Mô tả hệ thống nuôi trồng thủy sản và các hướng dẫn

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 50
2. Mô t h thng nuôi trng thu sn và các hng dn
2.1. Ngh nuôi tôm ven bin
Trong 10 nm qua, ngh nuôi tôm ven bin  Vit Nam dã có s phát trin rt n tng v mt kinh
t. Hin nay tôm là mt hàng hi sn xut khu ln nht có ngun gc t Vit Nam và có vai trò rt
quan trng i vi nn kinh t Vit Nam. Hình 1 mô t s tng trng sn lng tôm trong giai
on 2001-2005. Sn lng ln nht là ca min Nam nhng c min B"c và min Trung u có
óng góp áng k.
Hình 1 Sn lng tôm ca Vit Nam (VASEP 2006)
0
50
100
150
200
250
300
2001 2002 2003 2004 2005

Min
B"c
Min
Trung
Min
Nam

Ngh nuôi tôm  Vit Nam b"t u b%ng vic thu tôm ging t t nhiên trong nhng nm 1980. S
gia tng din tích và m&t  nuôi tôm ã to ra nhu cu ln v tôm ging và hình thành các tri
ging. Phn ln các tri ging n%m  các t#nh min Trung (ví d( t#nh Khánh Hoà). Theo ông Sinh
(2004) khu vc này sn xut khong 70% t!ng sn lng tôm ging c s' d(ng trong ngành
nuôi tôm Vit Nam. 20-25% còn li c sn xut ti ng b%ng sông C'u Long và mt lng nh+

ti các t#nh phía B"c.

2.1.1 Tình hình mt hàng và mô t h thng

Ngh nuôi tôm  Vit Nam din ra vi nhiu hình thc khác nhau xét v mt chng loi, nng sut,
và iu kin khí h&u. Vì v&y nhng tác ng ca môi trng là tng i a dng.

Phn ln nhng loài tôm nuôi ph! bin  Vit Nam là P. monodon (tôm sú). Trong nm 2004, tôm
sú chim 80% sn phm tôm nuôi, trong khi loi tôm c a vào nuôi gn ây P. vanamei (tôm
chân tr"ng) chim khong 20%. Tuy nhiên  min Nam ch# có duy nht sn phm tôm sú. Hin ti
tôm chân tr"ng ch# c phép nuôi kho nghim  min B"c và min Trung, t Qung Ninh n
Bình Thu&n di s kim soát ca Chính ph.

Tôm sú là loài tôm nuôi quan trng nht và ph! bin dc ven bin Vit Nam. Sn phm ch yu là
ca ng b%ng sông C'u Long chim khong 80-85% t!ng s khu vc nuôi vi 70-75% t!ng sn
lng ca c nc (Hình 2). Trong nm 2003, khong 460.000 hecta c s' d(ng cho ngh nuôi
tôm ã mang li khong 223.000 tn sn phm. Li nhu&n vn tip t(c tng do có s nâng cao áng
k v k* nng trình  cho nông dân và ngi làm thuê (MOFI, 2004).


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 51

Hình 2 So sánh din tích nuôi tôm (ha) và sn lng (tn) ca Vit Nam vi vùng ng b%ng sông C'u
Long (Phng và ng nghip, 2004)


Ngành nuôi tôm  Vit Nam ang chuyn dn t hình thc qung canh sang thâm canh. Theo
MOFI (2004), h thng nuôi tôm  Vit Nam nm 2003 bao gm 3% bán thâm canh và thâm canh,
22% qung canh ci tin và 75% nuôi qung canh và bán thâm canh. Khu vc nuôi thâm canh
chim khong 10% trong t!ng sn lng (tn), còn khu vc qung canh có th chim ti 60% t!ng

sn lng tôm. Nng sut ca khu vc nuôi tôm theo các hình thc qung canh ci tin, bán thâm
canh và thâm canh ln lt là 0,25-0,30 tn/hecta/v(, 2,5-3 tn/hecta/v( và 5-7 tn/hecta/v( (MOFI,
2004 và 2005).

Ngh nuôi tôm ven bin theo hình thc thâm canh ã gây ra mt s mi quan ngi i vi ngi
nông dân, chính ph, các quan chc và các nhà khoa hc. Nhng vn  này là:

- Nhng tác ng n môi trng a phng và nhng quy nh v bo v môi trng.
- Bùng phát dch bnh
- Nhu cu ngày càng tng v s lng và cht lng tôm ging
- Ngun tôm b m3 trong t nhiên có cht lng cao b gim sút.
- Nhu cu v thc phm an toàn có chng nh&n tng lên, c bit i vi các th trng xut khu.
- Vic phát trin nuôi tôm không có quy hoch có th dn ti nhng nh hng nghiêm trng v
kinh t, xã hi và môi trng.
- H thng c s h tng và kênh mng không áp ng c cho vic m rng mnh ngh nuôi
tôm. Vn u t cho nâng cp c s h tng còn thiu.
0
100,000
200,000
300,000
400,000
500,000
600,000
1991 1994 1999 2000 2001 2002 2003
Culture area (ha)
Viet Nam
Mekong delta
0
50,000
100,000

150,000
200,000
250,000
1991 1994 1999 2000 2001 2002 2003
P ro d u c t io n (t )
Viet Nam
Mekong delta
Vit Nam
BSCL
Din tích nuôi (ha)
BSCL
Vit Nam
Sn lng (t3n)

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 52

- S cn thit ca vic xây dng nng lc v mt k* thu&t (cán b k* thu&t và công nhân có tay
ngh)
- Nâng cao nng lc qun lý ngành.
- Thúc y xut khu và thâm nh&p hn na vào th trng quc t

) có c s phát trin bn vng ngh nuôi tôm  Vit Nam, cn phi có nhng nghiên cu và
u t nhiu hn na  tìm ra nhng gii pháp cho nhng vn  nêu trên và nhng thách thc
tim n khác trong tng lai i vi s phát trin bn vng ca ngành.

Khái quát chung

Ngh nuôi tôm ven bin  các t#nh phía Nam

Ngh nuôi tôm ven bin  Vit Nam b"t u t nhng nm 1980 vi h thng qung canh, thu

ging t nhiên qua quy lu&t thu triu (Nhng và Hà 2005). Nhng con ging sng trong t nhiên
c b"t và nuôi trong ao ti khu vc thu triu ven bin vi m&t  thp 1-3 con/m
2
.

Vào u nhng nm 1990, nuôi tôm qung canh din ra ph! bin  min Nam Vit Nam và tôm
ging nhân to ly t các tri ging tôm ã c s' d(ng t gia nhng nm 1990. T nm 2000,
nhng công ngh tiên tin hn cho phép th  m&t  cao hn và u t  mc cao hn cho xây
dng và cung cp u vào ã làm cho ngh nuôi tôm  vùng ng b%ng sông C'u Long phát trin
nhanh chóng to ra sn lng u ra lên ti 10 tn/hecta/v( ti mt s tri nuôi thâm canh.

Hin nay ng b%ng sông C'u Long là vùng nuôi tôm ln nht  Vit Nam, din tích nuôi tôm
chim ti khong 80-85% t!ng din tích nuôi  Vit Nam và 70-75% t!ng sn lng ca c nc
(
Hình 3
). Sn lng liên t(c tng cho ti nm 2005 (MOFI 2006). Do giá go gim và giá thu sn
 mc cao nên chính ph Vit Nam ã h tr và m rng ngh nuôi tôm. Cùng vi Ngh nh s 09
NQ/CP nm 2000, chính ph ã cho phép chuyn !i các vùng trng lúa kém hiu qu thành ao
nuôi tôm, iu này làm cho vic luân canh tôm-lúa phát trin c bit nhanh chóng  ng b%ng
sông C'u Long và t#nh Bc Liêu (
Hình 3
).

Hình 3 Luân canh lúa -din tích nuôi tôm m rng ti ng b%ng sông C'u Long (Phng và ng nghip,
2004)

Trong giai on 1994-1995, mt t dch bnh bùng phát ti các t#nh phía Nam ã gây nh hng
n 85.000 hecta tôm, tng ng vi 294 t# ng (B Thu sn 1996c). Hn na, mt s hecta
rng ng&p mn b phá hu do s phát trin ca ngh nuôi tôm nc l (B Thu sn 2001). )iu
này không ch# làm mt ch c trú ca nhiu loài ng thc v&t trong h sinh thái mà còn làm t!n
hi n vic chng xói mòn ven bin c$ng nh ng phù sa ca các con sông.

0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
ha
Soc Trang Bac Lieu Ca Mau Long An Kien Giang
Provinces
1999

2000
2001
T2nh

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 53

Nuôi tôm ti các t2nh phía B+c

, min B"c và min Trung Vit Nam c$ng có s phát trin ngh nuôi tôm c v din tích s' d(ng
và u t sn xut. Min B"c thng tin hành nuôi 1 v(, ôi khi là 2 v( mt nm. Sn lng
nhanh chóng tng t 0,15 - 0,30 tn/hecta/v( lên n 1,5 - 2,5 tn/hecta/v( nh hin nay ti mt s
t#nh min Trung. Mt s tri nuôi tôm  Ngh An có nng sut lên n 8 - 11 tn/hecta/v(. , min
B"c, c din tích nuôi tôm ln sn lng u thp hn  min Trung và min Nam.

Sn lng tôm nuôi nc l ti các t#nh ven bin ca ng b%ng sông Hng trong nm 2005 là
15.750 tn, tng 5,3 ln so vi nm 1999. T!ng din tích nuôi tôm nm 2005 là 27.320 hecta, trong
ó 85,9% là nuôi qung canh ci tin. Sn lng trung bình ch# t 850 kg/hecta.

Bên cnh tôm sú, tôm tr"ng c$ng c nuôi  min B"c. Trong nm 2005, 1.100 hecta c dùng
cho nuôi tôm tr"ng  Qung Ninh và cho sn lng 3000 tn vi sn lng trung bình là 2,7
tn/hecta. Tuy nhiên mt s tri có nng sut t 12-15 tn/hecta, c bit có mt tri có nng sut
áng chú ý là 18 tn/hecta.

Ngh nuôi tôm  min B"c c$ng phi i mt vi nhng vn  v môi trng bao gm vn  ô
nhim ngun nc, cht thi l"ng ng, hoá cht c s' d(ng trong nông nghip và tr bnh.

Các Quy hoch phát tri(n

Nuôi tôm ven bin ti các t#nh phía Nam

Nhng khuyn cáo ca MOFI v hoch nh/ khoanh vùng cho các khu vc nuôi tôm mi c$ng
nh u t nâng cp c s h tng cho nhng khu vc ã có s5n là rt cn thit.

Vic quy hoch cn tuân theo các h thng nuôi BMP, GAP và CoC. Bên cnh ó, cn khuyn
khích các h thng nuôi da trên qun lý t&p th, phát trin Nuôi tôm sinh thái kt hp vi các dch
v( du lch (MOFI 2006).

) ngn nga và kim soát vic s' d(ng hoá cht/thuc thú y, thuc kháng sinh b cm trong nuôi
tôm, các hot ng ch bin, cht lng tôm ging, vic nuôi và kim soát hoá cht và môi trng
nc c$ng s- c kim tra và qun lý nghiêm ngt trong nhng nm ti. Khu vc ng b%ng sông
C'u Long là khu vc nuôi tôm ln nht vi 535.145 hecta chim 88,5% din tích nuôi tôm ca c
nc. Trong ó, t#nh Cà Mau có din tích mt nc nuôi tôm ln nht (236.255 hecta trong nm
2005). Din tích vc nc l  vùng Nam Trung B gim t 15.558 hecta nm 2004 xung còn
14.391 hecta nm 2005 do dch bnh bùng phát và thiên tai.

Tôm nc l, c bit là tôm sú, là mt hàng nuôi ch yu  tt c các t#nh ven bin và mt s t#nh
trong t lin có ngun nc l nh )ng Nai và Long An. Ngoài nhng vùng có thu triu, tôm
nc l còn c nuôi  nhng khu vc c ci to li t m lách, ng mui, t b+ hoang, bãi
cát và cánh ng lúa nng sut kém.


Xác /nh quy hoch sn xu3t và phát tri(n

Nuôi tôm ven bin ti các t#nh phía Nam

)ng b%ng sông C'u Long c coi là khu vc quan trng nht cho vic phát trin nuôi trng thu
sn  Vit Nam, xét c v mt din tích có s5n phù hp vi ngh nuôi trng thu sn ln sn phm
thu sn, c bit là nuôi tôm. Theo ông Niên (2004), ng b%ng sông C'u Long tr thành khu vc

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 54

nuôi tôm ln nht c nc là do li th v khí h&u nhit i, iu kin sinh thái và tim nng ca
vùng (nc l và iu kin t trng).

Tu0 theo iu kin sinh thái t nhiên và iu kin kinh t - xã hi, m i t#nh u xây dng h thng
nuôi tôm khác nhau cho mình. Nhìn chung, có ba h thng nuôi tôm c phát trin  ven bin
ng b%ng sông C'u Long ó là, h thng nuôi tôm qung canh ci tin, bán thâm canh và thâm
canh.

- H thng qung canh ci tin bao gm:
• Kt hp trng rng ng&p mn và nuôi tôm: tn ti  tng t#nh ven bin, nhng ph! bin
hn c là  Cà Mau, Bn Tre và Kiên Giang
• Luân canh tôm-lúa, hình thc này thng có  Bn Tre, Sóc Trng, Bc Liêu, Cà Mau, Trà
Vinh và Kiên Giang, c bit t nm 2000, và
• Nuôi tôm qung canh ci tin, ch# có th thy  các t#nh ven bin ng b%ng sông C'u
Long.
- H thng bán thâm canh tn ti  Bc Liêu, Sóc Trng, Trà Vinh và Bn Tre và  mt s ni
thuc khu vc ven bin t#nh Long An và Tin Giang.
- H thng thâm canh phát trin mnh  các t#nh Bc Liêu, Sóc Trng, Trà Vinh và Bn Tre.

Có th thy trong Bng 12 t!ng din tích nuôi din tích mt nc l dùng  nuôi trong nm 2005
ln hn din tích d kin (604.479 so vi 562.650 hecta. Vùng ven bin phía B"c và ng b%ng
sông C'u Long là ví d( v hai khu vc có din tích nuôi hin nay rng hn din tích m(c tiêu  ra
nm 2002. Nguyên nhân là do hiu qu v mt kinh t ca ngh nuôi tôm góp phn vào vic ci
thin i sng. Nhng khu vc này có trin vng nuôi cao và có c s h tng vng  phát trin
ngh nuôi tôm. Tuy nhiên, vùng ven bin min trung là vùng t nghèo ca Vit Nam có nhiu khó
khn trong vic phát trin ngh nuôi tôm. Dch bnh v tôm lan truyn trong vùng này trong nm
nay c$ng là nguyên nhân cn tr s phát trin nuôi tôm ch&m li.

Bng 12 Din tích nuôi tôm nc l nm 2005 và m(c tiêu k hoch

Vùng/t2nh n v/ 2005
M)c tiêu k hoch
(2010)
C nc Hecta 604.479 562.650
Qung canh ci tin Hecta - 399.250
Bán thâm canh - 86.400
Thâm canh - 77.000
Các t2nh ven bi(n phía B+c Hecta 37.321 32.917
Qung canh ci tin Hecta - 16.250
Bán thâm canh Hecta - 10.667
Thâm canh Hecta - 6.000
Các t2nh ven bi(n B+c Trung
b
Hecta 17.622 18.083

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 55

Qung canh ci tin Hecta - 3.750
Bán thâm canh Hecta - 5.333
Thâm canh Hecta - 9.000
Các t2nh ven bi(n Nam Trung
b
Hecta 14.391 19.583
Qung canh ci tin Hecta - 4250
Bán thâm canh Hecta - 5.333
Thâm canh Hecta - 10.000
Các t2nh phía Nam Hecta 535.145 492.067
Qung canh ci tin Hecta - 375.000
Bán thâm canh Hecta - 65.067

Thâm canh Hecta - 52.00


Thit k h th ng nuôi và hot ng sn xu3t

Nuôi tôm ven bin  các t#nh phía Nam

, ng b%ng sông C'u Long, h thng nuôi tôm c thit k theo h thng nuôi riêng. Nói
chung, có 2 h thng nuôi tôm ch yu c thit k nh hình di ây:

(i) rng ng&p mn và h thng nuôi luân canh tôm – lúa kt hp










Tri nuôi kt hp rng ng&p mn-tôm Tri luân canh tôm - lúa


Plat form
Nursery

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 56

(ii) H thng nuôi tôm bán thâm canh và thâm canh










Ao nuôi tôm bán thâm canh/thâm canh

Nhng h thng khác khác nhau s- có k* thu&t nuôi tôm (u vào) và sn lng là khác nhau. Mt
s c im ch yu ca m i h thng nuôi nh sau (Tun và ng nghip, 1996, B Thu sn,
1999-2003, và ngun khác):
(1) Các h thng qung canh ci tin phát trin ph! bin  ng b%ng sông C'u Long di
nhiu hình thc khác nhau. H thng này chim 75% t!ng din tích nuôi tôm và 66% sn
lng thu sn ca ng b%ng sông C'u Long (Phng và ng nghip, 2004). H thng
này không cn th hoc ch# cn th tôm ging nhân to  m&t  thp (di 5/m
2
). Thc n
t nhiên hoc/và thc n b! sung thng c b! sung vào m nuôi. Sn lng tôm trung
bình m i v( khong 0,3 n 0,87 tn/hecta (Sinh và ng nghip, 2004).
(2) H thng bán thâm canh c áp d(ng t u nhng nm 1990  ng b%ng sông C'u
Long. H thng nuôi này có m&t  th ging cao hn (5-15 con ging/m
2
), thc n viên
t!ng hp c b! sung trong quá trình nuôi, quá trình thay nc c kim soát, hu ht
dùng b%ng máy bm, ôi khi dùng s(c khí. Sn lng tôm trung bình m i v( mt hecta

trong khong t 1,2 n 2,65 tn (Sinh, 2004).
(3) H thng nuôi thâm canh hin ang phát trin  ng b%ng sông C'u Long. Tôm ging
PL
15
c th vi m&t  dày (20-40 con ging/m
2
), vic kim soát môi trng nc cht
ch- bao gm thay nc và cha tr bnh, cung cp thc n và s' d(ng s(c khí. Sn lng
tôm trung bình m i v( mt hecta thay !i t 2,5 n 5,0 tn, mt s tri lên ti 7-10 tn.

Trong các h thng nuôi tôm, h thng nuôi qung canh ci tin c coi là ít có tác ng xu n
môi trng. Ngc li, h thng bán thâm canh và thâm canh có góp phn tác ng xu n môi
trng nc.

Tu0 theo h thng nuôi, vic s' d(ng t c$ng  các mc  khác nhau (Bng 13)

Bng 13 Thit k nuôi tôm in hình ca các t#nh phía Nam
Din tích 3t s7 d)ng/hecta Thâm canh Bán thâm canh Qung canh ci tin
T!ng din tích tri (ha) 1-2 2-4 2-6
Din tích nuôi (%) 70-75 80-85 90


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 57

Ao x' lý nc vào (%) 20-25 10-15 0
Ao x' lý nc ra (%) 0 0 0
Din tích ao l"ng (%) 0 0 0

T!ng chi phí sn xut ca h thng nuôi tôm bán thâm canh và thâm canh ln lt c khong 50-
70 triu ng và 90-110 triu ng cho m i v( mt hecta. Chi phí sn xut ca h thng nuôi bán

thâm canh thp hn nhiu so vi h thng nuôi thâm canh, khong t 10 – 30 triu ng/v(/hecta
(Sinh và ng nghip 2006).

Di ây là chi phí d toán cho mt s u vào ch yu ca nuôi tôm bán thâm canh và thâm canh
 hai t#nh Sóc Trng và Bc Liêu nm 2005 (Vit 2006 & D$ng 2006) (Bng 14).

Bng 14 Các yu t u vào ch yu cho nuôi tôm  các t#nh phía Nam

u vào/ ha Bán thâm canh Thâm canh
Tôm ging (Triu ng /hecta/v() 4,8 11,9
Thc n (Triu ng/hecta/v() 18,7 61
Du/xng (Triu ng/hecta/v() 2,5 4,8
Hoá cht (Triu ng/hecta/v() 6,3 20,3
Chi phí bo d.ng (Triu ng/hecta/v() 4,0 5,3


Sóc Trng
Lao ng (Triu ng/hecta/v() 2,0 4,2
Tôm ging (Triu ng ha/v() 4 9,8
Thc n (ng ha/v() 9,6 10,4
Du/xng (ng hecta /v() 2,5 3,3
Hoá cht (Triu ng hecta / v() 12,3
Chi phí bo d.ng


Bc Liêu
Lao ng (Triu ng /hecta/v() 5,9

Sn lng tôm và kích c. in hình ca tôm thng phm là khác nhau  m i h thng nuôi (Bng
15):

Bng 15 )u ra nuôi tôm  các t#nh phía Nam
u ra m;i ha n v/ Thâm canh Bán thâm canh Qung canh ci
tin
Sn lng tôm Tn/hecta/v( 2,5 – 5 1,2 – 2,5 0,3 – 0,7
Kích c. thu hoch in
hình
Con/kg 40 40 20-30
Giá u b *000 ng/kg 80 80 110

Hot ng qun lý và nhng ri ro c$ng c tóm t"t trong bng di ây:


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 58

Bng 16 Các thông s hot ng sn xut chính ca nuôi tôm thâm canh và bán thâm canh  Sóc Trng da
vào d liu nm 2005 (Vit 2006)
SN L<NG n v/ Thâm canh
Bán thâm canh
Nuôi tôm sú


S v( m i nm
s lng/nm
2,0 2,0
S ln th ging m i nm
s lng/nm
2,0 2,0
C. ging
c$ PL
15 15

T!ng s ging c th m i nm
Con ging/nm/ha
800.000 400.000
M&t  th m i nm
PL/m
2
/nm
114 50
Sn lng m i nm
kg/nm
6.000 3.800
Kích c. trung bình khi thu hoch
s lng/kg
40 40
T# l sng
%
30,0 38,0

Nuôi tôm ven bin ti các t#nh phía B%c

Thông thng, các h thng thâm canh và bán thâm canh  nhng khu vc phát trin thu&n li có
ao l"ng và ao x' lý ngun nc dn vào cho mt nhóm các tri nuôi. Khong 30% t!ng din tích
c s' d(ng làm ao l"ng và ao x' lý nc  các h thng thâm canh và bán thâm canh. Các tri
qung canh không có din tích ao l"ng và ao x' lý nc mà nc c cp trc tip t bin vào
qua các t thu triu và nc thi c$ng trc tip chy ra bin.

Bng 17 Thit k in hình cho nuôi tôm  các t#nh phía B"c
Din tích 3t s7
d)ng/ha
Thâm canh Bán thâm canh Qung canh

T!ng din tích tri nuôi 100% 100% 100%
Din tích nuôi 60% 60% 85%
Ao x' lý nc vào 15% 15% 0%
Ao x' lý nc ra 15% 15% 0%
Din tích ao l"ng và b 10% 10% 15%

Hình 4 Minh ho thit k in hình ca các h thng nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh và qung canh 
min B"c Vit Nam


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 59



H thng thâm canh H thng bán thâm canh H thng qung canh
u vào chính-nc

Nuôi tôm ven bin  các t#nh phía Nam

Các h thng nuôi tôm thng s' d(ng din tích mt nc l ven bin ca ng b%ng sông C'u
Long. H thng nuôi tôm qung canh ci tin s' d(ng trc tip nc l t sông hoc kênh rch
xung quanh các tri. Vic thay nc c thc hin sau 1,5 tháng th (thi k0 u ca v(). Sau ó,
nc trong tri c thay 2 ln m i tháng vào lúc có nc thu triu trong tháng. )i vi h thng
nuôi này, các kênh cp và thoát nc thng c kt hp làm mt. Riêng i vi các h thng
nuôi tôm bán thâm canh và thâm canh, nc l thng c bm trc tip t các con sông và kênh
mng vào ao l"ng/x' lý trc khi c dùng cho nuôi tôm. Nc t ao l"ng/x' lý c dùng 
thay nc trong ao tôm trong sut mùa v(. Tuy nhiên, nc thi thng chy th8ng ra sông và
kênh mng mà không qua x' lý. )iu này là mt trong nhng vn  áng lo ngi v ô nhim môi
trng. Bên cnh ó, mt im na c$ng cn c xem nh vic t gây ô nhim ó là các kênh cp
và thoát nc không t tiêu chun hoc không c nâng cp cho phù hp vi các h thng nuôi

bán thâm canh và thâm canh, trong khi c ch thu triu là lên xung mt n'a là bt quy lu&t,
ch8ng hn nh khi triu cng là hai ln trong ngày. )iu này làm cho nc chy t khu vc tri
tôm ra không hoà ra c vào nc ven bin. )c bit trong trng hp tôm b nhim bnh hàng
lot thì s lây nhim là h&u qu khó tránh kh+i trong khu vc nuôi tôm.

u vào chính-cung c3p gi ng

Nuôi tôm  các t#nh phía Nam

Din tích nuôi cùng vi mc  thâm canh tng lên ã dn n s ph( thuc ngày càng ln vào
ngun cung cp ging nhân to t tri ging. Hu ht các tri ging n%m  các t#nh min Trung t
)à N5ng n Bà Ra – V$ng Tàu. Khu vc này chim khong 70% t!ng s c s sn xut tôm
ging  Vit Nam. 20 - 25% li n%m  ng b%ng sông C'u Long và phn còn li  min B"c. Do
có khong 70% t!ng din tích nuôi tôm là  ng b%ng sông C'u Long nên vic mua bán con
ging gia các t#nh vt quá 15 t# con ging PL
15
trong nm 2000. Ri ro chính trong hot ng
thng mi này là vic dch chuyn và phát tán mm bnh gia các t#nh. Hin nay khong 65-75%
t!ng s con ging c s' d(ng  ng b%ng sông C'u Long có xut x t các t#nh min Trung
(Sinh và ng nghip, 2006). Các t#nh ven bin ng b%ng sông C'u Long to ra khong 7 t# con
Nc vào
Ao l"ng nc vào

Ao l"ng nc ra
Nc ra
Ao l"ng nc ra
Ao l"ng nc vào

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 60

ging hàng nm. 900 tri ging tôm  t#nh Cà Mau c xem nh vùng sn xut ging ln nht,
cung cp khong 4,1 t# con ging m i nm (Phng và ng nghip, 2006). Mc dù có s gia tng
áng k v s lng tri ging  Vit Nam và ng b%ng sông C'u Long trong nhng nm gn ây
nhng sn lng tôm ging hin nay cha áp ng c nhu cu xét v mt s lng và cht lng
cho ngh nuôi tôm (Hình 5&Hình 6).

Hình 5 Phát trin ng tôm  Vit Nam và ng b%ng sông C'u Long, 2004 (Phng và ng nghip. 2004)









Hình 6 S lng tôm ging  Vit Nam và ng b%ng sông C'u Long, 2004 (Phng và ng nghip. 2004)









Theo Trung tâm Khuyn ng Quc gia (2003-2004), chng trình sn xut ging cho nuôi trng
thu sn n nm 2010 ã c  trình vào tháng 7 nm 2004. K hoch t ra là s- có 35 t# tôm
ging. Vi d báo là nhu cu tôm ging s- tng, kh nng cung cp  tôm b m3 ã và ang tr
thành mt khó khn trong vic phát trin các tri ging. Hin ti, tt c các tri ging  Vit Nam

vn hoàn toàn da vào tôm b m3 trong t nhiên. Min Trung Vit Nam n!i ting là ni có ngun
tôm sú m3 thng c ng dân ánh b"t theo t hàng ca các tri ging. Nhu cu v tôm m3
ánh b"t trong t nhiên tng lên ang to nên áp lc ln i vi tr lng tôm b m3 trong t nhiên.
Theo Phng và ng nghip (2006), tôm b m3 hu nh c ánh b"t xa b b%ng li vét. Tuy
nhiên, ngun tôm b m3 này ngày càng tr nên khan him. Ch# t vài nm tr li ây, khong 11%
t!ng s tri ging ca t#nh Cà Mau s' d(ng ngun tôm b m3 t các h nuôi tôm. Nhu cu v tôm
b m3 tng lên hàng nm dn n giá tôm b m3 c$ng tng lên  ng b%ng sông C'u Long. Theo
ông Sinh (2004), giá trung bình ca tôm m3 ã tng áng k t khong 100.000 ng mt con tôm
m3 vào cui nhng nm 1980 lên 2-3 triu ng vào cui nhng nm 1990 và hin nay lên ti 5-6
triu ng mt con. Mt con tôm b m3 có th c s' d(ng  gây ging t 2-6 ln ri mi loi
b+ (Sinh, 2002). Cht lng tôm ging thp và nhu cu mang tính thi v( cao là vn  quan trng
nht hin nay i vi ngi nuôi tôm.

Nuôi tôm  các t#nh phía B%c

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1986 1995 1998 2000 2002
Shrimp hatchery development
Vietnam No. hatcheries
Mekong Delta No.
hatcheries
S phát tri(n ca các tri gi ng tôm
S lng các tri gi ng  Vit Nam
S lng các tri gi ng  BSCL

0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
1986 1990 1995 1997 1998 1999 200 0 2001 2002 2003
Quantity of shrimp seed
Vietnam No. PL (mil)
Mekong Delta No. PL (mil)
Mekong Delta Imported
S lng tôm gi ng
C nc (triu con)
)BSCL (triu con)
Nh&p khu ca )BSCL (triu con)

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 61

M&t  th ca các h thng khác nhau c$ng có s khác bit. H thng thâm canh có m&t  th
trong khong 15 n 25 con/m
2
, m&t  th ca h thng bán thâm canh là t 10-15 con/m
2
và m&t
 th ca h thng qung canh m rng thp hn nhiu, t 4 n 7 con/m
2
.

Lng thc n cung cp cho nuôi tôm thâm canh trung bình là 5,5 tn mt hecta mt nm. H

thng bán thâm canh và thâm canh u t lng thc n t 3,5 và 0,6 tn cho mt hecta mt nm.
Chi phí nhiên liu ca h thng thâm canh cao hn mt nhiu so vi h thng bán thâm canh và
qung canh. )i vi h thng thâm canh, nng lng không ch# s' d(ng cho chiu sáng và bm mà
còn cho c s(c khí. H thng bán thâm canh và qung canh ch# s' d(ng nng lng hoc du 
chiu sáng và bm nc. Chi phí nhiên liu dùng cho các h thng thâm canh, bán thâm canh và
qung canh trung bình ln lt là 6,2 và 1,5 t# ng mt hecta

u vào chính - thc 'n và qun lý thc 'n

Nuôi tôm  các t#nh phía Nam

Kho sát gn ây cho thy có 30 c s sn xut thc n liên doanh gia Vit Nam vi các công ty
nc ngoài cung cp khong 500.000 tn thc n cho nuôi trng thu sn trong nm 2000. Trong
nm 2001 con s này là 40 c s sn xut thc n và 85.000 tn, chim 55% t!ng nhu cu v thc
n cho nuôi trng thu sn. ) áp ng nhu cu thc n cho nuôi trng thu sn, khong 40.000
tn thc n c$ng ã c nh&p khu t Thái Lan, Hng Kông và )ài Loan. Phn còn li là t các
ni cung ng không rõ ngun gc và không ng ký (Sinh.2004). S liu không chính thc cho
thy có khong 120 loi thc n c mua bán trên th trng trong nm 2003 nhng ch# khong
70 loi c kim tra, ng ký và c phép mua bán (MOFI 2003). )n cui nm 2003, có 15
doanh nghip ln và 20-30 doanh nghip va và nh+ tham gia vào sn xut và kinh doanh thc n
thu sn  Vit Nam vi t!ng nng sut là 250.000 tn thc n cho tôm và 100.000 tn cho cá m i
nm. Nhu cu v thc n c d oán là 300.000 trong nm 2004. ) t c các m(c tiêu quc
gia v m cho nhân dân n nm 2010, cn có khong 0,5-1 triu tn thc n thu sn m i nm.

Chi phí v thc n cho nuôi tôm  Vit Nam tip t(c cao hn so vi Thái Lan (0,9 ôla/kg so vi
0,75 ôla/kg). T!ng s thc n s' d(ng cho tôm  Vit Nam c tính khong 13.000 tn nm 2002
và sn lng cá tp dùng cho thu sn khong 5.000 tn m i nm.

, ng b%ng sông C'u Long, ngi nuôi tôm ã dùng thc n công nghip (dng viên) ca các
công ty liên doanh vi Vit Nam. Cht lng ca thc n cho tôm ph( thuc vào nhà sn xut.

Nhìn chung, hàm lng thc n bao gm 35-40% m, 5-7% axit béo, 9-11% nc và các vitamin
và khoáng cht. Giá c ca thc n bin ng t 16.000 n 19.000 ng/kg tu0 theo cht lng
thc n.

) qun lý tt ngh nuôi tôm, v mt qun lý môi trng và gim chi phí sn xut, qun lý thc n
cho nuôi tôm c xem là k* thu&t quan trng nht i vi nuôi tôm có hiu qu  ng b%ng sông
C'u Long vì chi phí cho thc n chim khong 60% t!ng chi phí nuôi tôm. )iu ó c biu hin
qua FCR (T# l chuyn hoá thc n) trong h thng nuôi tôm. )i vi các h thng nuôi bán thâm
canh và thâm canh, FCR trung bình ca các tri tôm bin !i t 1,7 n 2 (ph+ng vn không chính
thc).

Nuôi tôm ven bin  các t#nh phía B%c

Bng di ây mô t các u vào ch yu i vi nuôi tôm  phía B"c, bao gm vic s' d(ng
ging, thc n, hoá cht và lao ng.


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 62

Bng 18 )u vào chính cho nuôi tôm
u vào m;i hecta n v/ Thâm canh Bán thâm canh Qung canh
Tôm sú ging PL15/hecta/nm (.000.) 150-250 100-150 40-70
Thc n Kg/hecta/nm 5.500 3.500 600
Nhiên liu Triu ng/hecta/nm 6 2 1,5
Hoá cht Triu ng/hecta/nm 6-8 5-6 3-4
Chi phí bo d.ng Triu ng/hecta/nm 5-7 4-5 2-3
S lao ng Ngày công/hecta/nm 450-500 250-300 150-200
Chi phí (thuê lao ng) Triu ng/hecta/nm 5 2.5 0,5

S7 d)ng các u vào/ngun lc khác

Nuôi tôm ven bin  các t#nh phía Nam

Liên quan n hoá cht/thuc thú y s' d(ng cho nuôi trng thu sn, theo NAFIQAVED (2003), có
1.361 n ng ký sn xut và 199 ng ký nh&p khu hoá cht/thuc thú y dùng cho nuôi trng
thu sn. Trong s này, 340 sn phm có kháng sinh (304 sn xut  Vit Nam và 34 nh&p khu).
Hoá cht/thuc thú y c nh&p khu ã tng rt nhanh t 146 tn và 3.500 lít nm 2001 lên n
123.000 tn và 200.000 lít nm 2003. Mc dù ã có Ngh nh s 18/202/Q)-BTS do B Thu sn
ban hành ngày 3/6/2003 (2003) v th t(c kim tra và th' nghim ging, thc n và hoá cht/thuc
thú y s' d(ng cho nuôi trng thu sn, tính n ht nm 2003 ch# mi có 53 sn phm c báo
cáo.

Trong quá trình nuôi tôm, hoá cht/thuc thú y c s' d(ng cho nuôi tôm có liên quan ti các vn
 v môi trng và s an toàn v sinh ca sn phm tôm. )c bit i vi các h thng bán thâm
canh và thâm canh  ng b%ng sông C'u Long, chi phí cho hoá cht/thuc thú y thng chim
khong 14-15% t!ng chi phí nuôi tôm. Các nghiên cu ca Trinh (2004), Nga (2004) và Tun
(2004) cho thy có vic s' d(ng hoá cht/thuc thú y cho nuôi trng thu sn có xu hng tng lên,
c bit i vi nuôi tôm thâm canh dc theo ven bin ng b%ng sông C'u Long.

Nuôi tôm sinh thái có th là mt u im khác giúp gii quyt các vn  th trng liên quan n
s thích ca khách hàng và gim nhng ri ro do hoá cht/thuc thú y gây nên.

Các yu t u vào khác cho nuôi tôm trong h thng nuôi tôm  ng b%ng sông C'u Long ch8ng
hn nh chi phí cho du chy gung nc, thit b (gung quay), nhân công và lãi sut ngân hàng
chim khong 10% t!ng chi phí nuôi tôm.

Nuôi tôm ven bin ti các t#nh phía B%c

Các chi phí v hoá cht và bo d.ng chim t# l không ln trong t!ng chi phí ca các tri nuôi tôm.

Chi phí cho hoá cht s' d(ng cho thâm canh, bán thâm canh và qung canh là 6-8, 5-6 và 3-4 triu
ng m i nm. Chi phí bo d.ng khong 2 n 7 triu ng mt hecta.

Nhân công cho h thng thâm canh là khong 450 n 500 ngày công cho mt hecta bao gm lao
ng ca gia ình và lao ng làm thuê. Chi phí thuê lao ng ca mt tri thâm canh khong 5
triu ng mt hecta. S ngày công trên m i hecta ca h thng bán thâm canh là t 250 n 300
và chi phí thuê nhân công là 2,5 triu ng. Tri qung canh s' d(ng 150 n 200 ngày công trên
m i hecta cho nuôi tôm vi ch yu là lao ng ca gia ình và ch# tr 0,5 triu ng  thuê lao
ng.

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 63


Nh.ng ri ro

Nuôi tôm ven bin ti các t#nh phía Nam

Bnh tôm ang là vn  ln nht  ng b%ng sông C'u Long, và 61.5% ngi nuôi tôm làm n
thua l trong nm 2005 (Sinh và ng nghip, 2006). Hin nay, tôm ang là mt hàng thu sn
quan trng nht, c bit là  các t#nh ven bin; tuy nhiên, ây c$ng là hot ng có mc ri ro cao
nht.

Thông tin và s liu thng kê cho thy trung bình 36% trong nm 2001 và 56,2% trong nm 2002
t!ng din tích nuôi tôm ca Vit Nam b nh hng ca nhiu loi dch bnh khác nhau. Trong
nm 2003 có khong 36% (156.841 hecta) t!ng din tích nuôi tôm  ng b%ng sông C'u Long
chu l . Trung bình, khong 25-30% s ngi nuôi tôm  Vit Nam chu l ròng hàng nm (Sinh,
2004). H thng Lúa-Tôm c xem là mt h thng phù hp i vi mt s t#nh nuôi tôm là ch
yu  ng b%ng sông C'u Long, tuy nhiên, h thng này dng nh ôi lúc phi i mt vi thua
l .

S nông dân nuôi tôm thua l  t#nh Sóc Trng tng lên n 58% trong nm 2002 khi nhiu ngi
trong s h không trng lúa na. Nm 2003, con s ngi thua l là 28,1%, do áp d(ng mt s ci
tin trong luân canh lúa-tôm và qun lý ngun nc. Theo S Thu sn Sóc Trng (2004), t# l các
h nuôi tôm làm n thua l là 48%  huyn M* Xuyên và 47 %  huyn V/nh Châu trong nm
2003 (S Thu sn Sóc Trng, 2005a). Bnh m tr"ng ang là vn  nghiêm trng nht i vi
ngh nuôi tôm vi 60-70% ao tôm b nhim bnh. Xp x# 21.322 hecta (43,6% t!ng din tích nuôi
tôm) b tht thu trong nm 2004 (S Thu sn Sóc Trng, 2005b). , t#nh Bc Liêu, ngi nuôi tôm
c$ng phi i mt vi vn  dch bnh tôm. Nm 2005, s h b các triu chng bnh vàng u là
5,2% và bnh m tr"ng là 68,7%(D$ng, 2006)

Bng 19
Phân tích  nhy ca nuôi tôm thâm canh ti Sóc Trng 2006 vi các kch bn tác ng bên ngoài khác nhau.
Phn u ca bng minh ha tác ng duy nht ca yu tô bên ngoài n li nhu&n ròng hàng nm thí d( nh gim giá
u b, tng chi phí thc n và du. Phn th hai ca bng minh ho 3 kch bn vi nhiu tác ng khác nhau

Các k/ch bn vi mt tác ng bên ngoài duy nh3t
Giá u b C s 2006 Gim 20% Gim 30% Gim 40% n v/
Li nhun ròng hàng nm
(ANP) 236.940 140.940 92.940 44.940
*'000
ng/ha/nm
T l phn trm tác ng
n ANP -41% -61% -81%
Giá thc 'n C s 2006 T'ng 20% T'ng 40% T'ng 60% n v/
Li nhun ròng hàng nm
(ANP) 236.940 212.540 188.140 163.740
*'000
ng/ha/nm
T l phn trm tác ng
n ANP -10% -21% -31%

Giá du C s 2006 t'ng 20% t'ng 50% t'ng 100% n v/
Li nhun ròng hàng nm
(ANP) 236.940 235.020 232.140 227.340
*'000
ng/ha/nm
T l phn trm tác ng
n ANP -1% -2% -4%

Các k/ch bn vi nhi!u tác ng bên ngoài
cùng lúc FGV -20% FGV -30% FGV -40%


Du +50% Du +50% Du +50%


C s 2006 Giá thc 'n Giá thc 'n Giá thc 'n n v/