SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN CÙNG VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA ÂM THANH

SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN
CÙNG VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA ÂM THANH, ÁNH SÁNG SÂN KHẤU
I. Sự hình thành và phát triển của nghệ thuật sân khấu biểu diễn.
Con người sáng tạo ra nghệ thuật qua công việc lao động và sinh hoạt đời
sống hằng ngày. Nghệ thuật giống như "tấm gương phản chiếu cuộc đời". Để qua
đó tự chiêm ngưỡng mình, xem xét lại bản thân và tự đánh giá lại bản thân mình,
còn là "cuốn sách giáo khoa vĩ đại" giảng giải, hướng dẫn cho con người về cái
đẹp, cái thiện, ác, cái mới cũ, cái tiên tiến, lạc hậu tình yêu thương và lòng thù hận.
Nghệ thuật biểu diễn là nghệ thuật tổng hợp, nó bao gồm cả: ca, múa,
nhạc, họa, kịch, thơ, triết học, mỹ học... đồng hành cùng với sự thể hiện khát
vọng của con người. Với những đề tài khác nhau như ca ngợi quê hương đất
nước, ca ngợi hạnh phúc lứa đôi, ca ngợi lý tưởng yêu nước thương dân, trọn
nghĩa tình, phê phán cái ác, cái xấu. Nghệ thuật biểu diễn được thể hiện trong sự
giải thích tác phẩm nghệ thuật, dẫn dắt của tác phẩm nghệ thuật nhờ nội dung
của nó, biểu diễn bằng các hình tượng nghệ thuật. Là lôi cuốn sự chú ý động
viên khả năng sáng tạo, thức tỉnh và thúc đẩy thị hiếu âm nhạc và tài năng biểu
diễn của người nghệ sỹ để tác động tới công chúng. Nó chính là sức mạnh lớn
lao làm thay đổi nhận thức và hành động của con người, mang một chuỗi sáng
tạo liên tục từ người viết tác phẩm, đến đạo diễn, diễn viên, đến những người
làm kỹ thuật âm thanh, ánh sáng, mỹ thuật... những người chuẩn bị đạo cụ phục
vụ cho biểu diễn. Có như vậy mới diễn đạt được một cách hiệu quả về cái đẹp,
nội dung tác phẩm mà họ muốn trình bày mang lại cho khán thính giả những ý
tưởng đúng đắn và có đầy đủ giá trị.
Ở tại châu Âu, đặc biệt là thời kỳ Văn minh Hy Lạp cổ đại cách đây hàng
ngàn năm, người ta xây dựng lên sân khấu khổng lồ mà người ta gọi là diễn trường
để biểu diễn. Thời kỳ đó loại hình biểu diễn chính là kịch. Các vở hài kịch do các
tác giả thời bấy giờ sáng tác như: Ecxin, Xophoc, Arich... đồng thời nơi đây cũng
là nơi để tổ chức các cuộc lễ hội tế thần, và các sinh hoạt cộng đồng khác.
Thời La Mã cách nay 2000 năm đã xây dựng nên một diễn trườn mang tên
Colido vĩ đại, có cấu trúc ba mặt gần giống như sân vận động ngày nay, có thể
chứa được 87.000 người xem, bức tường vây xung quanh cao tới 50m và được

trạm trổ hết sức công phu. Cho đến ngày nay vẫn còn lưu giữ được một phần nhỏ
nguyên vẹn của diễn trường này.
II. Sự ra đời và phát triển của âm thanh và ánh sáng
Từ xưa khi chưa có điện, tất cả các loại hình biểu diễn đều là diễn với ánh
sáng tự nhiên "ban ngày" và tất nhiên là không có âm thanh, phải đến thế kỷ 18 -
19 cùng với sự phát minh ra điện và ánh sáng điện xuất hiện, đã tạo ra một bước
chuyển biến vô cùng to lớn cho nghệ thuật sân khấu biểu diễn.
Cho đến nay, nhờ vào khoa học kỹ thuật, sân khấu biểu diễn được trang
hoàng lộng lẫy hơn nhờ ánh sáng đèn rực rỡ cộng với âm thanh được khuyếch đại
lớn lên phục vụ cho người nghe được rõ hơn ở mọi vị trí, nên cảm thụ và cảm xúc
cho khán giả được nâng lên mạnh mẽ hơn trước rất nhiều.
Âm thanh là một lĩnh vực bao gồm cả khoa học và công nghệ. Công nghệ
âm thanh đòi hỏi một nghiệp vụ có sự kết hợp chặt chẽ những yếu tố nghệ thuật và
kỹ thuật, trong đó việc lựa chọn giải pháp cho vấn đề nghệ thuật phải dựa trên
những kiến thức sâu rộng về kỹ thuật, nó còn dựa trên quy luật tâm sinh học những
đặc điểm mang tính chủ quan của con người trong quá trình cảm thụ âm thanh.
Các nhà hát cận đại như "Grosses chau Spie" ở Bec Ling, nhà hát "Thia trem
yes hot" ở Matscơva, Nhà hát "phea trepi galle" ở pari được trang bị những trang
thiết bị âm thanh, ánh sáng và sân khấu được cho là tối tân nhất thời kỳ bấy giờ.
Với hệ thống âm thanh và loa công suất lớn phục vụ cho rất đông khán giả, làm
cho khán giả choáng ngợp trong hiệu quả mà âm thanh mang lại.
Hệ thống ánh sáng thì đã có nhiều đèn để có thể chia được nhiều vị trí khác
nhau để có thể cắt cảnh, cắt tầng làm thay đổi về không gian và tạo cảm giác rất ấn
tượng với người xem. Còn sân khấu thì có thể di chuyển theo chiều ngang, dọc
hoặc xoay tròn, làm cho việc thay đổi cảnh trí và không gian được dễ dàng hơn.
Bắt đầu từ thời kỳ này cùng với sự phát triển các loại máy móc điện tử phục
vụ cho sân khấu biểu diễn là các kỹ sư, những người thợ chuyên nghiệp phục vụ
cho âm thanh và ánh sáng biểu diễn "Sound man" người làm âm thanh và “lighting
man" người làm ánh sáng, vai trò của những người này là rất quan trọng, luôn gắn
bó chặt chẽ đối với nghệ thuật biểu diễn và là một phần không thể thiếu được của

mọi loại hình biểu diễn nghệ thuật.
Cùng với thời gian và kinh nghiệm với sự lớn mạnh và phát triển không
ngừng của nghệ thuật sân khấu biểu diễn thì âm thanh ánh sáng cũng song song và
cùng đồng hành phát triển, đi từ không đến có, từ nghiệp dư đến chuyên nghiệp.
Đội ngũ những người làm kỹ thuật âm thanh, ánh sáng, với bao khó khăn thiếu
thốn đã đúc kết thành những kinh nghiệm thành những bài học xương máu. Để đến
hôm nay chúng ta có thể tự hào đó nói đó là một "nghề" và một bộ phận không thể
thiếu được của nghệ thuật sân khấu biểu diễn.
Ta có thể tạm lấy mốc của âm thanh, ánh sáng phát triển từ năm 1955 đến
nay một khoảng thời gian khá dài đối với một đời người, nhưng với một ngành
nghề thì chưa là bao. Vậy mà chỉ mới hơn 50 năm hoạt động và sáng tạo đó, đội
ngũ những người làm kỹ thuật âm thanh, ánh sáng biểu diễn của nghệ thuật biểu
diễn nói chung. Đã đi từ không đến có đạt được những thành công lớn phục vụ cho
nghệ thuật biểu diễn, với một đội ngũ những người làm kỹ thuật đông đảo, giàu
kinh nghiệm, tâm huyết với nghề, tạo nên nhiều diện mạo cho nghệ thuật sân khấu
biểu diễn, góp thêm một bông hoa tươi đẹp cho rừng hoa nghệ thuật nước nhà thêm
tươi đẹp hơn, rực rỡ hơn.
Thiên niên kỷ trước đã khép lại, bước sang thế kỷ mới, với sự phát triển
mạnh mẽ về kinh tế, chính trị của đất nước.
Cùng với sự lớn mạnh của ngành nghệ thuật biểu diễn nói chung và sự bùng
nổ của công nghệ điện tử, viễn thông, công nghệ số... Nhất định những người làm
kỹ âm thanh, ánh sáng của Việt Nam sẽ có nhiều điều kiện thuận lợi để hoạt động
và sáng tạo hơn nữa, tìm ra nhiều hoa tươi cỏ lạ đẹp đẽ hơn nữa cho vườn hoa nghệ
thuật.