THỰC TIỄN HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ VÀ CÁC ĐIỀU KIỆN HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ HÀNG KHÔNG Ở VIỆT NAM

55

CHƯƠNG 2: TH C TI N HÌNH THÀNH T P ðỒN
KINH T VÀ CÁC ðI U KI N HÌNH THÀNH T P ðỒN
KINH T HÀNG KHƠNG VI T NAM

2.1. Th c ti n hình thành t p đồn kinh t

Vi t Nam

2.1.1. Q trình hình thành và thí đi m thành l p t p đồn kinh t
Mơ hình t p đồn kinh doanh Vi t Nam đã đư c hình thành, v n d ng tri n
khai t nhi u th p k qua theo ñi u ki n th c t c a Vi t Nam. Kh i đ u là mơ hình
t ng cơng ty và liên hi p các xí nghi p v i 2 ch c năng v a qu n lý nhà nư c v a
kinh doanh. Ti p đó, th c hi n ñư ng l i và chính sách ñ i m i kinh t c a ð ng và
Nhà nư c, ngày 7 tháng 3 năm 1994 Th tư ng chính ph ra Quy t ñ nh s 91-TTg
v vi c thí đi m thành l p t p đồn kinh doanh trên cơ s các t ng công ty nhà nư c
có quy mơ l n, ti m l c m nh (ít nh t có 7 doanh nghi p thành viên, t ng s v n ít
nh t là 1.000 t ñ ng Vi t Nam). Nh ng t ng cơng ty đư c th nghi m đ xây d ng
thành t p đồn kinh doanh m nh sau này thư ng ñư c g i là các T ng cơng ty 91.
Theo đó, Chính ph đã thành l p 18 T ng cơng ty 91, ho t đ ng trong h u h t các
ngành, lĩnh v c then ch t c a n n kinh t qu c dân.
Th c t cho th y, các T ng cơng ty 91 đã đóng vai trị quan tr ng ñ i v i s
phát tri n kinh t c a nư c ta. Các T ng công ty 91 ñã chi ph i nhi u ngành, nhi u
lĩnh v c then ch t c a n n kinh t (T ng cơng ty D u khí, T ng cơng ty Bưu chính
vi n thơng, T ng cơng ty Hàng khơng,…); là đ u m i xu t kh u h u h t nh ng
ngành có kim ng ch xu t kh u cao (T ng công ty D t may, T ng công ty Th y s n,
T ng công ty Cà phê, T ng công ty Cao su…); là cơng c quan tr ng đ th c hi n
bình n giá c m t s m t hàng nh y c m, tr ng y u, có nh hư ng l n ñ n ñ i
s ng kinh t xã h i c a ñ t nư c (T ng công ty Lương th c, T ng công ty Xi măng,
T ng công ty Thép,…). Theo báo cáo c a Ban ch ñ o ñ i m i và phát tri n doanh

nghi p, trong 2003 các T ng cơng ty 91 có tài s n kho ng 208 nghìn t đ ng, chi m
t 42% t ng tài s n toàn b khu v c DNNN, trong đó v n Nhà nư c t i các T ng
công ty này chi m kho ng 54% v n khu v c DNNN; doanh thu ñ t g n 203 nghìn
t đ ng chi m 44% t ng doanh thu c a kh i các DNNN; l i nhu n đ t g n 15 nghìn
t đ ng b ng 71% t ng l i nhu n c a các DNNN và đóng góp vào ngân sách Nhà
nư c g n 37 nghìn t đ ng, chi m g n 43% t ng thu ngân sách t kh i DNNN.
Theo con s này, t i th i ñi m năm 2003 bình qn m t T ng cơng ty 91 có 33 đơn
v thành viên, trình đ tích t vào kho ng 11,6 nghìn t đ ng v n, 38.000 lao ñ ng,


56

hơn 11.000 t ñ ng doanh thu, 0,8 t l i nhu n và g n 2,2 t ñ ng n p ngân sách
nhà nư c (xem B ng 2.1).
B ng 2.1: Quy mơ và tình hình ho t đ ng c a các T ng công ty 91 năm 2003
S
TT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

14.
15.
16.
17.
18.

Tên T ng công ty 91
T ng công ty d u khí
TCT bưu chính vi n thơng
T ng cơng ty thu c lá
T ng cơng ty đi n l c
T ng công ty xi măng
T ng công ty thép
T ng công ty than
T ng công ty cao su
T ng công ty hàng khơng
T ng cơng ty hố ch t
T ng cơng ty đư ng s t
T ng cơng ty hàng h i
T ng công ty d t may
TCT công nghi p tàu th y
T ng công ty gi y
TCT lương th c mi n Nam
TCT lương th c mi n B c
T ng công ty cà phê
T ng c ng
Trung bình

S đơn
v thành

viên
18
94
15
53
15
12
43
36
20
39
48
18
40
32
13
19
15
56

Ngu n v n
(tr.đ ng)
33.321.264
26.772.274
2.328.085
64.986.081
14.333.000
5.709.286
5.760.057
6.793.329

11.950.000
3.877.689
3.180.302
5.375.565
8.680.000
2.281.573
4.621.525
5.292.950
939.216
2.364.000

Lao
đ ng
(ngư i)
15.177
96.320
11.302
76.000
16.650
17.591
86.615
80.100
13.514
34.200
42.288
30.500
100.890
14.474
12.800
10.573

5.070
27.000

Doanh thu
(tr.đ ng)
57.379.800
22.990.768
10.300.000
19.912.000
8.980.097
9.125.084
8.700.000
2.970.196
11.484.642
8.399.203
4.308.735
3.831.000
11.613.907
3.179.500
2.087.000
9.926.000
4.964.074
2.500.000

586

208.566.196 692.604 202.652.006

33

11.587.011

38.478 11.258.445

LN trư c
thu
(tr.ñ ng)
1.850.064
752.5051
177.000
1.800.000
664.661
162.367
350.000
916.427
382.759
228.976
69.126
144.000
83.425
34.817
-23.801
83.275
56.249
-

N p
ngân sách
(tr.ñ ng)
25.050.760

6.215.000
2.433.744
2.020.000
824.526
487.057
400.122
370.750
332.871
305.415
278.664
260.000
132.724
86.571
71.438
61.482
45.587
42.000

14.504.396 39.418.711

805.800 2.189.928

Ngu n: Tr n Ti n Cư ng và các tác gi [45, tr.104]

Tuy nhiên, theo ñánh giá c a nhi u chuyên gia, sau g n 10 năm ho t đ ng,
cho dù đã có nhi u c g ng c a các T ng công ty 91 và s h tr c a Nhà nư c,
nhưng ñánh giá chung v n chưa có T ng cơng ty 91 nào ñ t m c ñ th a nh n là
t p đồn kinh doanh như mong mu n ñ t ra. Các T ng công ty 91 trong giai đo n
này cịn nhi u đi m khác bi t so v i các nh ng ñ c ñi m chung c a t p đồn kinh t
các m t sau:

1) V tư cách pháp nhân: T ng công ty 91 là pháp nhân kinh t do Nhà
nư c thành l p g m nhi u doanh nghi p thành viên có quan h v i nhau v tài
chính và các d ch v liên quan và có quy mơ tương đ i l n. Trong khi đó, h u h t
m t s nư c, t p đồn kinh t khơng ph i là m t đ nh ch pháp lý. Nó đư c xác
đ nh như t h p (hay t p h p) các t ch c SXKD, s n xu t và cung ng m t ho c


57

nhi u lo i s n ph m trong và ngồi nư c, nhưng đ t dư i s ch ñ o và ki m soát
c a m t trung tâm là "công ty m ".
2) V s h u và con đư ng hình thành: T ng cơng ty 91 là t p h p các
doanh nghi p ñ u thu c s h u Nhà nư c. B i v y, Nhà nư c (ngư i ch s h u)
có tồn quy n v i vi c thành l p, qu n lý, bao g m c nh ng v n ñ nhân s c a b
máy qu n lý. Trong vi c thành l p T ng công ty 91, Nhà nư c s d ng các bi n
pháp t ch c hành chính đ đưa các doanh nghi p ñ c l p vào T ng cơng ty 91.
Cịn đ i v i t p đồn kinh t trên th gi i, thư ng có s h u đa d ng, đó là s t p
h p các ch s h u khác nhau có chung m c tiêu kinh doanh (t i đa hóa l i nhu n).
S ña d ng v s h u có liên quan đ n con đư ng hình thành, phương th c t ch c
qu n lý, ñi u hành t p đồn kinh t . T m r ng, thơn tính và t nguy n liên k t là
ba con đư ng hình thành t p đồn kinh t thư ng ñư c áp d ng xen k v i nhau.
3) V ngành ngh và lĩnh v c ho t đ ng: Các T ng cơng ty 91 giai ño n này
v n là kinh doanh ñơn ngành. Các ho t đ ng kinh doanh có th di n ra dư i nhi u
s c thái khác nhau nhưng ñ u n m g n trong ph m vi c a ngành đó. Tên g i c a
T ng công ty 91 thư ng trùng v i tên g i c a ngành kinh doanh. Trong khi đó, trên
th gi i, ñ c trưng l n nh t c a t p đồn kinh t , đ c bi t là giai ño n trư ng thành
là s ña d ng c a lĩnh v c kinh doanh.
4) V cơ c u t ch c qu n lý: V nguyên t c và nh ng khía c nh chung
nh t, T ng công ty 91 và t p đồn kinh t có nh ng nét tương đ ng v cơ c u t ch c
qu n lý: HðQT, Ban đi u hành, Ban ki m sốt. Tuy nhiên có s khác bi t khá rõ

ràng v b n ch t ho t ñ ng, t ch c các m i quan h qu n lý... Quy ñ nh v ñ a v
pháp lý c a HðQT t i T ng cơng ty 91 giai đo n này chưa th t rõ là cơ quan qu n lý
hay là ñ i di n cho ch s h u Nhà nư c. N u là cơ quan qu n lý thì ch c năng,
nhi m v c a HðQT có ph n trùng v i T ng giám ñ c; cịn nêu là cơ quan đ i di n
cho ch s h u Nhà nư c thì ch c năng, nhi m v có ph n trùng v i các cơ quan ñ i
di n s h u Nhà nư c. Vi c Ch t ch HðQT và T ng giám ñ c cùng ký nh n v n c a
Nhà nư c giao, cùng do m t c p quy t ñ nh b nhi m và mi n nhi m là chưa h p lý.
5) V liên k t và quan h gi a các ñơn v thành viên: Quan h gi a t ng
công ty và các ñơn v thành viên ch y u là quan h hành chính, m nh l nh, chưa có
s liên k t v tài chính và thi u s g n k t v l i ích kinh t . Trong khi đó, quan h
gi a các đơn v trong các t p đồn kinh t trên th gi i là quan h tài chính, g n k t
l i ích v kinh t . Cơng ty m đ u tư v n vào công ty con nh m thu l i nhu n ho c
ki m soát, kh ư c l n nhau nh m th c hi n m c tiêu chi n lư c c a mình.
Trư c nh ng b t c p c a mơ hình T ng công ty 91 và yêu c u phát tri n,
Ngh quy t h i ngh Trung ương l n th ba khóa IX c a ð ng đã ñưa ra ch trương:
“Thí ñi m, rút kinh nghi m ñ nhân r ng vi c th c hi n chuy n t ng công ty nhà


58

nư c sang ho t đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con. Hình thành m t s t p
đồn kinh t m nh trên cơ s các t ng cơng ty nhà nư c, có s tham gia c a các
thành ph n kinh t , kinh doanh đa ngành, trong đó có ngành kinh doanh chính,
chun mơn hóa cao và gi vai trị chi ph i l n trong n n kinh t qu c dân, có quy
mơ r t l n v v n, ho t đ ng c trong và ngồi nư c, có trình đ cơng ngh cao và
qu n lý hi n đ i, có s g n k t tr c ti p, ch t ch gi a khoa h c cơng ngh , đào t o,
nghiên c u tri n khai v i SXKD” [13, tr.21]. Trên cơ s đó, t năm 2004 đ n nay
Chính ph đã chuy n đ i các T ng cơng ty 91 theo 2 hư ng.
Hư ng th nh t: Thí đi m hình thành t p đồn kinh t
m t s t ng cơng ty

có đi u ki n. Trong s này đ n nay Chính ph đã có Quy t đ nh thí đi m hình thành
08 t p đồn là: T p đồn Bưu chính Vi n thơng Vi t Nam, T p đồn Than Vi t
Nam, T p đồn Tài chính - B o hi m B o Vi t, T p đồn D t may Vi t nam, T p
đồn Cơng nghi p Tàu th y Vi t Nam, T p đồn ði n l c Vi t Nam, T p đồn D u
khí Vi t Nam và T p đồn Cơng nghi p Cao su Vi t Nam (xem Ph l c 1). Hi n
nay các T p đồn này đang ki n tồn b máy t ch c, b máy qu n lý ñ chuy n
sang ho t đ ng theo mơ hình t p ñoàn kinh t .
Hư ng th hai: Các T ng cơng ty 91 cịn l i chuy n sang ho t đ ng theo mơ
hình cơng ty m - cơng ty con đ phát tri n thành t p đồn kinh t khi đ đi u ki n.
Trong mơ hình này, t ng cơng ty đ u tư v n vào các doanh nghi p thành viên là
nh ng công ty trách nhi m h u h n (TNHH) 1 thành viên (100% v n c a t ng công
ty), công ty TNHH 2 thành viên tr lên, công ty c ph n ho c công ty liên doanh
mà t ng cơng ty có v n góp chi ph i.
2.1.2. Th c ti n mơ hình các t p đồn đang thí đi m
Hi n nay t p đồn kinh t
nư c ta chưa đư c pháp lý hóa. Qua nghiên c u
các đ án thí đi m thành l p t p đồn, lu n án rút ra nh ng ngun t c chung trong
đ án hình thành các t p đồn kinh t Vi t Nam như sau:
1) V phương th c hình thành: Các t p đồn đư c hình thành t T ng cơng
ty 91 có ñ ñi u ki n (tr T p ñoàn Tài chính - B o hi m B o Vi t đư c hình thành
t vi c c ph n hóa T ng công ty B o hi m Vi t Nam – T ng công ty 90) thông qua
Quy t ñ nh c a Th tư ng Chính ph phê duy t đ án thành l p t p đồn, c th là:
- T p đồn đư c hình thành trên cơ s s p x p, t ch c l i T ng cơng ty 91
hi n có và các đơn v thành viên c a T ng cơng ty này.
- Cơng ty m đư c hình thành trên cơ s t ch c l i cơ quan qu n lý, ñi u
hành và m t s ñơn v h ch toán ph thu c c a T ng cơng ty 91.
2) V hình th c s h u: Các t p đồn đ u là đa s h u, trong đó s h u nhà
nư c chi m t tr ng chi ph i.

59

3) V lĩnh v c ho t ñ ng: Các t p đồn đ u ho t đ ng đa ngành nhưng luôn
l y m t ho c m t s có ngành ch đ o ho c ngành kinh doanh chính.
4) V pháp nhân: Các t p đồn đ u khơng có tư cách pháp nhân mà là t
h p các doanh nghi p ñ c l p liên k t, đ u tư vào nhau. Cơng ty m và các doanh
nghi p thành viên (công ty con, công ty liên k t và ñơn v s nghi p) đ u có tư cách
pháp nhân.
5) V mơ hình t ch c: Các t p đồn đ u đư c t ch c theo mơ hình cơng ty
m - cơng ty con, nhưng ph n l n m i m c ñ c u trúc s h u ñơn gi n. Trong đó
cơng ty m đ u tư v n vào công ty con và các doanh nghi p khác dư i d ng công ty
ho c t ng công ty. Các công ty ho c t ng công ty này có th đ u tư vào cơng ty con
c a mình.
- Cơng ty m trong các t p đồn đ u chính là t p đồn, là cơng ty nhà nư c
ho c c ph n do nhà nư c chi ph i, có tư cách pháp nhân, có con d u, bi u tư ng,
ñi u l t ch c và ho t đ ng. Trong đó, Chính ph th ng nh t qu n lý và t ch c
th c hi n các quy n, nghĩa v c a ch s h u nhà nư c ñ i v i t p đồn. Th tư ng
Chính ph giao cho các B trư ng, Th trư ng cơ quan ngang B , cơ quan thu c
Chính ph và HðQT t p đồn th c hi n m t s quy n c a ch s h u theo quy ñ nh
c a pháp lu t. V n ñi u l c a công ty m là v n ch s h u c a các T ng công ty
t i th i ñi m chuy n ñ i sau khi đã đư c ki m tốn. Ngành ngh kinh doanh c a
công ty m thư ng là t ch c kinh doanh ho c th c hi n ngành ch đ o c a t p
đồn. Ngồi ra, cơng ty m cịn có ch c năng đ u tư tài chính vào các doanh nghi p
khác, gi quy n chi ph i các công ty con thông quan v n, nghi p v , công ngh ,
thương hi u và th trư ng.
- Các công ty con ch y u là các cơng ty ho t đ ng trong ngành ñư c t
ch c thành các lo i hình như: Các cơng ty ho c t ng cơng ty do t p đồn n m 100%
v n đi u l , ho t đ ng theo mơ hình công ty m - công ty con ho c công ty TNHH 1
thành viên; các công ty do t p ñoàn n m trên 50% v n ñi u l dư i hình th c là
cơng ty c ph n, cơng ty TNHH có 2 thành viên tr lên ho c cơng ty liên doanh.

Ngồi ra, t p đồn cịn có các cơng ty liên k t (t p đồn n m dư i 50% v n
ñi u l ) và các ñơn v s nghi p trong t p đồn.
6) V mơ hình qu n lý: Các t p ñoàn ñ u ñư c t ch c theo cơ c u HðQT,
Ban ki m sốt, T ng giám đ c và b máy giúp vi c. S lư ng thành viên HðQT t
7 ñ n 9 ngư i ñ u do Chính ph b nhi m, 01 thành viên HðQT kiêm trư ng ban
ki m soát. Các t p đồn đ u khơng có b máy đi u hành riêng mà s d ng b máy
qu n lý c a cơng ty m đ qu n lý, đi u hịa, ph i h p ho t đ ng trong t p đồn. B
máy qu n lý và lãnh đ o c a cơng ty m đư c coi là b máy qu n lý và lãnh ñ o c a
t p đồn. Cơng ty m là đ u m i th c hi n các ho t ñ ng chung c a t p đồn (thơng


60

qua b máy qu n lý c a mình t i chính cơng ty m ), các cơng ty con và thông qua
các liên k t do công ty m n m quy n ki m sốt đ gián ti p qu n lý c t p đồn.
7) V quy mơ: Các t p đồn đ u có quy mơ l n v s lư ng ñơn v thành
viên, v n và tài s n, lao ñ ng, doanh thu, ho t ñ ng trên ñ a bàn c nư c, có trình
đ cơng ngh cao và qu n lý hi n ñ i (xem B ng 2.2). Tuy nhiên theo ñánh giá c a
nhi u chuyên gia, các t p đồn cịn có quy mơ chưa đ l n ñ ñư c công nh n theo
ñúng nghĩa c a nó.
B ng 2.2: Quy mơ các t p đồn kinh t
S
TT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

8.

Th i
T p đồn
đi m
thành l p
T p đồn Bưu chính Vi n thơng
3/2005
T p đồn Than
8/2005
T p đồn tài chính-b o hi m
11/2005
T p đồn D t May
12/2005
T p đồn Cơng nghi p Tàu th y
5/2006
T p đồn ði n l c
6/2006
T p đồn D u khí
10/2006
T p đồn cao su
10/2006
Th p nh t
Trung bình
Cao nh t

Vi t Nam t i th i ñi m thành l p
S ñơn v
thành viên

40 (171/16/7)
51 (44/4/3)
32 (11/19/2)
66 (39/20/7)
58 (412/11/6)
49 (38/6/5)
27 (223/2/3)
46 (314/11/4)
27
46 (30/11/5)
66

T ng
Lao ñ ng Doanh thu
tài s n
(ngư i)
(t ñ ng)
(t ñ ng)
30.000
100.000
33.000
8.528
90.000
15.390
13.725
5.191
5.846
10.000
105.000
16.500

15.000
31.000
32.000
108.603
78.000
37.800
53.940
19.000
75.885
8.797
85.000
10.000
8.528
5.191
5.846
31.074
64.149
28.303
108.603
105.000
75.885

Ngu n: T ng h p t nghiên c u các t p đồn
Chú thích: Trong ngo c () là s công ty con /công ty liên k t / đơn v s nghi p
1
Trong 17 cơng ty con c a T p đồn Bưu chính Vi n thơng có 4 t ng cơng ty ho t
đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con v i 54 công ty con.
2
Trong 41 công ty con c a T p đồn Cơng nghi p Tàu th y có 8 t ng cơng ty ho t
đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con.

3
Trong 23 cơng ty con c a T p đồn D u khí có 4 t ng cơng ty ho t đ ng theo mơ
hình cơng ty m - cơng ty con.
4
Trong 31 công ty con c a t p cao su 3 t ng công ty và 1 công ty ho t đ ng theo
mơ hình cơng ty m - cơng ty con.

Ngồi nh ng đi m chung trên đây, tùy theo lĩnh v c ho t ñ ng và ñi u ki n
c th , các t p ñoàn kinh t đư c thí đi m Vi t Nam cũng có m t s khác bi t sau:
- Khác bi t v s lư ng ñơn v thành viên, quy mơ tài s n, lao đ ng trong
t p ñoàn.
- Khác bi t v t ch c c a công ty m . Ph n l n t ch c c a công ty m
bao g m b máy qu n lý ñi u hành và các ñơn v h ch toán ph thu c tr c ti p


61

SXKD ngành ngh chính c a cơng ty m . Tuy nhiên, có cơng ty m ch g m b
máy qu n lý đi u hành như T p đồn Bưu chính Vi n thơng và T p đồn Tài chính
B o hi m; ho c ch bao g m b máy qu n lý ñi u hành và các ban qu n lý d án
như T p đồn D u khí.
- Khác bi t v t ch c c a công ty con do công ty m n m 100% v n ñi u
l . M t s t p đồn có cơng ty con t ch c theo mơ hình t ng cơng ty ho t đ ng
theo hình m - con như T p đồn Bưu chính Vi n thơng, T p đồn Cơng nghi p
Tàu th y và T p đồn D u khí. M t s t p đồn khác có cơng ty con ho t đ ng theo
hình m - con nhưng chưa đ n m c t ch c theo mơ hình t ng cơng ty như T p
đồn Than, T p đồn D t May. Hai t p đồn cịn l i (Tài chính - B o hi m và ði n
l c) ch có cơng ty con do cơng ty m n m 100% v n đi u l là cơng ty TNHH 1
thành viên. Chính s khác bi t v t ch c c a công ty con s t o ra s khác bi t v
c p đ cơng ty và ñ u tư v n trong t p ñoàn.

- Khác bi t v b máy ñi u hành. Do có nh ng khác bi t v t ch c c a
công ty m , công ty con trong các t p đồn nên cũng có s khác bi t nh t ñ nh v
b máy ñi u hành c a các t p đồn, lãnh đ o cơng ty m kiêm nhi m lãnh đ o cơng
ty con. Ví d như T p đồn Cơng nghi p Tàu th y cơ c u b máy ñi u hành là
T ng giám ñ c ñi u hành và các T ng giám ñ c ch c năng.
Qua nghiên c u th c ti n các t p đồn kinh t đang đư c thí đi m có th nh n
th y t p đồn kinh t nư c ta là t h p l n các doanh nghi p có tư cách pháp nhân,
bao g m cơng ty m , công ty con và các công ty liên k t. Công ty m là h t nhân c a
t p đồn, là đ u m i liên k t các công ty con và công ty liên k t v i nhau. Mơ hình
t p đồn kinh t
nư c ta, v cơ b n ñ u d a trên nh ng nguyên t c chung nh t
ñ nh c a t p đồn kinh t trên th gi i và có s v n d ng cho phù h p v i ñ c ñi m
c a n n kinh t Vi t nam, cũng như ñ c ñi m c a t ng ngành ngh v các v n đ
như phương th c hình thành, s h u c a t p đồn... Vi c thí đi m thành l p m t s
t p đồn kinh t Nhà nư c nư c ta ñang ñem l i m t s tích c c nh t đ nh, làm
đ nh hư ng cho các T ng cơng ty 91 chuy n sang mơ hình t p đồn khi có đ đi u
ki n và hình thành các t p đồn kinh t tư nhân sau này. Các t p đồn kinh t sau khi
đư c thành l p đ u có kh năng tích t v n nhanh, nâng cao ñư c năng l c c nh
tranh, m r ng quy mơ ho t đ ng và tri n nhanh b n v ng đ có kh năng h i nh p
kinh t qu c t có hi u qu , tăng cư ng đư c v trí c a DNNN trong vi c b o ñ m
vai trị ch đ o, d n d t các doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t khác ho t
ñ ng theo ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa. Tuy nhiên quá trình hình thành t p đồn
kinh t nư c ta cho th y cịn có m t s v n đ c n ti p t c hoàn thi n như sau:
- V phương th c hình thành, các t p đồn đ u đư c hình thành t vi c
phê duy t ñ án thành l p c a Chính ph . ðây là phương th c c n thi t, phù h p


62

v i giai đo n thí đi m trong đi u ki n Vi t Nam ñ t o ra và ñ nh hư ng cho vi c

phát tri n t p đồn kinh t này. Tuy nhiên, v lâu dài hình thành và phát tri n các
t p đồn kinh t c n xu t phát t nhu c u n i t i c a b n thân các doanh nghi p,
b ng con ñư ng kinh t , ch khơng nên gị ép b ng bi n pháp hành chính. Nhà
nư c ch đóng vai trị h tr , xúc ti n mà không nên là ngư i quy t đ nh thành l p
t p đồn. Phương th c hình thành này cũng d làm cho HðQT chưa th c s có th c
quy n là ñ i di n ch s h u nhà nư c, quy t ñ nh m i v n ñ trong t p đồn, T ng
giám đ c là ngư i ñi u hành ho t ñ ng SXKD theo Ngh quy t c a H i ñ ng qu n
tr và quy ñ nh c a pháp lu t.
- V tính ch t ho t đ ng, v n cịn có t p đồn t n t i đan xen nh ng cơng
ty ho t đ ng cơng ích như trong mơ hình T p đồn Bưu chính Vi n thơng. Trong
mơ hình t p đồn khơng nên t n t i đan xen vào đó nh ng cơng ty ho t đ ng cơng
ích vì nó h n ch liên k t kinh t và có th s là nh ng nguyên c ñ cho các v lãnh
ñ o t p đồn bao bi n cho k t qu ho t ñ ng kinh doanh y u kém do ph i làm thêm
nhi m v h tr cho các doanh nghi p cơng ích.
- V quy mơ, m c dù ñây là nh ng t h p doanh nghi p r t l n nư c ta,
song theo ñánh giá c a nhi u chuyên gia thì ph n l n các t p đồn chưa th c s đ
l n đ cơng nh n là t p đồn kinh t . Trong đó ph i k đ n trình đ tích t và t p
trung v n c a t ng công ty theo hư ng t p đồn cịn th p, mà m t ph n là do nh ng
b t c p trong chính sách ñ u tư và tài chính chưa th c s thúc đ y vi c t phát tri n,
tích t , t p trung v n.
- V môi trư ng pháp lý, hi n nay t p đồn kinh t m i ch ñư c ñ c p
trong lu t doanh nghi p năm 2005 là nhóm cơng ty có quy mơ l n và m i đư c
Chính ph có hư ng d n b sung “bao g m nhóm các cơng ty có tư cách pháp nhân
đ c l p, đư c hình thành trên cơ s t p h p, liên k t thơng qua đ u tư, góp v n, sáp
nh p, mua l i, t ch c l i ho c các hình th c liên k t khác; g n bó lâu dài v i nhau
v l i ích kinh t , cơng ngh , th trư ng và các d ch v kinh doanh khác t o thành t
h p kinh doanh có t hai c p doanh nghi p tr lên dư i hình th c cơng ty m - cơng
ty con” [12, tr.11]. Các v n đ v tiêu chí đ nh lư ng, ch đ báo cáo tài chính h p
nh t, giám sát ho t đ ng tài chính c a t p đồn kinh t , c a nhóm cơng ty m - cơng
ty con thu c t p đồn kinh t ; giám sát các t p đồn kinh t , nhóm cơng ty m cơng ty con thu c t p đồn kinh t th c hi n các quy ñ nh v h n ch c nh tranh,

ch ng l m d ng v th th ng lĩnh th trư ng ho c l m d ng v trí đ c quy n v n
chưa ñư c Chính ph và các B liên quan hư ng d n. Do v y có th nói chưa có
khung cơ ch th c s và đ y đ cho vi c hình thành và phát tri n t p đồn kinh t ,
chưa có các văn b n hư ng d n thí đi m thành l p m t s t ng cơng ty theo mơ
hình t p đồn. Các t p đồn đư c thí đi m hi n nay v n ho t ñ ng theo khung pháp


63

lu t chung c a doanh nghi p và t ng cơng ty nhà nư c. Trong khi đó, nhi u nư c
trên th gi i có chính sách riêng cho các t p đồn.
2.1.3. S khác bi t gi a t p đồn kinh t thí đi m và T ng cơng ty 91 ho t
đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con
Hi n nay nh ng T ng cơng ty 91 chưa đư c thí đi m chuy n sang ho t đ ng
theo mơ hình t p đồn kinh t , đ u ñư c chuy n sang ho t ñ ng theo mơ hình cơng ty
m - cơng ty con đ phát tri n thành t p đồn kinh t khi đ đi u ki n. Hai mơ hình
này có nh ng đi m gi ng nhau như: Khơng có tư cách pháp nhân mà là t h p các
doanh nghi p ñ c l p, liên k t trên nguyên t c cơng ty m đ u tư v n vào các cơng ty
con, cơng ty liên k t; đ u là đa s h u, trong đó s h u nhà nư c chi m t tr ng chi
ph i; ñ u có s tương ñ ng v cơ c u t ch c (mơ hình cơng ty m - công ty con), cơ
c u qu n lý (HðQT, Ban ki m sốt, T ng giám đ c và b máy giúp vi c… Tuy
nhiên, ñi m khác bi t l n nh t gi a hai mơ hình này là s khác bi t v quy mô t lĩnh
v c ho t ñ ng, th trư ng và ñ a bàn ho t ñ ng ñ n s lư ng ñơn v thành viên,
ngu n l c (v n, tài s n, lao ñ ng…). T nh ng v n ñ này t t y u là s khác bi t v
quy mô cơ c u t ch c, b máy qu n lý và k t qu SXKD (xem B ng 2.3). Trong đó,
s khác bi t v cơ c u t ch c rõ nét nh t là trong mơ hình t p đồn thư ng có lo i
hình cơng ty con là t ng cơng ty ho t đ ng theo mơ hình cơng ty m -công ty con.
B ng 2.3: S khác nhau gi a T ng cơng ty theo
mơ hình m - con và t p đồn kinh t Vi t Nam
Tiêu chí

TCT 91 theo mơ hình m -con
Lĩnh v c ho t đ ng Thư ng là ñơn ngành
Th trư ng và ñ a
bàn ho t ñ ng
S lư ng ñơn v
thành viên
Quy mơ tài s n
Lao đ ng
Cơ c u t ch c
B máy qu n lý
Doanh thu

Tương ñ i r ng

T p đồn kinh t đang thí đi m
Thư ng đa ngành nhưng có 1
ngành ch đ o
R t r ng

Tương ñ i l n (trung bình là 26
ñơn v thành viên)
Tương đ i l n (trung bình
kho ng 5.560 t đ ng)
Tương đ i đơng (trung bình
kho ng 25.000 ngư i)
Thư ng ch có mơ hình cơng ty
m - con
Tương ñ i ph c t p (thư ng có
5-7 thành viên HðQT)
Tương đ i l n (trung bình

kho ng 6.570 t ñ ng/năm)
Ngu n: T ng h p t nghiên c

R t l n (trung bình t i 46 đơn v
thành viên)
R t l n (trung bình kho ng
31.074 t đ ng)
R t đơng (trung bình kho ng
64.149 ngư i)
Xu t hi n mơ hình cơng ty m con – cháu (công ty con là TCT)
Ph c t p hơn (thư ng có 7-9
thành viên HðQT)
R t l n (trung bình kho ng
28.303 đ ng/năm
u các t p đồn và T ng công ty 91


64

Như v y có th coi nh ng T ng cơng ty 91 đã chuy n sang ho t đ ng theo
mơ hình cơng ty m - cơng ty con là giai ño n ñ u trên con ñư ng phát tri n thành
t p đồn kinh t . Vi c ti p t c phát tri n các t ng cơng ty này thành các t p đồn
kinh t m nh khi có đ đi u ki n là c n thi t nh m tăng năng l c c nh tranh, phát
tri n nhanh, b n v ng, gi vai trị ch đ o c a DNNN trong n n kinh t qu c dân và
h i nh p kinh t có hi u qu . Trong đi u ki n nư c ta hi n nay, vi c hình thành các
t p đồn kinh t d a trên cơ s các t ng công ty nhà nư c có đ đi u ki n, đ c bi t
là các T ng cơng ty 91 thì s kh thi và s nhanh hơn vi c hình thành t p đồn theo
con đư ng truy n th ng.
2.2. Phân tích các đi u ki n bên trong - Th c tr ng c a ngành HKVN
2.2.1. Quá trình xây d ng và phát tri n

Sau khi mi n B c đư c gi i phóng trong cu c chi n tranh ch ng th c dân
Pháp, ngày 15/1/1956 Chính ph ñã thành l p C c HKDD theo Ngh ñ nh 666, ñánh
d u s ra ñ i c a ngành HKVN. Quá trình xây d ng và phát tri n ngành HKVN
ñư c chia làm 3 giai ño n sau ñây:
1) Giai ño n t năm 1956 ñ n năm 1975
Giai ño n này ngành HKVN ñư c t ch c thành C c HKDD, tr c thu c B
qu c phịng và đư c xây d ng trong cu c chi n tranh gi i phóng đ t nư c. B qu c
phòng th c hi n ñ ng th i 3 ch c năng: Qu c phòng, qu n lý nhà nư c và kinh
doanh v n t i hàng khơng. Trong nh ng năm đ u thành l p tồn ngành ch có m t
vài máy bay cánh qu t h ng v a và nh như: IL-14, AN-2, Aero-45… Cũng trong
th i gian này m t s ñư ng bay ñã ñư c khai thác B c Vi t Nam như t Gia lâm
ñi Qu ng bình, Sơn la… nhưng Nhà nư c bao c p hồn tồn. Nhi m v chính c a
ngành HKVN là ph c v qu c phòng, kinh doanh v n t i hàng không ch là nhi m
v th y u.
2) Giai ño n t năm 1976 ñ n năm 1989
ð ñáp ng nhu c u phát tri n kinh t và qu c phòng sau th ng nh t ñ t
nư c, ngày 11/2/1976, T ng c c hàng không dân d ng Vi t Nam (HKDDVN) ñư c
thành l p theo Ngh ñ nh 26/CP, tr c thu c H i đ ng Chính ph . Tuy nhiên trên
th c t T ng C c HKDDVN v n ñ t dư i s lãnh ñ o c a Quân y trung ương, B
qu c phòng và ñư c t ch c như m t ñơn v quân ñ i. M c dù là m t t ch c có
ch c năng chính là kinh doanh v n t i hàng khơng nhưng giai đo n này T ng c c
HKDDVN ho t đ ng hồn tồn theo cơ ch bao c p. ð i máy bay c a Ngành th i
gian này ñã ñư c b sung thêm m t s lo i máy bay như: IL-18, IL-62, DC-4, DC6, TU134… Các ñư ng bay qu c t l n lư t ñư c m ñi Lào, Cămphuchia, Trung


65

qu c, Thái lan, Malaysia, Singapore… Song ho t ñ ng kinh doanh v n t i hàng
không trong giai ño n này v n ñ t hi u qu th p do th c hi n trong b i c nh cơ ch
bao c p và th trư ng h n h p, s n lư ng ñ t trung bình kho ng 250.000-300.000

hành khách/năm. Ngày 12/4/1980 HKDDVN chính th c tr thành thành viên c a
T ch c Hàng không dân d ng qu c t (ICAO).
3) Giai ño n t năm 1990 ñ n nay
ðây là giai ño n ñánh d u nh ng bư c phát tri n m nh m c a ngành HKVN
c v t ch c l n SXKD trong s nghi p ñ i m i kinh t c a ð ng và Nhà nư c.
• V m t t ch c, ñ phù h p v i ñư ng l i phát tri n kinh t trong t ng
th i kỳ, t năm 1989 ñ n nay ngành HKVN ñã tr i qua nhi u l n thay ñ i v t
ch c và cơ ch qu n lý qua các s ki n chính sau đây:
- Ngày 22/8/1989 T ng cơng ty hàng khơng đư c thành l p l n th nh t
theo Quy t ñ nh s 225/CT c a Ch t ch H i ñ ng B trư ng, là m t ñơn v kinh t
qu c doanh ñư c t ch c theo ñi u l liên hi p xí nghi p, tr c thu c T ng C c
HKDDVN.
- Tháng 4/1993 Chính ph đã thành l p Hãng hàng không qu c gia
(Vietnam Airlines) và m t lo t các doanh nghi p khác tr c thu c C c HKDDVN.
Th i gian này ngành HKVN ñư c t ch c th ng nh t, trong đó C c HKDDVN Tr c thu c b giao thông v n t i, là cơ quan qu n lý nhà nư c chuyên ngành hàng
không th c hi n ch c năng ñi u ti t, qu n lý các doanh nghi p trong ngành g m
Hãng hàng không qu c gia Vi t Nam, các C m c ng hàng không sân bay, Trung
tâm qu n lý bay và các doanh nghi p khác.
- Ngày 27/5/1996 Chính ph thành l p T ng cơng ty HKVN theo mơ hình
T ng cơng ty 91 t i quy t ñ nh s 328/TTg trên cơ s l y Vietnam Airlines làm
nòng c t và liên k t 20 doanh nghi p ho t ñ ng kinh doanh trong ngành HKDDVN.
Th i gian này C c HKDDVN tr c thu c Chính ph , th c hi n ch c năng qu n lý
nhà nư c chuyên ngành hàng khơng đ i v i T ng cơng ty HKVN và tr c ti p qu n
lý các C m c ng hàng không sân bay, Trung tâm qu n lý bay và các đơn v hành
chính s nghi p. Năm 2001 C c HKDDVN ñư c chuy n v tr c thu c B giao
thông v n t i và ñ n năm 2003 ñư c ñ i tên thành C c hàng không Vi t Nam (C c
HKVN).
- Ngày 4/4/2003 Chính ph đã có Quy t đ nh s 372/Qð-TTg thí đi m t
ch c và ho t đ ng T ng cơng ty HKVN theo mơ hình cơng ty m – cơng ty con.
Trong đó T ng công ty v i tên giao d ch qu c t là Vietnam Airlines (công ty m )

là DNNN. Các ñơn v h ch toán ñ c l p, s nghi p và các ñơn v thành l p m i là
các cơng ty con đư c chuy n đ i thành Công ty TNHH 1 thành viên ho c Cơng ty
c ph n. Trong q trình chuy n đ i, năm 2004 Chính ph đã chuy n tồn b


66

86,49% c ph n c a T ng công ty HKVN t i Pacific Airlines sang B tài chính
qu n lý và năm 2006 chuy n Công ty d ch v hàng không sân bay Tân Sơn Nh t
(SASCO) sang tr c thu c C m c ng hàng không sân bay mi n Nam.
• V SXKD, Trong giai đo n này ñ i máy bay c a ngành ñã đư c chuy n
đ i t dịng cơng ngh máy bay Liên xô (cũ) sang các lo i máy bay hi n ñ i c a M
và phương Tây như Boeing, Airbus, ATR, Foker. M ng ñư ng bay t ng bư c ñư c
m r ng ñ n các châu l c trên th gi i, th trư ng có nh ng bư c tăng trư ng cao.
Các c ng hàng không sân bay và d ch v qu n lý khơng lưu cũng đư c đ u tư hi n
đ i hóa ph c v u c u phát tri n c a v n t i hàng không. Trong năm 2006, ngành
HKVN khai thác 47 máy bay, v i m ng ñư ng bay ñ n 41 ñi m c a 26 qu c gia,
vùng lãnh th trên th gi i và 23 ñư ng bay ñ n 16 t nh thành trong c nư c, v n
chuy n trên 7 tri u khách, ph c v trên 16 tri u lư t khách qua các c ng hàng
khơng và đi u hành g n 0,3 tri u l n chuy n bay. ðây là nh ng con s ñánh d u
nh ng bư c phát tri n m nh m c a ngành HKVN.
V i nh ng bư c phát tri n nhanh, trong nh ng năm qua ngành HKVN ñã
ñ m b o l c lư ng v n t i hàng không cho qu c gia, đóng góp l n vào thu nh p c a
n n kinh t qu c dân và ngân sách nhà nư c; góp ph n thúc đ y s nghi p cơng
nghi p hóa, hi n đ i hóa; đ ng th i m t trong nh ng c u n i quan tr ng cho quá
trình h i nh p kinh t qu c t c a ñ t nư c (xem B ng 2.4).
B ng 2.4: ðóng góp và tương quan tăng
trư ng gi a ngành HKVN v i GDP

Năm

1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
BQ

C nư
GDP giá
c ñ nh
1995
228.892
250.180
270.694
286.299
299.966
320.325
342.412
366.524
393.060
422.539
458.032
495.591

c
Tăng

9,3%
8,2%
5,8%
4,8%
6,8%
6,9%
7,0%
7,2%
7,5%
8,4%
8,2%
7,3%

N p
NSNN
817
932
1.132
1.166
1.231
1.204
1.460
1.660
1.433
1.287
1.382

1.580

ðơn v tính: T đ ng
Ngành hàng khơng dân d ng Vi t Nam
Doanh thu
Tăng
% trong
Danh Tăng danh Theo giá
nghĩa
nghĩa
Cð 1995
th c
GDP
5.298
5.298
2,3%
6.421
5.907
2,4%
21,2%
11,5%
7.265
6.270
2,3%
13,1%
6,1%
7.758
6.152
2,1%
6,8%

-1,9%
8.261
6.195
2,1%
6,5%
0,7%
9.893
7.175
2,2%
19,8%
15,8%
11.986
8.624
2,5%
21,2%
20,2%
14.228
9.848
2,7%
18,7%
14,2%
14.843
9.974
2,5%
4,3%
1,3%
20.103
12.336
2,9%
35,4%

23,7%
24.436
13.833
3,0%
21,6%
12,1%
28.500
15.135
9,4%
3,1%
16,6%
16,5%
10,0%
Ngu n: Phát tri n t s li u c a C c HKVN [2]


67

2.2.2. T ch c và qu n lý ngành HKVN
Tr i qua q trình thay đ i v t ch c và qu n lý cho phù h p v i ñư ng l i
phát tri n kinh t c a ð ng và Nhà nư c, cho ñ n nay t ch c c a ngành HKVN
bao g m: C c HKVN, các ñơn v tr c thu c C c HKVN, T ng công ty HKVN và
Công ty hàng khơng c ph n Pacific Airlines (xem Hình 2.1)
CHÍNH PH

B giao thông
v nt i

C c HKVN
Công ty

HK c
ph n
Pacific
Airlines

Các ñơn v
s nghi p*

C m
c ng
HK
mi n
B c

C m
c ng
HK
mi n
Trung

C m
c ng
HK
mi n
Nam

Trung
tâm
QLB
DD

VN

T ng cơng ty
HKVN
Các đơn v h ch
tốn ph thu c
ðơn v s nghi p
kinh t
Các cơng ty con
Các công ty
liên k t

Ngành Hàng không Vi t Nam
Ghi chú:
*Các ñơn v s nghi p thu c C c HKVN
1. Trư ng Hàng không Vi t Nam
2. Trung tâm Y t Hàng khơng
3. T p chí Hàng khơng.
Ngu n: Phát tri n t nghiên c u Ngành HKVN

Hình 2.1: Mơ hình t ch c hi n t i c a Ngành HKVN


68

2.2.2.1. C c hàng không Vi t Nam
C c HKVN là t ch c tr c thu c B Giao thông v n t i, th c hi n ch c năng
qu n lý nhà nư c chuyên ngành HKDD trong ph m vi c nư c. ð ng ñ u C c
HKVN là C c trư ng. B máy giúp vi c g m: Ban K ho ch - ð u tư; Ban Khoa
h c - Công ngh ; Ban Qu n-lý c ng hàng không - sân bay; Ban Tiêu chu n an toàn

bay; Ban V n t i hàng khơng; Ban Qu n lý ho t đ ng bay; Ban An ninh hàng
không; Ban T ch c cán b ; Ban Tài chính; Thanh tra Hàng khơng và Văn phòng
C c. Tr c thu c C c HKVN g m có các doanh nghi p ho t đ ng cơng ích và các
đơn v s nghi p.
2.2.2.2. Các đơn v tr c thu c C c HKVN
• Các doanh nghi p cơng ích: ðây là các đơn v s nghi p kinh t trư c
ñây ñư c chuy n thành các DNNN ho t đ ng cơng ích theo Ngh ñ nh s 56/CP c a
Chính ph , v a ho t ñ ng kinh doanh các d ch v chuyên ngành, v a tham gia ñ m
b o các nghĩa v cơng ích c a nhà nư c. Nhóm các doanh nghi p cơng ích tr c
thu c C c HKVN g m có:
1. Trung tâm Qu n lý bay dân d ng Vi t Nam: Qu n lý và ñi u hành bay
trong vùng tr i thu c lãnh th Vi t Nam và ph n vùng tr i trên bi n qu c t do
ICAO phân công. Tr c thu c Trung tâm qu n lý bay dân d ng Vi t Nam hi n nay
g m có: Trung tâm hi p đ ng - ch huy - ñi u hành bay; Trung tâm d ch v k thu t
qu n lý bay; Trung tâm qu n lý bay mi n B c; Trung tâm qu n lý bay mi n Trung
và Trung tâm qu n lý bay mi n Nam.
2. C m c ng Hàng không mi n B c: Qu n lý và khai thác các c ng hàng
không khu v c mi n B c. C m c ng hàng không mi n B c ñang qu n lý 06 c ng
hàng không là c ng hàng không qu c t N i bài và 5 c ng hàng không n i ñ a:
Vinh, ði n Biên, Nà S n, Cát Bi, ð ng H i.
3. C m c ng Hàng không mi n Trung: Qu n lý và khai thác các c ng hàng
không khu v c mi n Trung. C m c ng hàng khơng mi n Trung đang qu n lý 08
c ng hàng không là C ng hàng không qu c t ðà n ng và 07 C ng hàng không: Phú
Bài, Phù Cát, Cam Ranh, Tuy Hoà, Pleiku, Nha Trang, Chu Lai.
4. C m c ng Hàng không mi n Nam: Qu n lý và khai thác các c ng hàng
không khu v c mi n Nam. C m c ng hàng không mi n Nam ñang qu n lý 08
c ng hàng không là C ng hàng không qu c t Tân Sơn Nh t và 07 c ng hàng khơng
n i đ a: Bn Ma Thu t, Liên Khương, R ch Giá, Côn Sơn, Phú Qu c, Cà Mau,
C n Thơ. Ngoài ra, năm 2004 C m c ng hàng không mi n nam thành l p Công ty
d ch v k thu t thương m i m t đ t Sài gịn (SAS) và ñ u năm 2006 ti p nh n

69

Công ty d ch v hàng không sân bay Tân Sơn Nh t (SASCO) t T ng cơng ty
HKVN.
• Các ñơn v s nghi p g m có:
1. H c vi n Hàng không Vi t Nam, th c hi n ch c năng ñào t o ngu n
nhân l c chuyên ngành HKVN
2. Trung tâm y t hàng không, th c hi n ch c năng ki m tra, giám sát s c
kh e lao ñ ng ñ c thù cho ngành HKVN
3. T p chí Hàng khơng, là cơ quan ngôn lu n c a ngành HKVN.
Các doanh nghi p cơng ích và đơn v s nghi p thu c C c HKVN, ngoài
vi c ch u s qu n lý nhà nư c chuyên ngành hàng không còn ch u s qu n lý C c
HKVN v i tư cách là cơ quan ch qu n và th c hi n m t s ch c năng c a ñ i di n
ch s h u theo quy ñ nh c a Pháp lu t.
2.2.2.3. T ng công ty hàng không Vi t Nam
T ng công ty HKVN ñư c thành l p ngày 27/05/1996 theo Quy t đ nh
322/Qð-TTg c a Chính ph , theo mơ hình T ng cơng ty 91 tr c thu c Chính ph là
T ng cơng ty nhà nư c có quy mô l n, l y v n t i hàng khơng làm nịng c t. Th c
hi n Quy t đ nh 372/Qð-TTg ngày 4/4/2003, T ng cơng ty HKVN ñã chuy n sang
t ch c và ho t đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con. T ch c, qu n lý và
ngành ngh kinh doanh c a T ng cơng ty HKVN đ n nay như sau:
1) V ngành ngh kinh doanh, T ng công ty HKVN th c hi n kinh doanh
v n t i hàng không và các d ch v ñ ng b trong dây chuy n v n t i hàng khơng,
đ ng th i kinh doanh đa ngành ngh thơng qua vi c đ u tư v n vào các doanh
nghi p khác là công ty con ho c công ty liên k t. T ng công ty HKVN có nhi m v :
- Kinh doanh v n t i hàng khơng đ i v i hành khách, hàng hóa, hành lý,
bưu ki n theo quy ho ch, k ho ch, chính sách phát tri n ngành HKDD c a Nhà
nư c; bay d ch v ph c v n n kinh t qu c dân; cung ng d ch v thương m i k

thu t hàng không và các ngành có m i quan h g n bó v i nhau trong dây chuy n
kinh doanh v n t i hàng không; b o dư ng, s a ch a máy bay và trang thi t b hàng
không cho các hãng hàng không trong nư c và qu c t ; kinh doanh xu t, nh p kh u
v t tư, thi t b , nguyên, nhiên li u cho ngành hàng không và các ngành ngh khác
mà pháp lu t khơng c m. Trong đó, kinh doanh v n t i hàng không là lĩnh v c kinh
doanh cơ b n.
- ð u tư góp v n vào các công ty con, công ty liên k t; liên doanh, liên k t
v i các t ch c kinh t trong nư c, ngồi nư c; đư c quy n mua ho c nh n chuy n
như ng m t ph n ho c toàn b doanh nghi p khác; bán, chuy n như ng ph n góp


70

v n, c ph n, quy n l i c a T ng công ty t i các doanh nghi p khác theo các quy
ñ nh c a Pháp lu t.
2) V t ch c và ho t ñ ng, T ng công ty HKVN t ch c và ho t đ ng theo
mơ hình cơng ty m - cơng ty con, l y v n t i hàng không làm nịng c t. Cơng ty m
là T ng cơng ty HKVN (Vietnam Airlines Coporation vi t t t là Vietnam Airlines)
là DNNN. Các công ty con là công ty do T ng cơng ty HKVN đ u tư 100% v n
đi u l ho c do T ng cơng ty HKVN gi c ph n chi ph i, v n góp chi ph i, đư c
t ch c dư i hình th c: Cơng ty trách nhi m h u h n (TNHH) m t thành viên, công
ty c ph n, công ty TNHH hai thành viên tr lên, cơng ty liên doanh v i nư c
ngồi, cơng ty nư c ngồi. Ngồi ra, T ng cơng ty HKVN cịn có các cơng ty liên
k t (doanh nghi p mà T ng cơng ty có c ph n, ho c v n góp dư i 50% v n đi u
l ) và ñơn v s nghi p kinh t (xem Hình 2.2, trang 71).
B máy qu n lý - ñi u hành, các doanh nghi p h ch toán ph thu c, các
công ty con, công ty liên k t và ñơn v s nghi p c a T ng công ty HKVN hi n nay
như sau:
a) B máy qu n lý, ñi u hành và tr c ti p SXKD
- HðQT th c hi n ch c năng qu n lý, g m 05 ngư i do Chính ph b

nhi m. Trong đó, Ch t ch HðQT ki m trư ng ban ð i m i và phát tri n doanh
nghi p, 1 thành viên kiêm T ng giám ñ c và 1 thành viên kiêm Trư ng ban ki m
sốt. Giúp vi c cho HðQT có Ban ki m sốt, Ban đ i m i và phát tri n doanh
nghi p và Phòng t ng h p.
- Ban Giám ñ c ñi u hành: ð ng ñ u là T ng Giám đ c và 6 Phó t ng
giám ñ c ph trách v khai thác, thương m i, k thu t, d ch v , an tồn - hu n
luy n, đ u tư xây d ng cơ b n.
- B máy giúp vi c c a T ng công ty HKVN là các cơ quan tham mưu
t ng h p, ph c v chung cho HðQT và T ng giám ñ c, g m các Ban: K ho ch và
ð u tư, Tài chính - K tốn, T ch c cán b , Văn phịng ñ i ngo i, ðào t o, An
toàn - an ninh.
- Liên quan tr c ti p ñ n ho t ñ ng SXKD là các cơ quan ch c năng và các
ñơn v tr c thu c. Các cơ quan ch c năng g m: Ban ñi u hành bay, Ban k thu t,
Ban qu n lý v t tư, Ban k ho ch th trư ng, Ban ti p th hành khách, Ban k ho ch
và ti p th hàng hóa, Ban d ch v th trư ng. Các ñơn v tr c thu c g m: 03 Văn
phòng khu v c mi n B c, mi n Trung và mi n Nam; ðoàn bay 919; ðoàn ti p viên;
Trung tâm hu n luy n bay; 02 Trung tâm ki m soát khai thác N i bài và Tân Sơn
Nh t; Trung tâm th ng k và tin h c hàng không; Ban qu n lý d án ñ u tư và xây
d ng; các Chi nhánh, Văn phịng đ i di n trong nư c và nư c ngoài.


71

H I ð NG QU N TR
Giúp vi c HðQT

Ban ki m soát

BAN GIÁM ð C ðI U HÀNH
Tham mưu t ng h p

Kh i khai
thác bay

Kh i
k thu t

Kh i
Thương m i

Kh i d ch v
và khai thác
m tñ t

Các đơn v h ch tốn ph thu c
Kh i h ch tốn t p trung

Các cơng ty
TNHH 1 thành
viên

Các công ty c
ph n s h u trên
50% v n ñi u l

Các công ty liên
s h u trên 50%
v n đi u l

Các cơng ty con 2

Chú thích:

ðơn v s nghi p kinh t

Các công ty liên k t 3
(s h u dư i 50% v n ñi u l )

1

Ghi chú:
1

ðơn v s nghi p kinh t

2

Các công ty con

1. Vi n khoa h c hàng không
1. CTTNHH 1 thành viên S a ch a máy bay
2. CTTNHH 1 thành viên Xăng d u HK
3. CTTNHH 2 thành viên D ch v giao nh n
hàng hóa TSN
4. CTCP S n xu t b a ăn trên máy bay N i bài
5. CTCP D ch v hàng hóa N i bài
6. CTCP Xu t nh p kh u hàng không
7. CTCP In hàng không
8. CTCP D ch v hàng không sân bay N i Bài

3

9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.

CTCP Cung ng và XK lao đ ng hàng khơng
CT CP Tư v n xây d ng và d ch v HK
CTCP Cơng trình hàng không
CTCP Cung ng d ch v hàng không
CTLD TNHH D ch v hàng hóa TSN
CTLD S n xu t b a ăn trên máy bay TSN
CTLD TNHH Giao nh n hàng hóa TP HCM
CTLD Phân ph i tồn c u (Abacus–Vietnam)

Các công ty liên k t
1.
2.
3.
4.
5.

CTCP D ch v HK sân bay ðà N ng
CTCP Nh a cao c p hàng không
CTCP V n t i ô tô hàng không
CTCP B o hi m B o minh

CTCP K thương Vi t Nam (Techcombank)

Ngu n:Phát tri n t nghiên c u T ng cơng ty HKVN.

Hình 2.2: Mơ hình t ch c hi n t i c a T ng công ty HKVN


72

b) Các đơn v h ch tốn ph thu c, g m có:
1. Cơng ty bay d ch v hàng khơng (VASCO)
2. Xí nghi p thương m i m t ñ t N i Bài (NIAGS)
3. Xí nghi p thương m i m t ñ t ðà N ng (DIAGS)
4. Xí nghi p thương m i m t đ t Tân Sơn Nh t (TIAGS)
5. T p chí Heritage
Trong đó, Công ty bay d ch v hàng không (VASCO) là m t nhà v n chuy n
hàng khơng, đư c thành l p ngày 19/4/1993 theo Quy t ñ nh 737/Qð/TCCB-Lð t
Xí nghi p bay d ch v kinh t qu c dân. Giai ño n 1993-1996, VASCO là doanh
nghi p h ch tốn đ c l p tr c thu c C c HKDDVN. T 1996 VASCO tr thành
doanh nghi p thành viên h ch toán ph thu c c a T ng cơng ty HKVN. Vi c đưa
VASCO v h ch tốn ph thu c là đ T ng cơng ty HKVN đ u tư xây d ng
VASCO trong ñi u ki n th trư ng ho t ñ ng còn nh bé, ho t ñ ng chưa ñ bù ñ p
chi phí.
Các cơ quan ch c năng cùng v i các ñơn v tr c ti p s n xu t và đơn v h ch
tốn ph thu c t o thành 04 kh i ch c năng tương ng v i 4 lĩnh v c ho t ñ ng ch
y u c a m t hãng hàng khơng đi n hình. C th như sau:
- Kh i khai thác bay, g m: Ban ñi u hành bay, ðoàn bay 919, ðoàn ti p
viên và Trung tâm hu n luy n bay.
- Kh i k thu t, g m: Ban k thu t, Ban qu n lý v t tư và Công ty k thu t
máy bay.

- Kh i thương m i, g m: Ban k ho ch th trư ng, Ban ti p th hành khách,
Ban k ho ch và ti p th hàng hóa, 03 Văn phòng khu v c mi n B c, mi n Trung và
mi n Nam, các Chi nhánh và ð i di n nư c ngoài.
- Kh i khai thác m t ñ t, g m: Ban d ch v th trư ng, 02 Trung tâm ki m
soát khai thác N i bài và Tân Sơn Nh t; 03 Xí nghi p d ch v k thu t thương m i
m t ñ t N i bài, ðà n ng và Tân Sơn Nh t.
c) ðơn v s nghi p kinh t : Vi n khoa h c hàng không.
d) Các cơng ty con, g m có:
• Các doanh nghi p thành viên h ch tốn đ c ho c ph thu c c a T ng
công ty HKVN trư c đây đư c chuy n đ i thành cơng ty TNHH 1 thành viên và
công ty c ph n mà Vietnam Airlines s h u trên 50% v n ñi u l :
1. Công ty TNHH 1 thành viên K thu t máy bay: Thành l p năm 2006 trên
cơ s sát nh p 2 ñơn v h ch tốn ph thu c là Xí nghi p s a ch a máy bay A75 và
A-76. Tuy nhiên cho ñ n nay công ty k thu t v n chưa ñi vào ho t ñ ng, 2 Xí
nghi p A-75 và A-76 v n ho t ñ ng theo ñơn v h ch toán ph thu c.


73

2. Công ty TNHH 1 thành viên Xăng d u hàng khơng (VINAPCO): Chuy n
đ i năm 2005 t đơn v h ch tốn đ c l p, T ng cơng ty HKVN s h u 100% v n
đi u l .
3. Công ty TNHH 2 thành viên D ch v giao nh n hàng hóa Tân Sơn Nh t
thành l p năm 2006, T ng cơng ty HKVN góp 51% v n đi u l .
4. Cơng ty c ph n S n xu t b a ăn trên máy bay N i bài (NAC): C ph n
hóa năm 2004 t đơn v h ch tốn ph thu c, T ng công ty HKVN s h u 51% v n
đi u l .
5. Cơng ty c ph n D ch v hàng hóa N i bài, thành l p năm 2005, T ng
công ty HKVN s h u 51% v n đi u l .
6. Cơng ty c ph n Xu t nh p kh u hàng không (AIRIMEX): C ph n hóa

năm 2006 t đơn v h ch tốn đ c l p, T ng cơng ty HKVN s h u 51% v n ñi u l .
7. Công ty c ph n In hàng không (APCO), c ph n hóa năm 2005 t đơn v
h ch tốn ñ c l p, T ng công ty HKVN s h u 51% v n đi u l .
8. Cơng ty c ph n D ch v hàng không sân bay N i Bài (NASCO), c ph n
hóa năm 2006 t đơn v h ch tốn đ c l p, T ng công ty HKVN s h u 51% v n
đi u l .
9. Cơng ty c ph n Cung ng và xu t kh u lao ñ ng hàng khơng
(ALSIMEXCO), c ph n hóa năm 2005 t đơn v h ch tốn đ c l p, T ng cơng ty
HKVN s h u 51% v n ñi u l .
10. Công ty c ph n Tư v n xây d ng và d ch v hàng không: C ph n hóa
năm 2005 t đơn v h ch tốn đ c l p,T ng công ty HKVN s h u 51% v n đi u l .
11. Cơng ty c ph n Cơng trình hàng khơng, c ph n hóa năm 2005 t đơn v
h ch tốn đ c l p, T ng công ty HKVN s h u 51% v n đi u l .
12. Cơng ty Cung ng d ch v hàng khơng, đang ti n hành các th t c c
ph n hóa.
• Các cơng ty con là cơng ty liên doanh v i nư c ngồi mà T ng công ty
HKVN s h u trên 50% v n đi u l :
13. Cơng ty liên doanh TNHH D ch v hàng hóa Tân Sơn Nh t (TCS), T ng
công ty HKVN s h u 70% v n đi u l .
14. Cơng ty liên doanh S n xu t b a ăn trên máy bay Tân Sơn Nh t (TAC),
T ng công ty HKVN s h u 60% v n đi u l .
15. Cơng ty liên doanh TNHH Giao nh n hàng hóa thành ph H Chí Minh
(VINAKO), T ng cơng ty HKVN s h u 65% v n đi u l .
16. Cơng ty liên doanh Phân ph i toàn c u (Abacus – Vietnam), T ng công
ty HKVN s h u 90% v n ñi u l .


74

e) Các công ty liên k t (các doanh nghi p thành viên h ch tốn đ c c a

T ng cơng ty HKVN trư c đây đư c chuy n đ i thành cơng ty c ph n mà T ng
công ty HKVN s h u dư i 50% v n đi u l ):
1. Cơng ty c ph n D ch v hàng không sân bay ðà N ng (MASCO): C
ph n hóa năm 2005 t đơn v h ch tốn đ c l p, T ng cơng ty HKVN chi m 49 %
v n ñi u l .
2. Công ty c ph n Nh a cao c p hàng khơng (APLACO): C ph n hóa
năm 2005 t ñơn v h ch toán ñ c l p, T ng cơng ty HKVN chi m 36,5% v n đi u
l .
3. Công ty c ph n V n t i ơ tơ hàng khơng: C ph n hóa năm 2005 t đơn
v h ch tốn đ c l p, T ng công ty HKVN chi m 49% v n ñi u l .
4. Công ty cung c ph n B o hi m B o minh: T ng công ty HKVN s h u
7% v n ñi u l .
5. Công ty c ph n K thương Vi t Nam (Techcombank): T ng công ty
HKVN s h u 3,5% v n đi u l .
Nhìn chung, b máy t ch c c a T ng công ty HKVN hi n nay là h p lý,
phù h p v i yêu c u c a m t hãng hàng không đi n hình. T ng cơng ty HKVN đã
chuy n sang ho t đ ng theo mơ hình cơng ty m - cơng ty con t o ti n đ cho mơ
hình t p đồn kinh t hàng khơng sau này.
3) V quan h qu n lý, T ng công ty HKVN qu n lý các ñơn v h ch toán
ph thu c theo cơ ch giao nhi m v , phân c p qu n lý và y quy n ký k t h p
ñ ng kinh t v i bên ngoài. Quan h qu n lý gi a T ng công ty HKVN v i các
công ty con và cơng ty liên k t đư c th c hi n theo cơ ch tài chính d a trên quy n
s h u v n. D a trên t l s h u v n ñi u l chi ph i, T ng công ty HKVN chi
ph i các cơng ty con đ phát tri n theo đ nh hư ng chung.
T ng công ty HKVN ch u s qu n lý tr c ti p c a Chính ph ñ i v i t t c
các n i dung qu n lý nhà nư c do pháp lu t quy ñ nh; ch u s qu n lý nhà nư c c a
các B , cơ quan ngang B , cơ quan thu c Chính ph v i tư cách là cơ quan qu n lý
nhà nư c theo chuyên ngành.
C c HKVN là cơ quan qu n lý nhà nư c chuyên ngành HKDD chi ph i
T ng công ty HKVN v chi n lư c, quy ho ch, k ho ch và chính sách phát tri n;

nhân s ; v n chuy n hàng không qua chính sách v n t i; an tồn, an ninh, khoa h c
công ngh , môi trư ng… Quan h c a T ng công ty HKVN v i C c HKVN còn
bao g m m i quan h ph i h p, hi p ñ ng gi a các ñơn v c a T ng công ty và c a
C c HKVN.


75

2.2.2.4. Công ty hàng không c ph n Pacific Airlines
Công ty hàng khơng c ph n Pacific Airlines đư c thành l p ngày 13/4/1991
theo Quy t ñ nh s 116/CT c a Ch t ch H i ñ ng B trư ng (nay là Chính ph ) là
doanh nghi p v n t i hàng không c a Vi t Nam, các c đơng đ u là DNNN. Sau
m t q trình ho t đ ng và thay đ i c đơng, t năm 1995 Pacific Airlines tr thành
đơn v thành viên c a Hãng hàng không qu c gia Vi t Nam (Vietnam Airlines) và
t năm 1996 là c a T ng công ty HKVN (T ng công ty HKVN s h u 86,49% v n
ñi u l ).
Nh m c i t l i Công ty hàng không c ph n Pacific Airlines sau m t th i
gian dài kinh doanh thua l , ngày 21/01/2005 Th tư ng Chính ph đã ký Quy t
đ nh s 64/2005/Qð-TTg chuy n toàn b 86,49% c ph n c a T ng cơng ty HKVN
cho B Tài chính thay m t Nhà nư c qu n lý và cơ c u l i. Theo Quy t ñ nh s
64/2005/Qð-TTg, k t ngày 21/01/2005, Pacific Airlines có 3 c đơng v i cơ c u
s h u trên v n ñi u l là T ng công ty ñ u tư phát tri n v n Nhà nư c (SCIC) - B
Tài chính (86,49%), Saigon Tourist (13,06%), Tradevico (0,45%). Cũng trong th i
gian này Pacific Airlines t ng bư c c i t chuy n sang chi n lư c hãng hàng khơng
giá r .
Hi n nay, SCIC đã ký k t th a thu n bán 30% c ph n c a Pacific Airlines
cho Qantas v i tr giá 50 tri u USD nh m tái cơ c u s h u c a Pacific Airlines.
Theo đó Qantas s c đ i di n c a mình tham gia ban ñi u hành c a Pacific
Airlines.
Như v y, dư i góc đ v n t i hàng khơng, hi n nay ngành HKVN có 03

doanh nghi p v n t i hàng không là Hãng hàng không qu c gia (Vietnam Airlines),
Công ty bay d ch v hàng không (VASCO) và Pacific Airlines (T ng công ty bay
d ch v - SFC là doanh nghi p v n t i hàng không tr c thu c B qu c phòng,
chuyên bay d ch v b ng tr c thăng, khơng thu c đ i tư ng nghiên c u c a ñ tài).
Các doanh nghi p v n t i hàng không, v i tư cách là nhà v n chuy n ñư c c p
thương quy n bay và nhà khai thác ñư c c p ch ng ch khai thác máy bay, ch u s
qu n lý c a C c HKVN v các v n ñ sau:
- Chính sách v n t i hàng khơng như thương quy n, các quy ñ nh, th l
v n chuy n hàng không, các d ch v liên quan ñ n v n t i hàng không…
- Các v n đ v an tồn, an ninh, khoa h c công ngh , môi trư ng… như:
ðăng ký máy bay, ki m tra, c p công nh n ch ng ch ñ ñi u ki n bay, ch ng ch
khai thác máy bay, thuê mua máy bay, s n xu t s d ng trang thi t b máy bay, các
gi y phép liên quan ñ n ngư i lái, nhân viên k thu t, khai thác….


76

2.2.3. Các ngu n l c c a ngành HKVN
2.2.3.1. V n và tài s n
1) V n và tài s n c a T ng công ty HKVN
V n và tài s n c a T ng công ty HKVN trong nh ng năm g n ñây tăng khá
nhanh. Giai đo n 2001-2006 tài s n tăng bình qn 23,1%/năm, v n ch s h u
tăng 13,6%/năm (xem B ng 2.5). V n ch s h u không ng ng ñư c phát tri n, v i
s v n ban ñ u ñư c giao năm 1996 là 1.299 t đ ng, thì đ n h t năm 2006 v n ch
c a T ng cơng ty HKVN đã tăng lên thành 5.738 t ñ ng, b ng 4,45 l n. V n ch
s h u tăng thêm ch y u t ngu n t b sung. Ngoài ra, v n ch s h u cũng tăng
thêm nh vi c bán 1 ph n c ph n ra bên ngồi t vi c c ph n hóa các đơn v
thành viên.
B ng 2.5: V n và tài s n c a T ng cơng ty HKVN giai đo n 2001-2006
ðơn v tính: T VNð

Ch tiêu
1. T ng tài s n
2. Ngu n ch s h u
3. N dài h n
4. T s n dài h n/V n CSH

2001
6.395
3.063
3.332
1,09

2005
16.886
4.342
12.544
2,89

2006
18.097
5.800
12.297
2,12

Tăng
23,1 %
13,6 %
29,8%
14,3%

Ngu n: T ng công ty HKVN [42], [43], [44]

Tuy nhiên v n và tài s n c a T ng cơng ty HKVN hi n nay cịn nh bé so
v i các t p đồn kinh t hàng khơng trong khu v c và th gi i. Tính đ n th i ñi m
31/12/2006 v n ch s h u c a T ng công ty HKVN m i vào kho ng 362 tri u
USD, ch tương ñương v i giá tr kho ng 3 máy bay c l n; còn tài s n m i ch hơn
1,1 t USD. N u so v i t p đồn SAS hay China Airlines, quy mô tài s n c a T ng
công ty HKVN hi n nay nh hơn kho ng 5-6 l n. Kh năng thanh toán n c a T ng
công ty HKVN (t s n dài h n/v n ch s h u) hi n nay là 2,12 l n, đã đ n
ngư ng an tồn trong v n t i hàng không (theo tư v n c a các t ch c tài chính
qu c t , t su t n trên v n ch s h u c a các hãng hàng không ch nên duy trì
m c nh hơn 2/1 [43, tr.23]).
2) V n và tài s n c a Pacific Airlines
V i s v n ñi u l là 52 t ñ ng, nhưng do kinh doanh thua l kéo dài nên
v n ch s h u c a Pacific Airlines khơng đư c b o tồn. T ng tài s n đ n h t năm
2005 kho ng 140 t ñ ng, các phương ti n v n t i hàng không ñ u là thuê khai
thác. Như v y v n và tài s n c a Pacific Airlines là r t nh bé, kh năng thanh toán
n c a Pacific Airlines là r t th p.


77

3) V n và tài s n c a các doanh nghi p cơng ích
Tính đ n th i đi m 31/12/2006, các doanh nghi p cơng ích trong ngành
HKVN có t ng tài s n là 8.147 t đ ng (3 c m c ng là 6.474 t ñ ng, Trung tâm
qu n lý bay là 1.673 t ñ ng), v n ch s h u là 6.427 t ñ ng (3 c m c ng là
4.921 t ñ ng, Trung tâm qu n lý bay là 1.506 t ñ ng). M c tăng bình quân trong
giai ño n 2001-2006 là 11,5%/năm v tài s n và 9,3%/năm v v n ch s h u (xem
B ng 2.6). Kh năng thanh toán n c a các doanh nghi p cơng ích hi n nay là khá

cao (t s n dài h n/v n ch s h u là 0,27)
B ng 2.6: V n và tài s n c a các doanh nghi p cơng ích giai đo n 2001-2006
ðơn v tính: T VNð

Ch tiêu
1. T ng tài s n
2. Ngu n ch s h u
3. N dài h n
4. T s n dài h n/V n CSH

2001
4.720
4.118
602
0,15

2005
7.368
5.656
1.712
0,30

2006
8.147
6.427
1.720
0,27

Tăng
11,5 %

9,3 %
23,3 %
12,8 %

Ngu n: Phát tri n t s li u c a C c HKVN [2]

2.2.3.2. ð i máy bay và cơ s h t ng
1) ð i máy bay và cơ s h t ng c a T ng công ty HKVN
Trong nh ng năm qua T ng công ty HKVN đã khơng ng ng đ i m i cơng
ngh , đ u tư phát tri n và hi n đ i hóa đ i máy bay b ng vi c chuy n ñ i s d ng
các máy bay c a Liên xô cũ (TU-154, YAK-40…) sang vi c s d ng các th h
máy bay c a Tây Âu và M như: Boeing, Airbus, ATR, Foker. Hình th c đ u tư
chuy n giao cơng ngh cũng ñư c th c hi n t th p ñ n cao t vi c th khơ đ n
mua. Trong giai đo n 2001-2005, T ng cơng ty HKVN đã ký h p ñ ng mua 22
máy bay (3 ATR72, 4 B777, 15 A321) và ñã nh n 12 chi c (3 ATR72, 4 B777 và 5
A321).
Tính đ n 31/12/2006, s máy bay khai thác c a T ng công ty HKVN là 43
chi c (VASCO khai thác 3 chi c: 2 chi c lo i chuyên dùng cho bay d ch v và 01
ATR-72). Trong s 43 máy bay do T ng cơng ty HKVN khai thác, có 20 máy bay
s h u (mua và vay mua), chi m 47,6% v s lư ng và 42,5% v s gh . Tu i trung
bình đ i máy bay c a T ng cơng ty HKVN tính đ n 31/12/2006 là 6 năm. C th
như sau:
- 10 Boeing 777-200ER (4 s h u, 6 thuê)
- 01 Airbus A-330 (thuê)
- 07 Airbus A-321 (5 s h u, 2 thuê)
- 01 Airbus A-300 (thuê)
- 10 Airbus A-320 (thuê)
- 02 Forker 70 (s h u)
- 10 ATR-72 (07 s h u, 03 thuê)
- 02 chuyên d ng (s h u)

78

Ưu ñi m ñ i máy bay c a T ng công ty HKVN là các máy bay hi n ñ i c a
M và Tây Âu, v i tu i trung bình tr (tương đương v i Singapore Airlines). Tuy
nhiên so v i các t p đồn hàng khơng ñi n hình trong khu v c và th gi i, đ i máy
bay c a T ng cơng ty HKVN còn nh bé, thua kém v s lư ng, gh /t i cung ng…
S lư ng máy bay khai thác c a T ng công ty HKVN hi n nay ch b ng 2/3 c a t p
đồn China Airlines, chưa b ng 1/2 c a T p đồn Singapore Airlines, chưa b ng 1/3
c a t p đồn Japan Airlines hay t p đồn All Nippon Airways và ch b ng 1/5 c a
T p đồn Qantas. Cịn n u so sánh v t i cung ng thì T ng cơng ty HKVN cịn
thua xa hơn nhi u.
H t ng k thu t c a T ng công ty HKVN g m 2 Xí nghi p s a ch a máy
bay A75 và A76 v i trang thi t b b o dư ng ngo i trư ng và th c hi n s a ch a
ñ nh kỳ ñ n d ng trung (4C) cho các máy bay đang khai thác. 2 Xí nghi p này đư c
c p ch ng ch t ch c b o dư ng theo quy ch khai thác HKVN (VAR).
Phương ti n và trang thi t b ph c v m t đ t t i các c ng hàng khơng ñư c
t p trung t i 3 c ng hàng không qu c t N i bài, ðà n ng và Tân Sơn Nh t do các
Xí nghi p thương m i m t ñ t N i bài (NIAGS), ðà n ng (DIAGS) và Tân Sơn
Nh t (TIAGS) ñ m nhi m cũng ñư c hi n ñ i hóa đáp ng k p theo u c u ph c
v cho v n t i hàng không c a T ng công ty HKVN và các Hãng hàng không ñi
ñ n các sân bay qu c t .
H th ng bán c a T ng cơng ty HKVN đư c t ch c thành 3 phòng khu v c
trong nư c (mi n B c, mi n Trung, mi n Nam); các Văn phịng đ i di n, Chi nhánh
nư c ngồi và các đ i lý trong và ngồi nư c. H th ng bán đư c s d ng h
th ng đ t ch tồn c u Gabriel II, Amadeus, Abacus, Ifini…và m r ng ñáp ng
ho t ñ ng kinh doanh.
2) ð i máy bay và cơ s h t ng c a Pacific Airlines
Do ti m l c tài chính y u nên t ngày thành l p ñ n nay Pacific ch khai

máy bay thuê v i dòng máy bay t m ng n trung (150-180 gh ). S lư ng máy bay
khai thác c a Pacific Airlines ñư c phát tri n linh ho t theo nhu c u th trư ng. ð i
máy bay khai thác c a Pacific Airlines tính t i th i ñi m 31/12/2006 là 4 chi c lo i
A320 và B737. Hi n nay Pacific Airlines chưa có h t ng k thu t, khai thác nên
các máy bay c a Pacific Airlines khai thác ñ u là thuê ư t (thuê máy bay, t lái, b o
dư ng).
3) Cơ s h t ng t i các c ng hàng khơng
Hi n nay ngành HKVN đang qu n lý, khai thác 22 c ng hàng khơng, trong
đó có 03 c ng hàng khơng qu c t và 19 c ng hàng khơng n i đ a. Các c ng hàng
khơng đư c chia theo 03 khu v c: B c, Trung và Nam, m i khu v c có 01 c ng


79

hàng khơng qu c t đóng vai trị trung tâm và các c ng hàng khơng n i đ a vây
quanh t o thành m t C m c ng hàng không.
Các c ng hàng không qu c t hi n nay thu c c p 4E, v i ñư ng c t h cánh
ñư c trang b các thi t b h tr c t h cánh. Các nhà ga hành khách ñ t tiêu chu n
qu c t v i t ng công su t năm 2006 là 10 tri u hành khách/năm (N i Bài: 4 tri u,
ðà N ng: 1 tri u, Tân Sơn Nh t: 5 tri u). Các c ng hàng không n i đ a có quy mơ
t c p 3C đ n c p 4E, ñư c trang b các h th ng d n ñư ng, m t s ñư c trang b
thi t b h cánh b ng khí tài (ILS). Kho ng 1/2 s c ng hàng không này có kh năng
ti p thu máy bay A320/A321, cịn l i ch khai thác ñư c ATR72 ho c tương ñương
do h n ch c a ñư ng c t h cánh. Trong đó m i ch có 03 c ng hàng khơng đư c
trang b đèn đêm là Cát Bi, Phú Bài và Buôn Ma Thu t (xem B ng 2.7).
B ng 2.7: Năng l c các c ng HKVN
S
TT
I
1

2
3
4
5
6
II
7
8
9
10
11
12
13
14
III
15
16
17
18
19
20
21
22

Tên C ng hàng không
CCHK MI N B C
CHKQT N i Bài
CHK Vinh
CHK ði n Biên
CHK Nà S n

CHK Cát Bi
CHK ð ng H i
CCHK MI N TRUNG
CHKQT ðà N ng
CHK Phú Bài
CHK Phù Cát
CHK Cam Ranh
CHK Tuy Hoà
CHK Pleiku
CHK Nha Trang
CHK Chu Lai
CCHK MI N NAM
CHKQT Tân Sơn Nh t
CHK Buôn Ma Thu t
CHK Liên Khương
CHK R ch Giá
CHK Côn Sơn
CHK Phú Qu c
CHK Cà Mau
CHK C n Thơ

C p (Lo i MB ti p Công su t
CHK thu t i ña) (HK/năm)
4.320.000
4E
B747
4.000.000
4C
A321
100.000

4C ATR72, F70
100.000
4C ATR72, F70
20.000
4C
A320
100.000

4E
4C
4D
4C
4C
4C
4C
4D

B747
A321
A321
A321
A321
ATR72, F70
ATR72, F70
A321

4E
4C
4C
3C

4C
4C
3C

B747
A321
ATR72, F70
ATR72, F70
ATR72, F70
ATR72, F70
ATR72, F70

SL khai
Ghi chú
thác 2004
3.851.093
3.648.361
36.322
78.190
8.071 D ng khai thác
80.149
ðang xây d ng
1.541.685
839.004
Nhà ga cũ
312.359
49.810
276.513 Thay Nha Trang
6.666
57.333

D ng khai thác

2.436.000
1.000.000
582.000
291.000
243.000
20.000
100.000
100.000
100.000
5.439.000 6.568.400
5.000.000 6.243.090
50.000
66.406
20.000
49.067
20.000
34.953
80.000
12.625
194.000 153.412
75.000
8.847

Nhà ga cũ

M i bay l i

M i bay l i

ðang xây d ng
Ngu n: C c HKVN [2]