Tiểu luận môn cây ăn quả trình bày ứng dụng của việc sử dụng chất điều hòa sinh trưởng trong sản xuất cây ăn quả

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TIỂU LUẬN MÔN
CÂY ĂN QUẢ

Họ và tên: Trần Minh Tấn
Lớp KHCT K24

Phú Thọ – 2017


Câu 1: Trình bày ứng dụng của việc sử dụng chất điều hòa
sinh trưởng trong sản xuất cây ăn quả?

Chất điều hoà sinh trưởng với những nồng độ cực thấp đã có khả năng điều hịa
nhiều lĩnh vực sinh trưởng và phát triển của thực vật từ nảy mầm đến lão hố và chết.
Auxin là nhóm chất điều hồ sinh trưởng đầu tiên đã được phát hiện. Ngày nay, sáu
nhóm chất điều hồ sinh trưởng thực vật đã được cơng nhận. Bên cạnh auxin cịn có
gibberellin, cytokinin, abscisic acid, ethylene và brassinosteroid. Gần đây, salicilate và
jasmonate cũng đang được xem như những nhóm mới của chất điều hồ sinh trưởng và
những nghiên cứu cơ bản về sinh hoá, sinh lý và sinh học phân tử cũng đạt được nhiều
thành tựu. Mối liên hệ của chất điều hoà sinh trưởng với sự nảy mầm, sự phát triển của
cây con, sự tạo rễ, miên trạng, sự phát dục, sự chín, sự lão hoá, sự trổ hoa, sự rụng, sự
đậu trái, sự phát triển của trái, sự rụng trái non, sự chín, sự kích thích rụng trái, sự tạo
củ, quang hợp và phịng trừ cỏ dại đã được biết. Các ứng dụng chất điều hồ sinh
trưởng trong nơng nghiệp và việc thương mại hóa chúng cũng đã trở thành hiện thực.

Ứng dụng các chất điều hòa sinh trưởng trong sản
xuất cây ăn quả

2


1. Kích thích sự hình thành rễ của cành giâm, cành
chiết.:
Phương pháp nhân giống vơ tính đối với các loại cây trồng
là một phương pháp nhân giống phổ biến trong trồng trọt.
Trong giâm cành và chiết cành của các loại cây như cây ăn
quả, cây công nghiệp, cây cảnh, cây thuốc thường sử dụng
các chất kích thích sinh trưởng. Việc sử dụng một số các chất
kích thích trưởng đã nâng cao hiệu quả rõ rệt vì nó kích thích
sự phân chia tế bào của mô phân sinh tượng tầng để hình
thành mơ sẹo (callus) rồi từ đó hình thành rễ mới. Ðể xử lý ra
rễ người ta thường dùng các chất như: Axit β- indol axetic
(IAA); Axit β-indol butiric (AIB); ∝-NAA; 2,4-D; 2,4,5-T... Nồng
độ sử dụng tùy thuộc vào phương pháp ứng dụng, đối tượng sử
dụng và mùa vụ.
2. Kích thích sinh trưởng của cây, tăng chiều cao,
tăng sinh khối và tăng năng suất cây trồng:

3


Trong sản xuất nơng nghiệp mục đích cuối cùng là nâng
cao sản lượng cơ quan thu hoạch. Khi sử dụng các chất điều
hòa sinh trưởng với nồng độ thấp sẽ có tác dụng kích thích sự
sinh trưởng, tăng lượng chất khô dự trữ , nên làm tăng thu
hoạch. Trong lĩnh vực ứng dụng này có thể sử dụng các chất
như gibberellin (GA), axit -∝naphtin axêtic (∝-NAA). Ðặc biệt sử

dụng GA đem lại hiệu quả cao đối với những cây lấy sợi, lấy thân
lá vì nó có tác dụng lên tồn bộ cơ thể cây làm tăng chiều cao cây
và chiều dài của các bộ phận của cây. Phun dung dịch GA nồng
độ 20 - 50 ppm cho cây đay có thể làm tăng chiều cao gấp
đôi mà chất lượng sợi đay không kém hơn. Ðối với các cây rau
việc tăng sinh khối có ý nghĩa quan trọng, người ta thường
phun GA cho bắp cải, rau cải các loại với nồng độ dao động
trong khoảng 20 -100 ppm làm tăng năng suất rõ rệt. Xử lý
GA cho cây chè có tác dụng có tác dụng làm tăng số lượng
búp và số lá của chè, khi phun với nồng độ 0,01% có thể làm

4


tăng năng suất chè lên 2 lần, trong một số trường hợp có thể
tăng năng suất lên 5 lần.
3. Ngăn ngừa sự rụng nụ, hoa và quả:
Ðể tăng năng suất cây trồng, bên cạnh biện pháp xúc tiến
hình thành quả, cần ngăn ngừa hiện tượng rụng nụ, hoa và
quả non. Nguyên nhân của hiện tượng này là khi quả sinh
trưởng nhanh thì hàm lượng auxin nội sinh từ hạt khơng đủ
để cung cấp cho quả lớn. Nếu gặp một số điều kiện bất thuận
thì sự tổng hợp axit abxixic và etylen tăng nhanh làm cho sự
cân bằng hormone thuận lợi cho sự rụng, tầng rời xuất hiện
nhanh chóng.
Ðể ngăn chặn sự hình thành tầng rời thì phải bổ sung
thêm auxin ngoại sinh. Người ta sử dụng các chất điều hòa
sinh trưởng như α-NAA, GA, SADH cho cây. Nồng độ xử lý
thích hợp phụ thuộc vào từng loại chất và loại cây trồng. Ðể
ngăn chặn giai đoạn rụng quả non người ta phun lên hoa

hoặc quả non của nho dung dịch GA với nồng độ từ 1- 20
5


ppm. Ðối với lê phun α-NAA với nồng độ 10 ppm hoặc SADH
1000 ppm đều có hiệu quả tốt trong việc ngăn chặn sự rụng
của quả trước và lúc thu hoạch. Ðối với táo xử lý α-NAA nồng
độ 20 ppm vào lúc quả có biểu hiện bắt đầu rụng thì kéo dài
thời gian tồn tại của quả trên cây thêm một số ngày nữa.
4. Các chất điều hòa sinh trưởng với mục đích diệt
trừ cỏ dại (herbicid):
Các chất diều hịa sinh trưởng khi sử dụng với nồng độ rất
cao cũng có thể gây nên sự hủy diệt. Các chất như 2,4D;
2,4,5T; MH... cũng được sử dụng khá phổ biến vào mục đích
diệt cỏ. Nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc trừ cỏ là phải
quan tâm tính chọn lọc của thuốc là chỉ diệt các loại cỏ dại
mà không mà khơng ảnh hưởng xấu đến cây trồng.
Thuốc phịng trừ cỏ dại có thể chia làm hai nhóm vơ cơ và
hữu cơ. Nhóm hữu cơ lại chia thành hai nhóm nhỏ: nhóm các
chất khơng chứa nitơ và nhóm các chất chứa nitơ.

6


Nhóm các chất khơng chứa nitơ thường là dẫn xuất Cl của
axit

phenoxyaxetic,

axit

α-phenoxypropionic,

axit

α-

phenoxybutyric, axit β-phenoxyethyl. Các đại diện của nhóm
này như: 2,4-D; 2,4,5-T; ACMP... Các dẫn xuất của axit
benzoic, axit phenylaxetic như: 2,3,6-ATB; 2,3,5,6- ATB...
Nhóm các chất này có ảnh hưởng nghiêm trọng lên quá trình
trao đổi chấttrong cây và ức chế hoạt tính của các enzyme
làm cho q trình phân chia tế bào trong mô phân sinh và sự
sinh trưởng giãn của tế bào bị ngừng...
Nhóm các chất chứa nitơ như các amit, các dẫn xuất của
urea, thicacbamat, dithiocacbamat, dinitrophenol... Các amit
kìm hãm enzyme chứa nhóm -SH, các dẫn xuất của urea kìm
hãm sự cố định CO2 và thải O2 ở ngoài sáng, các hợp chất
chứa nitơ khác cũng vi phạm đến q trình quang hợp và hơ
hấp của cây. Các loại thuốc trừ cỏ được sử dụng rất thành
công cho một số loại cây trồng như lúa mì, lúa mạch, lúa gạo,
cao lương, bông, cà chua, đậu tương, củ cải đường..
7


5. Ðiều chỉnh sự chín của quả:
Trong thực tiễn sản xuất, việc làm quả chín nhanh và chín
đồng loạt để thu hoạch cơ giới có ý nghĩa rất quan trọng. Một
số các loại quả khác như chuối, cà chua...thường thu hoạch
xanh để dễ vận chuyển và bảo quản được lâu, vì vậy việc

điều khiển quả chín đồng loạt, có màu sắc đẹp là cần thiết.
Chất được sử dụng phổ biến hiện nay để điều chỉnh sự chín
của quả là ethrel ở dạng dung dịch, khi xâm nhập vào quả sẽ
bị thủy phân và giải phóng ra etylen. Phun ethrel cho quả
trước khi thu hoạch hai tuần với nồng độ 500 - 5000 ppm sẽ
kích thích quả chín đồng loạt. Sử dụng ADHS 5000 ppm cũng
có hiệu quả rõ rệt lên sự chín của quả. Xử lý ethrel để kích
thích sự chín của nho với nồng độ 500 - 1000 ppm. Phun
ethrel với nồng độ 100 - 500 ppm cho hồ tiêu vào thời kỳ quả
bắt đầu chín sẽ làm cho quả chín nhanh. Phun ethrel với nồng
độ 700 - 1400 ppm làm quả cà phê chín sớm hơn 2 - 4 tuần

8


so với không xử lý. Sử dụng ADHS với nồng độ 1000 - 5000
ppm để xúc tiến nhanh sự chín của quả đào và anh đào.
6. Ðiều chỉnh thời gian ngủ nghỉ của các loại củ,
hạt:
Sự ngủ nghỉ thường xảy ra với các loại hạt sau khi chín,
các loại củ, căn hành cũng như các chồi ngủ. Nguyên nhân
quyết định sự ngủ nghỉ là do các chất ức chế sinh trưởng.
Trong hạt, củ, chồi đang ngủ nghỉ tích lũy một lượng lớn chất
ức chế sinh trưởng mà chủ yếu là axit abxixic, đồng thời hàm
lượng chất kích thích sinh trưởng giảm đến mức tối thiểu, đặc
biệt là gibberellin.
Để phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ, người ta sử dụng chủ yếu
GA3. GA3 khi xâm nhập vào các cơ quan đang ngủ nghỉ sẽ
làm lệch cân bằng hormone thuận lợi cho sự nảy mầm. Khi
hạt nảy mầm thì quá trình tổng hợp gibberellin diễn ra mạnh,

gibberellin hoạt hóa tổng hợp các loại enzyme thủy phân cần

9


thiết cho quá trình nảy mầm. Vì vậy muốn hạt nảy mầm thì
tăng hàm lượng gibberellin trong chúng.
Ðể phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ cho khoai tây thu hoạch vụ
đông để trồng vụ xuân bằng cách xử lý GA3 nồng độ 2 ppm
cho khoai tây mới thu hoạch kết hợp với xông hơi hỗn hợp
rindit hoặc CS2 trong hầm đất kín sẽ kích thích nảy mầm
trong thời gian từ 5 - 7 ngày. Ngoài ra nếu kết hợp xử lý
GA3 với xử lý nhiệt độ thấp (4 - 10OC) thì có khả năng phá bỏ
sự ngủ nghỉ của nhiều đối tượng khác nhau.
Trong kho bảo quản, nhiều trường hợp phải kéo dài thời
gian ngủ nghỉ. Ðể kéo dài thời gian ngủ nghỉ củ khoai tây,
người ta thường phun MH với nồng độ 200 - 500 ppm trước
thu hoạch. Ðể chống tóp và chống nảy mầm của các loại củí
hành, tỏi trong bảo quản, người ta có thể xử lý IPCC (Izo Propyl - Cloro - Carbamat) với nồng độ 500 - 2000 ppm.
7. Tăng sự đậu quả và tạo quả không hạt:

10


Sau quá trình thụ phấn, thụ tinh thì quả bắt đầu được
hình thành và sinh trưởng nhanh chóng. Sự lớn lên của quả là
do sự phân chia tế bào và đặc biệt là sự giãn nhanh của tế
bào trong bầu. Sự tăng kích thước, thể tích của quả một cách
nhanh chóng là đặc trưng sự sinh trưởng của quả. Sự sinh
trưởng nhanh chóng như vậy là do được điều chỉnh bằng

phytohormone được sản sinh trong phơi hạt. Hạt được hình
thành là do quá trình thụ phấn, thụ tinh xảy ra. Nếu chúng ta
xử lý auxin và gibberellin ngoại sinh cho hoa trước khi thụ
phấn thụ tinh thay nguồn phytohormone nội sinh từ phơi thì
quả sẽ được hình thành mà khơng cần thụ tinh, trong trường
hợp này quả sẽ khơng có hạt. Người ta thường dùng các chất
kích thích như α-NAA, GA... phun cho hoa mới nở thì có thể
loại bỏ được sự thụ phấn, thụ tinh mà quả vẫn lớn được. Vì
vậy làm cho quả lớn lên nhưng khơng có hạt hoặc ít hạt, năng
suất cao và phẩm chất tốt. Nồng độ sử dụng tùy thuộc vào
các chất khác nhau và các lồi khác nhau. Có thể tạo ra quả

11


không hạt đối với nhiều đối tượng cây trồng như cà chua,
nho, cam, quýt, ớt, dưa hấu, dưa chuột... Chẳng hạn phun αNAA nồng độ 10 - 20 ppm cho cà chua, phun GA cho nho hai
lần trong thời kỳ ra hoa rộ và hình thành bầu quả với nồng độ
0,01 - 0,02% (100 - 200 ppm) làm tăng kích thước và trọng
lượng quả. Phun GA cho cây trồng thuộc họ cam, chanh trong
giai đoạn nở hoa với nồng độ dung dịch 0,025 - 0,1% làm
tăng năng suất và phẩm chất quả (vỏ mỏng, màu đẹp, hàm
lượng vitamin C tăng). Với táo có thể dùng GA nồng độ 400
ppm hoặc phối hợp giữa GA (250 ppm) với auxin (10 ppm).
Việc xử lý tạo quả khơng hạt có ý nghĩa quan trọng trong
việc làm tăng phẩm chất của quả, đặc biệt là các loại quả
chứa nhiều thịt quả.
8. Ðiều chỉnh sự ra hoa của cây:
Việc sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng để kích thích
sự ra hoa sớm cũng là một trong những ứng dụng phổ biến và

có hiệu quả trong trồng trọt.
12


Ðể cho dứa ra hoa trái vụ làm tăng thêm một vụ thu
hoạch, người ta phun α-NAA với nồng độ 25 ppm hoặc bỏ 1g
đất đèn (CaC2) lên nõn dứa, khi gặp mưa hoặc tưới nước đất
đèn sẽ tác dụng với nước giải phóng axetylen kích thích dứa
ra hoa. Táo, lê, hồng khi xử lý ADHS (Acid Dimetyl Hydrazid
Sucxinic) nồng độ 500 - 5.000 ppm có tác dụng kích thích ra
hoa sớm và làm tăng năng suất quả. Ðối với đu đủ phun axit
benzotiazon axetic nồng độ 30 - 50 ppm sẽ ra hoa nhiều,
tăng năng suất quả. Xử lý GA3 cho cây hai năm có thể làm
cho cây ra hoa vào năm đầu (xử lý cho su hào, bắp cải, xà
lách).
Xử lý các chất điều hòa sinh trưởng để tăng số lượng hoa
và rút ngắn thời gian ra hoa của một số lồi hoa và cây cảnh.
Ví dụ xử lý GA3 cho cây hoa loa kèn với nồng độ 10 - 30 ppm
làm cho cây ra hoa sớm.
9. Ðiều chỉnh giới tính của hoa:

13


Nhiều nghiên cứu cho thấy việc sử dụng auxin sẽ làm
thay đổi tỷ lệ giữa hoa đực và hoa cái của một số loại cây.
Nếu sử dụng gibberellin sẽ kích thích sự hình thành hoa đực,
sự phát triển của bao phấn và hạt phấn. Còn nếu sử dụng
xytokinin và ethrel sẽ kích thích hình thành hoa cái. Ở cây họ
bầu bí và các cây đơn tính khác: sử dụng ethrel 50 - 250 ppm

sẽ tạo nên 100% hoa cái nên đã làm tăng năng suất của các
cây họ bầu bí. Trong việc sản xuất hạt lai F1 của bầu bí, người
ta phun GA3 để tạo cây mang hoàn toàn hoa đực và trồng
cây chỉ mang hoa cái ở cạnh cây hoa đực và sẽ tạo quả cho
hạt lai.
10. Nuôi cây mô tế bào:
Trong kỹ thuật nuôi cấy mô tế bào thì việc ứng dụng các
chất điều hịa sinh trưởng là hết sức quan trọng. Hai nhóm
chất được sử dụng nhiều nhất là auxin và xytokinin. Ðể nhân
nhanh invitro, trong giai đoạn đầu cần phải điều khiển mô
nuôi cấy phát sinh nhiều chồi để tăng hệ số nhân. Vì vậy
14


người ta tăng nồng độ xytokinin trong môi trường nuôi cấy.
Ðể tạo cây hoàn chỉnh người ta tách chồi vào cấy trong mơi
trường có hàm lượng auxin cao để kích thích ra rễ nhanh. Như
vậy, sự cân bằng auxin/xytokinin trong môi trường nuôi cấy
quy định sự phát sinh rễ hay chồi.
Các chất thuộc nhóm auxin được sử dụng là IAA, α-NAA
và các chất thuộc nhóm xytokinin là kinetin, axit benzoic
hoặc lấy từ dung dịch hữu cơ như nước dừa, dịch chiết nấm
men...Ngồi các chất kích thích sinh trưởng và dịch hữu cơ,
còn bổ sung thêm các hợp chất như đường, axít amin, lipít,
một số vitamin, các nguyên tố đa và vi lượng vào môi trường
nuôi cấy.
Nồng độ và tỷ lệ của các chất kích thích phụ thuộc vào
các lồi khác nhau, các giai đoạn nuôi cấy khác nhau...Tỷ lệ
auxin/xytokinin cao thì kích thích sự ra rễ, thấp thì kích thích
sự ra chồi và trung bình thì hình thành mơ sẹo (callus).

15


Câu 2: Trình bày các phương pháp cơ bản trong
chọn tạo giống CAQ

16