Ngày Giỗ Tổ

www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 1
Ngày Gi T



Ln gi th gii s, nc ta là nc duy nht trên hoàn cu có ngày gi t, nhm ngày
mùng 10 tháng 3 âm lch mà ta quen gi là Ngày HI N HÙNG hay ngày GI T HÙNG
VNG.

Tháng giêng n Tt  nhà,
Tháng hai c bc, tháng bà “hi hè”

hin nhiên “hi hè” ám ch Hi n Hùng; và rõ ràng hn:

Dù ai đi ngc v xuôi,
Nh ngày Gi T mùng 10 tháng 3.


1. Nhân ngày Gi T, chúng ta nh li công đc ca các vua HÙNG đ hiu rõ nhng bc
đi ca tin nhân, nhng suy ngh và phong cách cng nh cách ng x ca tin nhân,
đng thi giúp chúng ta thy rõ đâu là hng đi lâu dài và bn vng ca dân tc.

2. Vua Hùng dng nc Vn Lang khong nm 2879 trc Dng Lch, vi th ch liên
bang (15 b), trên nn tng ca xã thôn t tr mang tính dân ch: phép vua thua l làng.

3. t nn tng cho vic phát trin nn vn hóa hòa bình nhân bn, dân tc mang tính khai
phóng và dung hóa trong giao lu, qua lng kính nhân ch và dân ch. Nó khi đi t s
hài hòa gia thân tâm, vi np sng hòa thun (thun v thun chng tt Bin ông tát
cng cn), trong gia đình phân công (chng cày, v cy, con trâu đi ba), hòa mc trong

xã thôn t tr, đn s thái hòa ca đt nc, vi ch đ đa phng phân quyn. Và đnh
cao tuyt đích ca con ngi là thng hoa nh Tiên Rng, theo chiu kích phát trin tình
thng và trí tu vi đnh hng BIN – HÓA – Thng hoa – Hòa đng: hòa vào dòng
sng xã hi và cùng v tr.

4. Vch ra con đng sng ca dân tc (= Nhân o) qua lng kính nhân ch và dân ch,
không cn kêu cu đn tín ngng tôn giao…ý thc h hoc mt h thng trit hc kinh
vin
(1)
. Tt c nhng tri thc thc nghim và kinh nghim sng hài hòa hàng ngàn nm
trong nn vn hóa trng la nc n đnh lâu đi đó cng nh con đng sng ca dân
tc đã kt thành đo sng Vit, đc huyn thoi hóa trong truyn con Rng cháu Tiên,
vi biu tng thn t kép Tiên Rng đ con cháu Vit noi theo. Ct lõi t tng Vit
đc gói ghém trong các huyn thoi và ca dao tc ng ting nói tâm thc ca dân tc,
th hin trong np sng hài hòa (hòa c làng)  ni thôn dã s soi sáng vic thc hin con
đng sng ca dân tc (= Nhân o), xây dng nn vn minh nhân bn, xu hng tt
yu ca loài ngi đang hng ti, trong th toàn cu hóa.

www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 2
I. S Hình Thành Nc Vn Lang

Theo Kho c hc con ngi sng  vùng đt mà ngày nay chúng ta gi là min Bc Vit
Nam đã tri qua các nn vn hóa đc thù nh hng đn vn hóa ông Nam Á và Trung Quc
(2)
:

A. Vn hóa Sn Vi: vi di tích ngi vn núi  (Thanh Hóa) và mt s công c
bng đá.

B. Vn hóa Hòa Bình: vi ngh nông, đánh du mt bc tin b v đi trong đi
sng c dân Hòa Bình. Nó đ li cho chúng ta mt nim t hào. Hòa Bình (Bc
Vit Nam) là mt trong nhng trung tâm phát sinh ra ngh nông sm trên th gii.
Ht lúa tìm đc  nn vn hóa Hòa Bình có 1000 nm sm hn nhng ht lúa
khai qut đc  Ân  và Trung Quc (Wilhelm G. Solheim II, New Light on a
Forgotten Past, National Geographic, Vol. 139, No. 3, March 1971) . Ni tip
vn hóa Hòa Bình là vn hóa Bc Sn.

C. Vn hóa Bc Sn (Thi đi đ đá mi, cách ngày nay khong 8,000 nm), hàng
ngàn nm sáng to đã đem li cho c dân Bc Sn (Thanh, Nghê, Tnh, lên đn
vùng Tay Bc, Vit Bc, Vit Bc) nhiu thành qu tuyt vi. Thành qu ln ca
c dân Bc Sn là k thut mài đá và s ra đi ca đ đá mài, ni ting trên th
gii. Ni tip vn hóa Bc Sn là vn hóa Phùng Nguyên.

D. Vn hóa Phùng Nguyên (cách ngày nay khong 5,000 nm). C dân Phùng
Nguyên là ch nhân ca vn hóa s k đ đng và k thut luyn kim đu tiên 
Vit Nam, to c s vng chc cho vic phát huy cao đ vn minh lúa nc; và
m rng đa bàn c trú trên lu vc sông Hng, sông Mã, sông C. Du vt con
ngi thi k ny tìm thy  mi ni : t min núi, min trung du, min châu th
đn min hi đo (H Long).

Do nhu cu tr thy và chng xâm lng và do phát trin kinh t và vn hóa ngày càng đy
mnh, các b lc gn gi ràng buc vi nhau bi quan h máu m, quan h xóm ging có xu
hng tp hp li, liên kt vi nhau.

Th lãnh ca mt trong các nhóm Lc Vit đã đóng vai trò lch s là ngi đng ra thng
nht các b lc cùng chung sng trên vùng đt mà ngày nay chúng ta gi là min Bc Vit Nam.
Ngài t xng là gì không bit (?), nhng ngày nay s gi là HÙNG VNG. Vua Hùng dng
nc Vn Lang khong nm 2879 trc dng lch, vi th ch nói theo ngôn t ngày nay là liên

bang. C cu liên bang vi 15 b đó đt nn tng trên xã thôn t tr theo đ s ca chín chòm sao
trên bu tri, nh hng đn c dân nông nghip trng lúa nc mà sau này hình v cô đng
miêu t v tr chín chòm sao đó gi là Lc Th:
www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 3


Trong lc th các con s (hay trong chín chòm sao-các vì sao) cng theo hàng ngang,
hàng dc hay hàng chéo đu ra con s 15.

Lch s cho tháy  Phng Tây, Phng Bc quc gia thng đc hình thành bng
chin tranh. Tn Vng Chính dit Lc quc thng nht Trung Quc bng v lc, kt thúc cuc
chin tranh rt lâu dài gn 500 nm sut thi Xuân Thu – Chin Quc.

Vic hình thành nc Vn Lang thì khác, khác hn. Vn Lang đc hình thành không
phi bng chin tranh gia các b lc, b tc  gn nhau. Vua Hùng thng nht Vn Lang bng
t nguyn.

iu đó cho thy c dân sng  min Bc Vit Nam thi xa đã sm khc phc tinh thn
ri rc, l t, mâu thun ln nhau ca thi b lc và làm ny n trong lòng ngi nông dân t
thi đi y nhng mm mng ca ý thc dân tc; vi tin trình lch s, ý thc y ngày thêm sâu
sc thêm mnh m, th hin tinh thn làm ch đt nc ca t tiên ta. Chính vì th mà Trm
Vit ch còn nhánh Lc Vit – t tiên dân tc Vit Nam. Các nhóm Bách Vit khác tri dài t
sông Dng T đn Qung ông, Qung Tây đu b tc Hán đng hóa.

Tinh thn chng ngoi xâm bo v nn đc lp ca dân tc và phát trin đt nc đc t
tiên ta huyn thoi hóa qua truyn Thánh Gióng đ con cái Vit noi theo. Truyn Thánh Gióng
là thiên thn thoi rt đp ngi ca tinh thn chin đu bt khut vì đc lp, t do, ngi ca cuc
chin tranh thn thánh chng ngoi xâm ca dân tc. Ngi anh hùng làng Gióng là hình nh

tuyt đp ca dân tc Vit Nam trng thành nhanh chóng trong gian lao vì nn nc. t
nc này, dân tc này, cng nh cu bé làng Gióng, va mi có ý thc thì hai vai đã nng gánh
hai nhim v: làm n và đánh gic. Và chính vì vy mà dân tc Vit Nam sm đã đc tôi luyn
trong ý thc dng nc và gi nc, hai mt này gn bó vi nhau, th hin c th trong t th
va sn xut phát trin, va chin đu. ó là hai mt c bn trong ni dung đi sng xã hi ca
dân tc ta.


www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 4
II. Vua Hùng

Vua Hùng đã cng c và đt nn tng cho vic phát trin nn vn hóa hòa bình nhân bn
dân tc mang tính khai phóng va dung hóa trong giao lu qua lng kính nhân ch và dân ch.
Vn hóa là đc tính ring ca con ngi, không có sinh vt nào khc có th làm đc; và vn
hóa là kt tinh, chn lc, dung hóa và thng tin đ thng hoa cuc sng và con ngi. Vn
hóa luôn luôn bin chuyn và đc lu truyn, ci bin t th h này qua th h khác theo dòng
lch s ca dân tc. Vn hóa đc hình thành t cách sng, cách nhìn, cách ngh, cách làm, cách
n, cách mc, cách ng x…hay nói cách khác bi tt c mi sinh hot vt cht cng nh tinh
thn.

T np sng hài hòa, vua Hùng đt nn tng cho trit lý sng thái hòa (np sng hài hòa).
T tiên dân Vit đã sng và ln lên trong môi trng tho mc (cây lúa nc) và nc (ngun
sng ca muôn loài. T tiên ta đã quan sát và th nghim sc sng bình d, lành mnh, an hòa
ca tho mc và lòng cao c nhân ái ca thiên nhiên: Thiên nhiên vi nhng yu tính ca nc
bao quanh môi trng sng mà t tiên ta đã sng t đi này qua kip n. T cái làm (trng lúa
nc) đn cái n (go, đm thy sn) chn  (sng trên thuyn bè, nhà sàn trên nc) giao thông
(thuyn, cu phao), quân s (gii thy chin), đn cái cht (thy táng) đu liên h đn nc. Có
l trên th gii ch có ngi Vit Nam gi quê hng mình la nc: nc Vn Lang, nc Vit

Nam.

Chính mi quan h thit thân gia ngi và nc đã giúp t tiên chúng ta nm bt đc
các yu tính ca nc và th nghim chúng trong cuc sng ca dân tc. Nc đã đi vào cõi sâu
thm ca tâm hn ngi Vit xa. Nó đã tr thành yu t thiêng liêng trong tâm thc ca ngi
dân Vit. Lòng sùng kính vua Rng  cõi nc là do nh hng ca môi trng sng và sinh
hot trng lúa nc. Có th nói cây lúa nc và nc đã thng tin s hiu bit, đng thi
xây dng nhng yu tính đc thù ca nn vn hóa Vit, và ngi Vit Nam. Tin S H. R.
Ferraye cho rng nét đc st ca vn hóa Vit Nam là tính cách không chi t ca nó. T mình,
nc bit gn đc khi trong nh là ngi Vit Nam vy.

Thc ra, nó ch có mt chi t: s đng hóa cng bc. Còn li, nó tìm cách dung hóa
và hi nhp mi s đc vn hóa ca Hoa, ca n, ca Nam đo, ca Âu Tây…c ngôn t và k
thut, c tôn giáo và ngh thut (Trn Quc Vng – Vn Hóa Vit Nam, Trang 44).

Thiên nhiên đã tr thành ngi thy muôn thu ca dân tc Vit. T tiên ta đã hc đc
nguyên lý thái hòa t thiên nhiên. T s hiu nghim đó, t tiên ta xây dng np sng hài hòa
(đo sng thái hòa) trong xã thôn t tr. Hài hòa gia thân tâm đ chuyn hóa tâm thc; hài
hòa gia ngi vi ngi đ chung sng yên vui thanh bình trên nn tng ca gia đinh phân
công (chng chài, v li, con câu) trong tinh thn hòa thun (thun, v thun chng, tác Bin
ông cng cn) hòa mc trong xã hi thôn tr mang tính dân ch (phép vua thua l làng) và dng
hp đc t do và bình đng (công bng là đo ngi ta  đi) đn s thái hòa ca đt nc vi
ch đ đa phng phân quyn; hài hòa gia ngi vi thiên nhiên đ con ngi thng hoa nh
Tiên Rng (nh nc bc hi) thng hoa mãi theo chiu kích tâm linh (phát trin tình thng
va trí tu, vi đnh hng BIN- HÓA, thng hoa, hòa đng).


www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 5

Tinh Thn Nhân Bn: Ly con Ngi Làm Gc cho mi sinh hot vt cht và tinh thn

Ngh nông trng lúa nc buc con ngi sng qun c hài hòa trong xóm làng. Sng
qun c là sng vi tha nhân, hàng xóm láng ging.

Chính cây lúa đã làm cho con ngi trm tnh li, hin hòa hn và tr thành ngi hn
(ngi trng thành). Cây lúa nói riêng, nông nghip trng lúa nc nói chung đã xây dng np
sng qun c hai hòa. Sn bn có th ch cn đn sc mnh ca mt cá nhân nhng trái li ngh
nông trng lúa nc đòi hi nhiu ngi, nhiu gia đình hp li, đi công giúp đ ln nhau thì
đng rung mi tt ti. Thng xuyên sng bên nhau, tng thân tng tr nhau trên đng
rung, trong đi sng, cùng vui chi gii trí ni hi hè đình đám sau các v mùa, bt buc ngi
nông dân phi tng nhng, thích nghi ci m, bao dung đ sng qun c hài hòa trong xóm
làng: hòa c làng.

T kinh nghim sng đó, vi li sng bình d thun phác, phóng khoáng, luôn thích nghi
vi thiên nhiên, t tiên ta hc đc, nm bt đc nguyên lý thái hòa t thiên nhiên. T s hiu
nghim đó, t tiên ta sm ý thc ly hài hòa làm ch đo cho mi ng x: hài hòa thân tâm, hài
hòa trong gia đình đn ngoài xã hi và m rng ra trên bình din quc gia. iu đó cho tháy, li
sng đnh c đnh canh vi ngh trng lúa nc n đnh lâu đi to nên np sng quân c hài
hòa trong xóm làng, ly tình ngha làm đu (mt b cái lý không bng mt tí cái tình) coi gia
đình phân công là nn tng ca xã hi, trong tinh thn hòa thun và quan nim xem con ngi là
trung tâm mi hot đng và t duy. ó là môi trng thích hp cho tình thng ny n và phát
trin mt cách hn nhiên trong sáng:

“Ngi trong mt nc phi thng nhau cùng”

“thng ngi ngi li thng t”

Dn dn s hiu nghim sâu sc ca np sng qun c hài hòa trong xã hi giúp t tiên ta
ý thc: “ghét ngi, mình li hòa ra ghét mình”.

T tri thc thc nghim đó đo lý dân tc đc hình thành:

“Thng ngi nh th thng thân” (không phân bit mình ngi).

Ri đo lý đó đc c th hóa: “Lá lành đùm lá rách.”

“tháy ngi đói khát thì nhng ming n.”

“thng ngi bt ming mà cho.”

“may thay  chn bình yên, tháy ngi hon nn n quên sao đành.”

Ngi dân Vit xem trng con ngi và s sng đn đ chp nhn “ngu si hng thái
bình”. Nhng lch s cho thy dân tc Vit thà cht ch không chu sng trong nô l: Trn Bình
www.tusachvietthuong.org

T Sách Vit Thng Trang 6
Trng chng may sa vào tay gic Mông C. Chúng d d làm vng đt Bc, Trn Bình Trng
đã quc mt vào mt gic: Thà làm qu nc Nam còn hn làm vng đt Bc.

Kinh nghim sng hài hòa gia ngi vi ngi trong xóm làng, trên đng rung, trong
xã hi, ni hi hè đình đám giúp t tiên chúng ta sm ý thc ly con ngi làm gc cho mi
sinh hot và t duy. Ri ý nim nh n tin nhân, nn tng ca tc th cúng t tiên bt ngun
t vic n mt trái cây ngon ngt phi nh đn công lao ca k trng cây. Ngi th ngi, th
nhân tính – thì còn gì nhân bn hn.

Nh vy, tinh thn nhân bn trong nn vn hóa Vit, vn hóa trng lúa nc – không phi
t trên tri ri xung, hay do mt ngi đc đo nào đó hoc do mt h thng trit hc ch dy
cho dân tc Vit Nam; mà do tình gia đình (tình m con, cha con, lòng hiu tho) môi trng

sng (khí hu nhit đi gió mùa vi nhng đng bng phù sa trù phú), cách lm n (trng lúa
nc) vi np sng tng nhng qun c hài hòa trong xóm làng (xã thôn t tr) đã tôi luyn
hun đúc nên.

Sng vi ngh trng lúa nc n đnh lâu đi, t tiên ta sm ý thc vai trò ca con
ngi vô cùng quan trng chng nhng vì nhu cu điu hp qua s vn dng trí thc thc
nghim mà còn vì s đóng góp công sc lao đng trong tin trình canh tác phc tp ca ngh
trong lúa nc.

Thc t cho tháy dù đt đai màu m, dù ma thun gió hòa rt thích hp cho vic cày
ba, gieo trng, nhng không có con ngi thì vic trng trt, cày cy không th thc hin
đc.

Tt c quy v ngi, ri t ngi mà ra mi vic, mi s, mi hot đng, mi suy ngh và
v.v….

Không có con ngi thì không có gì c, không có vn hóa, kinh t, chính tr, đo đc, tôn
giáo v.v…. Không có con ngi, v tr có đó, nhng có cng nh không, không có ý ngha gì
c.

Trong nên vn hóa Vit thn thánh là con ngi thng hoa vì đã có nhng hành đng
hoc thành tích giúp dân, cu nc, đc ngi dân vinh danh thành thn, nhân thn (c
Thánh Trn Hng o, Hai Bà Trng, Thành Hoàng Làng v.v….). Ngi th ngi – nhân thn
– th hin tinh thn nhân bn cao đ.

Tinh Thn Thc Tin: Thc ti là tiêu chun ca chân lý

Nh trên đã trình bày chính “cây lúa nc” nói riêng, “thiên nhiên” nói chung đã thng
tin s hiu bit; đng thi xây dng bn sc vn hóa dân tc và đc tính cng nh tinh thn ca
ngi Vit xa. Trong đó tinh thn quan trng nht là tinh thn thc tin vi hu ht các đc tính

và tinh thn khác đc rèn luyn / kin to t tinh thn thc tin. Tinh thn thc tin đã rèn
luyn cho ngi nông dân Vit xa li suy t thc tin cu th và thit tht cùng np sng hài
hòa. Ngi nông dân Vit nhìn đi vi cái nhìn thc tin đ thng hoa cuc sng và con ngi.
Ngi nông dân, vi óc thc tin, h chp nhn hin thc – thc ti – s kin đang xy ra mà