(Luận văn thạc sĩ) hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng thương mại cổ phần á châu

B
TR

GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
I H C KINH T TP.HCM
----------------

Lể QUANG TI N

HỒN THI N CƠNG TÁC QU N Lụ R I RO
TệN D NG
I V I DOANH NGHI P V A VÀ
NH T I NGỂN HÀNG TH
NG M I C
PH N Á CHỂU

LU N V N TH C S KINH T

TP. H Chí Minh - N m 2012


B
TR

GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
I H C KINH T TP.HCM
----------------

Lể QUANG TI N

HỒN THI N CƠNG TÁC QU N Lụ R I RO
TệN D NG
I V I DOANH NGHI P V A VÀ
NH T I NGỂN HÀNG TH
NG M I C
PH N Á CHỂU
Chuyên ngƠnh: Kinh t tƠi chính ậ Ngân hàng
Mƣ s : 60.31.12

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA H C :

PGS.TS.PH M V N N NG

TP. H Chí Minh - N m 2012


L I CAM OAN
------------Tôi xin cam đoan s li u nêu trong lu n v n này đ
ngu n th c t , đ

c thu th p t các

c công b trên các báo cáo c a c quan Nhà n

c; đ

c

đ ng t i trên các t p chí, báo chí, các website h p pháp. Các gi i pháp, ki n
ngh là c a cá nhân tôi rút ra t quá trình nghiên c u lỦ lu n và th c ti n.
Tp. H Chí Minh, ngày 12 tháng 07 n m 2012
Ng

i cam đoan

Lê Quang Ti n


i

M CL C
------------Trang ph bìa
L i cam đoan
M cl c
Danh m c các t vi t t t
Danh m c các b ng, bi u
L IM
CH

U .................................................................................................... 1
NG I : Lụ LU N CHUNG V

Lụ R I RO TệN D NG

1.1

R I RO TệN D NG VÀ QU N

I V I DNVVN T I CÁC NHTM ................... 3

R I RO TệN D NG ........................................................................... 3
1.1.1 Khái ni m v tín d ng ngân hàng .............................................. 3
1.1.2 Khái ni m v r i ro tín d ng ...................................................... 3
1.1.3 Phân lo i r i ro tín d ng và tác đ ng c a r i ro tín d ng đ i
v i ngân hàng ............................................................................. 4
1.1.4 D u hi u nh n bi t và nguyên nhân gây ra r i ro tín d ng ........ 6

1.2

QU N Lụ R I RO TệN D NG

I V I DNVVN ....................... 8

1.2.1 T ng quan v DNVVN .............................................................. 8
1.2.1.1 Khái ni m DNVVN ..................................................... 8
1.2.1.2

c đi m c a DNVVN ................................................ 9

1.2.1.3 Tình hình phát tri n .................................................... 10
1.2.1.4 Các đi u ki n h tr cho s phát tri n c a DNVVN . 11
1.2.1.5 Thu n l i .................................................................... 12
1.2.1.6 Nh ng khó kh n, h n ch .......................................... 13
1.2.1.7 Nh ng khó kh n khi ti p c n ngu n v n ngân hàng . 14

1.2.2 Công tác qu n lỦ r i ro tín d ng t i NHTM ............................ 15
1.2.2.1 Khái ni m ................................................................... 15


ii

1.2.2.2 Nhi m v c a công tác qu n lỦ r i ro tín d ng .......... 15
1.2.2.3 S

c n thi t ph i qu n lỦ r i ro tín d ng đ i v i

DNVVN ..................................................................... 16
1.2.2.4 Qui trình qu n lý r i ro tín d ng (theo Basel 2) ........ 16
1.2.2.5 Nguyên t c Basel v qu n lỦ r i ro tín d ng .............. 20
1.3

KINH NGHI M C A M T S

N

C V QU N Lụ R I RO

TệN D NG ......................................................................................... 20
1.3.1 Bài h c kinh nghi m t các ngân hàng Hàn Qu c .................. 20
1.3.2 Bài h c kinh nghi m t

02 ngân hàng Thái Lan : Siam

Commercial Bank (SCB) và Kasikorn bank ............................ 21
1.3.3 Bài h c kinh nghi m v qu n lỦ r i ro tín d ng đ i v i NHTM

Vi t Nam .................................................................................. 23
K T LU N CH
CH
D NG
2.1

NG I ................................................................................ 23

NG II : TH C TR NG CÔNG TÁC QU N Lụ R I RO TÍN
I V I DNVVN T I NHTMCP Á CHÂU ................................. 24
GI I THI U V NHTMCP Á CHÂU ........................................... 24
2.1.1 Quá trình hình thành và phát tri n ........................................... 24
2.1.1.1 Nh ng c t m c đáng nh ........................................... 24
2.1.1.2 Thành tích đ t đ

c ................................................... 24

2.1.2 Tình hình ho t đ ng kinh doanh trong th i gian qua .............. 25
2.2

TH C TR NG HO T

NG TệN D NG VÀ CÔNG TÁC

QU N Lụ R I RO TệN D NG

I V I DNVVN T I

NHTMCP Á CHÂU ......................................................................... 26
2.2.1 Tình hình huy đ ng v n ........................................................... 26

2.2.2 Ho t đ ng tín d ng giai đo n 2008-2011 ................................ 29
2.2.3 Th c tr ng cho vay các DNVVN............................................. 30
2.2.3.1 Tình hình cho vay các DNVVN qua các n m ........... 30
2.2.3.2 Tình hình tài tr DNVVN thơng qua các ch

ng trình


iii

h p tác ........................................................................ 32
2.2.3.3 Tình hình n x u khi cho vay các DNVVN............... 36
2.2.4 Công tác qu n lý r i ro tín d ng đ i v i DNVVN t i
NHTMCP Á Châu.................................................................... 38
2.2.4.1 C c u t ch c ho t đ ng tín d ng ............................ 38
2.2.4.2 Chính sách tín d ng.................................................... 40
2.2.4.3 H th ng x p h ng tín d ng doanh nghi p n i b ..... 41
2.2.4.4 Các gi i h n trong ho t đ ng tín d ng c a ngân hàng
và khách hàng............................................................. 43
2.2.4.5 Công tác ki m tra, ki m soát n i b .......................... 44
2.2.4.6 H th ng thơng tin ngân hàng .................................... 44
2.2.4.7 Chính sách tài s n đ m b o ........................................ 45
2.2.5 Nh ng thành t u đ t đ

c ....................................................... 46

2.2.6 Nh ng t n t i trong công tác QLRRTD đ i v i DNVVN t i
NHTMCP Á Châu.................................................................... 47
2.2.7 Nguyên nhân d n đ n nh ng t n t i trong công tác QLRRTD
đ i v i DNVVN t i NHTMCP Á Châu ................................... 49

2.2.7.1 Nguyên nhân t phía Ngân hàng................................ 49
2.2.7.2 Nguyên nhân t phía các doanh nghi p ..................... 52
2.2.7.3 Nguyên nhân khác ...................................................... 54
K T LU N CH
CH

NG III : GI I PHÁP HOÀN THI N CÔNG TÁC QU N LÝ R I

RO TệN D NG
3.1

NG II .............................................................................. 56

NH H

I V I DNVVN T I ACB ............................................ 57
NG HO T

NG NGỂN HÀNG KHÁCH HÀNG

DOANH NGHI P C A ACB .......................................................... 57
3.1.1 Khách hàng .............................................................................. 57
3.1.2 S n ph m .................................................................................. 57
3.1.3 Các ch tiêu chính ..................................................................... 57


iv

3.1.4 Các ch
3.2

ng trình hành đ ng u tiên ........................................ 57

GI I PHÁP HỒN THI N CƠNG TÁC QU N Lụ R I RO
TệN D NG

I V I DNVVN T I ACB....................................... 58

3.2.1 Xây d ng và th c hi n chính sách tín d ng phù h p .............. 58
3.2.1.1 Chính sách khách hàng .............................................. 58
3.2.1.2 Xây d ng và đi u ch nh danh m c cho vay phù h p
t ng th i k .............................................................................. 60
3.2.1.3 Chính sách s n ph m tín d ng ................................... 60
3.2.1.4 Chính sách tài s n đ m b o........................................ 61
3.2.1.5 Chính sách lưi su t, phí .............................................. 62
3.2.2 Hồn thi n và tuân th nghiêm ng t quy trình cho vay ........... 62
3.2.2.1 Giai đo n ti p nh n h s ........................................... 62
3.2.2.2 Giai đo n th m đ nh h s vay v n ............................ 63
3.2.2.3 Giai đo n quy t đ nh cho vay .................................... 64
3.2.2.4 Giai đo n ki m tra sau cho vay .................................. 65
3.2.3 Gi i pháp x lỦ n có v n đ và x lỦ t n th t tín d ng .......... 66
3.2.3.1 Cho vay thêm ............................................................. 66
3.2.3.2 Chuy n n quá h n .................................................... 66
3.2.3.3 X lỦ n có v n đ ..................................................... 66
3.2.3.4 S d ng các công c b o hi m và b o đ m ti n vay . 67
3.2.3.5 Bán n ........................................................................ 67
3.2.3.6 Kh i ki n.................................................................... 68
3.2.4 Hoàn thi n và nâng c p h th ng x p h ng tín d ng doanh
nghi p n i b hi n hành ........................................................... 68
3.2.5 Hoàn thi n và phát tri n h t ng cơng ngh thơng tin ............. 69

3.2.6 Nâng cao vai trị c a ki m soát n i b ngân hàng ................... 69
3.2.7 Tiêu chu n hóa cán b làm cơng tác tín d ng doanh nghi p ... 70
3.2.8 Gi i pháp nh m hồn thi n mơ hình qu n lỦ r i ro tín d ng ... 72


v

3.2.9 T ng c

ng các m i quan h v i các hi p h i, ban ngành ...... 74

3.3

KI N NGH

I V I CÁC DNVVN ............................................ 75

3.4

KI N NGH

I V I NGỂN HÀNG NHÀ N

3.5

KI N NGH

I V I CÁC C

K T LU N CH

C ..................... 75

QUAN QU N Lụ NHÀ N

C78

NG III ............................................................................. 80

PH N K T LU N ........................................................................................ 81
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


vi

DANH M C CÁC T

VI T T T

Ti ng Vi t
BCS&QLTD

Ban chính sách và qu n lỦ tín
d ng

BCTC

Báo cáo tài chính

B S

B t đ ng s n

BTD

Ban tín d ng

DN

Doanh nghi p

DNNN

Doanh nghi p Nhà n

DNVVN

Doanh nghi p v a và nh

H TD

H i đ ng tín d ng

HMTD

H n m c tín d ng

KH

Khách hàng

KHCN

Khách hàng Cá nhân

KHDN

Khách hàng Doanh nghi p

Khu v c HCM

Khu v c H Chí Minh

NH

Ngân hàng

NHNN

Ngân hàng Nhà n

NHTM

Ngân hàng Th

ng m i

NHTMCP

Ngân hàng Th

ng m i C ph n

NHTMNN

Ngân hàng Th

ng m i Nhà n

NVTD

Nhân viên tín d ng

QHKH

Quan h khách hàng

QLRRTD

Qu n lỦ r i ro tín d ng

RRTD

R i ro tín d ng

TCTD

T ch c tín d ng

TD

Tín d ng

c

c

c


vii

TP.HCM

Thành ph H Chí Minh

TSB

Tài s n b o đ m

VN

Vi t Nam

Ti ng Anh
ACB

Asia Commercial Bank

Ngân hàng th
Châu

ng m i c ph n Á

ACBL

Asia Commercial
Bank-Leasing

Công ty cho thuê tài chính-Ngân
hàng th ng m i c ph n Á Châu

CAR

Capptal Adequacy
Ratio

H s an toàn v n

CIC

Credit Information
Center

CLMS

Customer Loan
Manage System

Ch

EU

European Union

Liên minh Châu Âu

L/C

Letter of Credit

Th tín d ng

ROA

Return on Asset

Su t sinh l i trên tài s n

ROE

Return on Equity

Su t sinh l i trên v n ch s h u

TCBS

Total Core Banking
Solution

Ngân hàng lõi

WTO

World Trade
Organization

T ch c Th

Trung tâm thơng tin tín d ng c a
Ngân hàng Nhà n

c

ng trình qu n lỦ tín d ng

ng m i Th gi i


viii

DANH M C B NG, BI U, HÌNH V
B ng 1.1

: B ng phân lo i DNVVN

B ng 2.1

: K t qu ho t đ ng kinh doanh ACB qua các n m

B ng 2.2

: T ng ngu n v n huy đ ng qua các n m

B ng 2.3

: Huy đ ng v n theo lo i hình khách hàng

B ng 2.4

: Tình hình d n tín d ng qua các n m

B ng 2.5

: Phân lo i n qua các n m

B ng 2.6

: Tình hình cho vay DNVVN qua các n m

B ng 2.7

: D n cho vay DNVVN theo ngành ngh

B ng 2.8

: Tình hình tài tr các DNVVN t các ch

B ng 2.9

: Tình hình n x u giai đo n 2008-2011

B ng 2.10

: Phân lo i d n cho vay DNVVN theo ngành ngh

B ng 2.11

: X p h ng và phân lo i n đ i v i KHDN

ng trình h p tác

Bi u đ 2.1 : D n cho vay DNVVN theo th i gian
Bi u đ 2.2 : D n cho vay DNVVN theo ngành ngh
Bi u đ 2.3 : T tr ng n x u c a ACB theo th i gian
Hình 1.1

: Nh ng khó kh n và thi t h i khi x y ra RRTD


1

L IM

U

1. Tính c p thi t c a đ tƠi :
Tín d ng là m t nghi p v truy n th ng c a ngân hàng th

ng m i

(NHTM), chi m t tr ng l n kho ng 70% ho t đ ng kinh doanh c a NHTM.
Theo đó r i ro trong ho t đ ng kinh doanh ngân hàng t p trung ch y u vào
l nh v c tín d ng. Trong xu th tồn c u hóa và h i nh p qu c t , nguy c và
m c đ r i ro ngày càng t ng lên v i nh ng bi u hi n h t s c đa d ng và ph c
t p. Do đó đ đ m b o an tồn tài chính, nâng cao n ng l c c nh tranh, địi h i
NHTM ph i có ph

ng pháp qu n lỦ t t r i ro tín d ng.

DNVVN đư và đang đóng góp m t vai trò quan tr ng trong s phát tri n
kinh t - xư h i c a Vi t Nam. Vi c phát tri n DNVVN là m t trong nh ng
m c tiêu và chính sách kinh t mà chính ph Vi t Nam đư đ t ra. Khách hàng
DNVVN là khách hàng ch đ o c a ACB hi n t i c ng nh trong th i gian t i.
Hi n nay, d

i tác đ ng c a tình hình suy thối kinh t tồn c u c ng v i

tác đ ng c a chính sách th t ch t ti n t c a NHNN, ho t đ ng c a đa ph n các
DNVVN g p khó kh n và thua l , nh h
các NHTM. N x u có xu h

ng l n đ n ch t l

ng tín d ng c a

ng gia t ng và d ki n trong th i gian t i r i ro

tín d ng v n tác đ ng m nh m đ n ho t đ ng ngân hàng và n n kinh t , nên

tôi ch n đ tài “ Qu n lỦ r i ro tín d ng đ i v i Doanh nghi p v a và nh t i
Ngân Hàng Th

ng M i C Ph n Á Châu” làm đ tài nghiên c u.

2. M c đích nghiên c u
ánh giá th c tr ng ho t đ ng tín d ng và qu n lỦ r i ro tín d ng đ i v i
khách hàng DNVVN trong giai đo n t 2008-2011. Làm rõ các nguyên nhân
gây ra r i ro tín d ng đ i v i khách hàng DNVVN t i Ngân hàng Th

ng M i

C Ph n Á Châu.
xu t m t s gi i pháp qu n lỦ r i ro tín d ng có hi u qu , h n ch đ n
m c th p nh t có th nh ng tác h i x u do nó gây ra, góp ph n ph c v cho
các m c tiêu phát tri n c a NHTMCP Á Châu trong quá trình h i nh p kinh t


2

qu c t và trong khu v c.
3.

it

ng vƠ ph m vi nghiên c u:

it

ng nghiên c u : Ho t đ ng tín d ng và qu n lỦ r i ro tín d ng

trong cho vay đ i v i khách hàng DNVVN t i NHTMCP Á Châu.
Ph m vi nghiên c u : Các ho t đ ng kinh doanh, đ c bi t là công tác qu n
lỦ r i ro tín d ng đ i v i khách hàng DNVVN trong 4 n m tr l i đây. Tuy
nhiên, ho t đ ng tín d ng c a ACB ch y u là cho vay (chi m g n 90% ho t
đ ng tín d ng) nên ph m vi đ tài ch t p trung nghiên c u các r i ro trong quá
trình cho vay c a ho t đ ng tín d ng.
4. Ph

ng pháp nghiên c u:

S d ng ph

ng pháp nghiên c u th ng kê, so sánh, phân tích, …, có

tham kh o Ủ ki n ph n bi n c a các chuyên gia trong l nh v c ngân hàng, cán
b qu n lỦ, đi u hành có liên quan đ hồn thi n gi i pháp.
5. K t c u c a lu n v n:
Ngoài ph n m đ u và ph n k t lu n, lu n v n đ

c chia làm 3 ch

ng,

c th :
Ch

ng 1: LỦ lu n chung v r i ro tín d ng và qu n lỦ r i ro tín d ng đ i

v i DNVVN t i các NHTM.

Ch

ng 2: Th c tr ng ho t đ ng tín d ng và cơng tác qu n lỦ r i ro tín

d ng đ i v i DNVVN t i NHTMCP Á Châu.
Ch

ng 3: Gi i pháp hồn thi n cơng tác qu n lỦ r i ro tín d ng đ i v i

DNVVN t i NHTMCP Á Châu.


3

CH

NG 1:

Lụ LU N CHUNG V R I RO TệN D NG VÀ QU N LÝ R I RO TệN
D NG

I V I DNVVN T I CÁC NHTM

1.1 R I RO TệN D NG
1.1.1 Khái ni m v tín d ng ngơn hƠng
Cho vay là m t hình th c c p tín d ng, theo đó TCTD giao cho KH s
d ng m t kho n ti n đ s d ng vào m c đích và th i gian nh t đ nh theo th a
thu n theo ngun t c có hồn tr c g c và lưi.
Tín d ng là quan h vay m
ng

i đi vay và ng

n, quan h s d ng v n l n nhau gi a

i cho vay d a trên nguyên t c hoàn tr , kèm theo l i t c

khi đ n h n. Tín d ng có th hi u m t cách đ n gi n là m t quan h giao d ch
gi a hai ch th , trong đó m t bên chuy n giao quy n s d ng ti n ho c tài s n
cho bên kia b ng nhi u hình th c nh : cho vay, bán ch u hàng hóa, chi t kh u,
b o lưnh,… đ

c s d ng trong m t th i gian nh t đ nh và theo m t s đi u

ki n nh t đ nh nào đó đư th a thu n.
Tín d ng ngơn hƠng (sau đây g i t t là tín d ng) là quan h chuy n
nh

ng quy n s d ng v n t ngân hàng cho khách hàng trong m t th i gian

nh t đ nh v i m t chi phí nh t đ nh.
1.1.2 Khái ni m v r i ro tín d ng
Theo

y ban Basel thì RRTD là kh n ng mà khách hàng vay ho c bên

đ i tác không th c hi n đ

c các ngh a v c a mình theo nh ng đi u kho n đư

cam k t. R i ro th t thoát đ i v i m t ngân hàng là s v n c a ng
c trong h p đ ng, trong đó s v n đ

i giao

c xác đ nh là b t k s vi ph m

nghiêm tr ng nào đ i v i ngh a v h p đ ng khi hoàn tr n và lưi.
C n c vào Kho n 01

i u 02 c a Quy đ nh v phân lo i n , trích l p

và s d ng d phịng đ x lỦ r i ro tín d ng trong ho t đ ng ngân hàng c a
TCTD ban hành theo quy t đ nh 493/2005/Q -NHNN ngày 22/04/2005 c a
Th ng đ c NHNN thì : “R i ro tín d ng trong ho t đ ng ngân hàng c a t


4

ch c tín d ng là kh n ng x y ra t n th t trong ho t đ ng ngân hàng c a TCTD
do khách hàng không th c hi n ho c khơng có kh n ng th c hi n ngh a v
c a mình theo cam k t”.
Nh v y có th hi u RRTD là bi n c x y ra trong quá trình c p tín
d ng, bi u hi n trên th c t là vi c khách hàng vay không th c hi n ngh a v
tr n (bao g m lưi vay và g c), ho c tr n không đ y đ , không đúng h n
cho ngân hàng nh đư cam k t trong h p đ ng.
1.1.3 Phơn lo i r i ro tín d ng vƠ tác đ ng c a r i ro tín d ng đ i v i NH
Tùy thu c vào m c đích nghiên c u, có th phân lo i r i ro tín d ng
theo nhi u cách khác nhau. Có th phân r i ro tín d ng thành hai c p đ là r i
ro đ ng v n và r i ro m t v n.

Hình 1.1 : Nh ng khó kh n và thi t h i khi x y ra RRTD
N u d a trên nguyên nhân phát sinh r i ro thì r i ro tín d ng bao g m
r i ro danh m c và r i ro giao d ch :
R i ro danh m c : nguyên nhân phát sinh là do nh ng h n ch trong qu n lỦ
danh m c cho vay c a ngân hàng, đ

c phân chia thành r i ro n i t i và r i ro

t p trung
R i ro n i t i: xu t phát t các y u t , các đ c đi m riêng có, mang tính


5

riêng bi t bên trong c a m i ch th đi vay ho c ngành, l nh v c kinh t . Nó
xu t phát t đ c đi m ho t đ ng ho c đ c đi m s d ng v n c a KH vay v n.
R i ro t p trung là tr

ng h p ngân hàng t p trung v n cho vay quá

nhi u đ i v i m t s khách hàng, m t s ngành kinh t , ho c trong cùng m t
khu v c đ a lỦ ho c cùng m t lo i hình cho vay có r i ro cao.
R i ro giao d ch: nguyên nhân phát sinh là do nh ng h n ch trong quá
trình giao d ch và xét duy t cho vay, đánh giá khách hàng. R i ro giao d ch có
ba b ph n chính là: r i ro l a ch n, r i ro b o đ m và r i ro nghi p v .
R i ro l a ch n là r i ro có liên quan đ n q trình đánh giá và phân
tích tín d ng khi ngân hàng l a ch n nh ng ph

ng án cho vay v n có hi u

qu đ ra quy t đ nh cho vay.
R i ro đ m b o: Phát sinh t các tiêu chu n đ m b o nh các đi u
kho n trong h p đ ng vay, các lo i tài s n đ m b o, ch th đ m b o, hình
th c đ m b o và m c cho vay trên giá tr tài s n đ m b o.
R i ro nghi p v là r i ro liên quan đ n công tác qu n lỦ kho n vay và
ho t đ ng cho vay, bao g m c vi c s d ng h th ng x p h ng tín d ng và k
thu t x lỦ các kho n vay có v n đ .
 Tác đ ng c a r i ro tín d ng đ i v i ngơn hƠng
Khi g p r i ro tín d ng, NH khơng thu đ

c v n tín d ng đư c p và lưi

cho vay, nh ng v n ph i chi tr lưi và g c ti n g i khi đ n h n, d n đ n NH
m t cân đ i trong vi c thu chi, vòng quay v n tín d ng gi m nên kinh doanh
khơng hi u qu . Th m chí d n đ n tình tr ng m t kh n ng thanh kho n, làm
m t lòng tin ng

i g i ti n, nh h

ng đ n uy tín c a NH.

Khi m t NH g p khó kh n, d gây hoang mang lo s trong dân chúng,
d n đ n vi c

t đ n rút ti n

khó kh n. NH khó kh n s

các NH khác, làm cho tồn b h th ng NH g p

nh h

ng x u đ n tình hình s n su t kinh doanh

c a doanh nghi p. H n n a, s ho ng lo n c a các NH nh h

ng r t l n đ n

toàn b n n kinh t . Nó làm cho n n kinh t b suy thoái, giá c t ng, s c mua


6

gi m, th t nghi p t ng, xư h i m t n đ nh. Ngoài ra, r i ro tín d ng c ng nh
h

ng đ n n n kinh t th gi i vì ngày nay n n kinh t m i qu c gia đ u ph

thu c vào n n kinh t khu v c và th gi i, ví d đi n hình là kh ng ho ng tài
chính Châu Á và kh ng ho ng tín d ng

M .

1.1.4 D u hi u nh n bi t vƠ nguyên nhân gây ra r i ro tín d ng
Nh n di n r i ro, qua đó có gi i pháp t i u giúp ng n ng a và x lỦ các
kho n cho vay r i ro là khâu quan tr ng, quy t đ nh đ n hi u qu kinh doanh
tín d ng c a ngân hàng. D u hi u nh n bi t RRTD bao g m: d u hi u tài chính
và d u hi u phi tài chính :
D u hi u tài chính: th hi n qua các ch tiêu đ

c rút ra t

s li u

BCTC c a DN. Tuy nhiên ph n l n BCTC c a các DN Vi t Nam th
không đ
đ

ng

c ki m tốn, do v y đ đánh giá chính xác, NVTD ph i xác đ nh

c m c đ tin c y c a BCTC. D u hi u v x lỦ thơng tin tài chính c a KH

bao g m: các ch s ph n ánh kh n ng thi u thanh kho n (bao g m ch s
thanh kho n nhanh, ch s thanh kho n hi n hành d

i 1); c c u v n th hi n

s m t cân đ i, kh n ng t ch tài chính; các vịng quay kho n ph i thu, hàng
t n kho, vòng quay v n l u đ ng ch m th hi n s trì tr trong ho t đ ng, kh
n ng thu h i v n khó, ph i thu t ng nhanh và th i h n thanh toán n kéo dài,
hàng t n kho luân chuy n ch m; các ch s kh n ng sinh l i ROE, ROA th p
th hi n kh n ng t ng tr

ng và tri n v ng phát tri n t

ng lai y u.

D u hi u phi tài chính:

Nhóm các d u hi u phát sinh r i ro t phía khách hàng: trì hỗn cung
c p thơng tin, gây tr ng i cho vi c ki m tra đ nh k , đ ngh gia h n n , đi u
ch nh k h n tr n thi u c n c thuy t ph c, chây trong vi c tr n .
Nhóm d u hi u liên quan đ n giao d ch ngân hàng: nh ng thay đ i b t
th

ng trong tài kho n ti n g i thanh tốn, có d u hi u tìm ki m ngu n tài tr

b t th

ng, ch m thanh toán n g c và lưi cho ngân hàng, ….
Nhóm d u hi u liên quan đ n ho t đ ng kinh doanh, tình hình tài


7

chính và ph

ng pháp qu n lý c a khách hàng: khó kh n trong vi c phát tri n

s n ph m, s n ph m có tính th i v cao, phát sinh chi phí b t th
c c u t ch c, thuyên chuy n nhân viên quá th

ng, thay đ i

ng xuyên, ch y theo trào l u,

v n đ th hi u, ….
Nhóm d u hi u phát sinh t chính sách tín d ng c a ngân hàng: đánh
giá và phân lo i không chính xác r i ro khách hàng, d u hi u che gi u n có

v n đ , h s tín d ng khơng đ y đ , phát tri n tín d ng quá m c, ….
Khi phát hi n th y các d u hi u phát sinh r i ro, NVTD ph i ti n hành
ngay các b

c xác đ nh m c đ nghiêm tr ng và nguyên nhân, đ ng th i ph i

tái phân lo i kho n vay. Các nguyên nhân gây ra r i ro có th do:
Nhóm các nguyên nhân n i t i t phía khách hàng: thơng tin gian d i,
thi u trung th c; không h p tác; s y u kém trong qu n lỦ; s đ v c a đ i
tác; s n ph m và công ngh c a doanh nghi p l c h u, thi u v n trong đ u t
dài h n, y u t c nh tranh, s ph n đ i, t y chay c a công chúng đ i v i tác
đ ng x u trong s n ph m/ hành vi doanh nghi p. Hay các nguyên nhân phát
sinh t thái đ , uy tín và kh n ng thanh toán c a đ i tác đ u vào, đ u ra gián
ti p nh h

ng kh n ng tr n c a khách hàng.

Nhóm nguyên nhân n i t i t phía NH: Vi c ngân hàng khơng thu h i
đ

c v n có th do đư buông l ng qu n lỦ, c p tín d ng khơng minh b ch; áp

d ng m t chính sách tín d ng kém hi u qu ; trình đ , n ng l c y u kém, thi u
trách nhi m, m t ph m ch t c a m t s nhân viên NH tham gia c p TD, ….
Nhóm nguyên nhân khách quan bên ngồi: suy thối kinh t ho c do
r i ro th tr
n

ng; tình hình chính tr b t n đ nh; chính sách, c ch c a Nhà

c thay đ i; nguyên nhân b t kh kháng (h a ho n, thiên tai, chi n tranh, …)
Nhóm nguyên nhân t phía b o đ m tín d ng: Giá tài s n th ch p, c m

c bi n đ ng nhi u, khó đ nh giá, tài s n mang tính chuyên d ng, tính kh m i
th p, tranh ch p v pháp lỦ ho c b o lưnh bên th ba có v n đ nh m t kh
n ng tài chính, tài s n gi m giá tr , thay đ i hi n tr ng, ….


8

1.2 QU N Lụ R I RO TệN D NG

I V I DNVVN

1.2.1 T ng quan v DNVVN
1.2.1.1 Khái ni m DNVVN
Tiêu chí đ x p lo i DNVVN t i VN c a HSBC là DN có doanh thu
m tn md

i 10 tri u USD, có v n t 2 tri u USD tr xu ng.

Theo u ban chu n m c k toán qu c t (FASB) đ nh ngh a DNVVN có
kho ng 50 nhân viên và doanh thu hàng n m kho ng 10 tri u euro, th c t đa
s trên d

i 10 nhân viên, khơng có b ph n theo dõi tn th chu n m c báo

cáo tài chính.
Theo Ngh đ nh 56/2009/CP-N , ngày 30/06/2009: DNVVN là c s
kinh doanh đư đ ng kỦ kinh doanh theo quy đ nh pháp lu t, đ

c chia thành ba

c p: siêu nh , nh , v a theo quy mô t ng ngu n v n (t ng ngu n v n t
đ

ng t ng tài s n đ

ng

c xác đ nh trong b ng cân đ i k toán c a DN) ho c s

lao đ ng bình quân n m (t ng ngu n v n là tiêu chí u tiên), c th nh sau:
B ng 1.1: Phân lo i doanh nghi p v a và nh
Quy mô
Khu v c
I. Nông, lâm
nghi p và th y s n
II. Công nghi p và
xây d ng
III. Th

ng m i

và d ch v

DN siêu nh
S lao đ ng
10 ng

i tr

xu ng
10 ng

i tr

xu ng
10 ng

i tr

xu ng

DN nh

DN v a

T ng

S lao

T ng ngu n

S lao

ngu n v n

đ ng

v n

đ ng

t trên 10

t trên 20 t

t trên 200

20 t đ ng
tr xu ng
20 t đ ng
tr xu ng
10 t đ ng
tr xu ng

ng

iđ n

200 ng

i

t trên 10
ng

iđ n

200 ng

i

đ ng đ n

ng

iđ n

100 t đ ng

300 ng

t trên 20 t

t trên 200

đ ng đ n

ng

i

iđ n

100 t đ ng

300 ng

t trên 10

t trên 10 t

t trên 50

ng

đ ng đ n 50

ng

iđ n

50 ng

i

t đ ng

i

iđ n

100 ng

i

Theo tiêu chu n này thì t i VN có h n 97% DN thu c DNVVN. C n c
vào tình hình kinh t xư h i c th c a ngành, đ a ph

ng, trong quá trình th c


9

hi n các bi n pháp, ch

ng trình tr giúp có th linh ho t áp d ng đ ng th i c

hai tiêu chí v n và lao đ ng ho c m t trong hai tiêu chí trên.
1.2.1.2

c đi m c a DNVVN

T n t i vƠ phát tri n
nh : th

h u h t các l nh v c, các thƠnh ph n kinh t

ng m i, d ch v , công nghi p, nông nghi p,… và ho t đ ng d

i

m i hình th c nh : DNNN, DN t nhân, công ty c ph n, công ty trách nhi m
h u h n, DN có v n đ u t n

c ngồi,….

Có tính n ng đ ng cao và r t nh y c m tr

c nh ng thay đ i c a th

tr

ng do các DNVVN có kh n ng chuy n h

ng kinh doanh và chuy n

h

ng m t hàng nhanh.
Chu k s n xu t kinh doanh ng n : DNVVN có v n đ u t ban đ u ít

nên chu k s n su t kinh doanh c a DN th

ng ng n nên kh n ng thu h i v n

nhanh t o đi u ki n cho DN kinh doanh hi u qu .
N ng l c kinh doanh còn h n ch : Do đ c đi m v n ho t đ ng nh , kh
n ng ti p c n các ngu n tài chính khác th p nên các DNVVN th

ng g p khó

kh n trong vi c m r ng quy mơ ho t đ ng, tri n khai các d án l n và đ u t
s n xu t m i.
Bên c nh đó, do quy mơ v n nh nên nên các DNVVN khơng có đi u ki n
đ u t nhi u vào vi c nâng c p, đ i m i máy móc, mua s m thi t b công ngh
tiên ti n, hi n đ i. DNVVN c ng g p khó kh n trong vi c tìm ki m th tr
và phân ph i s n ph m do thi u thông tin v th tr

ng

ng, cơng tác ti p th hình

nh cịn kém hi u qu , làm cho các m t hàng s n xu t ra khó tiêu th tên th
tr

ng d n đ n h n ch kh n ng chi m l nh th tr

ng và gi m kh n ng c nh

tranh.
Trình đ lao đ ng vƠ n ng l c qu n lỦ cịn th p : trình đ và tay ngh
c a ng

i lao đ ng, đ i ng qu n lỦ trong các DNVVN c ng là m t v n đ

b c xúc hi n nay. L c l

ng lao đ ng ch y u là lao đ ng ph thơng, ít đ

đào t o tay ngh và thi u k n ng đ ng th i c ng ít đ

c

c ch DN quan tâm đào


10

t o và đào t o l i nh m nâng cao tay ngh trong khi ch t l

ng ngu n lao đ ng

có Ủ ngh a quan tr ng đ i v i s t n t i và phát tri n c a DN. Bên c nh đó k
n ng c a ch DN còn h n ch , s l

ng DNVVN có ch DN, giám đ c có

trình đ chun mơn cao và qu n lỦ t t ch a nhi u.
1.2.1.3 Tình hình phát tri n
DNVVN là lo i hình doanh nghi p n ng đ ng trong kinh doanh, ho t
đ ng đa d ng trong nhi u l nh v c, ngành ngh và đ c bi t r t nh y c m v i
nh ng bi n đ ng c a th tr
ng

ng, chuy n đ i m t hàng nhanh, phù h p th hi u

i tiêu dùng, t n d ng đ

tranh, lên l i, xâm nh p th tr

c nguyên v t li u, nhân l c t i ch , d dàng c nh
ng.

ây là lo i hình DN ho t đ ng khá thành

cơng, đóng góp nhi u cho s phát tri n kinh t chung c a đ t n

c hi n nay.

Bình quân trong giai đo n 2001 đ n 2006, s doanh nghi p t ng 22%/n m,
s v n t ng trên 49%/n m. Các DNVVN t o công n vi c làm cho g n 3 tri u
lao đ ng, đóng góp h n 40% GDP, chi m t tr ng 29% t ng kim ng ch xu t
kh u c a c n

c, đóng góp g n 15% t ng thu ngân sách Nhà n

n n m 2007, c n

c có trên 320,000 DNVVN - đa s là DN dân doanh

trong đó kho ng 31% ho t đ ng trong l nh v c công nghi p và th
S l

c.
ng m i.

ng thành l p m i riêng trong n m 2010 đư đ t g n 90.000 doanh

nghi p, t ng 5,5% so v i 2009 (t ng v n đ ng kỦ là 545.000 t đ ng, bình
quân m i doanh nghi p có v n 6 t ). Tính chung đ n h t n m 2010, c n
544.394 doanh nghi p đ ng kỦ kinh doanh, v

t m c tiêu đã đ

c có

c Chính ph

đ ra là 500.000 doanh nghi p vào th i đi m này.
Theo s li u m i nh t c a C c Phát tri n doanh nghi p, B K ho ch và
u t thì tính đ n ngày 31/9/2011, c n

c đư có 606.900 DN đ ng kỦ ho t

đ ng theo lu t doanh nghi p. Riêng trong 8 tháng đ u n m 2011, c n
thêm 52.500 DN đ

c thành l p v i s v n đ ng kỦ

c đư có

c đ t trên 318.540 t

đ ng.
c bi t, n u nh giai đo n 2006 - 2009 DNVVN n

c ta có xu h

ng n m


11

sau cao h n n m tr

cv s l

ng doanh nghi p m i thành l p, trong đó, đ nh

cao là n m 2009 v i g n 85.000 doanh nghi p thì t 2010 tr đi xu h
có d u hi u gi m l i.

nh đi m là 9 tháng đ u n m 2011, s l

ng này

ng DNVVN

thành l p m i c ng gi m đi đáng k .
Bên c nh vi c gi m v l

ng đ ng kỦ m i, s l

ng các DN gi i th ,

ng ng ho t đ ng/gi i th khơng chính th c tính đ n h t tháng 9/2011 c ng lên
t i 160.930 doanh nghi p. Hi n nay, s l

ng DN đang t n t i là 445.970 DN.

Th ng kê c a T ng c c Th ng kê c ng cho th y, t c đ gi i th và ng ng ho t
đ ng c a DN trong 2 n m 2009 và 2010 g n g p đôi so v i nh ng n m tr
i u đáng nói là ph n l n đ i t

c.

ng DN phá s n r i vào quy mô nh và v a.

i m qua tình hình phát tri n cho th y DNVVN thành công nh t trong
n n kinh t m , có ngu n lao đ ng d i dào, m c ti n l

ng th p.

Vi t Nam

ch y u là lo i hình cơng ty trách nhi m h u h n, công ty c ph n t p trung
vào m t s l nh v c nh : ch bi n nông lâm th y h i s n, gia công hàng may
m c, s n xu t giày dép, linh ki n thi t b đi n t , làm y thác cho các DN l n,
gia công cho các công ty n
tr ng vào t ng tr

c ngồi, .... S phát tri n DNVVN đóng góp quan

ng kinh t , t ng thu ngân sách nhà n

c, t o công n vi c

làm, t ng thu nh p cá nhân, gi m đói nghèo, góp ph n n đ nh và phát tri n xư
h i.
1.2.1.4 Các đi u ki n h tr cho s phát tri n c a DNVVN
Quy t đ nh 236/2006/Q -TTg v vi c phê duy t k
DNVVN 5 n m 2006-2010 là m t b

ho ch phát tri n

c c th hóa chính sách, t o thu n l i

đ y nhanh t c đ phát tri n DNVVN c v quy mô và ch t l

ng.

Ngh đ nh 56/2009/CP-N , ngày 30/06/2009 và Ngh quy t s 22/NQ-CP
c a Chính ph . Chính ph đ a ra 6 bi n pháp l n h tr các DNVVN : H

ng

d n xây d ng k ho ch, ch

ng

ng trình tr giúp phát tri n DNVVN; T ng c

kh n ng ti p c n ngu n v n tín d ng và huy đ ng các ngu n l c h tr tài
chính cho DNVVN; Tháo g khó kh n v m t b ng s n xu t; H tr nâng cao


12

n ng l c c nh tranh cho các DNVVN;

y m nh th c hi n m t s gi i pháp

c i cách th t c hành chính t o thu n l i cho DNVVN; Xây d ng và c ng c
h th ng tr giúp phát tri n DNVVN. Ngồi ra, cịn có m t s chính sách tài
chính u đưi khác nh dưn vi c n p thu , …
Lu t doanh nghi p và lu t đ u t

n

c ngồi có hi u l c thi hành t

01/07/2006 là nh ng c s pháp lỦ quan tr ng phát tri n doanh nghi p, ch
d a v ng ch c cho doanh nghi p và nhà đ u t .
Vi t Nam đư chính th c tr thành thành viên WTO, m ra c h i cho phát
tri n kinh t sâu r ng, thúc đ y ti n trình c i cách trong n

c, đ c bi t là th

t c hành chính, bưi b các gi y t không c n thi t, rút ng n th i gian thành l p
doanh nghi p và tham gia th tr

ng, đ a nhanh hàng hóa d ch v vào kinh

doanh. Xu t hi n, hình thành các t p đồn kinh t , t p đoàn đa qu c gia s t o
ra c h i cho s ra đ i các DNVVN ho t đ ng theo hình th c xâu chu i, d ch
v gia công, phân ph i.
1.2.1.5 Thu n l i
H u h t các DNVVN t i Vi t Nam là nh ng DN có đ i ng lao đ ng khơng
c n trình đ cao. Do đó v i u th ngu n lao đ ng ph thông d i dào c a Vi t
nam, các DNVVN g p nhi u thu n l i trong vi c t n d ng ngu n nhân công
giá r này.
Ho t đ ng c a DNVVN th

ng mang tính ch t gia đình nên nh n đ

cs

h tr r t l n t các thành viên trong gia đình c ng nh h tr l n nhau v
nhi u m t nh v v n, kinh nghi m, thông tin đ i v i các DN ho t đ ng trong
cùng ngành ngh , cùng đ a ph

ng.

B máy t ch c g n nh , tính n ng đ ng và linh ho t cao nên các DNVVN
ti t ki m đ

c chi phí, nhanh chóng đ a ra các quy t đ nh kinh doanh k p th i,

t n d ng đ

c c h i kinh doanh. Các DNVVN d dàng chuy n đ i ph

s n xu t kinh doanh và m t hàng kinh doanh phù h p v i th tr
th i đi m h n so v i các DN l n.

ng án

ng vào t ng


13

DNVVN đa ph n là các DN ngoài qu c doanh, các DN này s d ng ngu n
v n c a mình có ch n l c và hi u qu h n so v i các DNNN, góp ph n t ng
thêm uy tín, làm cho các ngân hàng m nh d n đ u t v n nhi u h n cho lo i
hình DN này.
1.2.1.6 Nh ng khó kh n, h n ch

Bên c nh nh ng thu n l i nh : là lo i hình DN n ng đ ng trong kinh
doanh và ho t đ ng đa d ng trong nhi u l nh v c, ngành ngh , r t nh y c m
v i nh ng bi n đ ng c a th tr
hi u ng

ng, chuy n đ i m t hàng nhanh, phù h p th

i tiêu dùng, t n d ng đ

c nguyên v t li u, nhân l c t i ch , d dàng

c nh tranh, lên l i, xâm nh p th tr
quan tâm đ u t c a

ng, là lo i hình DN ln nh n đ

ng và Nhà n

cs

c thì các DNVVN v n cịn nh ng m t

khó kh n, h n ch :
Xu t phát đi m c a các DNVVN th

ng lƠ t kinh nghi m kinh doanh

th c t c a ch DN, các y u t v qu n lỦ vƠ th c thi pháp lu t còn có
ph n h n ch nên d n đ n m t s tình tr ng khơng đ nh l

ng đ

c r i ro c a

ho t đ ng kinh doanh.
V k thu t vƠ công ngh , d

i 10% s DNVVN có cơng ngh , thi t b

tiên ti n, còn l i trên 90% đang s d ng cơng ngh trung bình ho c l c h u,
m c đ đ u t đ i m i công ngh th p, do đó s c c nh tranh s n ph m y u,
nh h

ng đ n vi c s d ng tài nguyên (nguyên nhiên v t li u, n ng l

và b o v môi tr

ng. S tham gia và th h

ng, …)

ng c a DNVVN đ i v i các d ch

v đào t o v qu n lý, t v n tài chính, k toán, thu , t v n qu n lỦ, ng d ng
cơng ngh thơng tin, … cịn r t h n ch . N ng l c ti p c n và chi m l nh th
tr

ng, nh t là nh ng th tr

ng ngoài n

c c ng là m t h n ch đáng k .

Các DNVVN t nhơn ti p c n h n ch t i các chính sách, ch

ng trình

u đƣi, h tr c a Chính ph . M c dù Chính ph có m t s chính sách,
ch

ng trình u đưi, h tr phát tri n doanh nghi p, nh ng các DNVVN còn

ch a ti p c n đ

c hi u qu . T l DNVVN tham gia và các ch

ng trình h


14

tr c a Chính ph nh Ch

ng trình xúc ti n th

m i Khoa h c Công ngh , ... còn r t khiêm t n (d

ng m i qu c gia, Qu đ i
i 10%). Do các DNVVN

ho c là có ngu n l c h n ch , ho c ch a chu n b đ ti p c n các ngu n l c
phân b b i Chính ph đ phát tri n các ngành, ngh và l nh v c u tiên.
Nh ng v n đ mƠ các DNVVN ph i đ i m t trong v n đ xu t nh p
kh u, g m:
Vi c ti p c n v i h n ng ch xu t - nh p kh u b h n ch và trên th c t
các DNNN v n giành đ
- nh p kh u đ

cs

m rà; thu xu t

c áp d ng tùy ti n do h th ng mư thu ch a chu n.

Thi u thông tin v th tr
thi u m ng l

u tiên. Th t c h i quan còn r

ng c a đ i tác, v khách hàng n

c ngồi và

i marketing.

Tín d ng xu t kh u và b o hi m xu t kh u không đáp ng đ

c yêu c u

c a các doanh nghi p.

Tình tr ng thi u v n c a các DNVVN : là khó kh n c p bách nh t hi n
nay. Các DNVVN khó ti p c n v i ngu n v n tín d ng ngân hàng, h c ng
khơng có l i th v khoanh n , giưn n , u đưi tín d ng, tín ch p khi vay nh
các DNNN l n. Trong khi các DNVVN ph i tuân th nghiêm yêu c u th ch p
thì các DNNN l i không c n quan tâm t i đi u này.
1.2.1.7 Nh ng khó kh n khi ti p c n ngu n v n ngân hàng:
Các th t c v vay v n c a các các TCTD khá ph c t p làm cho các chi phí
giao d ch t ng cao, d n t i giá c a các kho n tín d ng tr nên đ t đ đ i v i
các DNVVN.
Các quy đ nh kh t khe v tài s n th ch p mà các DNVVN khơng đáp ng
đ

c, ít tài s n ho c khơng có tài s n đ th ch p h p pháp, h p l , ph

pháp đ nh giá c a ngân hàng ch a rõ ràng, th
v i giá th tr

ng

ng đánh giá th p h n nhi u so

ng.

a s các DNVVN th

ng không đ đi u ki n đ vay v n tín ch p t i ngân

hàng do ch a có uy tín và tín nhi m v i ngân hàng trong vi c s d ng v n vay