Kỹ thuật vi sinh vật an toàn

x
69
x
PHҪN IV
Kӻ thuұt vi sinh vұt an toàn
x
70
x
x
71
x
12. Kӻ thuұt phòng thí nghiӋm
Sai sót do con ngѭӡi, yӃu kém vӅ kӻ thuұt trong phòng thí nghiӋm và sӱ dөng
thiӃt bӏ không ÿúng là nguyên nhân chính gây ra các tәn thѭѫng và nhiӉm trùng
do công viӋc. Chѭѫng này cung cҩp tóm tҳt các phѭѫng pháp kӻ thuұt nhҵm tránh
hoһc giҧm thiӇu nhӳng vҩn ÿӅ thѭӡng gһp nhҩt trong thӵc tӃ.
An toàn xӱ lý mүu trong phòng thí nghiӋm
Thu thұp, vұn chuyӇn và thao tác mүu trong phòng thí nghiӋm không ÿúng quy
cách là nguy cѫ lây nhiӉm cho ngѭӡi thӵc hiӋn.
V̵t chͱa m̳u
Vұt chӭa mүu có thӇ bҵng thӫy tinh hoһc tӕt nhҩt là nhӵa tәng hӧp. Vұt chӭa cҫn
bӅn và không ÿѭӧc rò rӍ khi ÿұy nҳp hoһc nút chai ÿúng cách. Không ÿӇ mүu
dính ngoài vұt chӭa. Vұt chӭa cҫn dán nhãn chính xác ÿӇ dӉ nhұn biӃt. Nhӳng
yêu cҫu cӫa mүu hay các phiӃu ghi ÿһc ÿiӇm kӻ thuұt không ÿѭӧc dán ӣ ngoài vұt
chӭa mà cҫn ÿӇ riêng ra, tӕt nhҩt là trong phong bì chӕng thҩm nѭӟc.
V̵n chuy͋n m̳u trong phòng thí nghi͏m
ĈӇ tránh vô ý làm rò rӍ hoһc ÿә mүu nên dùng vұt chӭa thӭ hai là các hӝp có rãnh
vһn kín và ÿӇ các hӝp ÿӵng mүu luôn thҷng ÿӭng. Vұt chӭa thӭ hai này có thӇ
bҵng kim loҥi hoһc nhӵa tәng hӧp, có thӇ hҩp ÿѭӧc hoһc chӏu ÿѭӧc tác ÿӝng cӫa
hóa chҩt tҭy rӱa và nҳp cҫn có mӝt miӃng ÿӋm kín. Cҫn diӋt trùng mӝt cách
thѭӡng xuyên.

Nh̵n m̳u
Các phòng thí nghiӋm phҧi nhұn sӕ lѭӧng mүu lӟn nên thiӃt kӃ mӝt phòng hoһc
mӝt khu vӵc riêng biӋt cho viӋc này.
Mͧ gói m̳u
Nhӳng ngѭӡi nhұn và mӣ mүu cҫn phҧi có kiӃn thӭc vӅ các nguy cѫ tiӅm ҭn ÿӕi
vӟi sӭc khӓe và cҫn ÿѭӧc ÿào tҥo ÿӇ thӵc hiӋn các phòng ngӯa cѫ bҧn (2), ÿһc
biӋt khi xӱ lý các vұt chӭa bӏ vӥ hoһc rò rӍ. Các vұt chӭa mүu quan trӑng nên mӣ
trong tӫ an toàn sinh hӑc và có sҹn các chҩt diӋt trùng.
Sӱ dөng pi-pét và dөng cө hӛ trӧ hút mүu
1. Luôn sӱ dөng mӝt dөng cө hӛ trӧ hút mүu. Cҩm hút mүu bҵng miӋng.
2. Tҩt cҧ pi-pét cҫn có nút bông không thҩm ÿӇ giҧm làm nhiӉm bҭn các
thiӃt bӏ hút..
x
72
x
3. Không bao giӡÿѭӧc thәi không khí vào trong chҩt lӓng có chӭa các tác
nhân nhiӉm trùng.
4. Không nên trӝn các mүu nhiӉm trùng bҵng cách hút và thәi luân phiên
qua mӝt pi-pét.
5. Không ÿѭӧc dùng pi-pét thәi mҥnh vào chҩt lӓng.
6. Dùng pi-pét hai vҥch tӕt hѫn các loҥi khác vì nó không yêu cҫu thәi giӑt
cuӕi cùng.
7. Pi-pét nhiӉm trùng cҫn ngâm chìm hoàn toàn trong mӝt chҩt diӋt trùng
thích hӧp trong mӝt vұt chӭa không dӉ vӥ vӟi mӝt khoҧng thӡi gian thích
hӧp trѭӟc khi thҧi bӓ.
8. Nên ÿһt vұt chӭa pi-pét thҧi bӓ bên trong tӫ an toàn sinh hӑc.
9. Không ÿѭӧc dùng bѫm kim tiêm dѭӟi da ÿӇ hút.
10. Có thӇ dùng pi-pét làm dөng cө mӣ lӑ có vách ngăn, tránh dùng bѫm kim
tiêm dѭӟi da.
11.

ĈӇ tránh làm rѫi các vұt liӋu nhiӉm trùng tӯ pi-pét cҫn ÿһt mӝt vұt liӋu
hút thҩm trên bӅ mһt làm viӋc và sau khi sӱ dөng cҫn hӫy bӓ nhѭ chҩt thҧi
nhiӉm trùng.
Tránh rѫi vãi vұt liӋu nhiӉm trùng
1. ĈӇ tránh rѫi vãi, vòng cҩy chuyӇn vi sinh vұt nên có ÿѭӡng kính 2- 3 mm
và hoàn toàn khép kín. Cán vòng cҩy không ÿѭӧc dài hѫn 6 cm ÿӇ giҧm
sӵ dao ÿӝng.
2. Tránh nguy cѫ bҳn tung tóe vұt liӋu nhiӉm trùng trên ngӑn lӱa ÿèn
Bunsen bҵng cách sӱ dөng lò nung ÿiӋn nhӓÿѭӧc bao quanh ÿӇ tiӋt trùng
vòng cҩy chuyӇn. Loҥi vòng cҩy chuyӇn dùng mӝt lҫn thì thích hӧp hѫn.
3. Cҫn cҭn thұn khi làm khô các mүu ÿӡm ÿӇ tránh sinh khí dung.
4. Nhӳng mүu vұt và vi khuҭn cҩy thҧi bӓ cҫn thanh trùng hoһc/và vӭt bӓ
nên ÿһt trong các vұt chӭa không rò rӍ, nhѭ túi ÿӵng chҩt thҧi cӫa phòng
thí nghiӋm. MiӋng túi cҫn buӝc chһt (có thӇ bҵng dây nӗi hҩp) trѭӟc khi
vӭt vào thùng chӭa chҩt thҧi.
5. Khu vӵc làm viӋc cҫn tҭy trùng bҵng chҩt tҭy thích hӧp vào cuӕi mӛi buәi
làm viӋc.
6.
ĈӇ biӃt thêm thông tin, xem thêm tài liӋu tham khҧo sӕ (12).
Sӱ dөng tӫ an toàn sinh hӑc
1. Cách sӱ dөng và hҥn chӃ cӫa tӫ an toàn sinh hӑc nên ÿѭӧc giҧi thích cho
tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi có thӇ sӱ dөng (xem chѭѫng 10) vӟi sӵ tham khҧo các
tiêu chuҭn quӕc gia và tài liӋu có liên quan. ViӃt thành thѭӡng qui hay
phát cho nhân viên sә tay sӱ dөng hoһc sә tay an toàn. Cө thӇ, cҫn biӃt rõ
là tӫ an toàn sinh hӑc không bҧo vӋ ngѭӡi làm viӋc khӓi nhӳng ÿә vӥ hay
kӻ thuұt yӃu.
2. Không s
ӱ dөng tӫ an toàn sinh hӑc trӯ khi nó ÿang hoҥt ÿӝng tӕt.
x
73

x
3. Không mӣ ô kính quan sát khi ÿang sӱ dөng tӫ an toàn sinh hӑc.
4. Dөng cө và vұt liӋu trong tӫ phҧi giӳӣ mӭc tӕi thiӇu. Luӗng không khí ӣ
bӝ phұn thông gió phía sau không bӏ cҧn trӣ.
5. Không dùng ÿèn Bunsen trong tӫ an toàn sinh hӑc. Sӭc nóng sӁ làm ÿәi
hѭӟng dòng khí và có thӇ làm hӓng bӝ lӑc. Có thӇ dùng lò vi ÿӕt ÿiӋn tӱ
nhѭng vòng cҩy chuyӇn vô trùng dùng mӝt lҫn thì tӕt hѫn.
6. Mӑi viӋc cҫn tiӃn hành ӣ giӳa hoһc phҫn sau cӫa bӅ mһt làm viӋc và có
thӇ nhìn thҩy ÿѭӧc qua ô kính quan sát.
7. Hҥn chӃÿi lҥi phía sau ngѭӡi ÿang vұn hành tӫ.
8. Ngѭӡi vұn hành tӫ không nên cӱÿӝng cánh tay nhiӅu vì sӁ làm nhiӉu
dòng khí.
9. Không ÿӇ giҩy ghi chú, ӕng hút hay các vұt liӋu khác làm tҳc nghӁn lѭӟi
khí vì sӁ làm phá vӥ dòng khí, có thӇ gây ra nhiӉm khuҭn vұt liӋu và phѫi
nhiӉm cho ngѭӡi làm viӋc.
10. BӅ mһt tӫ cҫn lau chùi bҵng mӝt chҩt tҭy trùng thích hӧp sau khi hoàn
thành công viӋc vào cuӕi ngày làm viӋc.
11. Quҥt gió cӫa tӫ phҧi chҥy ít nhҩt 5 phút trѭӟc khi làm viӋc và sau khi
công viӋc hoàn thành.
12. Không ÿӇ giҩy tӡ làm viӋc trong tӫ.
ĈӇ biӃt thêm chi tiӃt, xem chѭѫng 10.
Tránh nuӕt phҧi và ÿӇ các vұt nhiӉm trùng dính vào da và mҳt
1. Nhӳng giӑt và hҥt lӟn (ÿѭӡng kính >5µm ) sinh ra trong khi thao tác vi
sinh sӁ nhanh chóng bám dính lên mһt làm viӋc và tay ngѭӡi thao tác.
Nên mang găng tay dùng mӝt lҫn. Nhân viên phòng thí nghiӋm nên tránh
chҥm tay vào miӋng, mҳt, mһt.
2. Không ăn, uӕng và trӳ thӵc phҭm trong phòng thí nghiӋm.
3. Không ngұm bút, bút chì, kҽo cao su trong phòng thí nghiӋm.
4. Không sӱ dөng mӻ phҭm trong phòng thí nghiӋm.
5. Cҫn che hoһc dùng cách khác ÿӇ bҧo vӋ mһt, mҳt và miӋng trong bҩt cӭ

hoҥt ÿӝng nào có thӇ gây văng bҳn các vұt có nguy cѫ nhiӉm khuҭn.
Tránh các vұt nhiӉm trùng ÿâm phҧi
1. Cҫn cҭn thұn theo ÿúng tiêu chuҭn thӵc hành ÿӇ tránh bӏ thӫy tinh vӥ hoһc
sӭt làm tәn thѭѫng. NӃu có thӇ, nên thay thӃ dөng cө thӫy tinh bҵng nhӵa
tәng hӧp.
2. Tәn thѭѫng có thӇ do các vұt sҳc nhӑn nhѭ kim tiêm dѭӟi da, pipet
Pasteur (ӕng tiӋt trùng) thӫy tinh hay mҧnh vӥ thӫy tinh ÿâm phҧi.
3. Có thӇ làm giҧm nhӳng tәn thѭѫng do kim tiêm bҵng cách (a) hҥn chӃ tӕi
ÿa viӋc sӱ dөng bѫm kim tiêm (ví dө có thӇ sӱ dөng các thiӃt bӏ mӣ lӑ có
vách ngăn ÿѫn giҧn sҹn có và pi-pét thay cho bѫm và kim tiêm); hoһc (b)
sӱ dөng các thiӃt bӏ sҳc nhӑn an toàn khi cҫn phҧi dùng bѫm và kim tiêm.
x
74
x
4. Không bao giӡÿұy nҳp kim tiêm. Nhӳng vұt dөng dùng mӝt lҫn nên vӭt
bӓ trong vұt chӭa chuyên dөng chӕng thҩm/chӕng thӫng có nҳp ÿұy.
5. Dùng pi-pét Pasteur bҵng nhӵa tәng hӧp thay cho pi-pét bҵng thӫy tinh.
Tách huyӃt thanh
1. ChӍ nhӳng nhân viên ÿѭӧc ÿào tҥo tӕt mӟi thӵc hiӋn công viӋc này.
2. Cҫn ÿeo găng tay và các thiӃt bӏ bҧo vӋ mҳt và niêm mҥc.
3. ChӍ có thӇ tránh hay giӟi hҥn chӃ sӵ văng bҳn và sinh khí dung bҵng thao
tác kӻ thuұt thí nghiӋm tӕt. Máu và huyӃt thanh phҧi hút cҭn thұn, không
rӟt. Cҩm hút bҵng miӋng.
4. Sau khi sӱ dөng, ngâm chìm hoàn toàn pi-pét trong chҩt diӋt trùng phù
hӧp vӟi mӝt thӡi gian hӧp lý trѭӟc khi vӭt bӓ hoһc rӱa và thanh trùng ÿӇ
tái sӱ dөng.
5. Nhӳng ӕng ÿӵng mүu thҧi còn máu ÿông ... (ÿã bӏ thay nҳp) nên ÿһt vào
vұt chӭa thích hӧp không rò rӍÿӇ thanh trùng và/hoһc thiêu hӫy.
6. Nên có sҹn chҩt tҭy trùng thích hӧp ÿӇ làm sҥch các vӃt ÿә và rѫi vãi
(xem chѭѫng 14).

Sӱ dөng máy ly tâm
1. Thӵc hiӋn chính xác vӅ mһt kӻ thuұt là ÿiӅu tiên quyӃt cӫa an toàn vi sinh
trong viӋc sӱ dөng máy ly tâm phòng thí nghiӋm.
2. Máy ly tâm cҫn sӱ dөng theo hѭӟng dүn cӫa nhà sҧn xuҩt.
3. Máy ly tâm cҫn ÿһt ӣÿӝ cao cho phép ngѭӡi làm viӋc thҩy rõ bên trong
bát ÿһt trөc quay và thùng ÿӇ ӕng ly tâm.
4. Ӕng nghiӋm ly tâm và vұt ÿӵng mүu dùng trong máy ly tâm nên làm bҵng
thӫy tinh dày, tӕt nhҩt là nhӵa tәng hӧp và nên kiӇm tra lӛi trѭӟc khi
dùng.
5. Ӕng nghiӋm và vұt ÿӵng mүu luôn ÿұy kín nҳp (nên dùng ӕng nghiӋm có
nҳp vһn) ÿӇ ly tâm.
6. Thùng ÿһt ӕng nghiӋm phҧi sҳp xӃp, dàn ÿӅu, bӏt kín và mӣ ra trong tӫ an
toàn sinh hӑc.
7. Thùng ÿһt ӕng nghiӋm và trөc quay nên xӃp thành tӯng ÿôi theo trӑng
lѭӧng, ӕng nghiӋm ÿһt cân bҵng.
8. Hѭӟng dүn cӫa nhà sҧn xuҩt nên qui ÿӏnh khoҧng cách tӯ mһt chҩt lӓng
ÿӃn mép ӕng nghiӋm.
9. Nên sӱ dөng nѭӟc cҩt hay cӗn (propanol, 70%) ÿӇ cân bҵng nhӳng thùng
ÿӵng ӕng nghiӋm trӕng. Không nên sӱ dөng dung dӏch muӕi hay
hypochlorite vì chúng ăn mòn kim loҥi.
10. Phҧi sӱ dөng thùng có nҳp ÿұy (chén an toàn) ÿӕi vӟi các vi sinh vұt
Nhóm nguy cѫ 3 và 4.
11. Khi sӱ dөng máy ly tâm có roto nghiêng, phҧi chú ý không ÿӇ các ӕng
nghiӋm quá ÿҫy ÿӇ tránh bӏ tràn.
x
75
x
12. Cҫn kiӇm tra hҵng ngày nhӳng vӃt màu hay vӃt bҭn ӣ ngang mӭc roto ӣ
phҫn bên trong bát cӫa máy ly tâm. NӃu có vӃt màu hay vӃt bҭn thì cҫn
ÿánh giá lҥi các qui trình thao tác.

13. Cҫn kiӇm tra hҵng ngày nhӳng dҩu hiӋu ăn mòn và rҥn nӭt nhӓ cӫa roto
và thùng ÿӵng ӕng nghiӋm.
14. Giá ÿӵng ӕng nghiӋm, roto và bát cӫa máy ly tâm cҫn tҭy trùng sau mӛi
lҫn sӱ dөng.
15. Sau khi sӱ dөng, nên úp thùng ÿӵng ӕng nghiӋm ÿӇ cho khô.
16. Nhӳng hҥt nhiӉm khuҭn lan truyӅn trong không khí có thӇ phát tán khi sӱ
dөng máy ly tâm. Các hҥt này di chuyӇn vӟi vұn tӕc rҩt lӟn khiӃn dòng
khí cӫa tӫ an toàn sinh hӑc không thӇ giӳ chúng lҥi nӃu máy ly tâm ÿѭӧc
ÿһt trong tӫ an toàn sinh hӑc cҩp I hay cҩp II truyӅn thӕng mӣ phía trѭӟc.
Máy ly tâm kín ÿһt trong tӫ an toàn cҩp III ngăn chһn khí dung phát tán
rӝng rãi. Tuy nhiên, thao tác sӱ dөng máy ly tâm tӕt và ӕng nghiӋm có
nҳp an toàn giúp bҧo vӋ hӳu hiӋu khӓi khí dung nhiӉm trùng và các hҥt
phân tán.
Sӱ dөng máy trӝn, máy lҳc, máy nghiӅn và máy siêu âm
1. Không nên sӱ dөng máy trӝn cho gia ÿình trong phòng thí nghiӋm vì nó
có thӇ rò rӍ hoһc tҥo ra khí dung. Máy trӝn và máy trӝn kiӇu nhu ÿӝng tiêu
hóa cho phòng thí nghiӋm an toàn hѫn.
2. Nҳp và chén hay chai lӑ cҫn trong tình trҥng tӕt và không rҥn nӭt hay méo
mó. Nút ÿұy cҫn vӯa khít và nhӳng miӃng ÿӋm cҫn trong tình trҥng tӕt.
3. Máy trӝn mүu, máy lҳc và máy siêu âm hoҥt ÿӝng sinh ra áp suҩt trong
ӕng. Khí dung chӭa vұt nhiӉm khuҭn có thӇ thoát ra tӯ khe giӳa nҳp ÿұy
và ӕng. Nên sӱ dөng ӕng làm bҵng nhӵa tәng hӧp, ÿһc biӋt là bҵng
polytetrafluoroethylene (PTFE), vì thӫy tinh có thӇ vӥ, phóng thích vұt
nhiӉm khuҭn và có thӇ làm tәn thѭѫng ngѭӡi thao tác.
4. Máy trӝn mүu, máy lҳc và máy siêu âm ÿang sӱ dөng cҫn phӫ mӝt bao
nhӵa tәng hӧp trong suӕt và chҳc chҳn. Vӓ bao cҫn tҭy trùng sau khi sӱ
dөng. NӃu có thӇ, nên vұn hành các loҥi máy trong vӓ nhӵa tәng hӧp
trong tӫ an toàn sinh hӑc.
5. Cuӕi quá trình thao tác, các vұt chӭa mүu nên mӣ trong tӫ an toàn sinh
hӑc.

6. Bҧo vӋ thính giác cho ngѭӡi sӱ dөng máy siêu âm.
Sӱ dөng máy nghiӅn mô
1. Nên ÿeo găng và dùng vұt liӋu hút nѭӟc ÿӇ cҫm máy nghiӅn mô bҵng thӫy
tinh. Máy nghiӅn mô bҵng nhӵa tәng hӧp (PTFE) thì an toàn.
2. Máy nghiӅn mô nên vұn hành và mӣ trong tӫ an toàn sinh hӑc.
x
76
x
Bҧo dѭӥng và sӱ dөng tӫ lҥnh và tӫÿông
1. Nên rã ÿông và lau chùi ÿӏnh kǤ tӫ lҥnh, tӫÿông nhanh và tӫÿӵng carbon
dioxide rҳn (ÿá khô) và vӭt bӓ nhӳng ӕng thuӕc tiêm, ӕng nghiӋm vv... bӏ
vӥ. Khi lau chùi, cҫn ÿeo ÿӗ bҧo hӝ mһt và găng tay cao su loҥi bӅn. Sau
khi lau chùi, mһt trong cӫa tӫ cҫn khӱ trùng.
2. Tҩt cҧ nhӳng vұt chӭa mүu trong tӫ lҥnh v.v... nên dán nhãn rõ ràng vӟi
tên khoa hӑc cӫa chҩt, ngày cҩt giӳ và tên ngѭӡi cҩt giӳ. Nhӳng vұt không
có nhãn và hӃt hҥn nên thanh trùng và vӭt bӓ.
3. Phҧi giӳ bҧn kiӇm kê nhӳng vұt trong tӫÿông.
4. Không bҧo quҧn dung dӏch dӉ cháy trong tӫ lҥnh trӯ tӫ chӕng nә. Ghi chú
vӅ tác ÿӝng này nên dán trên cánh tӫ lҥnh.
Mӣӕng thuӕc chӭa vұt nhiӉm trùng ÿông khô
Cҫn thұn trӑng khi mӣ các ӕng thuӕc chӭa nhӳng vұt liӋu ÿông khô vì mӝt ít vұt
liӋu bên trong ӕng có thӇ phát tán ra không khí dѭӟi ÿiӅu kiӋn áp suҩt trong ӕng
thҩp và sӵ ùa vào ÿӝt ngӝt cӫa dòng khí trong không khí. Ӕng thuӕc luôn cҫn mӣ
trong tӫ an toàn sinh hӑc theo nhӳng qui trình sau:
1. Ĉҫu tiên khӱ khuҭn mһt ngoài ӕng.
2. GiNJa thành dҩu trên ӕng vӅ phía nӱa có nút bông hoһc nút giҩy, nӃu có.
3. Giӳӕng thuӕc bҵng nút bông có thҩm cӗn tҥi vӏ trí bҿӕng ÿӇ bҧo vӋ tay.
4. Gӥ bӓ phҫn ÿҫu ӕng mӝt cách nhҽ nhàng và xӱ lý nhѭ vӟi vұt bӏ nhiӉm
khuҭn.
5. NӃu nút vүn còn trên ӕng, gӥ bӓ nó bҵng kҽp vô khuҭn.

6. Thêm dung dӏch tҥo dӏch huyӅn phù vào ӕng mӝt cách chұm rãi ÿӇ tránh
tҥo bӑt.
Bҧo quҧn ӕng chӭa vұt liӋu nhiӉm trùng
Không bao giӡÿѭӧc nhúng ӕng thuӕc chӭa vұt liӋu nhiӉm trùng vào nitѫ lӓng vì
ӕng thuӕc nӭt hoһc không bӏt kín có thӇ vӥ hoһc nә khi di chuyӇn. NӃu ӕng thuӕc
cҫn ÿѭӧc bҧo quҧn ӣ nhiӋt ÿӝ thҩp thì nên cҩt giӳӣ thӇ khí phía trên ni tѫ lӓng.
NӃu không, vұt nhiӉm trùng cҫn giӳ trong tӫÿông lҥnh nhanh cѫ hӑc hoһc trên ÿá
khô. Nhân viên phòng thí nghiӋm nên mang ÿӗ bҧo vӋ mҳt và tay khi lҩy ӕng
thuӕc ra khӓi nѫi bҧo quҧn lҥnh.
Mһt ngoài ӕng thuӕc lѭu giӳ theo phѭѫng cách này nên khӱ trùng khi lҩy ӕng ra
khӓi nѫi bҧo quҧn.
Phòng ngӯa chuҭn khӓi mүu máu dӏch tiӃt, mô, và dӏch cѫ thӇ khác
Phòng ngӯa chuҭn (bao gӗm “các biӋn pháp phòng ngӯa chung” (19) ÿѭӧc ÿѭa ra
nhҵm làm giҧm nguy cѫ lan truyӅn vi sinh vұt tӯ cҧ nguӗn nhiӉm trùng xác ÿӏnh
và chѭa xác ÿӏnh (2).
Thu th̵p, dán nhãn và v̵n chuy͋n m̳u
1. Luôn tuân thӫ các phòng ngӯa chuҭn (2); ÿeo găng tay trong tҩt cҧ các qui
trình.
x
77
x
2. Nên ÿӇ nhân viên ÿѭӧc ÿào tҥo thu thұp mүu máu bӋnh nhân và ÿӝng vұt.
3. Ĉӕi vӟi lҩy máu tƭnh mҥch, nên dùng dөng cө hút chân không an toàn
thay cho bѫm và kim tiêm thông thѭӡng, dөng cө này cho phép lҩy máu
trӵc tiӃp vào ӕng nghiӋm vұn chuyӇn có nҳp ÿұy và/hoһc ӕng nghiӋm
nuôi cҩy, và tӵ hӫy kim sau khi dùng.
4. Các ӕng nghiӋm nên ÿһt trong vұt chӭa thích hӧp ÿӇ vұn chuyӇn ÿӃn
phòng thí nghiӋm (xem chѭѫng 15 vӅ yêu cҫu vұn chuyӇn) và trong các
cѫ sӣ phòng thí nghiӋm (xem phҫn Vұn chuyӇn mүu trong các cѫ sӣ
phòng thí nghiӋm cӫa chѭѫng này). PhiӃu yêu cҫu nên ÿһt riêng trong túi

hoһc phong bì không thҩm nѭӟc.
5. Ngѭӡi nhұn mүu không nên mӣ các túi này.
Mͧ m̳u và các ͙ng ÿ͹ng m̳u
1. Nên mӣ các ӕng ÿӵng mүu trong tӫ an toàn sinh hӑc.
2. Phҧi ÿeo găng tay. Nên dùng vұt bҧo vӋ mҳt và niêm mҥc (kính bҧo hӝ
hoһc mһt nҥ).
3. Nên ÿeo tҥp dӅ bҵng nhӵa tәng hӧp ngoài quҫn áo bҧo hӝ.
4. Các nút chai cҫn giӳ bҵng mӝt mҧnh giҩy hoһc gҥc ÿӇ tránh văng bҳn.
Thͯy tinh và "v̵t s̷c nh͕n"
1. NӃu có thӇ, nên dùng nhӵa tәng hӧp thay cho thӫy tinh. ChӍ dùng loҥi
thӫy tinh phòng thí nghiӋm (borosilicate) và phҧi vӭt bӓ bҩt cӭ vұt dөng
nào bӏ nӭt hoһc vӥ.
2. Không ÿѭӧc dùng kim tiêm dѭӟi da nhѭ pi-pét (xem phҫn Tránh bӏ các
vұt liӋu nhiӉm khuҭn ÿâm phҧi ӣ chѭѫng này).
Tiêu b̫n và b͏nh pẖm ÿ͋ soi kính hi͋n vi
Cӕÿӏnh và nhuӝm mүu máu, ÿӡm và phân ÿӇ soi bҵng kính hiӇn vi không diӋt
ÿѭӧc tҩt cҧ các vi sinh vұt hoһc vi rút cӫa mүu bӋnh phҭm. Các tiêu bҧn và bӋnh
phҭm này nên thao tác bҵng kҽp, lѭu giӳÿúng cách và khӱ khuҭn và/hoһc thanh
trùng trѭӟc khi vӭt bӓ.
Thi͇t b͓ t͹ÿ͡ng (máy siêu âm, máy tr͡n xoáy)
1. ThiӃt bӏ cҫn khép kín ÿӇ tránh nhӓ giӑt và khí dung.
2. Nhӳng vұt rѫi vãi cҫn bӓ vào bình kín ÿӇ khӱ trùng và/hoһc hӫy bӓ.
3. ThiӃt bӏ cҫn tҭy trùng vào cuӕi mӛi buәi làm viӋc theo hѭӟng dүn cӫa nhà
sҧn xuҩt.
Mô
1. Nên dùng Formalin ÿӇ cӕÿӏnh mүu.
2. Cҫn tránh xa khu vӵc ÿóng băng. Khi cҫn thiӃt, máy làm lҥnh nên ÿѭӧc
che chҳn và ngѭӡi thao tác nên mang mһt nҥ. ĈӇ khӱ trùng, tăng nhiӋt ÿӝ
cӫa thiӃt bӏ lên ít nhҩt 20
0

C.
x
78
x
Kh͵ trùng
Nên dùng dung dӏch hypochlorit và các hóa chҩt khӱ trùng mҥnh ÿӇ khӱ nhiӉm.
Dung dӏch Hypochlorit chuҭn bӏ sҹn chӭa 1 g clorine/l ÿӇ sӱ dөng thông thѭӡng
và 5 g/l ÿӇ khӱ trùng vӃt máu. Glutaraldehyde có thӇ sӱ dөng ÿӇ khӱ khuҭn bӅ
mһt (xem chѭѫng 14).
Phòng ngӯa các vұt chӭa prion
Prion (cNJng ÿѭӧc xem là “ vi rút chұm”) có liên quan tӟi bӋnh viêm não xӕp
truyӅn nhiӉm (TSEs), ÿáng chú ý là bӋnh Creutzfeldt-Jakob (CJD; bao gӗm dҥng
biӃn thӇ mӟi), hӝi chӭng Gerstmann-Sträussler-Scheinker, chӭng mҩt ngӫ ác tính
có tính gia ÿình và kuru ӣ ngѭӡi; Scrapie ӣ cӯu và dê; bӋnh bò ÿiên (BSE) ӣ gia
súc và mӝt sӕ bӋnh viêm não truyӅn nhiӉm khác ӣ hѭѫu, nai và chӗn vizon. Mһc
dù CJD ÿã lây truyӅn sang ngѭӡi nhѭng chѭa có bҵng chӭng cho thҩy các bӋnh
lây nhiӉm ÿó liên quan tӟi phòng thí nghiӋm. Tuy nhiên, thӵc hiӋn mӝt vài phòng
ngӯa mӝt cách thұn trӑng trong khi thao tác nhӳng vұt liӋu nhiӉm trùng hay có
nguy cѫ lây nhiӉm cho con ngѭӡi và ÿӝng vұt là ÿiӅu quan trӑng.
Lӵa chӑn cҩp an toàn sinh hӑc khi làm viӋc vӟi các vұt liӋu liên quan tӟi bӋnh
viêm não xӕp truyӅn nhiӉm (TSEs) sӁ phө thuӝc vào tính chҩt tӵ nhiên cӫa nhân
tӕ và các mүu nghiên cӭu và nên ÿһt dѭӟi sӵ cӕ vҩn cӫa nhӳng nhà chӭc trách
quӕc gia. Sӵ tұp trung cao cӫa prion ÿѭӧc tìm thҩy trong mô cӫa hӋ thҫn kinh
trung tâm. Nhӳng nghiên cӭu ӣÿӝng vұt cNJng cho thҩy nó cNJng tұp trung nhiӅu ӣ
lách, vùng ÿӗi thӏ, hҥch bҥch huyӃt và phәi. Nhӳng nghiên cӭu gҫn ÿây chӍ ra
rҵng prion trong lѭӥi và mô cѫ xѭѫng cNJng xuҩt hiӋn nguy cѫ nhiӉm trùng tiӅm
ҭn (20–23).
Bҩt hoҥt hoàn toàn prion là ÿiӅu khó ÿҥt ÿѭӧc. ĈiӅu quan trӑng cҫn nhҩn mҥnh là
nên sӱ dөng dөng cө dùng mӝt lҫn nӃu có thӇ và sӱ dөng nhӳng vұt che phӫ dùng
mӝt lҫn ÿӇ bҧo vӋ bӅ mһt làm viӋc cӫa tӫ an toàn sinh hӑc.

Nhân viên phòng thí nghiӋm phҧi thұn trӑng ÿӇ tránh nuӕt phҧi các vұt liӋu nhiӉm
trùng hoһc bӏ chúng ÿâm vào da. Cҫn thӵc hiӋn nhӳng phòng ngӯa sau ÿây vì quá
trình khӱ trùng và tiӋt trùng phòng thí nghiӋm thông thѭӡng không tiêu diӋt ÿѭӧc
vi sinh vұt.
1. Tӕt nhҩt là sӱ dөng thiӃt bӏ chuyên dөng, tӭc là không sӱ dөng chung vӟi
nhӳng phòng thí nghiӋm khác.
2. Phҧi dùng quҫn áo bҧo hӝ phòng thí nghiӋm (áo choàng và tҥp dӅ) và
găng tay sӱ dөng mӝt lҫn. (Các nhà bӋnh lý hӑc cҫn sӱ dөng găng tay có
mҳt lѭӟi thép ӣ giӳa các găng tay cao su).
3. Rҩt cҫn dùng ÿӗ bҵng nhӵa tәng hӧp sӱ dөng mӝt lҫn - loҥi có thӇ xӱ lý
và vӭt bӓ nhѭ chҩt thҧi khô.
4. Không nên sӱ dөng máy xӱ lý mô vì nó khó tҭy trùng. Nên sӱ dөng chai
lӑ và cӕc Bêse (bҵng nhӵa tәng hӧp) ÿӇ thay thӃ.
5. Tҩt cҧ các thao tác bҵng tay phҧi thӵc hiӋn trong tӫ an toàn sinh hӑc.
x
79
x
6. Thұt thұn trӑng khi làm viӋc ÿӇ tránh tҥo khí dung, nuӕt phҧi chҩt nhiӉm
trùng, bӏ cҳt và ÿâm thӫng da.
7. Mô ÿѭӧc cӕÿӏnh bҵng Formalin nên ÿѭӧc xem là còn lây nhiӉm, ngay cҧ
khi ÿã ngâm formalin trong mӝt thӡi gian dài.
8. VӅ căn bҧn, mүu giҧi phүu bӋnh lý chӭa prion bӏ bҩt hoҥt sau khi ngâm
axit formic trong vòng 1 giӡ (24), (25).
9. Các vұt thҧi bӓ nhѭ găng tay, áo choàng và tҥp dӅ dùng mӝt lҫn cҫn khӱ
trùng bҵng hѫi nѭӟc ӣ 134–137
0
C trong 18 phút ÿӕi vӟi chu kǤÿѫn, hay
3 phút mӝt ÿӕi vӟi 6 chu kǤ liên tiӃp, sau ÿó mӟi thiêu.
10. Các thiӃt bӏ dùng lҥi nhѭ găng tay mҳt lѭӟi bҵng thép phҧi thu thұp lҥi ÿӇ
diӋt trùng.

11. Nhӳng chҩt thҧi lӓng nhiӉm prion nên xӱ lý bҵng hypochlorite natri chӭa
chlorine 20 g/l (2%) (nӗng ÿӝ cuӕi cùng) trong 1 giӡ.
12. TiӃn trình hóa hѫi Paraformaldehyde không làm giҧm ÿӝ chuҭn prion và
prion có sӭc ÿӅ kháng ÿӕi vӟi tia cӵc tím. Tuy nhiên, cҫn tiӃp tөc khӱ
trùng tӫ bҵng phѭѫng pháp chuҭn (khí formaldehyde) ÿӇ bҩt hoҥt nhӳng
nhân tӕ khác nӃu có.
13. Tӫ an toàn sinh hӑc và nhӳng bӅ mһt khác nhiӉm prion có thӇ khӱ trùng
bҵng hypochlorite natri chӭa chlorine 20 g/l (2%) (nӗng ÿӝ cuӕi cùng)
trong 1 giӡ.
14. Sau khi tháo ra, bӝ lӑc khí hiӋu năng cao (HEPA) nên thiêu ӣ nhiӋt ÿӝ
thҩp nhҩt là 1000
0
C. Trѭӟc khi thiêu cҫn thӵc hiӋn các bѭӟc:
a. Dùng bình xӏt phun vào mһt phѫi nhiӉm cӫa màng lӑc trѭӟc khi
vӭt bӓ.
b. "Gói kín" màng lӑc HEPA khi vӭt bӓ và
c. Bӓ màng lӑc ra khӓi không gian làm viӋc ÿӇ không làm nhiӉm
trùng ӕng thông khí cӫa tӫ.
15. Dөng cө cҫn ngâm hoàn toàn trong hypochlorite natri chӭa chlorine 20 g/l
(2%) trong 1 giӡ và sau ÿó rӱa kӻ lҥi bҵng nѭӟc sҥch trѭӟc khi thanh
trùng.
16. Dөng cө không thӇ thanh trùng có thӇ lau chùi nhiӅu lҫn bҵng
hypochlorite natri chӭa chlorine 20 g/l (2%) trên 1 giӡ. Cҫn rӱa ÿúng cách
ÿӇ loҥi bӓ hypochlorite natri còn sót lҥi.
ĈӇ biӃt thêm thông tin vӅ thao tác vӟi các chҩt khác thѭӡng, xem các phө lөc
(12), (26) và (27)
.
x
80
x

13. KӃ hoҥch dӵ phòng và qui trình xӱ lý
khҭn cҩp
Các phòng thí nghiӋm làm viӋc vӟi vi sinh vұt nhiӉm trùng nên xây dӵng sӵ
phòng ngӯa an toàn thích hӧp ÿӕi vӟi mӕi nguy hiӇm cӫa sinh vұt và ÿӝng vұt
ÿѭӧc thao tác.
Tҩt cҧ các phòng thí nghiӋm và cѫ sӣ nhӕt ÿӝng vұt cҫn có kӃ hoҥch dӵ phòng
nhӳng rӫi ro khi làm viӋc hoһc lѭu giӳ các vi sinh vұt thuӝc nhóm nguy cѫ 3 hoһc
4 (phòng thí nghiӋm kiӇm soát- an toàn sinh hӑc cҩp 3 và ngăn chһn tӕi ÿa - an
toàn sinh hӑc cҩp 4). Nhӳng nhà chӭc trách vӅ sӭc khӓe tҥi ÿӏa phѭѫng và/hoһc
quӕc gia nên tham gia vào viӋc xây dӵng kӃ hoҥch sҹn sàng ӭng phó vӟi tình
trҥng khҭn cҩp.
KӃ hoҥch dӵ phòng
KӃ hoҥch dӵ phòng cҫn ÿѭa ra các hoҥt ÿӝng sau:
1. Phòng ngӯa nhӳng thҧm hӑa thiên nhiên nhѭ hӓa hoҥn, lNJ lөt, ÿӝng ÿҩt và
cháy nә.
2. Ĉánh giá các nguy cѫ nguy hiӇm sinh hӑc.
3. KiӇm soát và khӱ trùng các phѫi nhiӉm bҩt ngӡ.
4. Sѫ tán khҭn cҩp ngѭӡi và ÿӝng vұt khӓi các khu nhà.
5. Xӱ trí cҩp cӭu cho nhӳng ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm và tәn thѭѫng.
6. Giám sát y khoa ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm.
7. Khám và ÿiӅu trӏ cho nhӳng ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm.
8. ĈiӅu tra dӏch tӉ hӑc.
9. TiӃp tөc các hoҥt ÿӝng sau tai nҥn.
Khi xây dӵng kӃ hoҥch này cҫn quan tâm nhӳng vҩn ÿӅ sau:
1. Xác ÿӏnh các vi sinh vұt nguy cѫ cao.
2. Vӏ trí cӫa nhӳng khu vӵc nguy hiӇm cao nhѭ phòng thí nghiӋm, khu vӵc
lѭu giӳ, các cѫ sӣ thí nghiӋm ÿӝng vұt.
3. Xác ÿӏnh cá nhân và cӝng ÿӗng có nguy cѫ bӏ lây nhiӉm.
4. Xác ÿӏnh nhӳng ngѭӡi có tránh nhiӋm và nhiӋm vө cӫa hӑ nhѭ chuyên
viên an toàn sinh hӑc, nhân viên an toàn, ngѭӡi quҧn lý y tӃ cӫa ÿӏa

phѭѫng, thҫy thuӕc lâm sàng, nhà vi sinh vұt hӑc, bác sӻ thú y, nhà dӏch
tӉ hӑc, các cѫ quan công an và phòng cháy chӳa cháy.
5. Danh sách các cѫ sӣ cách ly và ÿiӅu trӏ cho ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm và nhiӉm
trùng.
6. Phѭѫng tiӋn v
ұn chuyӇn ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm và bӏ nhiӉm trùng.