(Luận văn thạc sĩ) nâng cao hiệu quả chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn q5 thành phố hồ chí minh đến năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ BÍCH HẠNH

NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO
BỀN VỮ NG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5 TP.HCM
ĐẾN NĂM 2025

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2016


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

LÊ THỊ BÍCH HẠNH

NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO
BỀN VỮ NG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5 TP.HCM
ĐẾN NĂM 2025

Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
Mã số
: 60310102

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học
PGS.TS. NGUYỄN MINH TUẤN

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2016



LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn “Nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chính sách giảm
nghèo bền vững trên địa bàn Quận 5 Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020”, là cơng
trình nghiên cứu của chính tác giả, nội dung được đúc kết từ quá trình học tập và nghiên
cứu thực tiễn trong thời gian qua, số liệu sử dụng là trung thực và có trích dẫn rõ ràng.
Luận văn được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn
Minh Tuấn.
Tác giả Luận văn

LÊ THỊ BÍCH HẠNH


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu.....................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................3
4. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài..............................4
5. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................7
6. Kết cấu của luận văn............................................................................................11
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHÈO VÀ GIẢM NGHÈO
BỀN VỮNG................................................................................................................12
1.1. Một số khái niệm cơ bản.....................................................................................12

1.1.1. Nghèo ..........................................................................................................12
1.1.2. Nghèo đơn chiều...........................................................................................13
1.1.3. Nghèo đa chiều.............................................................................................13
1.1.4. Giảm nghèo bền vững .................................................................................13
1.2 Phương pháp xác định chuẩn nghèo..................................................................13
1.3. Phương pháp đo lường.......................................................................................14
1.3.1. Sự cần thiết chuyển đổi phương pháp đo lường nghèo từ
đơn chiều sang đa chiều..........................................................................................14
1.3.2 Xu hướng chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo tại
Việt Nam.................................................................................................................16
1.4. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước về
giảm nghèo ..........................................................................................................19
1.5. Kinh nghiệm của Quận 6 TP.HCM trong thực hiện hiệu quả
chương trình giảm nghèo....................................................................................24 pháp hỗ trợ người mua bảo biểm xã
hội tự nguyện, thực hiện hiệu quả chỉ tiêu về bảo hiểm xã hội.
- Phối hợp Phịng Tài chính - Kế hoạch quận tổng hợp số đối tượng thuộc diện
hộ nghèo, hộ cận nghèo tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ,
trích chuyển kinh phí vào quỹ bảo hiểm xã hội, kinh phí hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã
hội cho người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện do ngân sách địa phương đảm bảo
theo phân cấp ngân sách Nhà nước hiện hành.
Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội Quận 8 và Quận 5:
Phối hợp Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức quản lý, điều hành
tốt quỹ Xóa đói giảm nghèo và các quỹ Quốc gia về việc làm; đảm bảo cung cấp
nguồn tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách theo đúng
quy định của Thủ tướng Chính phủ.
Chi cục Thuế, Cục Thống kê quận:
- Cục Thuế thực hiện chế độ miễn, giảm thuế cho các doanh nghiệp, cơ sở sản
xuất kinh doanh và hộ nghèo, hộ cận nghèo làm ăn hiệu quả, vay vốn từ nguồn quỹ
Xóa đói giảm nghèo để mở rộng sản xuất kinh doanh, thu nhận lao động nghèo, cận
nghèo để dạy nghề và tạo việc làm ổn định.

- Cục Thống kê cung cấp đầy đủ số liệu thống kê dân số theo từng phường
trên địa bàn theo từng thời điểm yêu cầu.
- Cung cấp dữ liệu thu thập được qua kết quả điều tra khảo sát mức sống dân
cư và khảo sát nghèo đa chiều hàng quý để Ban giảm nghèo quận tổng hợp, đánh giá
về đời sống dân cư, tỷ lệ thiếu hụt các chiều nghèo và thực trạng nghèo đa chiều.
- Cung cấp kết quả điều tra mức sống hộ gia đình và khảo sát nghèo đa chiều
(do Thành phố chuyển về) nhằm đo lường, đánh giá thực trạng nghèo đa chiều và


68

phân tích sự thay đổi tỷ lệ tiếp cận các nhu cầu xã hội cơ bản của hộ nghèo, hộ cận
nghèo trên địa bàn quận theo từng thời điểm.
Ủy ban nhân dân 15 phường trên địa bàn Quận:
- Căn cứ Kế hoạch của quận, các phường xây dựng Chương trình giảm nghèo
bền vững giai đoạn 2016 - 2025 và hàng năm, thông qua Đảng ủy để thống nhất trong
lãnh đạo và chỉ đạo triển khai thực hiện hiệu quả.
- Tổ chức huy động, vận động các nguồn lực, thực hiện các giải pháp tích cực
để hồn thành mục tiêu giảm nghèo giai đoạn 2016 - 2025 và hàng năm.
- Tổ chức khảo sát, kiểm tra nắm chắc hoàn cảnh, nhu cầu của hộ nghèo, hộ
cận nghèo. Có biện pháp giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo giảm các chiều nghèo xã hội
và nâng thu nhập lên trên 28 triệu đồng/người/năm vào năm 2025. Đặc biệt quan tâm
vận động giúp đỡ các trường hợp hộ có hồn cảnh đặc biệt, khơng có điều kiện tự
nâng thu nhập vượt chuẩn cận nghèo, kiên trì giúp đỡ để các hộ này giữ vững mức
sống, không để tái nghèo, cận nghèo.
3.5. Một số kiến nghị đối với Quận 5
- Rà sốt, bổ sung, hồn thiện các nhóm chính sách giảm nghèo theo hướng
giảm nghèo bền vững; mở rộng chính sách hỗ trợ theo từng chiều thiếu hụt của người
nghèo, có chính sách ưu tiên đối với nhóm hộ thuộc diện bảo trợ xã hội; đảm bảo
chính sách giảm nghèo ban hành đi đơi với việc cân đối, bố trí nguồn lực của quận để

tổ chức thực hiện.
- Phân loại hộ nghèo, cận nghèo thành 02 dạng cụ thể:
(1) Đối với số hộ khơng có điều kiện/ khơng có khả năng thốt nghèo, cần phân
cơng các đơn vị và vận động các mạnh thường quân nhận đỡ đầu, chăm lo bảo trợ
thường xuyên. Đơn vị làm đầu mối thực hiện là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
quận, các ban ngành đồn thể, Phịng Lao động – Thương binh xã hội và UBND 15
phường.
(2) Đối với các hộ có các chiều thiếu hụt:
(2.1) Thiếu hụt về Giáo dục: phân công đơn vị thực hiện hỗ trợ là Phòng Giáo
dục đào tạo, Hội Khuyến học quận và UBND 15 Phường.


69

(2.2) Thiếu hụt về Y tế: phân công đơn vị thực hiện hỗ trợ là Phòng Y tế, Trung
tâm Y tế Dự phòng, Bệnh viện Quận 5, Hội Chữ thập đỏ, Hội Đông y Quận 5 và
UBND 15 phường.
(2.3) Thiếu hụt về Việc làm – BHXH: Thiếu hụt về việc làm thì phân cơng đơn
vị thực hiện hỗ trợ là Phịng Kinh tế quận, Hội Doanh nghiệp, Phịng Tài chính,
Trường Trung cấp nghề kỹ thuật Hùng Vương và UBND 15 phường. Các
trường hợp thiếu hụt về Bảo hiểm xã hội thì phân cơng đơn vị thực hiện hỗ trợ
là Bảo hiểm xã hội quận 5, Phòng Lao động – Thương binh xã hội, các ban
ngành đoàn thể và UBND 15 phường.
(2.4) Thiếu hụt về Điều kiện sống: phân công đơn vị thực hiện hỗ trợ là các đơn
vị phòng ban thuộc quận, các ban ngành đoàn thể.
(2.5) Thiếu hụt về Tiếp cận thông tin: phân công đơn vị thực hiện hỗ trợ là
Phịng Văn hóa thơng tin, Trung tâm Thể dục thể thao và UBND 15 phường.
- Tăng cường công tác tuyên truyền, tập huấn nâng cao nhận thức về giảm
nghèo (theo phương pháp đa chiều) trong giai đoạn mới cho các ngành, các cấp và
nhân dân, nhất là người nghèo, hộ nghèo, hộ cận nghèo để các chính sách giảm

nghèo thật sự đi vào cuộc sống.
- Đẩy mạnh sự phối hợp giữa chính quyền với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc và
các đồn thể các cấp trong cơng tác tuyên truyền, vận động, tổ chức thực hiện, nhất là
tham gia công tác kiểm tra, giám sát các nội dung hoạt động giảm nghèo ở các cấp.
- Củng cố, kiện toàn, tiếp tục xây dựng mạng lưới cán bộ chuyên trách làm
cộng tác giảm nghèo, nhất là ở cấp phường và lực lượng Tổ trưởng Tổ tự quản giảm
nghèo tại địa bàn dân cư.


70

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
Xuất phát từ những mục tiêu giảm nghèo trên địa bàn Quận 5 TP. HCM, tác
giả đã đề xuất những chính sách và giải giảm nghèo bền vững trên địa bàn Quận 5
giai đoạn 2016 – 2025 bao gồm: Chính sách và giải pháp nhằm tạo việc làm, tăng thu
nhập cho hộ nghèo trên địa bàn Quận; Chính sách và giải pháp nhằm tăng cường khả
năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản cho hộ nghèo; Chính sách và giải pháp hỗ trợ
giảm thiểu rủi ro và những nguy cơ dễ làm tổn thương người nghèo, hộ nghèo, hộ
cận nghèo trên địa bàn Quận; Chính sách và giải pháp tạo cơ hội nâng cao vị thế,
tiếng nói của người nghèo, tăng cường khả năng tiếp cận thơng tin; Chính sách và
giải pháp đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho người nghèo
trên địa bàn Quận. Để thực hiện có hiệu quả những chính sách và giải pháp nêu trên,
địi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng, ban chức năng của Quận từ
Quận uỷ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân Quận, các phường trong Quận đến
các phòng ban chức năng như: Ban chỉ đạo giảm nghèo của Quận, phòng Lao động,
Thương binh và Xã hội, phòng Giáo dục, phòng Kinh tế…cho đến Ban chỉ huy quân
sự Quận, công an Quận... nhằm đảm bảo cho việc thực hiện tốt những chính sách và
giải pháp đã đề ra. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra những kiến nghị đối với cấp ủy,
chính quyền quận 5 để thực hiện tốt chính sách và giải pháp giảm nghèo bền vững
trên địa bàn Quận 5 TP. HCM giai đoạn 2016 -2025.

71

KẾT LUẬN
Chủ trương giảm nghèo là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước và phù
hợp lòng dân, được xã hội quan tâm và nhân dân đồng tình hưởng ứng. Từ chủ
trương đó, Quận 5 nói riêng và Thành phố nói chung đã và cần tạo nên sức mạnh
tổng hợp giúp các hộ nghèo trên địa bàn vươn lên thoát nghèo. Các chính sách an
sinh xã hội góp phần quan trọng trong việc tạo điều kiện cho hộ nghèo, hộ cận nghèo
từng bước ổn định thu nhập, tăng tích lũy, vượt nghèo, thoát cận nghèo.
Đề tài “Nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững
trên địa bàn quận 5 Tp.HCM đến năm 2025” đã tập trung nghiên cứu khoa học và
thực tiễn về lý luận nghèo (nghèo thu nhập, nghèo đa chiều), đánh giá thực trạng
nghèo và những tác động của cơ chế, chính sách giảm nghèo đối với người nghèo, hộ
nghèo, hộ cận nghèo trong q trình tự vươn lên thốt nghèo trong các giai đoạn, đặc
biệt là giai đoạn 2009 – 2015; đã phân tích những hạn chế, tồn tại; qua đó nhận thấy
tầm quan trọng và bức thiết của việc cần phải chuyển đổi cách tiếp cận giảm nghèo từ
nghèo thu nhập sang nghèo đa chiều để áp dụng vào chương trình giảm nghèo giai
đoạn 2016 – 2025 nhằm đảm bảo thực hiện được mục tiêu giảm nghèo bền vững hơn
trong thời gian sắp tới.
Vấn đề cần quan tâm là thay đổi tư duy về phương pháp, cách làm theo
phương pháp nghèo đa chiều, từ xác định chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo đến hoạch
định khung chính sách và tổ chức chỉ đạo quản lý thực hiện chương trình giảm nghèo
là cả một quá trình lâu dài, trong khi nghèo đa chiều là phương pháp mới. Do vậy,
trong giai đoạn 2016 -2025 cần được xác định là giai đoạn chuyển đổi, cần có lộ trình
và bước đi phù hợp: vừa học, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, khơng nóng vội và
khơng gây xáo trộn để đảm bảo đạt hiệu quả cao nhất.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo cáo số 96/BC-UBND ngày 17/11/2003 của UBND quận 5 về việc tổng kết
11 năm thực hiện chương trình XĐGN giai đoạn 1992 – 2003.
2. Báo cáo số 170/BC-UBND ngày 05/11/2007 của UBND quận 5 tổng kết thực
hiện Chương trình XĐGN giai đoạn 2 (2004 – 2010).
3. Báo cáo số 129/BC-UBND ngày 04/7/2013 của UBND Quận 5 tổng kết thực
hiện Chương trình Giảm nghèo, tăng hộ khá giai đoạn 3 (2009 – 2015).
4. Báo cáo số 98/BC-UBND ngày 03/6/2015 của UBND Quận 5 về kết quả thực
hiện Chương trình Giảm nghèo, tăng hộ khá giai đoạn 2014 – 2015.
5. Báo cáo số 271/BC-UBND ngày 30/10/2015 của UBND TP.HCM tổng kết
chương trình giảm nghèo ở Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2014 – 2015.
6. Báo cáo mơ hình giảm nghèo tiêu biểu ở Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2014
– 2015.
7. Chương trình số 74/CTr-UBND ngày 29/5/2014 của UBND Quận 5 về thực hiện
mục tiêu Giảm nghèo, tăng hộ khá giai đoạn 2014 – 2015.
8. Chương trình hành động số 05-CTr HĐ/QU ngày 31/12/2015 của Quận ủy Quận
5 về thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quận lần thứ XI về đảm bảo an sinh
xã hội, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 -2020.
9. Đề tài “Các giải pháp giảm hộ nghèo, tăng hộ khá Thành phố giai đoạn 2014 –
2020” của UBND Thành phố.
10. Đại học Kinh tế quốc dân Hà nội, 2009, Giải pháp chống nghèo đói và kinh
nghiệm của một số nước trên thế giới, Hà nội.
11. Giáo trình Chính sách kinh tế - xã hội, 2006. NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà
Nội.
12. Kế hoạch số 78/KH-UBND ngày 09/6/2014 của UBND quận 5 về thực hiện
Chương trình Giảm nghèo - tăng hộ khá năm 2014.
13. Kế hoạch số 02/KH-UBND ngày 14/01/2015 của UBND quận 5 về thực hiện
Chương trình Giảm nghèo - tăng hộ khá năm 2015.

14. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quận 5 TP.HCM lần thứ X, nhiệm kỳ 2010 – 2015.
15. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quận 5 TP.HCM lần thứ XI, nhiệm kỳ 2015 – 2020.
16. Nghị quyết số 85/NQ-HĐND ngày 22/8/2016 của HĐND quận 5 về Kế hoạch
thực hiện Chương trình về đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững giai
đoạn 2016 – 2020.
17. Ngân hàng Thế giới, 2002, Báo cáo chính sách của “Tồn cầu hóa, tăng trưởng
và nghèo đói”, người dịch Vũ Hồng Linh.
18. Ngân hàng Thế giới, 2012, Báo cáo số 70798-VN “Khởi đầu tốt, nhưng chưa
phải đã hoàn thành. Thành tựu ấn tượng của Việt Nam trong giảm nghèo và
những thách thức mới”.
19. Nguyễn Bùi Linh, TS.Lê Thị Thanh Loan, Jonathan Haugton và cộng sự, 2011,
Báo cáo đánh giá nghèo đô thị ở Hà nội và TP.HCM được thực hiện trong khuôn
khổ “Dự án hỗ trợ đánh giá sâu về tình trạng nghèo đơ thị ở Hà nội và TP.HCM”,
NXB. Thanh niên.
20. PGS.TS Nguyễn Thị Cành (chủ biên), 2001, Diễn biến mức sống dân cư, phân
hóa giàu nghèo và các giải pháp XĐGN trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế
Việt Nam nhìn từ thực tiễn TP.HCM, NXB Lao động – xã hội, 2001.
21. Phụ lục số liệu báo cáo tổng kết chương trình giảm nghèo ở TP.HCM giai đoạn
2014 – 2015 và phương hướng, nhiệm vụ giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 –
2020.
22. Quyết định số 03/2014/QĐ-UBND ngày 14/01/2014 của UBND TP.HCM ban
hành chuẩn hộ nghèo và hộ cận nghèo Thành phố áp dụng cho giai đoạn 20142015.
23. Quyết định số 04/2014/QĐ-UBND ngày 14/01/2014 của UBND TP.HCM ban
hành Chương trình Giảm nghèo, tăng hộ khá của Thành phố giai đoạn 20142015.
24. Sen, Amartya, 1981, Poverty and famines: An essay on entitleement and
Deprivation.
25. Tài liệu tập huấn cán bộ giảm nghèo năm 2015 của UBND Thành phố.


26. Tài liệu bài giảng chuyên đề: Vấn đề mới trong đường lối, chính sách giải quyết

các vấn đề xã hội của Đảng và Nhà nước ta, TS. Tần Xuân Bảo, Học viện Cán bộ
TP.HCM, tháng 12/2015.
27. Tài liệu bài giảng Mơn Chính sách Kinh tế - xã hội của TS. Nguyễn Văn Sáng,
Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, tháng 10/2015.
28. Tài liệu bài giảng Mơn học Chính sách cơng của PGS.TS. Nguyễn Tấn Phát,
Trường Đại học Quốc gia TP.HCM.