(Luận văn thạc sĩ) vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------

DƢƠNG HỒNG HẠNH

`

VẤN ĐỀ LÀM TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành Báo chí học

HÀ NỘI, 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------

DƢƠNG HỒNG HẠNH

`

VẤN ĐỀ LÀM TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Luận văn thạc sĩ chun ngành Báo chí học
Mã sơ: 60 32 01 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Quang Hào

HÀ NỘI, 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi; các số liệu
nêu trong luận văn là trung thực; những kết luận khoa học của luận văn chưa
từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tơi xin chịu trách nhiệm
về cơng trình nghiên cứu của mình.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Dƣơng Hồng Hạnh


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin trân trọng cảm ơn đến q thầy, cơ giảng viên Khoa Báo
Chí & Truyền Thơng, Đại học Khoa học Xã hội & Nhân Văn đã tận tình
giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt q trình theo học chương trình Cao
học Báo chí
Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS TS. Vũ Quang Hào
đã tận tâm hướng dẫn tác giả trong suốt q trình thực hiện hồn thành luận
văn này.
Trong quá trình thực hiện luận văn tác giả đã cố gắng để hoàn thành
luận văn thật tốt. Tuy nhiên, do thời gian và trình độ cịn hạn chế nên luận văn
khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong muốn tiếp tục nhận được
sự góp ý, chỉ dẫn chân thành của quý thầy, cô giảng viên và các bạn đồng
nghiệp nhằm bổ sung, hoàn thiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn !

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1.Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 3
3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 7
4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 8
5. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 8
6.Ý nghĩa lí luận và thực tiễn ............................................................................ 9
7. Kết cấu luận văn .......................................................................................... 10
PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 11
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ SẢN
XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG ........................ 11
1.1 Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 11
1.1.1 Báo điện tử ............................................................................................. 11
1.1.2 Điện thoại di động................................................................................. 13
1.1.3 Phiên bản................................................................................................ 15
1.2 Đặc điểm của truyền thông trên điện thoại di động ................................. 20
1.3 Những yếu tố tác động đến quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại
di động ............................................................................................................. 21
1.3.1 Công chúng ............................................................................................ 21
1.3.2 Công nghệ .............................................................................................. 24
1.4 Tin và quy trình sản xuất tin ..................................................................... 27
1.4.1 Tin........................................................................................................... 27
1.4.2 Các bước trong quy trình sản xuất tin .................................................... 32
1.4.3 Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí thuộc loại hình báo mạng điện tử..... 35
Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 37


CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN

BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY .................. 38
2.1 Giới thiệu 3 cơ quan báo chí được khảo sát .............................................. 38
2.1.2 Phiên bản VietnamPlus mobile .............................................................. 41
2.1.3 Phiên bản Tuổi Trẻ Mobile: ................................................................... 46
2.2 Tin trên phiên bản dành cho điện thoại di động của các trang báo........... 47
2.3.1 Số lượng tin trên phiên bản điện thoại di động ..................................... 47
2.3.2 Nội dung ................................................................................................. 48
2.3.3 Hình thức ................................................................................................ 49
2.3.4 Phương thức tổ chức sản xuất................................................................ 60
2.3 Ưu thế về công nghệ của phiên bản điện thoại di động ............................ 68
2.3.1 Xử lý ảnh trong tin ................................................................................. 68
2.3.2 Tính năng thơng báo tin tức Push Notification Services và chức năng cá
nhân hóa thơng tin .......................................................................................... 72
2.3.3 Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin qua điện thoại di động ......... 74
2.4 Thành công và hạn chế trong việc làm tin cho phiên bản điện thoại di
động của 3 cơ quan báo chí được khảo sát ..................................................... 76
2.4.1 Thành công ............................................................................................. 76
2.4.2 Hạn chế .................................................................................................. 79
Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 82
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU
QUẢ CHO VIỆC SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI
ĐỘNG ............................................................................................................. 83
3.1 Một số thuận lợi và khó khăn trong việc sản xuất tin cho phiên bản điện
thoại di động .................................................................................................... 83
3.1.1 Thuận lợi ................................................................................................ 83
3.1.2 Khó khăn ................................................................................................ 88
3.2 Một số khuyến nghị................................................................................... 91


3.2.1 Đối với các cơ quan quản lý .................................................................. 91

3.2.2 Đối với các cơ quan báo chí .................................................................. 92
3.3 Một số khuyến nghị về yêu cầu của quy trình sản xuất tin dành cho phiên
bản điện thoại di động ................................................................................... 103
Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 107
PHẦN KẾT LUẬN ...................................................................................... 109
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 112
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 118


PHẦN MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, chất lượng cuộc sống của
con người được nâng cao hơn thì nhu cầu nắm bắt thông tin của công chúng
cũng ngày càng tăng. Tuy nhiên, quỹ thời gian dành cho việc tiếp nhận thông
tin ngày càng bị thu hẹp bởi cuộc sống hiện đại đã hình thành trong cơng
chúng xu hướng tiếp nhận thơng tin mọi lúc mọi nơi, thậm chí ngay trong khi
di chuyển. Hình ảnh những bạn trẻ cắm cúi bên chiếc smartphone cũng khơng
cịn trở nên xa lạ. Bên cạnh đó, với sự tiến bộ không ngừng của khoa học
công nghệ với sự tích hợp của internet và sự ra đời của nhiều thế hệ điện thoại
di dộng thông minh đã giúp cơng chúng có thể dễ dàng tiếp nhận thơng tin mà
không bị hạn chế về không gian và thời gian.
Theo thống kê của trung tâm số liệu Internet quốc tế, Việt Nam xếp
hạng 18/20 quốc gia có lượng người dùng Internet lớn nhất thế giới (năm
2012). Dân số Việt Nam hiện có hơn 91 triệu người nhưng trong đó có tới 31
triệu người dùng internet (đứng thứ 18 thế giới) và 19 triệu người đang sử
dụng internet trên di động. Bên cạnh đó, Việt nam lại là thị trường
smartphone giàu tiềm năng. Theo một công bố mới của công ty nghiên cứu thị
trường GfK, Việt Nam cùng với 6 thị trường khác ở Đơng Nam Á đã có mức
tăng trưởng doanh số điện thoại di động thông minh khá ấn tượng. Cụ thể,
trong năm 2013, tại Việt Nam có khoảng 17 triệu chiếc điện thoại được bán

ra, chiếm 38% trong số này là các dòng smartphone. Năm 2014, tại Việt Nam,
số lượng điện thoại thông minh bán ra trong 3 tháng đầu năm đã tăng 59% so
với cùng kỳ năm 2013; đứng thứ 2 trong top 3 thị trường có mức tăng trưởng
cao nhất cùng với Indonesia và Thái Lan.. Qua đó cho thấy, xu hướng người
dùng đọc tin tức trên thiết bị di động sẽ là một tiềm năng rất lớn trong thời
gian tới.
1


Ngày nay người ta khơng cịn tranh cãi về việc báo điện tử sẽ lên ngôi
hay báo in sẽ đi xuống mà thay vào đó, trong mơi trường hội tụ truyền thơng,
sự tích hợp của nhiều loại hình báo chí đang dần được phát triển. Cùng với sự
phát triển của nhiều thế hệ điện thoại thông minh, các ứng dụng di động cũng
ngày càng được cải thiện như lẽ tất yếu để thu hút công chúng, đáp ứng nhu
cầu giải trí nói chung và tiếp nhận thơng tin báo chí nói riêng. Cơng chúng đã
dần thay đổi hành vi đọc báo giấy sang đọc báo điện tử và bây giờ là lướt web
trên điện thoại di động. Có lẽ là do sự tiện ích đa năng của phương tiện truyền
thơng mới này nên vị trí và vai trị của nó ngày càng được khẳng định. Sự
phát triển không ngừng của các thiết bị di động trong đó có điện thoại di động
thơng minh là lí do tất yếu dẫn đến một xu hướng phát triển mới của báo chí
truyền thơng hiện đại, đó là xu hướng báo di động.
Để bắt kịp xu hướng mới mẻ này, các trang báo điện tử của Việt Nam
cũng liên tục cho ra đời phiên bản điện thoại di động như VNExpress,
VietnamPlus mobile, Dân trí mobile… Bên cạnh đó, các cơ quan báo in cũng
chuyển mình nhanh chóng khi xuất bản phiên bản điện tử và phiên bản điện
thoại di động: Tuổi trẻ mobile, Thanh niên mobile… Tuy nhiên, báo chí di
động hiện đại khơng đơn giản chỉ là xây dựng giao diện tuỳ biến cho thiết bị
di động như những năm trước đây. Nhiều tồ soạn bắt đầu có xu hướng viết
nội dung ngắn gọn để xuất bản trên phiên bản mobile, hoàn toàn độc lập với
bản điện tử và báo giấy. Chẳng hạn, khi một sản phẩm mới ra đời, nội dung

đăng trên báo mobile sẽ đơn giản là dòng tin tức ngắn gọn và đầy đủ nhưng
kịp thời về thiết bị đó, cịn thơng tin chi tiết về sự kiện diễn ra ra sao và các
mô tả khác về sản phẩm sẽ được đăng sau trên phiên bản điện tử (PC) và báo
giấy. Tuy nhiên, từ thực trạng hiện nay cho thấy, các tịa soạn vẫn chưa thốt
khỏi mơ hình khung nền tàng là phiên bản điện tử (PC). Tức là tin tức được
sản xuất cho báo giấy được giữ nguyên trên phiên bản điện tử hoặc từ phiên
bản điện tử đăng nguyên gốc lên phiên bản điện thoại di động mà khơng có
2


chỉnh sửa cho phù hợp với đặc điểm của điện thoại di động Như vậy hiệu quả
đạt được sẽ không cao và không đáp ứng được nhu cầu thông tin trong thời
đại mới.
Mặt khác, vì hạn chế bởi giao diện hoặc diện tích màn hình, người làm
báo phải đặt ra câu hỏi phải làm thế nào để sản xuất được tin bài vừa ngắn
gọn vừa cung cấp đầy đủ thông tin cho công chúng, làm sao để độc giả không
phải sử dụng quá nhiều thao tác với thiết bị để đọc hết một tin, bài. Hơn nữa,
trong cuộc sống năng động, cơng chúng khó có thời gian rảnh để xem hết tồn
bộ những bài viết chun sâu phân tích hay những bài bình luận sâu sắc. Nhu
cầu thiết yếu của công chúng phần lớn là nắm bắt thông tin, sự kiện xảy ra
hàng ngày hàng giờ trong đời sống và họ sử dụng điện thoại di động để tìm
kiếm ngay thông tin một cách nhanh nhất, ngắn gọn và đầy đủ nhất.
Chính vì những lí do kể trên, cùng với sự gợi ý của giảng viên hướng
dẫn, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Vấn đề làm tin cho phiên bản điện
thoại di động ở Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu cho luận văn của mình.
Đề tài sẽ tập trung nghiên cứu lý luận về truyền thông mới, nhận diện cơng
chúng của báo chí dành cho điện thoại di động và những thuận lợi cũng như
khó khăn trong việc làm tin cho phiên bản điện thoại di động. Từ đó khái qt
một quy trình hồn chỉnh về cách thức làm tin cho phiên bản điện thoại di
động, đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao hoạt động sản xuất tin cho các

cơ quan báo chí có phiên bản điện thoại di động.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong quá trình nghiên cứu về đề tài này, tác giả đã tìm hiểu một số
cơng trình nghiên cứu khoa học, luận án, luận văn và một số tài liệu liên quan
làm tiền đề nghiên cứu.
Trong các nghiên cứu về sự phát triển của phương tiện truyền thông
điện thoại di động và báo di động trên thế giới, một công trình tiêu biểu là
“Cross – media news work – Sensemaking of the mobile media (R)evolution
3


(Sản xuất tin tức truyền thông hội tụ: Một nghiên cứu đa ngành về cuộc cách
mạng của truyền thông di động) của tác giả Oscar Westlund năm 2011. Trong
vài năm trở lại đây, xu hướng mobile news đã từng bước phát triển và bắt đầu
thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực báo
chí – truyền thơng. Đây là một nghiên cứu định tính về giai đoạn hình thành
một loại hình báo chí mới, tạm gọi là báo di động và những vấn đề thực tiễn
đặt ra trong việc đổi mới tổ chức và cách thức làm việc của một tờ báo lớn ở
Bắc Âu, Goteborgs – Posten Thụy Điển. Tác giả Oscar Westlund đã tiến hành
phỏng vấn sâu với 62 nhà báo, biên tập viên và nhân viên truyền thơng trong
vịng 3 năm từ 2008 đến 2011. Cơng trình nghiên cứu đã làm rõ những vấn đề
đang đặt ra đối với báo chí hiện đại và những trăn trở của đội ngũ người làm
báo từ khâu biên tập, kinh doanh đến công nghệ thơng tin, những nỗ lực khám
phá và thích ứng của đội ngũ người làm báo trước những thay đổi liên tục của
môi trường truyền thông số, từ sản xuất báo chí truyền thống sang sản xuất
báo chí dành cho điện thoại di động.
Tại Việt Nam, các cơng trình nghiên cứu về điện thoại di động như
một phương tiện truyền thơng hiện đại chưa được chú ý nghiên cứu tồn
diện nhưng bước đầu đã có sự quan tâm nhất định. Trong đó phải kể đến một
số cơng trình như: “Những tác động của của phương tiện truyền thông mới

đối với cư dân đơ thị” của nhóm tác giả Bùi Quang Thắng, Bùi Hồi Sơn,
Nguyễn Thị Thu Hà, Lê Thanh Hịa; “Sự vận động và phát triển của báo chí
trong thời kì hội tụ truyền thơng, tích hợp đa phương tiện” (Nguyễn Tiến
Vụ, Kỷ yếu hội thảo khoa học Quốc gia Tính chun nghiệp của báo chí
hiện đại năm 2011).
Cơng trình nghiên cứu “Phương tiện truyền thông mới và những thay
đổi văn hóa xã hội ở Việt Nam” (Bùi Hồi Sơn, 2008) đã khái quát lịch sử
phát triển của những phương tiện truyền thông mới, những ảnh hưởng của các
phương tiện truyền thơng mới đối với đời sống văn hóa xã hội tại Việt nam
4


trên 3 phương diện: Cá nhân hóa thơng tin giao tiếp, hình thành thế giới số và
khơng gian ảo, làm thay đổi thói quen tiếp nhận sản phẩm báo chí của cơng
chúng theo xu hướng cá nhân hóa và di động ngày càng rõ nét.
Trong khi đó, cơng trình nghiên cứu “Bước đầu nhận diện loại hình
truyền thơng mới trên điện thoại di dộng ở Việt Nam” của tác giả Trần Thị
Nguyệt Ánh, năm 2011, lại chỉ ra một thực trạng là việc tiếp nhận thơng tin
báo chí trên các phương tiện truyền thống như báo giấy, phát thanh, truyền
hình, thậm chí là báo điện tử đang ngày càng bị thu hẹp. Hình thức đọc báo
trên điện thoại di động đang dần được ưa chuộng. Nhìn chung, luận văn đã đi
sâu nghiên cứu sự ra đời, hình thành và các đặc điểm của loại hình mobile
news, việc ứng dụng dịch vụ thơng tin trên điện thoại di động, sự đón nhận
của công chúng cũng như xu hướng phát triển của truyền thơng hiện đại trên
điện thoại di động.
Ngồi ra, ngày 14/5/2014, tại Hà Nội, Thông tấn xã Việt Nam cũng đã
tổ chức Hội thảo khoa học “Smartphone với truyền thông hiện đại”. Hội thảo
đã khẳng định với sự phổ biến của smartphone và tablet, các tờ báo đang
không chỉ đơn thuần xây dựng giao diện mobile mà còn sản xuất nội dung
dành riêng cho thiết bị di động. Điều đó cho thấy sự thừa nhận và tầm quan

trọng của điện thoại di động dưới vai trò một phương tiện truyền thơng hiện
đại trong mơi trường truyền thơng số.
Dưới góc nhìn kinh tế học truyền thông, năm 2013, tác giả Lê Đình Hải
(Khoa Báo chí – Học viện Báo chí và Tuyên Truyền) đã bảo vệ thành công
luận văn thạc sĩ với đề tài “Phát triển kinh tế báo mạng điện tử qua hình thức
kinh doanh trên điện thoại di động” tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền.
Luận văn chủ yếu tập trung giải quyết những vấn đề về kinh tế báo mạng điện
tử và hình thức kinh doanh trên điện thoại di động dưới góc nhìn kinh tế
truyền thơng thơng qua mơ hình Mobile Payment. Đồng thời tác giả cũng dự
báo xu hướng phát triển của kinh tế báo mạng điện tử trên điện thoại di động.
5


Cũng trong năm 2013, dưới góc độ nghiên cứu cơng chúng, tác giả
Hoàng Thị Thu Hằng đã bảo vệ thành cơng luận văn “Hành vi tiếp nhận thơng
tin báo chí trên điện thoại di động của công chúng thanh niên đơ thị tại thành
phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Phước hiện nay” tại Khoa báo chí, Học viện
Báo chí và Tun truyền. Luận văn là một cơng trình tập trung nghiên cứu
công chúng của phương tiện truyền thông mới, một lĩnh vực đang có sự phát
triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Tác giả đã tiến hành khảo sát ngẫu nhiên bằng
bảng hỏi với 500 công chúng tại thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Phước
và phỏng vấn sâu 5 nhà báo, nhà nghiên cứu để làm rõ những cứ liệu khoa
học liên quan. Luận văn đã chứng minh rằng điện thoại di động không đơn
thuần là phương tiện liên lạc đơn thuần mà còn là thiết bị đa phương tiện để
truy cập internet ở mọi lúc mọi nơi nhằm đáp ứng những nhu cầu về thơng tin
giải trí. Tác giả luận văn đánh giá đây là hành vi xã hội, thích nghi với văn
hóa thị giác của mơi trường truyền thơng số.
Một cơng trình nghiên cứu khác cũng được bảo vệ thành cơng đó là
khóa luận tốt nghiệp cử nhân “Khảo sát việc sử dụng thiết bị di động có truy
cập internet với mục đích giải trí của công chúng đô thị Hà Nội” của tác giả

Nguyễn Thị Cẩm Lệ, khoa Báo chi và Truyền thông, Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn Hà Nội. Khóa luận này phần nào đã chỉ ra được nhu cầu sử
dụng điện thoại di động trong việc tiếp nhận thông tin báo chí như một mục
đích giải trí. Tuy nhiên, đề tài chỉ dừng ở mức độ nêu tên và mô tả chứ chưa
thực sự đi sâu nghiên cứu bản chất vấn đề theo hướng nghiên cứu điện thoại
di dộng như một phương tiện truyền thơng.
Mặc dù các cơng trình nghiên cứu đều đạt được thành tựu nhất định, có
nhiều đóng góp về lí luận cũng như thực tiễn trong lĩnh vực báo chí truyền
thơng, song vẫn chưa có một cơng trình nào thực sự đi sâu nghiên cứu về vấn
đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động. Trong khi báo di động ngày càng
khẳng định được tầm quan trọng của mình trong mơi trường truyền thơng số
6


thì hoạt động làm báo cho riêng loại hình phương tiện truyền thông đặc biệt là
điện thoại di động lại chưa thực sự được quan tâm. Chính vì vậy, kế thừa
những kết quả của các cơng trình nghiên cứu đi trước và thực tiễn hoạt động
báo chí truyền thơng tại Việt Nam, luận văn đi sâu vào nghiên cứu vấn đề làm
tin cho phiên bản điện thoại di động, xây dựng quy trình chuẩn cho hoạt động
viết tin trên điện thoại di động.
3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích
Luận văn hướng đặt mục đích tìm hiểu, đánh giá cách thức sản xuất tin,
tìm hiểu những vấn đề trong quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di
động, từ đó rút ra những vấn đề cốt lõi đồng thời đề xuất một số yếu tố nhằm
xây dựng quy trình sản xuất tin cho phiên bản di động, đồng thời thúc đẩy sự
phát triển của báo chí hiện đại nói chung và báo điện tử dành cho phiên bản
điện thoại di động nói riêng.
3.2 Nhiệm vụ
Từ mục đích nghiên cứu đã nêu ở trên, luận văn cần hoàn thành những

nhiệm vụ sau:
- Làm rõ xu thế phát triển của báo chí hiện đại nói chung và xu hướng
“mobile news” nói riêng đồng thời chỉ rõ tầm quan trọng của vấn đề nghiên
cứu cách thức làm tin cho phiên bản điện thoại di động.
- Tìm hiểu thực trạng vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động
hiện nay. Bên cạnh đó khái quát được những vấn đề cơ bản được đặt ra trong
quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động.
- Thông qua việc phỏng vấn sâu các nhà báo, phóng viên, các nhà
nghiên cứu về lĩnh vực này, đóng góp những khuyến nghị nhằm xây dựng
một quy trình hồn chỉnh về cách thức sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di
động, góp phần làm phong phú hệ thống cơ sở lí luận chun ngành báo chí
truyền thơng, đồng thời nâng cao nghiệp vụ báo chí trong hoạt động thực tiễn.
7


4.Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tƣợng
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là cách thức sản xuất tin trên phiên
bản điện thoại di động hiện nay của một số trang báo: Vnexpress mobile, Tuổi
trẻ mobile, VietnamPlus mobile.
4.2 Phạm vi
Luận văn có phạm vi nghiên cứu là những tài liệu, tư liệu khoa học
chuyên ngành báo chí – truyền thông; những báo cáo khoa học liên quan đến
đề tài trong phạm vi 5 năm trở lại đây; những tin tức trên phiên bản di động
của 3 trang báo Vnexpress mobile, Tuổi trẻ Mobile và VietnamPlus mobile
trong vòng 6 tháng từ tháng 3/2015 đến tháng 9/2015.
5. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Cơ sở lí luận
Luận văn được nghiên cứu dựa trên một số hệ thống lý thuyết: lý thuyết
về truyền thông, lý thuyết về xu hướng hội tụ truyền thông trong môi trường

truyền thông hiện đại và lý thuyết về thể loại Tin báo chí.
5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Tác giả sử dụng phương pháp
nghiên cứu này nhằm phân tích, tổng hợp những tài liệu khoa học, tài liệu
tham khảo có liên quan đến đề tài nghiên cứu tạo cơ sở lí luận vững chắc cho
luận văn. Đề tài cũng sử dụng các thao tác công cụ như: tổng hợp, so sánh,
phân tích đối chiếu, nghiên cứu tài liệu, thống kê, phân loại để từ đó đi đến
những kết luận mang tính khoa học.
- Phương pháp phân tích nội dung: Tác giả sử dụng phương pháp này
để khảo sát, phân tích, tổng hợp các tin, bài trên phiên bản điện thoại di động
của 3 trang báo Vnexpress mobile, Tuổi trẻ mobile và VietnamPlus mobile.

8


- Phương pháp phỏng vấn sâu: Trong chương 2 và chương 3 của luận
văn, tác giả sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu một số nhà báo, phóng viên,
kỹ thuật viên trực tiếp tham gia sản xuất tin cho phiên bản di động của một số
trang báo có phiên bản điện thoại di động nhằm tìm hiểu cách thức viết tin
cho báo điện tử và phiên bản di động, tìm hiểu sự khác biệt giữa cách thức
làm tin cho 2 loại hình này, những yêu cầu trong quá trình làm tin, những
thuận lợi, khó khăn trong hoạt động sản xuất tin... Từ đó đề xuất xây dựng
quy trình sản xuất tin hoàn chỉnh dành cho phiên bản điện thoại di động. Tùy
theo điều kiện chủ quan và khách quan, tác giả sẽ thực hiện phỏng vấn sâu
theo cách thức phỏng vấn trực tiếp hoặc phỏng vấn gián tiếp (qua điện thoại,
email...). Bên cạnh đó tác giả cũng tiến hành phỏng vấn sâu một số giảng viên
đang giảng dạy tại các trường chuyên đào tạo về báo chí tại Việt Nam hiện
nay để có cái nhìn tổng qt hơn về các khía cạnh của đề tài.
6.Ý nghĩa lí luận và thực tiễn

Qua phần lịch sử nghiên cứu vấn đề ở trên, có thể thấy đây là một đề tài
khá mới, chưa có cơng trình nghiên cứu khoa học nào nghiên cứu sâu về khía
cạnh này. Chính vì vậy, đề tài mang một ý nghĩa lí luận mới mẻ và quan trọng
khi có những đóng góp thiết thực về mặt lí thuyết trong đào tạo báo chí cũng
như trong thực tiễn hoạt động báo chí hiện nay. Về phần lí luận, đề tài đã tập
trung làm rõ, phân tích, tổng hợp những tài liệu khoa học chun ngành báo chí
– truyền thơng làm cơ sở nền tảng cho quá trình nghiên cứu đồng thời. Đây có
thể coi là một nguồn tài liệu tham khảo dành cho những thế hệ sinh viên, học
viên của các ngành khoa học xã hội nhân văn nói chung và ngành báo chí
truyền thơng nói riêng, cũng như những ai có quan tâm đến lĩnh vực này.
Đồng thời về mặt thực tiễn, đề tài cũng rút ra một số yêu cầu quy trình
sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động, góp phần cải thiện, khắc phục
những hạn chế trong hoạt động sản xuất tin dành cho phiên bản điện thoại di
động. Trong bối cảnh internet phát triển mạnh mẽ, điện thoại di động trở
9


thành một người bạn đồng hành không thể thiếu trong nhu cầu thơng tin của
cơng chúng thì quy trình này có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao hiệu quả
hoạt động thực tiễn của nhà báo, phóng viên tại các tịa soạn báo điện tử có
phiên bản dành cho điện thoại di động hiện nay.
7. Kết cấu luận văn
Luận văn gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sản xuất tin cho phiên
bản điện thoại di động
Chương 2: Thực trạng vấn đề sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di
động tại Việt Nam
Chương 3: Một số khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả cho việc sản
xuất tin cho phiên bản điện thoại di động

10


PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ SẢN
XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
1.1 Một số khái niệm cơ bản
1.1.1 Báo điện tử
Báo điện tử ra đời trên thế giới vào năm 1992. Tờ báo điện tử đầu tiên
trên thế giới là tờ Chicago Tribune. Báo điện tử là loại hình báo chí mới, với
những ưu thế vượt trội, có thể cung cấp thơng tin rộng khắp, nhanh chóng, tức
thời và cập nhật thơng tin liên tục. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất cho báo điện
tử thấp nhưng lại mang lại hiệu quả thông tin rất cao nên sau khi ra đời, nó đã
phát triển rất nhanh chóng. Có nhiều điều kiện dẫn tới sự ra đời của báo điện
tử trên thế giới:
Khoa học kỹ thuật là điều kiện tác động trực tiếp nhất đến sự ra đời của
báo điện tử:
- Sự ra đời của chiếc máy tính điện tử đầu tiên (năm 1946), do hai kỹ
sư người Mỹ là Presper Eckert và John Mauchly nghiên cứu và chế tạo ra.
- Tuy nhiên, điều kiện quan trọng, tiên quyết nhất dẫn tới sự ra đời của
báo điện tử là sự ra đời của mạng Internet (tiền thân của Internet là mạng
ARPANET, do Cơ quan Quản lý dự án Nghiên cứu phát triển ARPA thuộc bộ
quốc phòng Mỹ nghiên cứu vào 7/1969). Thuật ngữ “Internet” lần đầu tiên
xuất hiện vào năm 1974. Lúc đó, mạng Internet vẫn được gọi là ARPA.
- Sự ra đời của Word Wide Web: Năm 1990, cùng với Robert Cailliau,
Tim Berners Lee (người Anh) đã đưa ra dự án thiết kế hệ thống thơng tin tồn
cầu Word Wide Web (gọi tắt là web hay www) dựa trên nền tảng siêu văn bản.
Có thể nói sự ra đời và phát triển của Internet đã tạo tiền đề cho sự ra
đời và phát triển của báo điện tử. Bên cạnh đó, cũng do nhu cầu trao đổi chia
sẻ thơng tin ngày càng cao, cơng chúng khơng chỉ cịn thỏa mãn với những

thông tin được cung cấp bị động, một chiều và trong một phạm vi nhỏ hẹp, họ
11


muốn tiếp cận thơng tin trên tồn thế giới, chủ động hơn. Với những cơ quan
báo chí, tập đồn báo chí cũng có tham vọng lớn hơn, họ muốn mở rộng phạm
vi phát hành cũng như đối tượng độc giả trên toàn thế giới.
Việt Nam thiết lập mạng Internet vào ngày 19/11/1997. Sự phát triển
của Internet ở Việt Nam đã tạo điều kiện cho sự phát triển mạnh mẽ của báo
điện tử ở Việt Nam. Ngày 31/12/1997, ra đời tờ báo điện tử đầu tiên - Tạp chí
Quê Hương, với tên miền: .
Trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay có nhiều cách gọi khác nhau để
chỉ loại hình báo chí được đăng tải trên mạng internet. Việc sử dụng các thuật
ngữ để định danh loại hình báo chí mà thông tin được truyền tải và tiếp nhận
qua internet vẫn chưa thống nhất và cịn có nhiều tranh cãi. Trên thế giới, loại
hình báo chí này có nhiều cách gọi khác nhau như; “online newspaper” (báo
chí trên mạng/trực tuyến), “e-journal” (electronic journal – báo chí điện tử),
“e-zine” (electronic magazine – tạp chí điện tử). Cịn ở Việt Nam, thuật ngữ
“báo điện tử” được sử dụng phổ biến (chẳng hạn như “Nhân Dân điện tử”,
“Lao động điện tử”). Ngoài ra, cịn có nhiều cách gọi loại hình báo chí này
bằng những tên gọi khác như: “báo mạng điện tử”, “báo trực tuyến”, “báo
mạng”, “báo internet”. Nhưng tất cả những các gọi này đều dùng để chỉ loại
hình báo chí được xây dựng dưới hình thức của một trang website và phát
hành trên mạng internet.
Theo Luật Báo chí (sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Báo chí ngày
12 tháng 6 năm 1999) ghi rõ: "Báo điện tử" là tên gọi loại hình báo chí thực
hiện trên mạng thơng tin máy tính (Internet, Intranet). Cách hiểu này dẫn tới
sự ra đời của các “Ban điện tử” đối với nhiều cơ quan báo chí: các tờ báo in,
phát thanh và truyền hình.
Trong luận văn này, khái niệm báo điện tử được dẫn theo khái niệm của

tác giả Nguyễn Thị Trường Giang: “Báo điện tử là loại hình báo chí được xây
dựng dưới hình thức của một trang website và phát hành trên mạng Internet,
12


có ưu thế trong chuyển tải thơng tin một cách nhanh chóng, tức thời, đa
phương tiện và tương tác cao.”
1.1.2 Điện thoại di động
Điện thoại di động (mobile phone) là một loại điện thoại khơng dây
(hay cịn gọi là điện thoại cầm tay), là thiết bị viễn thông liên lạc mà người sử
dụng có thể truy cập vào hệ thống vô tuyến di động, sử dụng được trong một
không gian rộng lớn mà khơng cần phải có một kết nối mang tính vật lý nào
với mạng.
Điện thoại thơng minh (tiếng Anh: smart phone) là khái niệm để chỉ
loại điện thoại tích hợp một nền tảng hệ điều hành di động với nhiều tính năng
hỗ trợ tiên tiến về điện tốn và kết nối dựa trên nền tảng cơ bản của điện thoại
di động thông thường. Ban đầu chúng ta chỉ có điện thoại di động cịn được
gọi là cell phone cùng với thiết bị hỗ trợ cá nhân kỹ thuật số (PDA). Điện
thoại di động được sử dụng chủ yếu để thực hiện chức năng nghe và gọi trong
khi các thiết bị PDA được sử dụng như một công cụ để quản lý cơng việc cá
nhân. Một chiếc PDA có thể lưu thông tin liên lạc của người dùng cùng với
việc lên danh sách những công việc cần làm. Mặt khác PDA cũng có thể đồng
bộ hóa với máy tính cho phép người dùng có thể quản lý tốt hơn cơng việc
của mình trên cả PC.
Sau đó PDA được bổ sung thêm cơng nghệ kết nối khơng dây để có thể
gửi và nhận email cịn điện thoại di động thì được thiết kế thêm chức năng
nhắn tin. Về sau, PDA được bổ sung các tính năng của điện thoại di động và
điện thoại di động cũng có thêm các tính năng giống như PDA hay một số
chức năng khác trên máy tính. Smartphone đã ra đời như thế, về cơ bản có thể
coi smartphone là sự kết hợp giữa PDA và điện thoại thông thường.

Điện thoại thông minh ra đời có thể coi là bước ngoặt quan trọng cho
phép người dung có thể sử dụng như một phương tiện truyền thông theo nhiều
cách khác nhau như truy cập mạng thông qua các trang web tin tức, radio, tin
13


nhắn, email… Các ứng dụng cho di động liên tục phát triển làm cho nó khơng
chỉ là một thiết bị thơng tin liên lạc cá nhân đơn thuần mà cịn là phương tiện
truyền thơng đại chúng có khả năng tiếp nhận, ghi âm, chỉnh sửa, định dạng
văn bản và truyền tải thơng tin báo chí trên hệ thống truyền thơng di động.
Với sự phát triển của công nghệ, những chiếc điện thoại di động thông
minh (smartphone) đang ngày càng trở nên phổ biến. Theo WeAreAocial, tính
đến ngày 1/1/2015, Việt Nam có dân số là 90,7 triệu người, trong đó có 39,8
triệu người sử dụng internet (tương đương với 44%), 28 triệu người sở hữu
tài khoản mạng xã hội (chiếm 31%), 128,3 triệu người có kết nối mạng di
động (tương đương với 141%) vậy tức là trung bình mỗi người Việt Nam sở
hữu 1,4 thuê bao di động, và số người sử dụng tài khoản xã hội trên điện thoại
là 24 triệu (tương đương với 26%).

Số liệu về tình hình sử dụng internet tại Việt Nam – nguồn: Internet
Cũng theo WeAreSocial, đến tháng 1/2015, Việt Nam có 32.4 triệu
người sử dụng internet trên thiết bị Mobile, chiếm 36% dân số quốc gia.
14


Cùng với sự phát triển của thị trường mobile, các ứng dụng di động cho
điện thoại di động ngày càng được cải tiến đã biến chiếc điện thoại thông
minh thành một cổng thông tin đa nhiệm, làm thay đổi hành vi tiếp nhận
thơng tin báo chí của cơng chúng từ đọc báo giấy, báo điện tử bằng máy tính
sang lướt web trên điện thoại di động. Đây là cách thức tiếp nhận thơng tin

vừa nhanh, gọn, cá nhân hóa và luôn di động.
Việc truy cập internet qua điện thoại đảm bảo tốt các lợi thế về:
- Tính cá nhân: Mỗi người sử dụng ít nhất một chiếc điện thoại di động
riêng, khơng sử dụng chung cùng với người khác.
- Tính tiện lợi: Điện thoại di động thường được thiết kế nhỏ gọn, đem theo
bên mình mọi lúc mọi nơi.
- Tính tức thời: Bởi vì ln đem theo điện thoại di động bên cạnh nên cơng
chúng có thể truy cập thơng tin sớm nhất ở bất cứ đâu, trở thành người đầu
tiên biết thơng tin.
- Tính tương tác: Có sự tương tác giữa người dùng với các thiết bị dịch vụ
của Internet trên điện thoại di động và giữa những người dùng với nhau, tạo
thành cộng đồng ảo trên mạng nhằm chia sẻ và bình luận thơng tin.
1.1.3 Phiên bản
Trong tiếng Anh, Version có nghĩa là bài dịch, bản dịch, lối giải thích
theo một quan điểm khác hay là một phiên bản khác. Ở đây, chúng tơi cho
rằng cách giải thích version là “phiên bản” khác được coi là hợp lí nhất. Tức
là báo chí trên các phương tiện truyền thơng truyền thống như báo giấy, phát
thanh, truyền hình, báo mạng, được chuyển thể sang một loại hình mới đó là
điện thoại di động. Phiên bản này có thể có những thay đổi so với phiên bản
gốc nhưng nhìn chung vẫn giữ được những đặc trưng căn bản.
Hiện nay, báo chí Việt Nam cũng đã theo kịp những xu hướng mới của
báo chí thế giới. Các cơ quan báo chí đã có sự phát triển dựa trên hình thức
liên kết giữa nhiều loại hình báo chí khác nhau. Trong báo in có phiên bản
15


điện tử, trong phát thanh, truyền hình cũng có báo điện tử, trong báo điện tử
lại có phiên bản dành cho thiết bị di động như: laptop, máy tính bảng và điện
thoại di động… Với sự hỗ trợ của công nghệ và mạng internet, báo chí được
phát hành theo nhiều phiên bản khác nhau, đáp ứng thị hiếu của từng nhóm

cơng chúng.
Phiên bản điện thoại di động của báo điện tử:
- Ngày 11/1/2010, VietnamPlus đã trở thành đơn vị chính thức cung
cấp phiên bản đọc báo đa ngôn ngữ trên mạng viễn thông. Đây là giải pháp
thông tin hiện đại, tiên tiến và nhanh chóng, phù hợp với tiến trình phát triển
của quốc gia. Với 4 ngôn ngữ Việt, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, thơng tin thời
sự trong và ngồi nước được cung cấp nhanh chóng cho độc giả. Cùng với
Vietnamplus, baomoi.com, Vietnamnet cũng tiên phong trong ứng dụng công
nghệ mới để chinh phục độc giả mobile.
- Ngày 16/3/2010, báo điện tử Dân Trí chính thức ra mắt trang báo
mạng điện tử dành cho điện thoại di động. Đây là trang báo mạng điện tử loại
bỏ gần như hoàn toàn quảng cáo, tốc độ tải trang nhanh, tiết kiệm đáng kể
cước phí dữ liệu. Với thơng tin nhanh nhạy, có chất lượng cùng giao diện đơn
giản đã giúp báo Dân Trí được nhiều người dùng điện thoại di động lựa chọn
và đứng thứ 2 trong top 10 địa chỉ website được người sử dụng thiết bị di
động truy cập nhiều nhất, theo báo cáo khảo sát thực trạng sử dụng web trên
thiết bị di động toàn cầu tháng 10/2010 của Opera công bố.
- Ngày 1/8/2011, báo điện tử Phunutoday.com.vn cũng chính thức đưa
vào hoạt động giao diện dành cho các hệ máy di động.
- Đầu tháng 3/2012, VTC News cũng đã ra mắt báo mạng điện tử trên
điện thoại di động - VTC News Mobile, tạo thêm kênh thông tin tương tác với
bạn đọc.
- Ngày 14/8/2012, báo An ninh Thủ đơ đã chính thức ra mắt phiên bản
đọc báo An ninh Thủ đô mobile dành cho người sử dụng điện thoại di động.
16


- Tháng 9/2013, báo Thanh niên đã ra mắt ứng dụng báo chí trên nền
tảng di động mang tên Thanh niên Mobile với bộ phận làm tin và hệ thống
nhân sự riêng. Với phương châm “Tin tức trong tầm tay”, Thanh niên Mobile

có tham vọng thực hiện sứ mệnh đưa tin tức đến tận tay công chúng một cách
nhanh nhất ngay cả khi họ khơng có thời gian truy cập mạng. Ứng dụng này
giành Giải vàng cho ứng dụng báo chí trên điện thoại di động của Hiệp hội
báo chí Châu Á Thái Bình Dương.
Đặc điểm của báo điện tử trên thiết bị điện thoại di động:
+ Chủ động tìm công chúng khi thông tin được cập nhật
Theo một kết quả nghiên cứu cơng chúng của tác giả Hồng Thị Thu
Hằng (2013), cơng chúng ít chọn một thời điểm cố định nào để tiếp nhận
thơng tin báo chí trên điện thoại di động. Họ đọc bất cứ lúc nào nếu rảnh rỗi
và chỉ có một thời điểm cố định chiếm tỷ lệ cao là từ 21 đến 23 giờ đêm. Cách
đọc này xuất phát từ sự tiện lợi và luôn “mở” của điện thoại di động. Trong
khi chỉ bằng một thao tác đơn giản và nhanh chóng, người sử dụng có thể dễ
dàng trở lại trạng thái thiết lập cuối cùng mà thiết bị di động đã được sử dụng
thì lại họ rất ngại khởi động lại máy tính xách tay hay máy tính để bàn khi
vừa tắt chúng đi. Chính tính chất “ln mở” và “đã sẵn sàng” này của thiết bị
di động đã giúp cho việc tiếp nhận thơng tin báo chí nhanh, nóng, dễ dàng.
Thơng tin trên báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động được cập
nhật liên tục ở mọi thời điểm trong ngày. Tần suất ấy cũng không thay đổi
vào thời gian nghỉ (từ 12 đến 13 giờ trưa; từ 23 giờ đêm đến 6 giờ sáng) hay
ngày cuối tuần (Chủ nhật). Tùy vào quy mơ, tính chất của sự kiện mà số
lượng thơng tin được đăng tải nhiều hay ít. Nhiều sự kiện, thông tin được cập
nhật trực tiếp bằng ngôn ngữ đa phương tiện.
Ngoài ra, báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động cịn chủ động
thơng báo, tìm đến cơng chúng khi có thơng tin mới, đặc biệt vào những
khoảng thời gian cơng chúng có nhiều điều kiện để tiếp nhận thông tin. Đặc
17


điểm này thể hiện tính thời sự vượt trội của báo mạng điện tử dành cho thiết
bị di động và được xem là phù hợp với cách đọc của công chúng trên các thiết

bị di động.
+ Ngắn gọn, cô đọng, tiết giản tối đa chi tiết
Hàng ngày, mỗi tờ báo mạng điện tử cập nhật hàng trăm thông tin
thuộc mọi lĩnh vực của đời sống. Vì vậy, cơng chúng khó có thể đọc hết
chừng ấy thơng tin mà họ chỉ lướt qua để chọn những thơng tin phù hợp với
mình. Thêm nữa, số đông người sử dụng điện thoại di động chỉ có điện thoại
di động với màn hình nhỏ cho nên việc đọc những thông tin dài, ngôn ngữ
phức tạp sẽ gây khó cho họ.
Từ đặc điểm của thiết bị di động và cách thức tiếp nhận của công
chúng, thông tin trên báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động phải được
tiết giản để trở nên ngắn gọn, cô đọng nhất và tập trung đưa những thông tin
nổi bật. Những chi tiết bình, hay những thể loại chuyên sâu ngày càng ít được
sử dụng mà thay vào đó là những thơng tin trực tiếp, ngắn gọn. Tất cả đều
hướng đến mục tiêu là trong một khoảng thời gian ngắn nhất, công chúng tiếp
nhận được nhiều nhất thông tin. Tất nhiên, ngắn gọn, cô đọng, đơn giản và
được đăng tải nhanh nhưng phải sử dụng ngôn ngữ đa phương tiện và chất
lượng phải ln được bảo đảm. Đó là thách thức và yêu cầu đối với đội ngũ
phóng viên.
+ Đưa tin nổi bật, theo dòng sự kiện
Khi tiếp nhận thông tin báo mạng điện tử trên máy vi tính, cơng chúng
thường có thói quen khám phá thơng tin một cách tự do, dàn trải thì ngược lại,
vì người sử dụng thiết bị di động có thể trong trạng thái đang di chuyển nên
việc tiếp nhận các thông tin phải chọn lọc, cụ thể hơn, tránh bị phân tán sang
hướng khác. Với đặc thù đó nên ngồi việc thơng tin trên báo mạng điện tử
dành cho thiết bị di động là những thơng tin ngắn gọn, cơ đọng thì hướng đưa
thông tin nên là những thông tin nổi bật trong ngày, hoặc thơng tin theo dịng
18