Lựa chọn các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho đội tuyển bóng chuyền nam trường đại học đồng tháp

HỌC VIỆN THỂ DỤC THỂ THAO
THƯỢNG HẢI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TDTT TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM HIỀN CHƯƠNG

LỰA CHỌN CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN THỂ
LỰC CHUYÊN MÔN CHO VẬN ĐỘNG VIÊN
ĐỘI TUYỂN BÓNG CHUYỀN NAM TRƯỜNG
ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP
Chuyên ngành : Giáo dục Thể chất
Mã ngành : 60-81-01

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS-TS. TRỊNH TRUNG HIẾU

Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2013


Lời cam đoan
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai cơng bố trong

bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả

Phạm Hiền Chương

MỤC LỤC
Phần mở đầu.............................................................................................................................. 1
Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu...................................................... 6
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN, QUY LUẬT, XU THẾ PHÁT TRIỂN VỀ MƠN
BĨNG CHUYỀN................................................................................................................. 6
1.1.1 Đặc điểm mơn bóng chuyền................................................................................. 6
1.1.2 Quy luật phát triển của mơn bóng chuyền...................................................... 7
1.1.3 Xu thế bóng chuyền hiện đại................................................................................ 7
1.1.4 Các nhân tố cấu thành tài năng của vận động viên bóng chuyền...........8
1.2. CÁC QUAN ĐIỂM SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TẬP LUYỆN
TRONG HUẤN LUYỆN, GIẢNG DẠY BÓNG CHUYỀN.............................. 9
1.3. CÁC KHÁI NIỆM VỀ TỐ CHẤT THỂ LỰC.................................................. 9
1.4.HUẤN LUYỆN THỂ LỰC CHUNG VÀ THỂ LỰC CHUN MƠN
TRONG MƠN BĨNG CHUYỀN............................................................................... 10
1.4.1 Huấn luyện thể lực chung................................................................................... 10
1.4.1.1 Phát triển sức mạnh........................................................................................... 11
1.4.1.2 Phát triển sức nhanh.......................................................................................... 11
1.4.1.3 Phát triển sức bền............................................................................................... 12
1.4.1.4 Phát triển sự khéo léo........................................................................................ 12
1.4.2 Huấn luyện thể lực chuyên môn....................................................................... 13
1.4.2.1 Phát triển sức mạnh chuyên môn.................................................................. 13
1.4.2.2 Phát triển sức bật................................................................................................ 14
1.4.2.3 Phát triển sức nhanh chuyên môn................................................................ 15
1.4.2.4 Phát triển sức bền chuyên môn..................................................................... 16
1.4.2.5 Phát triển tố chất khéo léo chuyên môn..................................................... 17
1.4.2.6 Phát triển tố chất mềm dẽo chuyên môn.................................................... 17

1.4.3 Những điểm cần chú ý khi huấn luyện thể lực chun mơn cho vận
động viên bóng chuyền.................................................................................................... 18
1.5 HUẤN LUYỆN GIẢNG DẠY THỂ LỰC CHUN MƠN BĨNG
CHUYỀN CHO SINH VIÊN........................................................................................ 18
1.5.1 Một số vấn đề chung............................................................................................ .18
1.5.2 Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi 18 đến 22....................................................... 19
1.5.2.1 Đặc điểm về tâm lý........................................................................................... .19
1.5.2.2 Đặc điểm về sinh lý........................................................................................... 21
1.6 MỘT SỐ CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHƯƠNG TIỆN HUẤN
LUYỆN THỂ LỰC CHUN MƠN BĨNG CHUYỀN................................. .24
Chương 2: Phương pháp và tổ chức nghiên cứu.......................................... 26
2.1. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................... 26
2.1.1. Phương pháp tham khảo tài liệu............................................................... 26
2.1.2. Phương pháp phỏng vấn.............................................................................. 26
2.1.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm........................................................ 26
2.1.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm................................................................. 27
2.1.5. Phương pháp toán thống kê........................................................................ 31
2.2 Tổ chức nghiên cứu:.................................................................................................. 33
2.2.1 Thời gian nghiên cứu............................................................................................ 33
2.2.2 Đối tượng nghiên cứu........................................................................................... 33
2.2.3 Khách thể nghiên cứu........................................................................................... 33
2.2.4 Địa điểm nghiên cứu............................................................................................. 33
Chương 3: Kết quả nghiên cứu.................................................................................. 34
3.1. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG THỂ LỰC CHUN MƠN ĐỘI
TUYỂN BĨNG CHUYỀN NAM TRƯỜNG

ĐẠI HỌC ĐỒNG

THÁP........................................................................................................................... 34
3.1.1 Xác định các test đánh giá thể lực chuyên mơn của đội tuyển

bóng chuyền nam trường đại học Đồng Tháp..................................... 34


3.1.1.1 Tổng hợp các test đánh giá thể lực chuyên mơn trong mơn bóng
chuyền của các tác giả trong và ngoài nước........................................ 34
3.1.1.2 Kết quả phỏng vấn các huấn luyện viên, chuyên gia, nhằm xác
định test............................................................................................................. 42
3.1.1.3 Kiểm nghiệm độ tin cậy của test............................................................ 46
3.1.2 Đánh giá thực trạng thể lực chun mơn của đội tuyển bóng
chuyền nam trường đại học Đồng Tháp............................................... .47
3.2. LỰA CHỌN CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN THỂ LỰC CHUN
MƠN CHO ĐỘI TUYỂN BĨNG CHUYỀN NAM TRƯỜNG ĐẠI
HỌC ĐỒNG THÁP ............................................................................................... 51
3.2.1. Tổng hợp các bài tập phát triển thể lực chun mơn cho đội tuyển
bóng chuyền nam trường đại học Đồng Tháp.................................................. 51
3.2.2. Lựa chọn các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho đội tuyển
bóng chuyền nam trường đại học Đồng tháp.................................................... 53
3.3. ỨNG DỤNG HỆ THỐNG CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN THỂ LỰC
CHUN

MƠN CHO ĐỘI TUYỂN BĨNG
CHUYỀN NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP............................................................... 55
3.4 ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN THỄ LỰC
CHUN

MƠN CHO ĐỘI TUYỂN BĨNG
CHUYỀN NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP................................................................ 58
3.4.1 Quá trình tổ chức thực nghiệm các bài tập phát triển thể lực chun
mơn cho đội tuyển bóng chuyền nam trường đại học Đồng Tháp......58
3.4.2 Đánh giá hiệu quả các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho đội
tuyển bóng chuyền nam trường đại học Đồng Tháp.................................. 59
Chương 4: Bàn luận về kết quả nghiên cứu...................................................... 63
4.1. BÀN LUẬN VỀ THỰC TRẠNG THỂ LỰC CHUYÊN MÔN CỦA
ĐỘI TUYỂN BÓNG CHUYỀN NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG


THÁP............................................................................................................................ 63


4.1.1 Bàn luận các test đánh giá thể lực chuyên mơn cho đội tuyển
bóng chuyền nam trường đại học Đồng Tháp..................................... 63
4.1.2 Bàn luận thực trạng thể lực chuyên môn của đội tuyển bóng
chuyền nam trường đại học Đồng Tháp................................................ 64
4.2. BÀN LUẬN CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN THỂ LỰC CHUN
MƠN CHO ĐỘI TUN BĨNG CHUYỂN NAM TRƯỜNG ĐẠI
HỌC ĐỒNG THÁP................................................................................................ 65
Kết luận và kiến nghị........................................................................................................ 67
Tài liệu tham khảo.............................................................................................................. 69


LờI CảM ơN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Sư
phạmThể dục Thể thao TP.HCM đã tổ chức lớp Cao học và tạo mọi điều
kiện thuận lợi cho tơi và các bạn cùng lớp hồn thành tốt khóa học này.
Xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cơ giảng dạy lớp Cao học
Thượng Hải khóa 2 đã dành nhiều thời gian và tâm huyết truyền thụ cho

chúng tôi những kiến thức quý báu trong nhiều lĩnh vực và đặc biệt là
Giáo dục thể chất, làm tiền đề cho cơng trình nghiên cứu khoa học, cũng
như ứng dụng vào thực tiễn giảng dạy Giáo dục thể chất của chúng tôi.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và Khoa Giáo dục thể chất,
Trung tâm thể dục thể thao của trường Đại học Đồng Tháp đã tạo điều
kiện cho tơi thực hiện cơng trình nghiên cứu này.
Đặc biệt, tơi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trịnh Trung Hiếu,
người Thầy đã tận tâm hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên
cứu, giúp tơi hồn thành tốt luận văn.
Xin chân thành nói lời cảm ơn đến q Thầy Cơ, đồng nghiệp trong
và ngồi trường, bạn bè và gia đình đã nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ, cũng
như động viên tơi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Đồng Tháp, ngày tháng năm 2013

Phạm Hiền Chương


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
FIVB
HL
HLV
VĐV
%
cm
s
BT
CT
TDTT
ĐT
CT

TTN
STT


DANH MỤC BẢNG TRÌNH BÀY TRONG LUẬN VĂN
THỨ TỰ
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 3.3
Bảng 3.4
Bảng 3.5

Bảng 3.6

Bảng 3.7
Bảng 3.8
Bảng 3.9


DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ TRÌNH BÀY TRONG LUẬN VĂN
TÊN

HÌNH

BIỂU
ĐỒ


1

PHẦN MỞ ĐẦU
Trong thởi kỳ đổi mới của đất nước, phát triển giáo dục đào tạo là quốc
sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp
cơng nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát triển nguồn lực
con người. Đây là trách nhiệm của tồn Đảng tồn dân trong đó nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục là nòng cốt đóng vai trị quan trọng.
Từ đó cho thấy giáo dục đóng vai trị chủ yếu trong việc giữ gìn phát
triển truyền bá văn minh nhân loại. Con người vừa là động lực vừa là mục tiêu
của sự phát triển xã hội. Giáo dục là bộ phận đặc biệt của cấu trúc hạ tầng xã
hội, là tiền đề quan trọng cho sự phát triển các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn
hóa, xã hội của đất nước.
Chính vì vậy cơng tác GDTC đã được Đảng và Chính phủ đặc biệt quan
tâm và sớm quyết định đưa vào chương trình giảng dạy trong nhà trường các
cấp từ 1957 nhằm giáo dục, đào tạo những lớp người phát triển toàn diện
[66]. Vấn đề này đã được khẳng định trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ VII: “Sự cường tráng về thể lực là nhu cầu của bản thân con người,
đồng thời là vốn quí để tạo ra tài sản trí tuệ và vật chất cho xã hội. Chăm lo con
người về thể chất là trách nhiệm của các cấp, các ngành, đoàn thể và toàn xã
hội”.
Bác Hồ đã ra lời kêu gọi toàn dân tập thể dục (vào tháng 3 năm 1946)
“…Mỗi người dân yếu ớt tức là làm cho cả nước yếu ớt một phần, mỗi một
người dân mạnh khỏe tức là góp phần cho cả nước mạnh khỏe.
Vậy nên tập luyện thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi người
dân yêu nước.
Dân cường thì nước thịnh. Tôi mong đồng bào ta ai cũng gắng tập thể
dục.
Tự tôi ngày nào cũng tập.” [31]


2

Ở

nước ta hiện nay, hệ thống đào tạo vận động viên trong các trường

Cao Đẳng, Đại học chưa hình thành, dẫn đến hiệu quả đào tạo chưa cao trong
đó có mơn bóng chuyền, mơ hình đào tạo chưa được xác định một cách khoa
học và phù hợp, chương trình đào tạo , phương pháp huấn luyện trong quá
trình đào tạo chưa hệ thống. Do đó rất khó nâng cao trình độ lên cao hơn cho
dù điều kiện tập luyện tốt.
Trước tình hình trên, địi hỏi phải tăng cường bồi dưỡng đội ngũ giảng
viên, cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ cấp bách
vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt vừa là định hướng chiến lược lâu dài của các
trường Đại Học Việt Nam hiện nay. Trong đó trường Đại Học Đồng Tháp cũng
khơng đi ngoài quy luật ấy. Ban Giám Hiệu nhà trường đã chỉ đạo cho các
khoa, Trung tâm thể dục thể thao, bộ mơn phải đổi mới nội dung chương trình,
phương pháp giảng dạy để hòa nhập với xu thế của xã hội.
Hiện nay công tác giáo dục thể chất luôn được nhà trường quan tâm đầu
tư với sứ mệnh đào tạo nhiều chuyên ngành chuyên sâu trong đó có bóng đá,
bóng chuyền, Cầu lơng và Điền kinh ngồi ra trong chương trình đào tạo cịn
có những mơn phổ tu như : đá cầu, cờ vua, bơi lội, bóng rổ, bóng bàn…
Cũng như các mơn thể thao khác, bóng chuyền là mơn thể thao được
nhiều giới và lứa tuổi ưa chuộng và tham gia tập luyện. Tuy nhiên môn thể
thao này ra đời muộn hơn các môn thể thao khác xuất hiện từ năm 1895 do
một giáo viên thể dục tên là Uylyam Moócgân (người Mỹ) sáng lập. Sau hai
năm các điều luật cũng được biên soạn rất đơn giản. Qua thời gian dài phát
triển mơn bóng chuyền cũng được đưa vào thi đấu.
Năm 1913 giải bóng chuyền đầu tiên được tổ chức tại Praguer và Mỹ là
nước đầu tiên dành được ngơi vơ địch. Từ đó mơn Thể thao này đã có sự tranh
đấu gay gắt giữa các quốc gia rất nhiều quốc gia đã hình thành Hiệp hội bóng

chuyền.


3

Năm 1947 Liên đồn bóng chuyền Thế giới được thành lập với tên gọi
Federation Internationnal Volleyball (gọi tắt là FIVB). Sự kiện này là động lực
lớn thúc đẩy mơn bóng chuyền phát triển. Năm 1957 sau một giải thi đấu trình
diễn tại Sofia bóng chuyền được cơng nhận là mơn thể thao Olympic. Năm
1964 giải bóng chuyền Olympic đầu tiên được tổ chức tại Tokyo. Trải qua quá
trình dài phát triển từng bước được sửa đổi điều chỉnh các điều luật hình thành
khả năng kỹ- chiến thuật thi đấu như ngày nay.
Ở

Việt Nam bóng chuyền xuất hiện vào năm 1922 du nhập bằng con

đường qn đội. Mới đầu mơn bóng chuyền không phát triển rộng khắp do
chiến tranh liên tục, sự đầu tư cơ sở vật chất cũng như đội ngũ VĐV hạn chế.
Khi nước nhà thống nhất, mơn bóng chuyền được phát triển rộng khắp từ nông
thôn đến thành thị, trong các nghành, các lĩnh vực, ở mọi lứa tuổi đều tham gia
thi đấu.
Hơn 30 năm qua, mơn bóng chuyền nước ta đã đạt được một số kết quả
cả hai phương diện bóng chuyền quần chúng và bóng chuyền thành tích cao.
Những năm gần đây, mơn bóng chuyền khơng ngừng phát triển và được
coi là môn thể thao mũi nhọn, được đầu tư và phát triển để nâng cao thành tích
thi đấu. Trong mấy năm qua, đội bóng chuyền nước ta đã tham gia giải bóng
chuyền Đơng Nam Á cùng giải bóng chuyền Châu Á và đã đạt được thành tích
đáng khích lệ. Đặc biệt là chiếc huy chương đồng đầu tiên của đội bóng chuyền
nữ nước ta tại Đại hội TDTT Đông Nam Á (Segames 19) tổ chức tại Inđơnêxia,
đã góp phần vào tiếng nói chung bóng chuyền Việt Nam trên đấu trường Đơng

Nam Á.
Bóng chuyền cũng như các mơn thể thao khác, khi tập luyện nó có tác
dụng củng cố và nâng cao sức khỏe, giáo dục cho con người những phẩm chất
quí giá như tính tập thể, tinh thần đồn kết, lịng dũng cảm và những phẩm
chất ý chí vững vàng, tạo cho họ có đủ năng lực trong cuộc sống và sự


4

nghiệp, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bóng chuyền hiện đại phát
triển cao địi hỏi phải có trình độ kỹ, chiến thuật cao, có trình độ thể lực tốt,
tâm lý vững vàng.
Bóng chuyền là mơn thể thao có tính hấp dẫn cao, dể tập, thích hợp với
mọi lứa tuổi, giới tính. Ngồi ra bóng chuyền cịn được xem như một phương
tiện hồi phục sức khỏe sau thời gian làm việc mệt nhọc. Trong bóng chuyền sự
hồn hảo của vận động viên phải hội đủ các tố chất thể lực: nhanh, mạnh, bền,
khéo léo, khả năng phối hợp vận động và kỹ thuật điêu luyện.
Phong trào luyện tập thể dục thể thao nói chung và phong trào tập luyện
mơn bóng chuyền nói riêng ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ. Nhu cầu tập
luyện, thi đấu bóng chuyền ngày càng cao, đòi hỏi phải xây dựng một hệ thống
giảng dạy, huấn luyện thật khoa học nhằm đào tạo đội ngũ giáo viên, vận động
viên đạt chất lượng tốt đó là vấn đề được coi trọng.
Hiện nay đội tuyển bóng chuyền nam trường Đại học Đồng Tháp đang
được nhà trường quan tâm đầu tư, tuy nhiên trong những năm qua, đội ngũ
giáo viên, huấn luyện viên mơn bóng chuyền chưa theo kịp sự phát triển của
bóng chuyền hiện đại cũng như các bài tập phát triển kỹ chiến thuật, thể lực.
Bên cạnh đó sự hứng thú tham gia tập luyện của sinh viên không cao nên chưa
đạt được những kết quả như mong muốn trong thi đấu.
Trước tình hình trên bản thân là giảng viên được nhà trường phân cơng
giảng dạy, huấn luyện mơn bóng chuyền tơi muốn góp phần nâng cao thành

tích cho đội tuyển bóng chuyền nam của nhà trường và cung cấp vận động viên
bóng chuyền cho các đơn vị trong và ngồi tỉnh. Vì thế chúng tôi mạnh dạn
chọn hướng nghiên cứu với đề tài:
“ Lựa chọn các bài tập phát triển thể lực chuyên mơn cho đội
tuyển bóng chuyền nam Trường Đại học Đồng tháp”


5

Mục đích nghiên cứu của đề tài trên nhằm mục đích lựa chọn và ứng
dụng các bài tập nhầm nâng cao thể lực chun mơn cho đội tuyển bóng
chuyền nam trường Đại học Đồng Tháp. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần nâng
cao thành tích thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nam trường Đại học Đồng
Tháp nói chung và nâng cao chất lượng cho huấn luyện thể lực chuyên mơn
cho bộ mơn bóng chuyền.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Để thực hiện được mục đích nghiên cứu chúng tơi đề ra 3 mục tiêu sau:
Mục tiêu 1: Đánh giá thực trạng thể lực chun mơn của đội tuyển bóng
chuyền nam trường Đại học Đồng Tháp.
Để giải quyết mục tiêu 1, chúng tôi sẽ thực hiện nội dung sau:
- Xác định các test đánh giá thể lực chun mơn cho đội tuyển bóng
chuyền nam.
Mục tiêu 2: Lựa chọn các bài tập phát triển thể lực chun mơn cho đội
tuyển bóng chuyền nam trường Đại học Đồng Tháp.
Để giải quyết mục tiêu 2, chúng tôi sẽ thực hiện các nội dung sau:
- Tổng hợp các bài tập phát triển thể lực chuyện môn cho đội tuyển
bóng chuyền nam.
- Phỏng vấn các chuyên gia để lựa chọn các bài tập phát triển thể lực
chuyên môn cho đội tuyển bóng chuyền nam.
Mục tiêu 3: Đánh giá hiệu quả các bài tập phát triển thể lực chuyên mơn

đã được lựa chọn cho đội tuyển bóng chuyền nam trường Đại học Đồng
Tháp.


6

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN, QUY LUẬT, XU THẾ PHÁT TRIỂN VỀ MƠN
BĨNG CHUYỀN
1.1.1 Đặc diểm của mơn bóng chuyền
Bóng chuyền là mơn thể thao mang tính chất đối kháng khơng trực tiếp, thời
gian chạm bóng ngắn, địi hỏi người chơi phải linh hoạt nhanh nhẹn dựa trên cơ sở
điêu luyện về kỹ thuật, vận dụng chiến thuật nhiều loại, xử lý tình huống với trạng
thái tâm lý, ý thức chiến thuật cá nhân và đồng đội ăn ý… nên đòi hỏi người tập phải
có trình độ thể lực tốt để di chuyển và điều khiển khống chế xử lý thông tin hiệu quả.
Bóng chuyền là mơn thể thao thi đấu trên một diện tích sân nhỏ, có số lượng
vận động viên nhiều, khoảng cách di chuyển của các vận động viên ngắn, tốc độ
đường bóng bay trong sân biến hóa và rất nhanh. Do vậy, tốc độ và độ chuẩn xác
trong các hoạt động chiến thuật là nhân tố chính cho sự thành cơng.
Trong q trình thi đấu hình thành nên hai đội bóng ở hai bên sân, mỗi đội có 6
người, có lưới, có vạch ngăn giữa sân, số lần chạm bóng của mỗi đội khơng q 03
lần, thời gian thi đấu khơng hạn chế.
Hoạt động thi đấu trong mơn bóng chuyền là hoạt động khơng có chu kỳ, các
tình huống diễn ra trên sân thay đổi liên tục. Các kỹ thuật tùy theo từng tình huống thi
đấu cụ thể trên sân mang tính chất đối lập nhau và hình thành một hệ thống liên hồn
giữa tấn cơng và phịng thủ.
Một đặc trưng rất quan trọng của bóng chuyền là vị trí các vận động viên trong
q trình thi đấu ln có sự thay đổi theo thứ tự xoay vịng đến các khu vực qui định
theo chiều kim đồng hồ. Do vậy u cầu năng lực tồn diện về tấn cơng và phòng thủ

của các vận động viên ảnh hưởng đến hiệu quả thành tích thi đấu của tồn đội [68]
Từ năm 1999, FIVB chính thức áp dụng luật thi đấu mới, đã mang lại nhiều sự
thay đổi trong hoạt động thi đấu như:


7

Áp dụng hệ thống tính điểm trực tiếp
Thêm vận động viên Libero…

1.1.2 Quy luật phát triển của mơn bóng chuyền
Sự phát triển của bóng chuyền là một q trình đối kháng mâu thuẫn, nỗi bật
là tấn cơng và phịng thủ. Điều luật thay đổi từ cách tính điểm gián tiếp sang trực tiếp
làm nhịp độ thi đấu luôn căng thẳng, yêu cầu phải nâng cao thể lực, năng lực khống
chế bóng với tốc độ biến hóa bằng các giải pháp kỹ thuật chuẩn xác.
Bóng chuyền hiện đại đang phát triển theo xu thế nghệ thuật hóa, nhịp điệu
cao, kỹ xảo nhiều, tốc độ nhanh do vậy vận động viên bóng chuyền muốn đạt trình độ
thi đấu cao cần phải thể hiện năng lực toàn diện, cao, nhanh, mạnh, linh hoạt, biến
hóa…để đáp ứng được u cầu chiến thuật thì ngồi kỹ thuật thì thể lực là phần cũng
rất quan trong.
Trong đó thể lực chun mơn là một nhân tố hết sứ quan trọng cho việc phát
triển các tố chất kỹ thuật, chiến thuật

1.1.3 Xu thế bóng chuyền hiện đại
Sự gắn kết thể lực trong kỹ thuật theo mục đích chiến thuật trên nền tàng tâm
lý, nếu vận động viên hiện đại đơn thuần dựa vào một mặt của năng lực thi đấu hoặc
một mặt nào đó của kết cấu tài năng kém hơn thì các mặt khác sẽ bị ảnh hưởng gây
giảm hiệu suất, hạn chế kết quả.
Mơ hình kỹ thuật bóng chuyền tồn diện có quan hệ hữu cơ trong hình thành
năng lực sử dụng cao hiệu quả chiếm lĩnh khơng gian, thời gian hợp lý trong thi đấu

đó là điều quan trọng để phát triển nhanh mơn bóng chuyền. Bóng chuyền hiện đại
hiện đang đi sâu vào khoa học hóa trong q trình để hồn thiện kỹ thuật, chiến đấu,
tâm lý cũng như mục đích của nó.
Theo quy luật của bóng chuyền hiện đại ln lấy việc sáng tạo lợi dụng khống
chế không gian, thời gian làm cơ sở chính của huấn luyện, như ngun tắc tấn cơng
với khoảng rộng hẹp, tầm cao thấp, độ gần xa, ứng biến để có động tác nhanh-chậm,
tập trung hay phân tán.


8

Nguyên tắc tấn công phải lợi dụng tối đa thời gian trong không gian, lợi dụng
yếu tố thời gian để tận dụng khơng gian có được (như chiều cao, sức bật, tốc độ động
tác, linh hoạt khống chế trên không) từ đó mở rộng cơ hội về khơng gian cho tấn công
trong thời gian cho phép. Sử dụng thời gian hợp lý sẽ tạo ra ưu thế không gian khống
chế được cao hơn, lâu hơn và thực hiện động tác nhanh mạnh.
Trong tấn cơng, vận động viên ln tìm mọi cách vận dụng trí thơng minh linh
hoạt nhanh nhẹn nhất dể mở rộng không gian khống chế được để tạo cơ hội cho tấn
công hiệu quả. Khi xuất hiện chổ trống không gian, vận động viên phải tận dụng ngay
thời cơ tấn công để giành chiến thắng.
Theo luật mới của bóng chuyền, khi thực hiện chiến thuật phải giành điểm là
mục đích, do đó thể lực là cơ sở, kỹ thuật là giải pháp kết hợp chặt các với trình độ
tâm lý, trí lực và mục đích tranh tài của từng người.
Bóng chuyền có những khác biệt riêng nên buộc phải tìm ra các đặc điểm
riêng, các khâu nào là chủ yếu, các tố chất trội để điều khiển quá trình đào tạo, huấn
luyện tài năng vận động viên, đào tạo nâng cao trình độ theo hướng kỹ thuật đạt kỹ
năng, kỹ xảo cao, biến hóa nhiều trên cơ sở tâm lý ổn định, động tác đánh bóng
nhanh, phản ứng mau lẹ, thể lực vững.
1.1.4 Các nhân tố cấu thành tài năng của vận động viên bóng chuyền
Để có thể trở thành một tài năng trong mơn bóng chuyền người chơi phải có

nhân tố sau: thể lực cơ thể, chức năng, tố chất, kỹ thuật, chiến thuật, tâm lý, trí lực,
động lực, trong đó nhân tố chiến thuật là mục đích, kỹ thuật là phương tiện, thể lực là
cơ sở, tâm lý là ảnh hưởng, động cơ, tri thức.
Bóng chuyền hiện đại đang phát triển theo xu thế nghệ thuật hóa, nhịp điệu
cao, kỹ xảo nhiều, biến hóa lơn, tốc độ nhanh, vì thế người chơi bóng chuyền muốn
đạt trình độ cao phải toàn diện (chiều cao, nhanh, linh hoạt, biến hóa…)
Do đó muốn chơi bóng chuyền giỏi, có trình độ cao và thể hiện được xu thế
phát triển của bóng chuyền hiện đại thì phải có các mặt cấu thành tài năng sau:
Các yếu tố mang tính chất di chuyền: thể lực cơ thể, chức năng.
Các yếu tố do quá trình huấn luyện tạo thành.


9

Trong bóng chuyền hiện đại, điều kiện đầu tiên đảm bảo sự phát triển của vận
động viên gồm các yếu tố về thể lực cơ thể: Cơ năng, năng lực thể lực, năng lực kỹ
thuật, năng lực chiến thuật, năng lực tâm lý, năng lực hiểu biết khoa học và chuyên
môn. Các yếu tố chung cấu thành tài năng thể thao là địi hỏi tất yếu của bóng chuyền
hiện đại.

1.2 CÁC QUAN ĐIỂM SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TẬP LUYỆN
TRONG HUẤN LUYỆN, GIẢNG DẠY BĨNG CHUYỀN
Huấn luyện thể lực đóng vai trò hết sức quan trọng và cần thiết trong quá trình
đào tạo vận động viên, nhất là khi ranh giới về kỹ thuật, chiến thuật giữa các vận
động viên không chênh lệch nhiều.
Vì vậy thể lực (thể lực chun mơn) có ý nghĩa quyết định đến thành tích đỉnh
cao của bóng chuyền. Cơ thể con người là một thể thống nhất dưới sự chỉ đạo của hệ
thần kinh trung ương, giữa cơ năng các cơ quan, hệ thống cơ thể và các tố chất thể
lực có quan hệ chặt với nhau.
Hiện nay, mối quan hệ giữa trình độ phát triển tố chất thể lực với huấn luyện,

thi đấu với cường độ cao được nhiều nhà khoa học và huấn luyện viên nghiên cứu.
Các nhà nghiên cứu đã chứng minh vai trị, tầm quan trọng và quy luật hình thành
phát triển ở bất kỳ mơn thể thao nào, trong đó tố chất thể lực vị trí hàng đầu cấu
thành năng lực vận động viên tài năng.
Tố chất thể lực là cơ sở của trình độ tập luyện được tiến hành xuyên suốt trong
q trình huấn luyện. Nâng cao thể lực khơng chỉ đơn giản là pân chia vào các giai
đoạn huấn luyện kế tiếp nhau mà ngay giai đoạn huấn luyện ban đầu của q trình
chun mơn hóa nhiều năm và đó là một lộ trình huấn luyện thể thao khoa học

1.3 CÁC KHÁI NIỆM VỀ TỐ CHẤT THỂ LỰC
Theo các nhà khoa học TDTT của Nga và Trung Quốc như Zaxiorski,
Dương Tích Nhượng thì tố chất thể lực là ''... năng lực của các chức năng và
năng lực vận động của cơ thể được biểu hiện ra trong vận động dưới sự chi
phối của hệ thống thần kinh. Loại năng lực này được tổ hợp bởi sức mạnh, tốc
độ, sức bền, tính mềm dẻo và năng lực phối hợp vận động'' [72].


10

Theo các nhà khoa học về lý luận và phương pháp giáo dục TDTT và
học thuyết huấn luyện thể thao như GS. Điền Mạch Cửu, Hình Văn Hoa
(Trung Quốc), Phi - lin (Nga), Harle (Đức), Nguyễn Toán, Phạm Danh Tốn
(Việt Nam) thì ''tố chất thể lực hay cịn gọi là tố chất vận động là những đặc
điểm, những mặt, những phần tương đối riêng biệt trong con người gồm 5 tố
chất cơ bản: nhanh, mạnh, bền, năng lực phối hợp vận động và dẻo''. Các nhà
khoa học trên còn cho rằng nếu xét từ góc độ điều khiển động tác của hệ thống
thần kinh trung ương thì gọi là tố chất vận động. Còn nếu nhấn mạnh về đặc
trưng sinh cơ học thì là tố chất thể lực. Nếu từ góc độ điều khiển hoạt động
sinh lý và tâm lý (trong đó có ý chí) thì cịn gọi là tố chất tâm vận động.
Còn theo các nhà sinh lý học TDTT thì hoạt động thể lực cơ thể phát

huy các mặt khái niệm của năng lực hoạt động thể lực. Các mặt khác nhau đó
của khả năng hoạt động thể lực được gọi là tố chất vận động. Tố chất vận động
gồm 4 tố chất cơ bản là nhanh, mạnh, bền, khéo. [42]
Từ các quan điểm trên ta có thể thấy được các quan điểm đồng nhất về
khái niệm tố chất vận động của các nhà khoa học, đó là: Năng lực chức năng
và năng lực vận động của cơ thể được biểu hiện ra ở các tố chất nhanh, mạnh,
bền, khéo léo và dẻo.[72]
1.4 HUẤN LUYỆN THỂ LỰC CHUNG VÀ THỂ LỰC CHUN MƠN
TRONG MƠN BĨNG CHUYỀN
1.4.1 Huấn luyện thể lực chung
Huấn luyện thể lực chung còn gọi là huấn luyện thể lực tồn diện là q trình
huấn luyện được sử dụng nhiều phương pháp và biện pháp huấn luyện khác nhau
nhằm nâng cao chức năng của hệ thống cơ quan của vận động viên phát triển toàn
diện tố chất vận động, làm thay đổi hình thái của cơ thể nắm được kỹ thuật vận động
và tri thức lý luận của một số môn không phải chuyên sâu và cải thiện phẩm chất tâm
lý chung.


11

Huấn luyện thể lực chung bao gồm tất cả các biện pháp có thể để giải quyết
một cách có hiệu quả nhiệm vụ phát triển cơ thể một cách toàn diện. Mục đích chủ
yếu của huấn luyện thể lực chung là căn cứ vào địi hỏi của mơn chun sâu, đặt nền
móng tốt về nhiều mặt giúp cho vận động viên đạt được những thành tích tốt nhất.
Nhiệm vụ chủ yếu của huấn luyện thể lực chung cho vận động viên bóng
chuyền là nâng cao năng lực vận động của cơ thể. Để đạt mục đích này phải sử dụng
rộng rãi các bài tập phát triển chung và các bài tập của các môn thể thao khác như: cử
tạ, các mơn bóng, điền kinh…lựa chọn các phương tiện này khơng phải là ngẫu nhiên,
mà chúng phải có tác dụng chung là buộc các cơ quan, hệ thống của cơ thể làm việc
tích cực, củng cố hệ thống tuần hồn, đẩy mạnh năng lực của các cơ quan hô hấp,

nâng cao sự trao đổi chất trong cơ thể. Nhưng việc huấn luyện các tố chất thể lực cho
vận động viên bóng chuyền không phải là tràn lan mà phải chú trọng tới những điểm
của thi đấu.
1.4.1.1 Phát triển sức mạnh
Sức mạnh là khả năng vượt qua những cản trở chống đối bền ngoài bằng sự
gắn sức của cơ, sức mạnh của cơ phụ thuộc chủ yếu vào tốc độ chuyển động và tạo
điều kiện để vận động viên thể hiện sức bền và sự khéo léo. Biểu hiện rõ nét trong
môn bóng chuyền là ở động tác đánh bóng, nhảy chắn bóng, trong di chuyển, trong
ngã.
Để phát triển sức mạnh cần sử dụng các bài tập có sức cản khác nhau, khắc
phục trọng lượng cơ thể như ngồi xuống đứng lên, chống đẩy tay, các bài tập đặc
trưng cho bóng chuyền có sử dụng trọng lượng phụ.
1.4.1.2 Phát triển sức nhanh
Sức nhanh là khả năng thực hiện động tác được thể hiện đặc trưng nhất trong
mơn bóng chuyền khi đỡ phát, đập bóng, di chuyển để chắn bóng. Để tăng sức nhanh
điều không kém phần quan trọng là phải biết thả lỏng, khi thực hiện động tác khơng
có sự căng thẳng thừa nhưng với sự nổi lực tối đa.


12

Thực hiện những hoạt động và động tác của các mơn thể thao khác ví dụ như
chạy cự ly ngắn, bóng đá, bóng rổ, các trị chơi vân động. Các bài phát triển sức
nhanh không được thực hiện trong lúc vận động viện đang trong trạng thái mệt mỏi,
vì làm như vậy nó sẽ phá vỡ sự phối hơp chuyển động và làm mất khả năng thực hiện
nhanh bài tập.
Vì thế cần đưa bài tập sức nhanh vào nữa đầu của buổi tập luyện với khối
lượng không lớn.
1.4.1.3 Phát triển sức bền
Sức bền là khả năng của cơ thể chồng lại sự mệt mỏi hay khả năng vận động

trong thời gian dài mà khơng giảm hiệu quả. Bóng chuyền là mơn thể thao có sự biến
đổi cường độ vận động trong thời gian dài phải phản ứng nhanh và không ngừng
trong tình huống thay đổi, nên đồi hỏi vận động viên phải có sức bền rất cao.
Vì thế nên huấn luyển sức bền chung được biểu hiện trước hết là nâng cao hiệu
quả hoạt động của tim và hoạt động hơ hấp ngồi. Hiệu quả đối với việc huấn luyện
sức bền là những bài tập khi thực hiện có nhiều nhóm cơ tham gia và trên cơ sở đó
thúc đẩy sự làm việc của các cơ qua tuần hoàn.
Các bài tập đó có thể là chạy việt dã, bơi, đi xe đạp, các mơn bóng, các bài tập
cơ bản và chun mơn bóng chuyền.
1.4.1.4 Phát triển sự khéo léo
Khéo léo là khả năng thực hiện những hành động phức tạp một cách chính xác
và nhanh chóng. Trong bóng chuyền tố chất này thể hiện trong việc sử lý nhanh,
chính xác phù hợp với tình huấn bất ngờ diễn biến trên sân.
Sự khéo léo liên quan đến sức mạnh, sức nhanh, sức bền, độ dẻo. Sự khéo léo
được hình thành thơng qua quá trình học tập và củng cố. Trong huấn luyện tố chất
khéo léo cần chuyển dần dần từ các bài tập đơn giản đến phức tạp.
Vì vậy bài tập phát triển khéo léo cần được thực hiện ở phần đầu của buổi tập,
khi vận động viên còn đủ sức tập trung và tiếp thu.


13

1.4.2 Huấn luyện thể lực chuyên môn
Huấn luyện, giảng dạy thể lực chuyên môn nhằm nâng cao khả năng phát triển
các tố chất thể lực chuyên môn cần thiết cho vận động viên để tiếp thu tốt hơn và
nhanh hơn các động tác kỹ thuật. Các phương tiện chủ yếu của huấn luyện thể lực
chun mơn bóng chuyền là các bài tập thi đấu bóng chuyền cũng như các bài tập
chun mơn giống về cấu trúc vận động và tính chất nỗ lực của thần kinh cơ với các
động tác của các bài tập chun mơn. Nhờ đó các bài tập này có thể hồn thiện kỹ
thuật động tác và phát triển các tố chất thể lức chuyên môn.

Huấn luyện thể lực chun mơn là q trình sử dụng các bài tập có đặc điểm
vận động chuyên sâu và các bài tập có đặc điểm tương tự với vận động chuyên sâu
nhằm nâng cao khả năng của các hệ thống cơ quan cần thiết trong môn chuyên sâu,
phát triển tố chất thể lực chuyên sâu, nắm vững tri thức lý luận, kỹ thuật, chiến thuật
của môn chuyên sâu và cải thiện phẩm chất tâm lý theo sự đòi hỏi của mơn chun
sâu.
Có 02 loại bài tập chun sâu cơ bản:
-

Bản thân môn chuyên sâu: Tức là bài tập giống như thi đấu môn chuyên sâu,

chúng ta thường gọi là bài tập mang tính thi đấu.
-

Các bài tập mà thành phần động tác bao hàm tính thi đấu và những bài tập có

đặc điểm và hình thức biểu hiện năng lực cơ thể đều giống với bài tập mang tính thi
đấu, chúng ta gọi đó là bài tập huấn luyện chuyên sâu. Mục đích của việc huấn luyện
chuyên sâu là nâng cao thành tích chuyên sâu của vận động viên với mức độ lớn nhất.
Sự khác nhau của huấn luyện chung và huấn luyện chuyên môn là: do yêu cầu
khách quan của môn chuyên sâu; do nhiệm vụ và tác dụng của hai loại huấn luyện
này không giống nhau.
1.4.2.1 Phát triển sức mạnh chuyên môn:
Đa số các động tác kỹ thuật bóng chuyền địi hỏi phải có sức mạnh chun
mơn ví dụ: Để thực hiện kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay cần phải có trình
độ phát triển nhất định của sức mạnh cơ các bàn tay, để phát triển đập bóng là


14

sức mạnh cơ tay, bả vai, thân và chuyên sâu. Để thực hiện có hiệu quả các động tác
kỹ thuật trong thi đấu bóng chuyền cần phải có sức mạnh bột phát , khả năng của hệ
thống thần kinh cơ khắc phục sức cân bằng tốc độ co cơ cao. Vì thế huấn luyện sức
mạnh chun mơn trước tiên là huấn luyện khả năng sức mạnh tốc độ của vận động
viên.
Theo tác giả Nguyễn Hữu Phong trong luận văn “Nghiên cứu sự phát triển về
thể lực chuyên môn và kỹ thuật cơ bản của vận động viên bóng chuyền nam tỉnh
Bình Dương sau 6 tháng tập luyện” đã chọn một số bài tập để phát triển thể lực
chun mơn bóng chuyền như sau: [17]
Các bài tập mẫu để phát triển cơ bàn tay;
-Tập xoay khớp cổ tay với tạ
- Dùng hai bàn tay xoay gậy để kéo vật nặng được buộc vào gậy bằng một sợi
dây.
Các bài tập mẫu để phát triển sức mạnh cơ vai:
-

Ném bóng nhồi bằng một tay hoặc hai tay theo các cự ly khác nhau và ở tư thế

khác nhau.
-

Di chuyển khi nằm sắp chống tay bằng cách bật tay và chân khỏi vị trí cũ;

-

Đẩy xe cút kít

-

Đứng tại chổ hoặc bật nhảy đập bóng mạnh xuống sân.

-

Thực hiên động tác xoay thân trên khi có mang trọng lượng;

-

Nằm ngửa hai tay sau đầu thực hiện gập người ngồi lên rồi lại nằm xuống;

1.4.2.2 Phát triển sức bật:
Sức bật của vận động viên bóng chuyền là khả năng bật nhảy cao tối đa để
thực hiện đập bóng, chắn bóng và chuyền hai. Sức bật phụ thuộc vào sức mạnh của
cơ và tốc độ co của các sợi cơ. Để có được sức bật cần có sức mạnh bộc phát.
Các bài tập mẫu để phát triển khối lượng cơ:
-

Gánh tạ trên vai đứng lên ngồi xuống với trọng lượng bằng 50-70% trọng

lượng cơ thể;