Phát Triển Văn Hóa Nhà Trường Ở Các Trường Trung Học Phổ Thông Huyện Vũng Liêm, Tỉnh Vĩnh Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Phương Nhung

PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG HUYỆN
VŨNG LIÊM, TỈNH VĨNH LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Phương Nhung

PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG HUYỆN
VŨNG LIÊM, TỈNH VĨNH LONG
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 8140114
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. THÁI VĂN LONG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên Lê Thị Phương Nhung, là học viên lớp Cao học K27(2016 - 2018),
chuyên ngành Quản lí giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
Tơi xin cam đoan đề tài “Phát triển văn hóa nhà trường ở các trường Trung
học phổ thơng huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long” là đề tài nghiên cứu của cá nhân
tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được cơng bố trong bất kì một
cơng trình nào khác.
Vũng Liêm, ngày 12 tháng 11 năm 2018
Tác giả luận văn

Lê Thị Phương Nhung


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Lãnh đạo Phòng Sau Đại học Trường Đại học
Sư phạm Thành Phố Hồ Chí Minh, cùng các quý thầy, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp
đã tận tình giúp đỡ tác giả suốt trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề
tài luận văn. Đặc biệt, xin gửi lời tri ân sâu sắc nhất đối với Thầy TS.Thái Văn
Long, người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tác giả hoàn thành
việc thực hiện đề tài. Ngoài ra, tác giả cùng xin cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện
tốt nhất của tập thể Lãnh đạo, thầy cô giáo và học sinh ở các trường THPT huyện
Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long trong việc cung cấp số liệu, trả lời phiếu khảo sát và tư
vấn rất khoa học trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài của tác giả.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện luận văn, chắc chắn luận văn khơng thể
tránh khỏi những thiếu sót trong q trình thực hiện nghiên cứu cho nên tác giả
kính mong nhận được sự thơng cảm, chia sẻ và đóng góp thêm của quý thầy, cô và
bạn đồng nghiệp nhằm giúp cho luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cám ơn!

Tác giả luận văn


MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng biểu
Danh mục các hình vẽ, đồ thị
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........... 8
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................................ 12
1.3. Một số vấn đề về phát triển Văn hóa nhà trường ở trường Trung học phổ
thông ..................................................................................................................... 20
1.3.1. Vị trí trường Trung học phổ thơng trong hệ thống giáo dục quốc dân ...... 20
1.3.2. Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ............................................... 21
1.3.3. Tầm quan trọng của phát triển Văn hóa nhà trường đối với trường
Trung học phổ thơng ...................................................................................... 22
1.3.4. Nội dung phát triển Văn hóa nhà trường ở trường Trung học phổ thơng ......... 24
1.4. Vai trị của hiệu trưởng đối với sự phát triển VHNT ............................................. 30
1.5. Quản lí phát triển Văn hóa nhà trường ở trường Trung học phổ thông ................. 31
1.5.1. Mục tiêu quản lí phát triển Văn hóa nhà trường ở trường Trung học
phổ thơng ....................................................................................................... 31
1.5.2. Nội dung quản lí phát triển Văn hóa nhà trường ở trường Trung học
phổ thơng theo hướng tiếp cận các chức năng quản lí ....................................... 32
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển Văn hóa nhà trường ở trường
Trung học phổ thơng. ............................................................................................ 35

Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................ 38


Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VŨNG
LIÊM, TỈNH VĨNH LONG .................................................................... 39
2.1. Khái quát về huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long ................................................... 39
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng Phát triển Văn hóa nhà trường tại các trường
Trung học phổ thông huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long .................................... 43
2.3. Thực trạng nhận thứcphát triển Văn hóa nhà trường ở các trường Trung học
phổ thông huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long ..................................................... 45
2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của việc phát triển Văn hóa
nhà trường...................................................................................................... 45
2.3.2. Thực trạng nhận thức về các giá trị cốt lõi của Văn hóa nhà trường ......... 47

2.3.3. Thực trạng nhận thức về sứ mệnh và tầm nhìn của nhà trường......... 48
2.3.4. Nhận thức của Cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh về nội dung cơng
tác phát triển Văn hóa nhà trường.................................................................... 50
2.4. Thực trạng quản lí cơng tác phát triển Văn hóa nhà trường tại các trường
Trung học phổ thơng huyện Vũng Liêm............................................................... 53
2.4.1. Thực trạng về công tác lập kế hoạch quản lí phát triển văn hóa nhà
trường tại các trường Trung học phổ thông Vũng Liêm .................................... 53
2.4.2. Thực trạng tổ chức quản lí phát triểnVăn hóa nhà trường ở các trường
Trung học phổ thông Vũng Liêm, Tỉnh Vĩnh Long .......................................... 54
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo công tác phát triểnVăn hóa nhà trường ở các
trường Trung học phổ thông huyện Vũng Liêm ............................................... 56
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá cơng tác phát triểnVăn hóa nhà trường
ở các trường Trung học phổ thông huyện Vũng Liêm....................................... 59
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý phát triển Văn hóa nhà trường ở các
trường Trung học phổ thơng huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long ........................ 62

Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................ 65


Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VŨNG LIÊM,
TỈNH VĨNH LONG ................................................................................. 66
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 66
3.2. Biện pháp phát triển Văn hóa nhà trường ở các trường Trung học phổ thông
huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long....................................................................... 67
3.2.1. Biện pháp 1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các thành viên
trong nhà trường về tầm quan trọng và sự cần thiết phải phát triển Văn hóa
nhà trường...................................................................................................... 67

3.2.2. Biện pháp 2. Lập kế hoạch quản lý phát triển Văn hóa nhà
trường ở các trường Trung học phổ thônghuyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh
Long ............................................................................................................. 70
3.2.3. Biện pháp 3.Tổ chức triển khai kế hoạch phát triển Văn hóa nhà
trườngở các trường Trung học phổ thơnghuyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long ..... 72
3.2.4. Biện pháp 4. Chỉ đạo cơng tác phát triển Văn hóa nhà trường ở các
trường Trung học phổ thông huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long ...................... 73
3.2.5. Biện pháp 5. Kiểm tra, đánh giá công tác phát triển Văn hóa nhà
trường tại các trường Trung học phổ thônghuyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh
Long .............................................................................................................. 75
3.2.6. Biện pháp 6. Đảm bảo các điều kiện để quản lí hiệu quả cơng tác phát
triển Văn hóa nhà trường ở các trường Trung học phổ thông huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long ..................................................................................... 77
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................................... 79
3.4. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................ 79
*Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 86
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 87

DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ .................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 96
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT

Viết tắt

Viết đầy đủ

1

CBQL

Cán bộ quản lí

2

GD

Giáo dục

3

GD & ĐT

Giáo dục và Đào tạo

4

GV

Giáo viên

5

HS

Học sinh

6

Nxb

Nhà xuất bản

7

QLGD

Quản lí giáo dục

8

THPT

Trung học phổ thơng

9

VHNT

Văn hóa nhà trường


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Thứ tự

Nội dung

Trang

Bảng 2.1 Thống kê chất lượng đội ngũ từ năm 2014 -2017

41

Bảng 2.2 Về tình hình cơ sở vật chất từ năm 2014 -2017

41

Bảng 2.3 Về chất lượng giáo dục từ năm 2014 -2017

42

Bảng 2.4 Quy ước xử lí thơng tin khảo sát

45

Bảng 2.5

Bảng 2.6

Bảng 2.7

Nhận thức của CBQL, GV, HS về tầm quan trọng và mức độ thể hiện
của việc phát triển VHNT
Thực trạng nhận thức của CBQL, GV, HS về các giá trị cốt lõi của
VHNT
Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về sứ mệnh và tầm nhìn nhà
trường THPT huyện Vũng Liêm

46

47

49

Bảng 2.8 Nhận thức của CBQL, GV, HS về nội dung công tác phát triển VHNT

51

Bảng 2.9 Đánh giá việc lập kế hoạch phát triển VHNT

53

Bảng 2.10
Bảng 2.11

Bảng 2.12

Đánh giá việc tổ chức phát triển VHNT ở các trường THPT huyện
Vũng Liêm
Đánh giá việc chỉ đạo công tác phát triển VHNT ở các trường THPT
huyện Vũng Liêm
Thực trạng kiểm tra, đánh giá công tác phát triển VHNT ở các trường

55

56

59

THPT huyện Vũng Liêm

Bảng 3.1 Đánh giá sự cần thiết của các biện pháp đề xuất

81

Bảng 3.2 Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp đề xuất

83

Bảng 3.3 Bảng so sánh tỉ lệ mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất

84

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Thứ tự

Nội dung

Trang

Hình 1.1 Sơ đồ các thành tố cấu thành của VHNT

16

Hình 1.2 Sơ đồ khái niệm về quản lí

18


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để phát triển kinh tế, thúc đẩy sự công bằng tiến bộ xã hội và bảo tồn, gìn giữ
bản sắc văn hóa dân tộc là những yếu tố cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc sống,
cải thiện đời sống vật chất và tinh thần con người, nhưng đồng thời phải chú trọng
đến những vấn đề hoàn thiện nhân cách, nâng cao phẩm chất đạo đức, phát triển tư
duy là một trong những vấn đề quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến cơng cuộc xây
dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng của Việt Nam hiện nay. Chính vì
vậy, việc chăm lo giáo dục và đào tạo(GD&ĐT) là yếu tố cần thiết để thúc đẩy sự
phát triển của những vấn đề nêu trên. Tuy nhiên để đạt được kết quả tốt nhất cần
phải quan tâm chú trọng đến việc phát triển văn hố nhà trường (VHNT) vì VHNT
một trong những vấn đề cốt lõi nhằm xây dựng con người Việt Nam mới toàn diện

đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay.
Hiện nay, trước bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi khó lường như cuộc khủng
hoảng tài chính kéo dài, những biến động về chính trị, những xung đột về tôn giáo,
sự phân biệt chủng tộc, kéo theo sự phát triển lĩnh vực khoa học công nghệ, năng
lượng và công nghệ ô tô phần nào đã tác động khơng nhỏ đến đời sống con người
nói chung, người Việt Nam nói riêng. Song nó cũng đã để lại những hệ quả xấu
trong đời sống xã hội, nhiều trào lưu mới xuất hiện như cách sống trái với các chuẩn
mực xã hội và thuần phong mỹ tục của dân tộc, các thành phần xã hội khi mưu cầu
lợi ích cá nhân đã chà đạp lên những khuôn mẫu, những giá trị đạo đức đích thực đã
để lại nhiều hệ quả, hệ lụy không tốt đối với bản thân các em học sinh, gia đình,
dịng họ và cộng đồng. Đặc biệt, là vấn đề đó ảnh hưởng khơng nhỏ đến giáo dục và
đào tạo trong các trường THPT nói chung, hệ thống các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long nói riêng.
Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) về GD & ĐT nhằm
nâng cao chất lượng GD & ĐT, trong những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của các
cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương cùng các Sở ban ngành không ngừng chăm lo
cho vấn đề GD & ĐT tại tỉnh Vĩnh Long nói chung,bậc Trung học phổ thơng
(THPT)ở huyện Vũng Liêm nói riêng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Cho nên


2

chất lượng dạy và học ngày càng không ngừng được nâng cao và phát triển bền
vững. Có thể nói, Vũng Liêm là một trong số các huyện của tỉnh Vĩnh Long có qui
mơ trường lớp ổn định, đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh (HS); cơ sở vật chất
trang thiết bị từng bước được tăng cường và hiện đại; công tác xây dựng đội ngũ
cán bộ quản lý(CBQL) và giáo viên(GV), nhân viên được quan tâm, đáp ứng yêu
cầu ngày càng cao của sự nghiệp GD. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả và thế
mạnh đã đạt được cịn bộc lộ nhiều hạn chế nhất định như cơng tác quản lí trường
học ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, chủ yếu quan tâm vào việc phát triển đội

ngũ chuyên môn, đội ngũ GV, HS; cơ sở vật chất, thiết bị học tập, dụng cụ học tập,
chương trình giảng dạy, phương pháp dạy và học, hình thức đánh giá cùng một số
hoạt động phong trào văn hóa - văn nghệ, thể thao,....Cịn những vấn đề phát triển
VHNT có khả năng quyết định ảnh hưởng đến chất lượng GD&ĐT tại các Trường
THPT - nơi được coi là đầu mối cho việc hình thành nhân cách, phát triển tư duy,
nâng cao phẩm chất đạo đức, hoàn thiện con người để mỗi cá nhân hòa nhập với xã
hội, để cá nhân ứng phó trước những biến đổi trước mơi trường tự nhiên và xã hội
tác động thì chưa được chú trọng nhiều. Chẳng hạn, nó cịn là yếu tố cần thiết nhằm
nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường mà ít được quan tâm và GD con
người được quy định bởi cách ứng xử giao tiếp giữa người học với nhau, giữa trò
với thầy và ngược lại; cách dạy, cách tiếp thu kiến thức, cách hành xử của cả một
thế hệ GV, HS đối với môi trường tự nhiên và xã hội mà trong đó có phẩm chất đạo
đức của một tổ chức, những hành vi, ứng xử đạo đức của tập thể cán bộ, GV và
nhân viên chưa được quan tâm thích đáng và chưa thể hiện được nét riêng trong bản
sắc văn hóa của nhà trường so với các trường khác trong tỉnh.
Bản thân tôi quan tâm đến vấn đề VHNT bởi tôi ý thức được tầm quan trọng
của việc vun trồng, nuôi dưỡng VHNTlành mạnh mà những lãnh đạo qua các thời
kỳ của đơn vị tôi đã dày công vun đắp từ nhiều năm nay. Bên cạnh đó, cùng với sự
phát triển của thời đại, mơi trường văn hố của nhà trường chúng tơi cũng đang
khơng ngừng thay đổi. Tơi nhận thấy cần phải có sự nhìn nhận cũng như đánh giá
thường xuyên, để kịp thời điều chỉnh những biểu hiện phản văn hoá, tiếp tục vun
trồng văn hố tích cực, lành mạnh, góp phần nâng cao uy tín và “thương hiệu” của


3

nhà trường, xây dựng và phát triển nhà trường ổn định, bền vững. Điều này đã ảnh
hưởng đến chất lượng GDHS. Vì VHNT là mơi trường rất quan trọng để rèn luyện
nhân cách và GD thế hệ trẻ trở thành những con người sống có hồi bão, có lý
tưởng tốt đẹp. Đó là điều mà bất kỳ nhà trường phổ thông nào cũng mong muốn

phấn đấu đạt được cho nên tơi quyết định chọn đề tài “Phát triển văn hóa nhà
trường ở các trường trung học phổ thông huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long” để
làm đề tài nghiên cứu nhằm quản lí tốt hơn cơng tác phát triển VHNT ngày càng
tích cực, lành mạnh, góp phần nâng cao chất lượng GD toàn diện của nhà trường
THPT trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống hóa lý luận, đề tài xác định và đánh giá thực
trạng phát triển VHNT tại các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long. Từ
đó đề xuất được một số biện pháp quản lí nhằm phát triển VHNT tại các trường
THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long đảm bảo cần thiết và khả thi; góp phần
nâng cao chất lượng GD&ĐT được tốt hơn trước bối cảnh hội nhập quốc tế sâu
rộng hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Phát triển VHNT ở các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh
Long đã qua có nhiều ưu điểm và đang phát huy tác dụng. Song cũng tồn tại một số
hạn chế trong cơng tác quản lí, chỉ đạo và triển khai.Nếu hệ thống hóa được lý luận,
khảo sát đánh giá đúng thực trạng phát triển VHNT ở các trường THPT huyện
Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long thì người nghiên cứu sẽ đề xuất được một số biện pháp
nhằm phát triển VHNT có tính cần thiết, khả thi.


4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu hệ thống tổng quan các vấn đề lý luận về phát triển VHNT ở các

trường THPT.
- Khảo sát thực trạng phát triển VHNT tại ở trường THPT huyện Vũng Liêm,
tỉnh Vĩnh Long.
- Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển VHNT ở các trường THPT huyện
Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
- Đề xuất biện pháp phát triển VHNT mang tính cần thiết và khả thi ở các
trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực trạng phát triển VHNT
ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long, chủ thể quản lí là Hiệu
trưởng trường THPT.
Đề xuất biện pháp phát triển VHNT mang tính cần thiết và khả thi ở các
trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
6.2.Về đối tượng khảo sát
Dự kiến khảo sát 30 CBQL, 40 GV và 40 HS ở các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
6.3. Về thời gian khảo sát
Khảo sát thực trạng Học kì I năm học 2017-2018.
7. Phương pháp luận nghiên cứu
7.1. Cơ sở phương pháp luận
7.1.1. Quan điểm hệ thống cấu trúc
Tiếp cận quan điểm hệ thống - cấu trúc vào trong đề tài, tác giả sẽ vận dụng
quan điểm hệ thống - cấu trúc vào đề tài nhằm nghiên cứu thực trạng quản lí phát
triển VHNT trong mối quan hệ quản lí các hoạt động GD ở các trường THPT Vũng
Liêm, Vĩnh Long.
Nghiên cứu quản lí xây dựng VHNT cần nghiên cứu các nội dung cụ thể như:


5

xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá trong quản lí phát triển
VHNT.
Các biện pháp quản lí phát triển VHNT phải được nghiên cứu trong mối quan
hệ chặt chẽ với nhau nhằm tạo ra sự hỗ trợ, bổ sung cho nhau một cách hợp lý nhất
giữa các biện pháp, phát huy tối đa hiệu quả của các biện pháp phát triển VHNT ở
các trường THPT Vũng Liêm, Vĩnh Long.
7.1.2. Quan điểm lịch sử- logic
Tiếp cận quan điểm lịch sử trong nghiên cứu đề tài này là xem xét và phân tích
thực trạng phát triển VHNT của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Vũng Liêm,
tỉnh Vĩnh Long
Trình bày các phần trong luận văn theo trật tự hợp lý; tiến hành hoạt động
nghiên cứu theo một trật tự hợp logic. Từ tên đề tài, tác giả nghiên cứu phát biểu
nghiên cứu, sử dụng các sản phẩm để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu để thu thập
thông tin. Kết quả nghiên cứu phải được trình bày một cách rõ ràng, chính xác và có
tính logic cao.
7.1.3.Quan điểm thực tiễn
Cách tiếp cận quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu đề tài này là khảo sát,
đánh giá thực trạng phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh
Vĩnh Long. Từ đó, đề xuất những biện pháp phát triển VHNT ở các trường THPT
huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long mang tính cần thiết và khả thi. Những kết quả
nghiên cứu có thể vận dụng vào phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cơ bản
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái qt hóa các nội dung chủ yếu trong
các tài liệu, các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan đến hoạt phát triển
VHNT nhằm hệ thống cơ sở lý luận về hoạt động phát triển VHNT ở các trường
THPT

6

7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng hoạt động phát triển VHNT ở
các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long để có số liệu chứng minh giả
thuyết.
 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Nội dung: Tìm hiểu nhận thức của CBQL, GVvà HS nhằm tìm hiểu thực
trạng phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long
- Đối tượng, số lượng: Điều tra 30 CBQL, 40 GV và 40 HS tại các trường
THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
- Cách thực hiện: Xây dựng bảng hỏi và gửi đến 30 CBQL, 40 GV, 40 HS tại
04 trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
 Phương pháp phỏng vấn
- Mục đích phỏng vấn là nhằm thu thập ý kiến CBQL nhà trường về thực trạng
quản lý phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long
- Nội dung: Tìm hiểu thực trạng hoạt động quản lí phát triển VHNT ở các
trường THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long
- Đối tượng, số lượng: 4/4 Hiệu trưởng trong vùng khảo sát.
- Cách thực hiện: Phỏng vấn lần lượt với từng cán bộ quản lí bằng các câu hỏi
đã định sẵn về các nội dung liên quan đến đề tài.
 Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
Tác giả tiến hành phân tích các hồ sơ, tài liệu, văn bản của các trường THPT
được khảo sát liên quan đến phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long
7.3. Phương pháp xử lý dữ liệu
Từ phỏng vấn thu được thông tin, người học tiến hành xử lý dữ liệu bằng
phương pháp phân tích nội dung

7

8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
8.1. Ý nghĩa khoa học
Hệ thống lý luận về phát triển VHNT ở các trường THPT, chỉ ra những thành
công hay hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biện pháp quản lí
hiệu quả cho hoạt động này phù hợp với yêu cầu đổi mới GD hiện nay ở các trường
THPT huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long..
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học rất có giá trị cho các cơ quan
hữu quan, sinh viên có thể tham khảo, nghiên cứu, tìm hiểu về vai trị, ý nghĩa của
việc quản lí phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng Liêm nói riêng và
các trường THPT khác trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
9. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, danh
mục các chữ viết tắt, đề tài được trình bày như sau:
Chương 1 - Cơ sở lý luận về phát triển VHNT ở các trường THPT.
Chương 2 - Thực trạng phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long.
Chương 3 - Biện pháp phát triển VHNT ở các trường THPT huyện Vũng
Liêm, tỉnh Vĩnh Long.


8

Chương 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Xuất phát từ nghiên cứu xã hội học và văn hóa tổ chức thì VHNT là một nội
dung quan trọng trong quản lí nhà trường. Đi sâu vào vấn đề này, trên thế giới,
nhiều nhà khoa học GD nổi tiếng đã có những cơng trình nghiên cứu về VHNT như:
Theo Jerald, C.(2006), từ những năm 1930, xã hội học đã cơng nhận vai trị
quan trọng của VHNT nhưng phải đến những năm 1970, các nghiên cứu về GD mới
bắt đầu đưa ra những mối liên hệ trực tiếp giữa khơng khí nhà trường với kết quả
GD của nhà trường đó.
Lí thuyết cấu trúc – chức năng của Talcott Parsons trong xã hội học văn hóa
đã nhìn nhận văn hóa như một chỉnh thể tồn vẹn, có tính độc lập tương đối và có
mối quan hệ chặt chẽ với các bộ phận khác trong hệ thống xã hội. Theo ơng, bất kì
một hệ thống nào trong xã hội đều có những nét nổi bật chung và nhằm hoạt động
thành công như một hệ thống, những điều kiện tiên quyết nhất định phải được thực
hiện theo thứ tự tầm quan trọng tăng dần: Thích nghi - Đạt được mục tiêu - Thống
nhất - Duy trì kiểu mẫu. Trong đó, điều kiện cuối cùng chính là các giá trị làm nên
nền văn hóa của hệ thống xã hội. Chính hệ thống văn hóa giữ vai trị kiểm soát các
phương diện khác (Nguyễn Thị Minh Nguyệt, 2014).
Nghiên cứu của Edgar Henry Shein(1996), (culture-the missing concept in
organization studies); theo quan niệm của ơng, VHNT cũng chính là văn hóa tổ
chức. Dưới góc độ văn hóa tổ chức, tác giả Schein, E.H đã nghiên cứu một cách chi
tiết về văn hóa tổ chức, các cấp độ cũng như biểu hiện của văn hóa tổ chức, sự hình
thành và phát triển của văn hóa trong các loại hình tổ chức khác nhau. Ơng đã chỉ ra
VHNT bao gồm: những q trình và cấu trúc hữu hình (Artifacts), hệ thống giá trị
được tuyên bố (Espoused values), những quan niệm chung (basic underlying


9

assumption).(Edgar Schein, 2004). Đồng thời, nhà nghiên cứu cũng phân tích cụ thể

vai trị lãnh đạo trong xây dựng, thay đổi nhằm phát triển, cải thiện văn hóa của tổ
chức. Những nghiên cứu này của ông được sử dụng như một cơ sở quan trọng cho
việc nghiên cứu VHNT – một tổ chức với những đặc trưng riêng biệt.
Nghiên cứu của Rexford Brown đã đưa ra các tài liệu dẫn chứng về sự phát
triển của các trường đại học tại Mỹ trong 20 năm. Ông khẳng định nếu muốn cải
thiện chất lượng một trường học phải thay đổi cấu trúc và nền văn hóa của
trường đó. Ơng cũng chỉ ra rằng, trường học không phải là một doanh nghiệp,
trường học phức tạp hơn nhiều các tổ chức xã hội và chính trị. Trong đó, con
người rất đa dạng, có nhiều văn hóa xung đột vì có thể HS thuộc những dân tộc
khác nhau, vùng miền khác nhau, ngôn ngữ địa phương khác nhau và thói quen
và đặc điểm truyền thống văn hóa cũng khác. Vì vậy,phát triển VHNT là một
việc đặc biệt quan trọng (Rexford Brown, 2004).
Phát triển VHNT không phải chuyện ngày một ngày hai mà cần có những bước
đi phù hợp. Có nhiều mơ hình được các nhà nghiên cứu đề xuất. Mơ hình xây dựng
VHNT dựa trên cơ sở mơ hình xây dựng văn hóa tổ chức gồm các bước cụ thể do hai
tác giả Julie Heifetz & Richard Hagberg đề xuất (Julie Heifetz & Richard Hagberg 2002).
Julie Heifetz & Richard Hagberg, hai nhà nghiên cứu khoa học GD đã chỉ ra
đâu là giá trị cốt lõi làm cơ sở cho xây dựng VHNT thành công. Các giá trị cốt lõi
phải là các giá trị khơngphai nhịa theo thời gian và là linh hồn của nhà trường. Bên
cạnh đó, cũng yêu cầu thường xuyên đánh giá VHNT và thiết lập các chuẩn mực mới,
những giá trị mới mang tính thời đại; đặc biệt là các giá trị học tập không ngừng và
thay đổi thường xuyên. Việc truyền bá các giá trị mới cho mọi thành viên trong nhà
trường cần được coi trọng song song với việc duy trì những giá trị, chuẩn mực tốt đã
xây dựng được và lọc bỏ những chuẩn mực, giá trị cũ lỗi thời hoặc gây ra ảnh hưởng
tiêu cực cho tiến trình phát triển của VHNT.
1.1.2. Ở Việt Nam
VHNT từ lâu đã được nghiên cứu ở nước ta nhưng là nghiên văn hóa học
đường, văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp… trong nhà trường.

10

VHNT với tính trọn vẹn như văn hóa của một tổ chức chỉ được đề cập đến
trong các nghiên cứu gần đây về quản lí, quản lí GD, quản lí nhà trường. Tác giả
Trần Kiểm nghiên cứu theo hướng áp dụng các vấn đề cơ bản của văn hóa tổ chức
vào GD và QLGD. Tác giả chỉ ra bộ ba cấu thành nên văn hóa tổ chức đó là nhận
thức – hành vi – thái độ và được xem xét trong mối quan hệ với các yếu tố bên
trong và với mơi trường bên ngồi của tổ chức (Trần Kiểm, 2008).
Một số nghiên cứu ở Việt Nam đề cập đến VHNT theo các xu hướng sau:
- Quản lý nhà trường theo tiếp cận xây dựng VHNT
Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc trong tài liệu về quản lí VHNT của mình đã hệ
thống lại các vấn đề cơ bản của văn hóa tổ chức cũng như VHNT, từ đó đưa ra
những gợi ý và những hướng vận dụng trong xây dựng VHNT đối với các nhà
trường ở Việt Nam.
Phạm Quang Huân trong bài “văn hóa tổ chức – Hình thái cốt lõi của VHNT”
cũng tiếp tục khẳng định, VHNT là văn hóa của một tổ chức. Tác giả phân tích 7
biểu hiện trong hình thái và cấp độ biểu hiện của VHNT đồng thời đưa ra 5 lí do để
khẳng định tầm quan trọng của VHNT đối với chất lượng GD: văn hóa là tài sản lớn
của bất kì một tổ chức nào, VHNT tạo động lực làm việc, VHNT hỗ trợ điều phối
và kiểm soát, VHNT hạn chế tiêu cực và xung đột, văn hóa nâng cao chất lượng các
hoạt động trong nhà trường (Phạm Quang Huân, 2007).
Tác giả Phạm Minh Hạc nhấn mạnh đó là việc xây dựng VHNT (hay cịn gọi là
văn hóa học đường) bằng cách GD giá trị được thể hiện qua ba mặt của VHNT: cơ sở
vật chất, môi trường GD và giao tiếp ứng xử. Phát triển một hệ giá trị văn hóa trong nhà
trường để mọi thành viên đồng thuận lấy đó làm mục tiêu đạo đức xã hội, giá trị nhân
cách hay chúng ta còn gọi là dạy người, bên cạnh dạy chữ và dạy nghề.(Phạm Minh
Hạc, 2009).
- Quản lí nhà trường thơng qua phát triển văn hóa học đường theo quan niệm của
tác giả Vũ Dũng(Hội Khoa học Tâm lý GD Việt Nam, 2009) thì văn hóa học đường
được đánh giá qua:

+ Mối quan hệ ứng xử của các thành viên trong nhà trường: giữa người dạy và
người học; giữa người lãnh đạo và GV; giữa các đồng nghiệp.


11

+ Môi trường sư phạm của nhà trường phải là mơi trường sống trong lành, sạch sẽ
và khơng có tiếng ồn. Môi trường mang yếu tố thẩm mỹ không chỉ thể hiện qua cách ăn
mặc của thầy cô, của HS mà cịn qua hình thức của ngơi trường, các phịng học, logo, ..
- Quản lí nhà trường theo mơ hình phát triển văn hóa “Trường học thân thiện, HS
tích cực”đã được một nhóm tác giả như: Phạm Văn Khanh, Lê Ngọc Việt...phân tích
mơ hình văn hóa học đường dưới góc độ của mơ hình trường học thân thiện, HS tích
cực do Bộ GD & ĐT phát động. Nó biểu hiện ở ba yếu tố cơ bản cần phát triển gồm:
Cảnh quang sư phạm; mơi trường sư phạm; văn hóa giao tiếp sư phạm.
Theo tác giả Lê Thị Ngọc Thúy cho rằng quản lí nhà trường theo hướng tiếp cận
của văn hóa tổ chức là cách thức quản lí của nhà quản lí cấp cơ sở mà đứng đầu là Hiệu
Trưởng và trong q trình quản lí Trường tiểu học khơng chỉ tuân thủ theo những giá trị
của VHNT và xem nó như là mục tiêu và cơng cụ để hướng tới mà còn dựa vào các nội
dung của VHNT để định hướng được các khâu trong chức năng quản lí của mình. Có
như vậy mới góp phần làm nâng cao chất lượng GD cho nhà trường (Lê Thị Ngọc
Thúy, 2012).
Nhìn chung, các nghiên cứu nói trên định hình cơ sở lý thuyết về VHNT, sự hình
thành và phát triển của VHNT, các biểu hiện của VHNT, vai trò của VHNT, vai trò
của Hiệu trưởng trong việc phát triển VHNT. Tuy nhiên trên thực tế, việc nghiên
cứu và ứng dụng ở các trường THPT có thể kể ra một số đề tài tài sau: “Xây dựng
văn hóa học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Hà Giang” (Nhân Thị Nga); “Xây dựng
VHNT ở các trường THPT huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh” (Lưu Văn Mùi); “Biện
pháp quản lí việc xây dựng văn hóa học đường của Hiệu trưởng trường THPT Sơng
Cơng tỉnh Thái Nguyên” (Lưu Quý Đôn). Về tổng quan, các đề tài nghiên cứu trên chỉ
tập trung nghiên cứu về xây dựng và quản lí xây dựng VHNT ở trường THPT mà chưa

đề cập một cách đầy đủ về phát triển VHNT, nhất là về công tác phát triển VHNT ở các
trường THPT trên địa bàn huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long. Vì vậy, việc nghiên cứu
đề tài này, tác giả hy vọng sẽ góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển VHNT ở
các trường THPT, đồng thời đề xuất một số biện pháp trong công tác quản lí phát triển
VHNT góp phần phát triển mơi trường GD lành mạnh, tích cực’.


12

1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm văn hóa
Văn hóa là một khái niệm đa nghĩa. Đến nay, người ta đã đưa ra nhiều định
nghĩa khác nhau về văn hóa.
Về thuật ngữ gốc, trong Tiếng Hán cổ, “Văn” có nghĩa là đẹp; “Hóa” là thay
đổi, biến hóa. “Văn hóa” có nghĩa là làm biến đổi một cái gì đó cho đẹp, đẹp hơn. Ở
đây, văn hóa là giáo hóa, là giáo dục và cảm hóa cá nhân và xã hội theo cái đẹp.
Trong thuật ngữ phương Tây, tiếng Anh, tiếng Pháp từ “Văn hóa” là Culture,
có gốc Latinh: Culture = vun trồng. Vun trồng cây cối ngoài đồng, chăm sóc cây từ
khi cịn là mầm non yếu ớt cho đến khi trưởng thành cho hoa kết trái. Cultus: có
nghĩa là thiêng liêng.Chuyển vào trong xã hội, sự nghiệp vun trồng được gọi là
Cultura animi = vun trồng tinh thần (vun đắp con người từ nhỏ đến trưởng thành).
Như vậy thuật ngữ Cultura vừa có nghĩa là cái rất quý giá, thiêng liêng, vừa có
nghĩa là sự chăm sóc, vun trồng.(Trường CBQLGD Thành Phố Hồ Chí Minh,
2013).
Theo từ điển Tiếng Việt do Nhà xuất bản (Nxb) Khoa học xã hội xuất bản năm
1992, văn hóa được hiểu theo 2 nghĩa: văn hóa là tri thức, kiến thức khoa học; văn
hóa là giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra, là trình độ cao trong
sinh hoạt xã hội, biểu hiện của văn minh nhân loại.
Năm 1871, trong cuốn “Văn hóa ngun thủy”, ơng E.B. Tylor – nhà nhân học
Mỹ, đã xem xét văn hóa với tư cách là tổng thể các thành tố văn hóa của nó: “văn

hóa, hay văn minh, theo nghĩa rộng về tộc người, nói chung bao gồm có tri thức, tín
ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, pháp luật, tập quán và một số năng lực, thói quen khác
được con người chiếm lĩnh với tư cách một thành viên của xã hội” (Tylor. E.B,
2000).
Hồ Chí Minh khi nghiên cứu về văn hóa cũng cho rằng “Vì lẽ sinh tồn cũng
như mục đích cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ
viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công cụ cho
sinh hoạt hằng ngày về ăn, mặc, ở và các phương tiện sử dụng. Tồn bộ những sáng
tạo và phát minh đó tức là văn hóa”(Tylor. E.B, 2000).


13

Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam nêu “Văn hóa là tồn bộ những hoạt
động sáng tạo và những giá trị của nhân dân một nước, một dân tộc về mặt sản xuất
vật chất và tinh thần trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước” và nguyên Tổng
Giám đốc UNESCO, ơng Maya, đưa ra khái niệm: “Văn hóa bao gồm tất cả những
gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác, những sản phẩm tinh vi hiện đại nhất
cho đến tín ngưỡng, phong tục tập quán, lối sống và lao động” (Tủ sách Nhân học,
2008).
Trần Ngọc Thêm trong cơng trình “Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam” đã định
nghĩa “Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con
người sáng tạo và tích lũy qua q trình hoạt động thực tiễn trong sự tương tác giữa
con người với mơi trường tự nhiên và xã hội của mình” (Trần Ngọc Thêm, 2012).
Như vậy, nói đến văn hóa là nói đến những thành tựu, những giá trị vật chất,
tinh thần do con người sáng tạo ra và được lưu truyền, phổ biến từ người này sang
người khác, từ nơi này sang nơi khác, được bảo quản, kế thừa từ đời này sang đời
nọ nhằm phục vụ sự phát triển của con người và xã hội của nó, làm cho con người
ngày càng hoàn thiện hơn để vươn lên làm chủ lấy vận mệnh lịch sử của mình trước
tự nhiên, trong xã hội và ngay nơi chính bản thân mình, và những giá trị ấy vốn gắn

bó hữu cơ với nhau trong nhiều hiện tượng xã hội.
1.2.2. Khái niệm Văn hóa nhà trường
Trước tiên cần làm rõ thuật ngữ “văn hóa tổ chức”, thuật ngữ này các nhà
nghiên cứu đã đưa ra rất nhiều ý kiến khác nhau.
Nhà trường là một tổ chức với những đặc trưng riêng gắn với chức năng,
nhiệm vụ của mình. VHNT vì vậy có mối quan hệ chặt chẽ với văn hóa tổ chức.
Định nghĩa văn hóa tổ chức được đưa ra bởi nhiều nhà nghiên cứu. Theo Shwartz
và Davis, “Văn hóa tổ chức là lối tư duy và lối làm việc đã thành thói quen và
truyền thống, nó được chia sẻ ở mức độ nhiều hay ít giữa các tất cả các thành viên;
những điều đó các thành viên mới phải học và ít nhất phải chấp nhận một phần để
hòa đồng với các thành viên và tổ chức” (Nguyễn Thu Linh và Hà Hoa Lý, 2005).
Nhóm nghiên cứu FOCUS (First Origanizational Cultural Unified Search)
định nghĩa về văn hóa tổ chức như sau:văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị cơ bản,


14

chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi quy định cách thức những
người trong một tổ chức tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào cơng việc của
mình và vào tổ chức hay cơ quan nói chung. Như vậy văn hóa tổ chức là tập hợp
các giá trị, niềm tin, hiểu biết, chuẩn mực cơ bản được toàn thể các thành viên trong
tổ chức cùng chia sẻ, tự giác chấp nhận. Nó quy định cung cách tư duy, cung cách
hành động của mọi người trong tổ chức (Trường CBQLGD Thành phố Hồ Chí
Minh, 2013).
Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính sư phạm. Đó là
một thế giới thu nhỏ với những cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt động, những giá trị
điểm mạnh và điểm yếu riêng. Do đó VHNT là văn hóa của một tổ chức hành chính
- sư phạm (Trần Thị Tuyết Mai, 2015).
Như vậy, văn hóa tổ chức chính là những giá trị được tích lũy trong quá trình
hình thành và phát triển của tổ chức, là những cách thức đúng định hướng cho các

thành viên trong tổ chức nhận thức, suy nghĩ và hành động. Văn hóa tổ chức tạo nên
nét riêng biệt của tổ chức đó so với các tổ chức khác.
Về khái niệm VHNT, theo Trần Kiểm: “VHNT là quan niệm giá trị cơ bản
của tổ chức được toàn thể các thành viên trong tổ chức tự giác chấp nhận. Nó quy
định cung cách tư duy, cung cách hành động của mọi thành viên trong tổ chức, đến
mức trở thành những thói quen, nếp nghĩ của mỗi người. Đây cũng là tài sản chung,
là truyền thống của tổ chức. Một tổ chức mạnh là tổ chức tạo được một nền văn hóa
của nó gồm những quan niệm giá trị cơ bản, ý thức trách nhiệm của tất cả các thành
viên trong tổ chức, một khơng khí tâm lý thúc đẩy mọi người phấn đấu, bảo đảm
cho tổ chức ln ln thành cơng, góp phần tích cực thúc đẩy q trình đổi mới và
phát triển của tổ chức” (Trần Kiểm, 2007).
Nhà tâm lý học nổi tiếng Edgar Schein định nghĩa: “VHNT bao gồm những
nhu cầu văn hóa, ngơn ngữ chung, khái niệm được chia sẻ, những ranh giới tổ chức
được xác định, các phương pháp để lựa chọn thành viên tổ chức, phương pháp phân
bổ quyền lực, sức mạnh, vị trí và các nguồn lực, các chuẩn mực để giải quyết những
mối quan hệ tình cảm giữa các cá nhân với nhau, các tiêu chí để thưởng phạt, các


15

cách thức để đối mặt với những sự việc không dự báo trước được và có tính căng
thẳng”.
Theo Louis (1980): “VHNT là một tập hợp những quan niệm chung của một
nhóm người. Những quan niệm này phần lớn được các thành viên hiểu ngầm với
nhau và chỉ thích hợp cho tổ chức của riêng họ. Các quan niệm này sẽ được truyền
cho các thành viên mới”.
Tác giả Pam Robbins Harvey B. Alvy cho rằng: VHNT phản ánh thành viên tổ
chức. Văn hóa là “ý thức” mà cá nhân hình thành trong thế giới cơng việc của mình.
Như vậy, VHNT được biểu hiện thông qua nhận thức, hành vi và thái độ của các
thành viên trong nhà trường đối với HS, đồng nghiệp, các bên liên quan (cấp trên,

chính quyền địa phương, cha mẹ HS, các trường bạn...) và các vấn đề liên quan đến
chức năng, nhiệm vụ của nhà trường như quan niệm về chất lượng GD, quan niệm
về hợp tác và cạnh tranh trong GD. VHNT còn thể hiện ở sự ứng xử với môi trường
tự nhiên, xã hội. Một cảnh quan nhà trường xanh, sạch, đẹp, khơng có các tệ nạn xã
hội là sự biểu hiện của VHNT lành mạnh (Trường CBQLGD Thành phố Hồ Chí
Minh, 2013).
Như vậy có thể hiểu VHNT là một tập hợp các giá trị, niềm tin, hiểu biết,
chuẩn mực cơ bản được các thành viên trong nhà trường cùng chia sẻ và tạo nên
bản sắc của nhà trường đó.VHNT liên quan đến tồn bộ đời sống vật chất, tinh thần
của một nhà trường. Nó biểu hiện trước hết trong tầm nhìn, sứ mạng, triết lý, mục
tiêu, các giá trị, phong cách lãnh đạo, quản lý... bầu khơng khí tâm lý. Thể hiện
thành hệ thống các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử... được xem là
tốt đẹp và được mỗi người trong nhà trường chấp nhận.
Cách phân nhóm các thành tố VHNT của Terence E. Deal và Kent D. Peterson
đã có cách nhìn cụ thể một cách rõ nét, song chưa đề cập một cách đầy đủ các thành
tố của VHNT. Có thể khái quát các yếu tố cấu thành VHNT qua sơ đồ sau: