một trong

k í

tru n d n gi n (n ƣ Nàng Si-ta) Tu n iên
6

ƣ đƣợ k i t
ạn

ên ạn kị

lấ

i vi t

ông


trìn ng iên ứu trên đ đ t nền móng

n đ u đồng t ời l

ơ sở ìn t n

ý tƣởng ủ ngƣời vi t trong qu trìn p t triển luận v n
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Vấn đề ng iên ứu ủ Luận v n l nhân vật nữ trong các vở kịch về
đời sống đƣơng đại. Do điều ki n ạn
trung ng iên ứu về n n vật n
dựng n n vật trong

đ

t ống kị

về t ời gi n nên luận v n
điểm ủ n n vật v ng

ỉ tập

t uật x

i n đại ủ Lƣu Qu ng Vũ t ông qu

k ảo s t 5 vở kị : Tôi và chúng ta, Nếu ông khơng đốt lửa, Lời thề thứ
chín, Trái tim trong trắng, Hoa cúc xanh trên đầm lầy.
Cụ t ể

úng tôi đi s u v o

T ứ n ất nét đ
đại trong
T ứ
vở kị

t ống kị
i n

đƣợ
T ứ

p ƣơng di n s u:

trƣng về nội dung ủ mảng kị

về đời sống đƣơng

Lƣu Qu ng Vũ

ng đ

điểm v ng

t uật x

dựng n n vật n trong

ọn l m đối tƣợng ng iên ứu.
so s n sự t

n n vật n trong

vở kị

đổi giống – k

n uv k t ừ k ix

d n gi n vở kị

i n đại

dựng

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phƣơng pháp hệ thống: C úng tơi p n tí
đối tƣợng ng iên ứu trong một
Lƣu Qu ng Vũ để từ đó
tồn trong mỗi kị

ỉn t ể

ỉ r điểm k

ung l

ủ từng

t ống kị

đƣơng đại

i t sự độ đ o v gi trị đƣợ

ảo

ản v n ọ

Phƣơng pháp chọn mẫu: Luận v n t ự
s ng t

mối qu n

m ng tín đại di n tiêu iểu điển ìn

i n vi
ủ

k ảo s t một số

u l tập trung v o Tôi

và chúng ta, Nếu ơng khơng đốt lửa, Lời thề thứ chín, Trái tim trong trắng,
Hoa cúc xanh trên đầm lầy.
Ngo i r

úng tôi sử dụng

t ot

s n mô tả tổng ợp …
7

v p ƣơng p p k

n ƣ: so


5. Đóng góp của luận văn
Ng iên ứu đ t mụ tiêu
trong kị

đ

điểm ủ t

về đời sống đƣơng đại – mảng ng iên ứu

qu n t m Từ đó

ot ấ t

Qu ng Vũ đồng t ời
x

ỉr

t

ƣ đƣợ n iều ngƣời

gi i n n vật p ong p ú ủ t

ỉr n

ng đ

điểm nổi ật đ

dựng n n vật Trong qu trìn ng iên ứu vấn đề

v o k ảo s t kĩ

gi i n n vật n

s

p ẩm kị

Lƣu

ủ ng

t uật

úng tôi đồng t ời đi

p ẩm Tôi và chúng ta, Nếu ơng khơng đốt lửa, Lời

thề thứ chín, Trái tim trong trắng, Hoa cúc xanh trên đầm lầy từ ìn di n
kị

i n đại
6. Cấu trúc luận văn
Chƣơng 1: Lƣu Qu ng Vũ v i nền kị

i n đại Vi t N m Một số vấn đề

về lý t u t
Chƣơng 2: C

loại n n vật n trong kị

về đời sống đƣơng đại ủ Lƣu

Qu ng Vũ
Chƣơng 3: Đ

s

ng

t uật x

dựng n n vật n trong kị

Lƣu Qu ng Vũ

8

i n đại


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. LƢU QUANG VŨ VỚI NỀN KỊCH HIỆN ĐẠI VIỆT
NAM. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ THUYẾT
Lƣu Qu ng Vũ sin r trong một gi i đoạn đ
trải qu n iều i n động ả về lị
uộ
t

i nv n

ng

đổi ủ đất nƣ

rõ n

sử v x

i n t ng

qu

o

ội ông
tin t s

ƣơng 1

trƣ

ũng n ƣ

V

ũng từ đ

sự

én ủ ông i n lên

úng tơi sẽ trìn

Lƣu Qu ng Vũ v i nền v n ọ Vi t N m gi i đoạn n

t

ứng ki n l n lƣợt

ng ủ d n tộ

on m t n ìn đ

ng vấn đề ịn ỏ ngỏ Trong

i t k i m đất nƣ

vị trí ủ

ng n m 80 ủ t

kỷ

ơ sở lý t u t ủ luận v n

1.1. Lƣu Quang Vũ và nền kịch nói Việt Nam cuối thế kỷ XX
1.1.1. Bối cảnh lịch sử - xã hội và tình hình nghệ thuật Việt Nam sau
năm 1975
N m 1975 đ n dấu một ƣ
t ống n ất v đi lên
sẽ

ỉ

địn

ủ ng ĩ x

n 15 n m 20 n m l
ƣ ng x

ội

ngo t vĩ đại ủ d n tộ k i đất nƣ

ội N

ót ểx

ng tƣởng s u ng
dựng t n

độ lập

úng t

ơng nền sản xuất t eo

ủ ng ĩ n ƣng niềm vui mừng ủ ng

độ lập đ n

k ông l u t ì ả d n tộ p ải đ m mìn trong uộ k ủng oảng ng iêm
trọng trên tất ả
l n n

m t Mƣời n m s u giải p óng đất nƣ

ng v t t ƣơng

i n trơng để lại đối m t v i

kin t v

m mƣu

k i n

ìn Vi t N m n

o tìn

ũng t eo đó m tồn tại n
C

độ p n p ối

p ải gồng mìn

ống p

mạng ủ t

uộ

lự t

ov

đị

Điều đó

ng n m 80 rơi v o ản kìm kẹp x

ng m t ạn

tiêu ự

o ấp đ tạo r n

ng đ

qu ền đ

lợi

o một

số ộ p ận gi i ấp n ất địn n ƣng lại l m sản xuất k ông p t triển
ải vật

ất ng èo n n lạm p t t ƣờng xu ên N

miêu tả uộ sống ủ n
u

ng v n ng

sĩ gi i đoạn n

t:
9

ội

t ơC
ằng

ủ

L n Viên từng
i

ut ơđ


Đêm ngủ chỉ còn lo vật giá
Xa dần truyện ngắn, bớt dần thơ
(Cảnh điền viên)
H

n ƣn

đ uk im

v n từ uộ

i n trông g

i n trở về Ngu ễn K ải vẫn k ông dứt nỗi

r n

ng ản

ƣởng ng

ả k i đất nƣ

sạ

óng qu n t : “Chiến trơng ồn ào náo động mà lại có cái yên tĩnh giản dị
của nó. Hịa bình n tĩnh thơng bình, mà lại chứa chấp những sóng ngầm,
những gió xốy bên trong” [35, tr. 72]. K oảng t ời gi n đen tối ủ đất nƣ
d n đƣợ

ải t i n s u n iều p iên Đại ội Đảng đ

t ứ VI v o t ng 12/1986 Đứng trƣ
v n ọ ng

t uật lú n

n

i t l Đại ội Đảng l n

ng vấn đề ng iêm trọng ủ x

ội

p t triển mạn mẽ k ẩn trƣơng v sôi nổi t eo

tin t n “n ìn t ẳng sự t ật đ n gi đúng sự t ật nói rõ sự t ật” m Đại
ội Đảng l n t ứ VI đ đề r
i n

Về ơ ản v n ọ ng

u ển về t ể loại vẫn du trì

t ơ tr tìn

t ể loại từ trƣ

tru n ng n tiểu t u t Gi i đoạn n

ảm ứng ông
đối tƣợng
trong n

i n trông

ng ti p tụ k i t

ín l

ng

vi t l p n

ín trị C

u ển d n s ng k u n
mảng đề t i về x

ộng đồng v i

i n ìn đ

v n ƣ

d nt

đ

đƣợ n

giả trƣ

ƣ ng sử t i v

ội – lị

sử v

ọn

r từ uộ

ín

i n ý t ứ đƣợ rằng
i n trông n ƣ n

v qu n điểm ng

t uật ủ

ng tr ng

ọ ũng d n

đổi
Trƣ

đ

v n ọ vi t về đề t i

tƣợng on ngƣời –
Đ nn

ýt ứ

t

lạ qu n Tu n iên

mơ-típ ũ đ ng d n mất đi k ông t ể vi t m i về
v n trƣ

vẫn p t triển n ƣ

v n ọ vẫn đƣợ Đảng

l n đạo dẫn d t ti p tụ tập trung l m n i m vụ
n m 1975 vi t về đề t i

t uật k ơng ó n iều

i n sĩ lý tƣởng v i

ng n m 80 ủ t

kỷ

i n trông t ƣờng x
p ẩm

t

ất ông

p ẩm về

ng số p ận ƣ

r từ uộ

10

ng dũng ảm

i n trông d n

qu gi i đoạn p ản n về uộ sống đời t ƣờng để đƣ r
n ận nỗi đ u ủ n

dựng ìn

ìn luận

i n d vậ m i

u ển
ảm
ođ n


n m 1983
N ìn

t

p ẩm t uộ đề t i n

ung lại v n ọ ng

vẫn

t uật n

ƣ

ó n iều i n

ng n m 80 ủ t

kỷ

gi i đoạn k ủng oảng qng o tìm ƣ ng đi m i v tìm
đột p

sĩ …trong uổi g p gỡ n
sống v n ọ ng
t uật l

ngƣời v

t uật nƣ

ộ p ận đ

ót

n

đồng

o mìn n

v n n

t ơ n

ng

kêu gọi v n ng

ox

n ạ

i n trạng đời

sĩ ộng t

trong vi

ội Ng ị qu t đ k ẳng địn v n ọ

i tn ạ

ảm nó

o t ấ k t vọng ủ

ủ

on

dụng ồi dƣỡng t m ồn giúp on ngƣời ó t êm ản lĩn để

dựng đạo đứ x

ội [21, tr. 72] Điều n

ó ý ng ĩ vơ

trong vi

ìn t n nên một gi i đoạn v n ọ ng

n iều ƣ

ngo t

N

đi n ản

í Tổng Bí t ƣ đ n ấn mạn

n

dựng đời sống tin t n

x

v o

06-07/1987 Tổng Bí t ƣ Đảng ộng sản Vi t N m Ngu ễn V n

Lin g p gỡ v đối t oại v i

ng

ƣ

m i
Ng

x

u ển rõ r t

t uật vô

ng n m ti p t eo s u đại ội Đảng ối ản x

đề về quản lý qu n

gi

qu t tri t để l

m u t uẫn tiềm ẩn

ơ sở mỹ ọ v

kị

– t ể loại m ng tín

s

Có t ể k ẳng địn kị

ng sôi nổi

ội đ t r n iều vấn

ngƣời nông d n v i ruộng đất

ngƣời l o động ìn d n …C

ng to l n

qu ền lợi ủ

n ó một i n p p giải

ơ sở i n t ự

o

ng loạt

t

ất luận đề n ất – r đời m ng tín luận
nói p t triển mạn mẽ v

p ẩm
i ns u

i m vị trí

ủ đạo

trong nền s n k ấu Vi t gi i đoạn đó Mỗi vở diễn đ góp một ti ng nói riêng
o t ấ t i độ v lập trƣờng ủ ngƣời ng
i n t ự đời sống [59, tr. 684]. N ìn
n

ng n m 80 đ

dựng x

ội

ón

trƣởng t n trong k ng
Lộng C ƣơng T ông Hƣơng
r m t đ g

ung so v i

ng t ể i n ứt p

ủ ng ĩ l k u n
i n

sĩ trƣ

n

ng i n
t ể loại k

u ển ủ
kị

nói

v t o ạo Trong đó đề t i x

ƣ ng s ng t

nổi ật v i n iều t

giả

ống Mỹ n ƣ Đ o Hồng Cẩm Họ P i

u n Trìn

Tất Đạt … N iều vở kị

đƣợ ấn tƣợng trong lịng ơng
11

s uk i

úng n ƣ: Tiếng hát (Đ o


Hồng Cẩm) Nhân chứng và lịch sử (Ho i Gi o) Tôi và chúng ta, Nguồn
sáng trong đời (Lƣu Qu ng Vũ) …N

ng iên ứu Tr n Quố Vƣợng đƣ r

n ận xét: “Khơng có hiện tượng giải thể, trốc rễ văn hóa nhưng có hiện tượng
sụt giá, giảm giá của sân khấu tuồng, chèo và múa rối cổ truyền trước những
áp lực của sân khấu kịch nói” [65]. Nói n ƣ t
n

ng n m 80 ủ t

n iều ản

kỷ

trở t n một loại t ể đ

ƣởng s u rộng t i ơng

n ận t ứ v tìn

ng v i n

ảm ủ ngƣời xem k i đứng trƣ

ng vấn đề n n giải ủ x

nói l rất đúng lú

đổi rõ nét về

đổi t

ủ đất nƣ

ủ mìn

ản

tìm r n

ng nút t t ủ vở kị

ng gì ơng nói trong

ịn ngu ên gi trị gi o dụ v

ng t

nói trong k oảng t ời gi n n

t uẫn trong i n t ự v vi t nó v o n
giờ n

đƣợ

ội

giúp ơng p t u n ng lự

o đ n tận

nói trong

sứ sống v g

úng tạo nên n

Lƣu Qu ng Vũ đ đ n v i kị

ông l

để t ấ rằng kị

o k i n

vở kị

o kị

ót ể

ng m u

C it i ủ
ủ mìn vẫn

Lƣu Qu ng Vũ n ƣ

một lời tiên tri.
1.1.2. Lưu Quang Vũ – một hiện tượng đặc biệt
Sin r trong một gi đìn

ó tru ền t ống về ng

t uật nên ng

k i òn n ỏ Lƣu Qu ng Vũ (1948 – 1988) đ s m ộ lộ t i n ng ng
ẩm sin v tƣ

ất ng

sĩ Cha ông l n

Qu ng T uận K i òn n ỏ
ngồi trong

t ơ n

vi t kị

ậu é Vũ t ƣờng t eo

n g v qu n s t n

n m t ng đ đ k i n “niềm s

n

t uật

nổi ti ng Lƣu
đ nn

ng gì diễn r trên s n k ấu C ín n
mê ấ ng

từ

t
ng

ng ngấm d n v o m u t ịt”

[52, tr. 390].
Trƣ

k i đƣợ

i t đ n v i tƣ

Lƣu Qu ng Vũ vốn l n

l m t ơ m i n u n ƣ mìn

l một n

soạn kị

gi đại t i

t ơ t i n ng k ởi đ u ằng t ơ v từ t ơ “muốn sẽ
òn đƣợ ”. Dòng m u

ơng l dịng m u ủ sự tin t n ạ

ả trong u t quản ủ

ảm v t i o Tìn

t ơ Lƣu Qu ng Vũ nồng đƣợm v t p lên n
12

ảm gi đìn trong

ng ngọn lử d di t C ín vì


t

t ơ tìn trở t n một p n k ông t ể t i u trong

V d

ón

ng ung ậ d ng tr o

t ơ ủ ơng tìn

s ng t

ủ ông.

ối rối, ng ẹn ng o ạn p ú t ì trong

êu vẫn l một t ứ xú

ảm tin k i t:

Dưa hấu bổ ra thơm mát suốt ngày dài
Em cũng mát lành như trái cây mùa hạ
Nước da nâu và nụ cười bỡ ngỡ
Em như cầu vồng bảy sắc hiện sau mưa
(Vườn trong phố)
N ƣng điều k i n độ giả lẫn gi i p ê ìn k m p ụ Lƣu Qu ng Vũ
l d

ó

o i n ố xả đ n t ì t m ồn t i sĩ trong trẻo v nồng đƣợm ủ

ông vẫn k ông ề ị vấ

k ông l i ƣ

ẩn “tr i tim trong tr ng” vì ng ĩ lý tốt đẹp vẫn

Có lẽ vì t

vẫn ti n về p í trƣơ

m s u “n

đ ms

ng n m đ u xót v

trong tìn

vọng” ông

êu v trong k t vọng ảo v lẽ

p ải Lƣu Qu ng Vũ đ tìm t ấ sự đồng đi u v i n sĩ

u n Quỳnh. Tìn

êu đ giúp ông t êm n ng lƣợng để sống để vi t v để

i n đấu ằng ngịi

út “Tình u giờ đây đã bớt đi sự trẻ trung, sôi nổi nhưng lại thêm phần
đằm thắm, sâu sắc” trở nên từng trải v t m tr m s u x :

Giữa thế giới mong manh nhiều biến đổi
Ông yêu em và ông tồn tại
(Và ông tồn tại)
N ƣng nói về Lƣu Qu ng Vũ n u
Soi

i u v o sự ng i p s ng t

ỉ ó t ơ tìn t ì vẫn l t i u sót

v n xi ủ Lƣu Qu ng Vũ tu số lƣợng

k ông n iều n ƣng vẫn k ẳng địn đƣợ p ong
trong lòng độ giả Tiêu iểu ó t ể kể đ n

v tạo dấu ấn riêng

tập tru n ng n n ƣ Mùa hè

đang đến, Một vùng mặt trận, Người kép đồng hồ,…Có t ể t ấ Lƣu Qu ng
Vũ l ngƣời t ử sứ trên rất n iều t ể loại v n ọ
Qu ng Vũ đóng v i trị l “ u nối gi

t ơ v kị ”

13

trong đó v n xuôi Lƣu

Kị
gi

l nơi ông t ể i n n

ng đ u đ u về t

gi i xung quông nơi

qu n t ể i n sự tin n ạ p t i n vấn đề v p ơi

lên s n k ấu Tr i

tim Lƣu Qu ng Vũ luôn nồng n i t v i uộ đời v muốn góp ti ng nói v o t
sự đời sống ơng đ tìm t ấ t ể loại giúp mìn đi đ n tận
“tr o gửi v d ng i n” C o đ n k i
Qu ng Vũ k i n gi i v n
m iđ ns un

k it

uông ối t ú đ

ƣơng đ

nông ng đối t oại s u n

m út vi t kị

tim đ

o tín t ời sự m

ố nó vẫn òn ngu ên gi trị n ƣ ti ng

T ơ Lƣu Qu ng Vũ

ông sử dụng k i x

ất li u i n t ự v o trong t ơ một
gƣợng ép Hi n t ự n ƣ

t i n ng ủ Lƣu

ất ngờ ởi tín dự

giả đ qu

giụ gi

ng ủ k o k t

ín l

dựng

n

ử mở r

vở kị

Ơng đƣ

tự n iên m đằm t m k ơng

i nó vốn ó đƣợ

út

ảm n ận ằng t m ồn v tr i

ảm. Hồ sơ mùa hạ 1972, Chiều cuối, Những tuổi thơ, Khâm Thiên,

Việt Nam ơi…, Mặt trời trong nước lạnh, Những điều sỉ nhục và căm giận…
l một số

i t ơ tiêu iểu V n ọ

s ng tạo ủ mọi ngƣời ng
ấp dẫn trong mỗi vở kị
uộ đời mìn v o n
t eo một ti ng

n

n t ự đó đ tạo nên sứ

nói t

ng

gieo

p ẩm ủ Lƣu Qu ng Vũ m ng

ti ng nói n u n n ị tự n iên v dạt d o ảm xú n ƣ lời t ơ
ảm t ứ n ạ

m s t t ời đại M

mìn sin k í m i mẻ tr n trề kị
i m ƣu t

d

én v i uộ đời

đƣờng p t triển riêng v i

nói đ

nói r đời n ƣ một

ón

t kịp v i đời sống i n
n

K ởi đ u ằng vở

ng ƣ

ti n trên on

riêng ủ ngƣời Vi t. Từ nội dung k i

v p ản n đ n p ƣơng p p ng

đ p ằng đội ngũ s ng t

óng

trong nền s n k ấu nƣ
ản s

kị

ịn non trẻ n ƣng vốn m ng trong

n ơng

Chén thuốc độc (Vũ Đìn Long) kị
t

Tín

qu trìn gi o lƣu v n ó Đơng – T

t ể loại ký giả

đại ng

ín

i gố

ủ Lƣu Qu ng Vũ. Bởi vậ k i đ n s u n

ng tr ng kị

t ốt r từ t m trí v k ối ó
Trƣ

sĩ

t nguồn từ uộ sống đó đều l

t uật kị

v i sứ vi t v sứ

loại ìn n

đƣợ

ống i n đ ng nể p ụ n ƣ:

Ngu ễn Hu Tƣởng Ngu ễn Vũ Do n Ho ng Gi ng Vi Hu ền Đ
14

ồi

Lộng


C ƣơng Ngu ễn V n
Đ o Hồng Cẩm

e Tr n P ụng Lƣu Họ P i C u Ngọ

u n Trìn

Võ K

T o Mạt,

Ng iêm…v tất n iên k ông t ể

k ông kể đ n Lƣu Qu ng Vũ
Có t ể nói Lƣu Qu ng Vũ l một i n tƣợng đ
ng n v kị

ông đều t ể i n n

N ất l trong kị

ng t i n ng rất riêng rất đ

i t ủ mìn

nói ơng đ t ổi một l n gió m i trong dịng

i n đại Vi t N m ti p t êm ngọn lử
đ n tận ng

n

m về

p ẩm kị

t

i t ở ả t ơ tru n

u

o ng ủ kị

ả v n ọ

nói d n tộ v

o

ngọn lử ấ vẫn k ơng ngi t ơi t ú độ giả tìm tịi giải
m ng dấu ấn Lƣu Qu ng Vũ

1.2. Một số vấn đề về lý thuyết nhân vật trong kịch
1.2.1. Khái niệm chung về kịch

Vốn l một loại ìn ng
đ

t uật tổng ợp kị

m ng trong mìn n

ng

trƣng ủ n iều lĩn vự n ờ sự góp m t ủ đội ngũ đứng đằng s u: kị
ản (lĩn vự v n ọ ) đạo diễn diễn viên

k ấu) Do tín đ
đó l kị
tí

o nên

t

ọ sĩ… (t uộ lĩn vự s n

ủ luận v n l ng iên ứu đối tƣợng vô
n p ải x

địn một l n n

ng đ

i t

úng tôi ng iên ứu p n

v so s n dự trên đối tƣợng t uộ p ạm vi kịch bản văn học. Trƣ

k i

n luận về vấn đề n n vật kị

k i ni m liên qu n ở đ

úng tôi n ận t ấ

o gồm: kị

ản kị

n l m rõ một số

ản v n ọ

“Kịch bản” ó nguồn gố từ ti ng La tinh “s en rio”: v n ản kị
v n ản vi t ó tín kị

ỉ ộ p ận ấu t n qu n trọng ủ v n ọ đi n

ản v tru ền ìn ”. K i ni m kị
T uở
tóm t t

ản đ tồn tại từ n iều t

n đ u n iều ngƣời qu n ni m kị

ản l

đ
ản g i

ản diễn trật tự v lời t oại ủ n n vật giúp n n vật ó sự

vi t p ải t i ng én v s ng tạo trong t ời gi n d i v i
kị

kỷ trƣ

ản đề ƣơng

ƣ ng dẫn k i lên s n k ấu Để o n t n một kị
n ng

y

ản o n
tìn

ạm đ n tr i tim ngƣời xem N ƣng để lên s n k ấu v
p ải qu đội ngũ n ƣ diễn viên n ạ sỹ

trên s n k ấu.

15

ỉn

ngƣời

uống đủ sứ
ông diễn vở

ọ sỹ sẽ t i i n sin động


L một loại ìn m ng trong mìn đ
ngo i ủ kị

p ải

t

riêng nên ìn t ứ

t sứ đ dạng K ơng p ải t

ó t ể đƣ đƣợ nên s n k ấu T ƣởng t ứ
t ứ giúp

úng t đồng s ng tạo

v n ọ trên giấ lên s n k ấu đạo diễn
đƣợ đ

trƣng ủ ngôn ng kị

tƣởng tƣợng ủ ngƣời đọ trƣ
Một kị

ản v n ọ

ạm xơ đẩ gi
nhau. Tín kị
v n ọ

n

sin n

ng xung đột kị

i p ối ấu trú v
trong xung đột kị
p t ủ kị
ng

ng

trong

ƣ ng

ống đối v t

tr ng vi t ủ mìn
p ẩm Đ

n đƣợ đẩ lên đ n mứ

n u T
giả
C

i tl n

đị
p ẩm

n l m nả

xung đột kị
ng

o tr o tạo kị

i ti t nằm
tín

uất

tín l n

ng m u t uẫn k i liên tụ đƣợ p t triển nó sẽ

ng t ẳng v

ỉ ó t ể giải qu t ằng một k t ụ n o đó N u

t

t ể trở t n một kị

ản v n ọ đúng ng ĩa.

p ẩm sẽ ị xó n ị đ

- Hành động kịch: L

u tố

n n vật ũng n ƣ diễn ti n ủ vở kị
ng tìn ti t sự ki n v

qu đó giúp địn

ìn tín

trƣng t ể loại v k ông

ng đ u giúp ông

úng iểu rõ về

H n động kị

địi ỏi p ải ó

i n ố p t triển t eo logi

p ối ủ một qu luật n ất địn

H n động kị

đƣợ

k ông đƣợ t ể i n ằng
về diễn i n nội t m v n
ngơn ng kị

ín l

t

ẽv

ịu sự

i

n n vật ộ lộ

n n vật

- Ngôn ngữ kịch: K ông giống n ƣ đi n ản

vậ

ộ lộ ằng sự v

t i t ẩm mỹ k

t i u đi xung đột kị

n

ản

muốn l m điều đó t

ốt tru n ủ t

ợp vừ gi

u tố:

ng tƣ tƣởng ó k u n

ứ đựng tín kị

ản

ng điều m i mẻ t ỏ m n

i t đ n l tín kị
s

ũng l một

u ển ng p
ng kị

n đảm ảo

đƣợ t ể i n qu

n p ải

n

đó đ sống

p ẩm kị

giả Để đƣ đƣợ kị

vừ tạo nên n

- Xung đột kịch: hay òn đƣợ

p ẩm v n ọ n o ũng

t

ng t

ên

n động o

v n ọ

kị

n u

lời nói sẽ rất k ó để k n giả iểu

ng đối t oại độ t oại ên trong ủ n n vật Vì
u tố t ứ

vở kị .
16

trong n

ng nền tảng l m nên một


Kị
ền

ản v n ọ v

t

i n

ộ môn ng

ứng giúp n u t ng o v t n

p ải đọ v n ản t ì sẽ đƣợ
v o ảm xú

ứng ki n từng ử

ông Ngƣời xem t
ỉ từng

ản v n ọ một

t ời gi n v gi i ạn ủ đề t i nên

ỉ ng iên ứu kị

ị

n ó qu trìn

n u n n u ễn tự n iên Ở đ
úng tơi

vì

n động v

ủ diễn i n n n vật Để l m đƣợ điều đó

“ u ển ng ” kị
ủ

t uật s n k ấu ó một mối qu n

do

ản v n ọ

vở kị : Tôi và chúng ta, Nếu ông không đốt lửa, Lời thề thứ chín,

Trái tim trong trắng, Hoa cúc xanh trên đầm lầy ủ n

soạn kị

Lƣu

Qu ng Vũ
1.2.2. Lý thuyết về nhân vật và nhân vật kịch
1.2.2.1. Nhân vật trong tác phẩm văn học
K i ni m n n vật (nói
ứu v n ọ
k u n

Đ

ung) xuất i n n iều trong lý luận v ng iên

l một trong n

ƣ ng s ng t

ng k i ni m trọng t m để x

trƣờng p i v n ọ m n

Tô Ho i n n vật l nơi du n ất k t tin to n ộ n
ũng l nơi du n ất giải qu t tất ả
[42, tr. 62]. T

giả Lại Ngu ên Ân

địn

v n t eo đuổi Theo
ng điểm mấu

vấn đề đƣợ đ t r trong t

ốt v
p ẩm

o rằng: “Nhân vật văn học là một hiện

tượng nghệ thuật về con người, một trong những dấu hiệu về sự tồn tại toàn

vẹn của con người trong nghệ thuật ngôn từ. Bên cạnh con người, nhân vật
văn học có khi cịn là các con vật, các loài cây, các sinh thể hoang đường
được gán cho những đặc điểm giống con người” [1, tr. 251]
N ìn

ung

iểu đều n ằm

ỉ n

ng nội

m k ông t ể

t iểu ủ n n vật đó l :
(1)

N n vật l đối tƣợng m v n ọ miêu tả v đƣợ t ể i n ằng

n iều p ƣơng ti n v n ọ k
(2)
v m ng đ
(3)
do

i n ìn

n u

N n vật ó t ể l
điểm lin

on ngƣời

on vật đồ vật sự vật i n tƣợng

ồn ìn ản ẩn dụ về on ngƣời

N n vật ó tín ƣ
ủ qu n ủ n

l v p óng dụ dự trên đời sống i n t ự

v n.
17


N
Đ

đ n n n vật l n

l k i ni m

điển ìn l n

ỉ ìn ản

đ n k i ni m đi kèm: tín

on ngƣời đ đƣợ

n n vật

ìn tƣợng ó Tín

ng điển ìn về on ngƣời N ƣ vậ

“nhân vật là chỉ đối

tượng được nói đến, cịn dùng khái niệm tính cách và tính cách điển hình là
đã bao hàm cả sự đánh giá về chất lượng tư tưởng – nghệ thuật của đối tượng
đó” [10, tr. 163]. Do đó n n vật l p ƣơng di n để n
t ự

dẫn d t ngƣời đọ v o t

sống

ng t ời kỳ lị

giúp x
loạt đ

đ pt

v n k i qu t i n

gi i riêng ủ đời sống v n ọ v giúp ọ

sử n ất địn [11, tr. 160]. N n vật òn l p ƣơng t ứ

gi i ng

điểm tín

t uật t i i n đời sống ủ

on ngƣời v i

nội t m số p ận Mỗi n n vật

ng

n ó một k ơng

gi n v t ời gi n ụ t ể để p t triển diễn i n t m lý đời sống ên trong
Đ

ín l mấu

tín

ốt giúp ngƣời đọ

ủ n n vật V i n

n n vật l

ng đ

ó t ể đ n gi qu n ni m đạo đứ
trƣng v v i trò n ƣ vậ

u tố k ông t ể t i u trong một t

ngƣời đọ t ông qu n n vật giải m t

p ẩm v n

ó t ể nói

ƣơng v giúp

p ẩm

1.2.2.2. Nhân vật kịch
N n vật kị
t

p ẩm kị

tƣ tƣởng ủ t

l n

ng on ngƣời đƣợ x

Tất ả

diễn i n ủ

giả đều đƣợ n n vật kị

u

dựng v miêu tả trong

u n

n động xung đột v

tru ền tải một

trự ti p o

gi n ti p N n vật kị

luôn xuất i n trong t

v v o t ời điểm “ ƣ

ngo t số p ận” nó ln tự k ẳng địn

ủ mìn

ằng

ản

ất tín

n động

Có t ể nói n n vật kị
ả mọi vấn đề ủ

p ẩm dƣ i n iều dạng t ứ

ín l

ì k ó giúp t

uộ sống dụng ý ý ng ĩ

ủ vở kị

giả tru ền tải tất
“Do tính hiện đại

và tính thời sự của mình, kịch thường tập trung trong hình tượng nhân vật
trung tâm của mình những điển hình mang dấu vết của từng thời kỳ lịch sử”
[70, tr. 67]. Cũng t eo đó
một

n động kị

ủ n n vật kị

đóng v i trị n ƣ

u tố qu n trọng n ất ởi t ông qu đó n n vật m i ộ lộ đƣợ tín
18


su ng ĩ v t iên ƣ ng p t triển t m lý ủ mìn
đƣợ đ t trong mối tƣơng qu n v
p ƣơng ti n tất
đó tín
một

ủ n n vật kị
iều M

t ơng qu đó t

nổi ật v dễ x

kị
kị

địn về m t ản

ú ý t i ngôn ng kị

u tố giúp x

t uật ủ một t

địn tín

ủ n n vật v đƣợ

v đƣợ k

ọ

N ƣ vậ

p ẩm kị

ởi ên ạn
n n vật o

ởi nó vừ l nơi k

ngôn ng

u n ƣ du n ất ủ ngôn ng

ọ

u tố qu n trọng n ất trong một vở

ìn tƣợng trự ti p t ể i n m u t uẫn

xung đột vừ l nơi tru ền tải t ông đi p ủ t
t ơng qu tín

ng iên ứu giải m

n động kị

qng

ằng đối t oại độ t oại

ó t ể t ấ n n vật l

iểu n n vật kị

p ẩm Khi

vấn đề p ải xo

ộ lộ t ông qu

ìn t ứ tồn tại

v i

ất

giả gi n ti p p t iểu ý ng ĩ tƣ tƣởng ủ t

Ngôn ng n n vật l

kị

n

ũng l

dựng ngôn từ ng

ngôn ng

ủ n n vật trong tiểu

n n vật t ƣờng đƣợ tạo dựng tín

K i tìm iểu n n vật kị
n động ngôn ng

p ẩm do

p ải tiêu iểu n ƣng k ông đƣợ đơn giản

d k ông đ dạng n ƣ tín

ng đƣờng nét m u s

x

xung đột N n vật l

u v qu n trọng n ất để t ể i n tƣ tƣởng ủ t

t u t n ƣng trong kị
n

ộ lộ qu

H n động kị

ẩn số ng

giả t i ông

ngôn ng v
t uật đằng s u t

úng Tìm

n động giúp ngƣời
p ẩm đ

i t l k i nó

đƣợ trìn diễn trên s n k ấu
Tiểu kết
Trong
N

ƣơng 1

úng tôi l n lƣợt đi v o l m rõ

ng nét k i qu t về Lƣu Qu ng Vũ; 2) Lý t u t về kị

Tên tuổi ủ Lƣu Qu ng Vũ đối v i nền kị
trọng

o đ n ng

C ín vì t

vi

n
k it

t

t uật kị

ín : 1)

v n n vật kị

nói Vi t N m đóng v i trị qu n

p ẩm ủ ơng vẫn ịn ngu ên gi trị ủ nó

mảng kị

i n đại vi t về p ụ n

l gợi mở để ti m ận g n ơn t i n i m vụ x
ng

i nội dung

Lƣu Qu ng Vũ
19

ủ ơng

ín

dựng ứ trơng to n ản về


Đối v i

v n ản kị

n n vật l

o

n trìn

giải m một t

p ẩm kị

n ất k

ìn tƣợng t ể i n sự m u t uẫn xung đột v đồng t ời

ọ

tru ền tải t ông đi p ủ t
n n vật trong kị

l

tƣởng ẩn s u s u n
N

N n vật kị

ì k ó gợi mở

vừ l nơi trự ti p vừ l nơi du

giả đ n v i ông

on đƣờng giúp
ng l p m u t uẫn

úng Vi

úng t k m p

p n tí
r n

t ống

ng tri t lý tƣ

n động

ng ơ sở lý t u t trên l nền tảng để

úng tơi p n tí

t ống

n n vật n trong kị

về đời sống đƣơng đại ủ Lƣu Qu ng Vũ ở

v k

điểm về ng

ọ n

ng đ

t uật kị

20

mảng n

trong

ƣơng 2

ƣơng 3


CHƢƠNG 2. CÁC LOẠI NHÂN VẬT NỮ TRONG KỊCH VỀ ĐỜI
SỐNG ĐƢƠNG ĐẠI CỦA LƢU QUANG VŨ
2.1. Vài nét về đặc điểm nhân vật kịch Lƣu Quang Vũ
T eo M B K r ptrenkô: "Chiều sâu của các khái quát bằng hình
tượng, tính đa dạng của các hình thức nghệ thuật - đó là đặc điểm khơng
tách rời của sáng tạo nghệ thuật chân chính” [21] N ƣ vậ
t uật ũng n ƣ tín
i n trong
l ở

giả đ x

dựng đƣợ một

ng nội dung tƣ tƣởng ủ

sin động

nt ự

t ể s ng tạo l n t ứ

i

t u út sự

s

ng p ải đƣợ t ể

ản v n ọ

ó gi trị

t ống ìn tƣợng

ín

ứ đựng

vấn đề đƣợ đ t r trong kị

một

để trên ơ sở đó đạo diễn v diễn viên m i ó
i n

úng t n n

ng n n vật s n k ấu ó sứ

ú ý ủ k n giả

Trong lị

điển n

xét đ n

ìn tƣợng n n vật Một kị

ỗ t

đƣợ n

ấp dẫn ủ một vở kị

gi trị ng

sử v n ọ ng

t uật ủ n n loại n

ng t

p ẩm kin

ng mẫu mự đều để lại trong lòng k n giả mọi t ời đại ìn ản s u

rõ nét ủ
n t ự về n

ìn tƣợng n n vật n ƣ l n
ng

ng gƣơng soi sống động

i ọ l m ngƣời C ỉ riêng ở lĩn vự kị

t

ó t ể t ấ rất n iều n n vật đ trở t n điển ìn ng

n

ng Ơđíp Ăngtigơn Mêđê

Juliét H mlét
ấp sự t ử t

ủ Sê xpi ; n

ủ

i kị

ng Ôtenlô Rômêô-

ng ngƣời d n nơi

trên tr ng giấ

ủ t

đại Bởi lẽ n

ng ìn tƣợng n n vật đó l n

ứ đựng n

t uật Đó l
Bất

ng n n vật đó đ v sẽ òn sống m i

trong lòng n n loại trong t m ồn n

sin động

úng

ng T tuýp H p gông ủ Môlie

ủ t ời gi n n
giả kị

H Lạp; n

nói

ản trên s n k ấu ủ

ng vấn đề n

ng

úng đ sin r
ng

sĩ mọi t ời

ng ìn tƣợng

i ọ n n sin s u s

gi đối v i on ngƣời mọi t ời đại mọi đất nƣ

nt ự
v quý

“Nhân vật văn học là một

trong những khái niệm trung tâm để xem xét sáng tác của một nhà văn, một
khuynh hướng, trường phái hoặc dòng phong cách” [20, tr. 1255]
21


Trong kị

ngƣời xem k ơng

tru n m

ịn

n ất l x

dựng đƣợ n

ỉ qu n t m đ n tín

ú ý đ n qu trìn p t triển ủ tín

ợp lý ủ

ốt

n n vật Điều k ó

ng n n vật ó “ ồn” v sin động “Các nhà soạn

kịch non tay thường thiếu sức bao quát đối với mọi nhân vật mình tung ra nên
trong kịch bản chỉ chú ý đến một số nhân vật nhất định, số còn lại, thường
chắp vá gán ghép” [52 tr. 147] N ƣng Ngô T ảo t ừ n ận rằng Lƣu Qu ng
Vũ k ông n ƣ vậ

ông t ƣờng

m

út

o ản

ng n n vật p ụ: “Có

thể thấy một biệt tài của Lưu Quang Vũ là xây dựng những nhân vật phụ có
tính cách, có cá tính và rất „sống” [52, tr. 147] Mỗi n n vật d
p ụ đều

nt i t

o diễn i n ủ

ìn t ứ p ản ứng
ủ một ản

t

lại p ản đề

đổi t m trạng đều l n

t uật luôn

o đời sống C

ủ riêng mìn

gửi v o đó n

đối v i Lƣu Qu ng Vũ
đèn s n k ấu vụt t t
tỉn trong mỗi vở kị
ng vở kị

kị

gi k i t

ng m u s

i

ứ n

ng iểu i n tự n iên

i nt ự

ằng gu t ẩm mỹ

n n v dấu ấn
n ạ

ng gi trị l u d i đ n ả s u n

ng vấn đề
K i n

vẫn òn v ng vọng đ n đời s u
ủ ông m ng đậm tín t ời sự v p ản n kịp t ịi
ội đƣơng t ời Bên ạn đó tri t lý n n sin
N

ng vấn đề

ng su ngẫm về uộ đời tri t lý sống v đạo đứ n n

ò qu n trong một k ông gi n đ
vũ trụ ng

ủ qu n Riêng

ảm n

ũng đƣợ Lƣu Qu ng Vũ gửi g m qu mỗi vở kị
ng v i n

trở

rèm ng xuống t ì m v ng ủ ti ng nói t ứ

vấn đề đ ng nổi ộm ủ x
t ời sự

n vi

t nguồn từ đời sống i n t ự v qu

ằng on m t t i tìn v đ

m ông p t i n r đều ẩn

s us

Lời đối t oại

ất n ất địn

V n ọ ng

N

n động kị

ín

t uật riêng

ất t ơ Điều đó đ tạo nên một

ỉ ó ở Lƣu Qu ng Vũ C

ƣ ng về đời sống v nói về

t

p ẩm ủ ơng ln

vấn đề nổi ộm ủ đời sống C ín vì t

n n vật đƣợ p n t n

tu n rõ r ng v i n

k i tru ền tải t ông đi p tƣ tƣởng
22

ng

ứ n ng ụ t ể