(Luận văn thạc sĩ) một số biện pháp góp phần hoàn thiện chính sách tỷ giá ở việt nam trong giai đoạn hiện nay

B<) GIAO DVC VA DAO T!O
A~
~
~
TRUONG D!I HOC KINH TE THANH PHO HO CHI MINH
'

'

-"'

-

NGUYEN THJ THUY VAN

A

~

A

.JI'

~

.JI'

MOT
SO BIEN
PHAP GOP PHAN
•

•
'

A

'

.JI'

.JI'

?

.JI'

?

. HOAN THI~N CHINH SACH TY GIA (j
VIETNAM
TRONG GIAI DOAN
HIEN
NAY
•
•
•
CHUYEN NGANH: TAl CHINH- Lu'U THONG TlEN TJt
MA s6 : s.o2.09

v A TIN Dl)NG

LUAN
AN TlEN SI KINH TE
•
NGu'OI Hu'ONG DAN KHOA H<)C:
TS: NGOHu'ONG
TS : HA QUANG DAO

THANH PH6 H{J CHi MINH- NAM 2001


LOICAMDOAN

Toi xin cam doan day la cong trlnh nghien CUu cua rieng toi. Cac s6
li~u, ke't qua neu trong Lu~n an la trung thljc va chua tUng du'~ic ai cong b6

trong bit ky cong trlnh nao khac.

Tac gia

NGUYEN THJ THUY vAN


MUC
LUC
•
•
+ LOI
'

?

~

MO DAU

Trang

• CHU'ONG 1: MQT

so NH~N THUC co BAN VE TV GIA

'-

I

I

?

I

VA CHINH SACH TV GIA.
1.1 Ban chat va chuc nang ty gia.

5
5

1.1.1 Sl,f pha.t tri~n theo huang toan cau h6a cac quan h~ thlfong m~i dau tlf,
ngo~i giao, kinh doanh ngo~i t~ quae te Ia dieu ki~n h1nh thanh

ty gia.

5

1.1.2 Ty gia hoi doai - mot khai ni~m gan lien v6i ph~m tru tien t~ tren b1nh
di~n quae te.

1.1.3 Cac chuc nang cua ty gia.
1.1.4 Tac dong cua ty gia.

1.2 Sl!.:hlnh thanh va phattrien cac che dQ ty gia.
1.2.1 Nhung nhan to anh hlfdng den ty gia.

6
8

11
18
18
iI

1.2.2 Sl,f h1nh thanh va phat tri~n cua cac che do ty gia.

31

1.3 Chlnh sach ty gia - trong dH~u ki~n kinh leI hi tni'C1ng.

36

1.3.1 Chfnh sach ty gia - Sl,f can thiet va vai tro cua n6 trong nen kinh te

quae dan - Khai ni~m - M~c tieu- Noi dung

36

1.3.2 Nhung can cu d~ ll,fa chon chfnh sach ty gia.

38

1.3.3 Mot so can cu d~ xac djnh ty gia hoi doai.

42

. i


1.3.4 Bi~n phap quan ly va an djnh

tY

1.3.5 Quy dl! tru blnh an

1.3.6 MOt so bai hoc rut ra
khu vvc Dong Nam

tY gia

hoi doai.

44

gia hoi doai.

45

wcuoc khung hoang tai chfnh - tien t~ cac nude

A va cac nude khac tren the gi6i.

46

• CHliONG II: THU'C TR~NG CHINH SACH TV GIA VA
HANH TV GIA

0 VIeT NAM TRONG TH(11 GIAN QUA.

2.1 Chlnh sach ty gia i1 ViGt Nam thiri
2.1.1 Dac trung che dO
da

tY

co CHE DIEU

kY tntO'c nam 1989.

tY gia Vi~t Nam trong thai kY

50

nay Ia co dinh

gia.

2.1.2 auan h~

51

tY

gia cua VND v6i cac nude XHCN Ia quan hQ

tY

gia ap dat. 55

2.2 Chlnh sach ty gia i1 ViGt Nam Ut nam 1989 t1e'n nay.
2.2.1 Thai kY dieu hanh ty gia theo
(giai

do~n

tY

59

gia chfnh thuc cua NHNN ·

60

1989-1998).

2.2.2 Thai kY dieu hanh

tY

gia theo gia thi truang ngo~i te lien ngan hang

(tll thang 2/1999 den nay).

99

2.3 Nhung thanh qua llCJt IJU'Q'c trong vi~c thl/c hiGn chlnh sach tv gia
lha nfii CO Sl/ IJifu lie't CUa nha nli'O'C.
@il'ng tlfn

hiijn nay.

101

t~i trong viec xay d\(ng vii dil!u hiinh tY gill {t Viet Nam
102


2.4.1 Vi~c xac djnh ty gia chua thfch ung voi cung cau ngo~i t~.

103

2.4.2 Ch~m. thay d6i ty gia theo mac dO cua l~m ph at.

105

2.4.3 Chfnh sach

tY gia thieu gan

2.4.4 Ty gia giao djch

b6 ch~t che voi chfnh sach lai suat. ,

106

ahai trung tam giao djch ngo~i t~ va thj truong ngo~i

t~ lien ngan hang chua th~ hien het vai tro dieu tiet cua m1nh.

108

2.4.5 Doi voi Can can thanh toan vang lai.

109

2.4.6 Doi vOi moi trllong dau til quan ly vay von va tra nQ nuoc ngoai.

111

• cHlloNG 111: MOT

so BieN PHAP GOP PHAN HoAN THieN

CHINH SACH TV GIA

0 VIeT NAM TRONG THOI GIAN TOI.

3.1 Cac quan IJUi'm clfn qu;ln lriet dli gOp phlfn hoiln lhiijn c~ch

ty gia.

'· '· 115

3.1.1 Chfnh sach

tY gia aViet Nam phai tUng

buoc thfch ung voi cac dieu

ki~n t1,t do h6a thuang m~i tren thi truong tai chfnh quoc te.

115

3.1.2 Chfnh sach ty gia phai kfch thfch phat tri~n xuat kh~u va
tang truang kinh te.

116

3.1.3 Chfnh sach ty gia phai gii1 vung the can bang gii1a kinh te doi nOi va
kinh te doi ·ngo~i.

.

118

~Oinh httctng chinh Slich tY giil it Viet Nam trong giai ao~n
trung va dai

h~n.

. 3.2.1 Nha nlloc can phai c6 djnh huang lau dai ve chfnh sach ty gia

118


aVi~t Nam.

118

3.2.2 Tiep ti,JC duy tr1 co che ty gia tha ndi c6 Sl,f dieu tiet cua nha nLJ'oc.
3.2.3 Thl,fc
@ot

hi~n

chfnh sach da

ngo~i t~.

121
126

slf bien phcip cu thi! nhflm th(fc hien tift chinh sich

ty gia cua ViGt Nam hiGn nay.
3.3.1 Hoan chinh thi trubng

ngo~i t~

131
Lien Ngan hang.

131

3.3.2 Khac phi,JC nhung yeu kern trong gia xuat nh~p khau hang h6a.
d~ tiet ki~m ngo~i t~, gia tang nguon thu ngo~i t~.

133

3.3.3 Hoan thi~n va thl,fc thi tot han vi~c thu thue xuat - nh3p khau.

134

3.3.4 Thl,fc hi~n dieu chinh linh ho~t va tien den tl,f do h6a la.i suat.

136

/

3.3.5 Thl,fc

hi~n vi~c

quan ly ch~t che vay nQ va vi~n trQ nuoc ngoai.

3.3.6 Thl,fc hi~n co che dieu hanh ty gia linh ho~t.
3.3. 7 Nang cao vai tro cua cac

nghi~p

v1,1 mua ban

141
ngo~i t~

trong

142

dieu hanh chfnh sach ty gia

3.3.8 Trang bj cac phuang

ti~n

137

may m6c thong tin

hi~n d~i.

143

3.3.9 MOt so giai phap rut ra tU kinh nghi~m thl,fc ti~n cua

khung hoang tien t~

acac nuoc Dong Nam A.

3.4 Holm thiGn cac can eli'

144

ad hlnh thanh ty gia hoi l'loai hi1P

ly.

145

3.4.1 Dl,fa vao yeu to cung cau ngo~i t~.

145

3.4.2 ova vao yeu to l~m phat giua cac dong tien so sanh.

147

3.4.3 Dl,fa vao yeu to gia thanh xuat khau.

148

3.4.4 Dl!a vao yeu to Lai suat d~ xac djnh

tY gia trong

tuang lai.

151

___ _f.


3.4.5 Dt!a vao yeu

@

Kii!"n nghj

to nang suat lao dOng.

153

mOt slf bien ph3p va cac chinh slich kh3c.

3.5.1 Nhanh chong phat tri~n Thj tntong tai chfnh

aVi~t Nam.

154
154

3.5.2 Tht!c hi~n che dO h.ru hanh duy nhat Dong Vi~t Nam tren thi tntong
Vi~t

155

Nam.

3.5.3 T~o tien de d~ Dong Vi~t Nam chuy~n dOi dLJQc.
3.5.4 Tht!c hi~n dOi mai chfnh sach cho vay bang ngo~i t~

157

athi tntong

trong nuac.

160

3.6 Hoan thi~n thi tntO'ng ngo(li hoi de l(lo digu ki~n cho vi~c
thllc hi~n chfnh sach ty gia co hi~u qua.

161

•

KET LU!N

165

+
+

TAl LII;U THAM KHAO

'

A

?

PHU LUC

--~j


,

,

"

DANH M\}C CAC KY HI~U,

NH

- Bqc Ia Ngan hang

NHNN

- Bqc Ia Ngan hang nha mtoc.

NHTM

- f)qc Ia Ngan Hang Thtiong ml;li.

NHTW

- f)qc Ia Ngan hang Trung Vong.

TCTD

- Bqc Ia T6 chuc tin dt]ng.

GDP

- Bqc Ia Tang tnidng kinh te' (Gross Domestic Product).

TGHf)

- f)qc Ia Ty gia hoi doai.

FDI

- Bqc Ia Von f)ftu Tli tn;c tie'p (Foreign Direct lnbvestment).

VND

- f)qc Ia d6ng Vi~t Nam.

NDT

- Bqc Ia d6ng Nhan dan t~ ..

USD

- f)qc Ia d6ng do Ia My (United states Dollars).

TTNTLNH - Bqc Ia Thi tniong ngol;li

t~

lien ngan hang.

TTGDNT

- f)qc Ia Trung tam Giao djch ngol;li

MD

- f)qc Ia

PMD

- Bqc la phi

SXKD

- f)qc Ia san xu~t kinh doanh.

CCTTQT

- f)qc Ia can can thanh toan quoc t€.

m~u

djch.

m~u

djch.

t~.


m~i.

CCTM

- B<;>c Ia can can thu'ong

CCTX

- B<;>c Ia can can thu'ong xuyen.

CSTG

- B<;>c Ia chinh sach ty gia.

XHCN

- B<;>c Ia Xa H(>i Chu Nghia.


1. Slf cAn thie't ciia Lu~n An:

M()t trong nhii'ng n()i dung co ban cua Nghi quye't E>~i h()i Dang C()ng San
Vi~t Nam lftn thu 8la phai du'a nhanh da't nu'oc sang giai do~n cong nghi~p h6a va
hi~n d~i h6a, th\fc hi~n b~ng du'
hi~n d~i, ddi moi co ca'u kinh te' va xay d\fng co ca'u kinh te' moi. Nhii'ng yeu cftu

d6 doi hoi phai c6 chlnh sach tai chlnh - ti~n t~ quO'c gia de phl;lc V\1 cho cac
chu'dng trlnh nay.
M6i nu'oc xua't phat tu di~u ki~n va d~c diem phat trien kinh te' cua mlnh
rna xay d\fng m()t chinh sach ti~n t~ theo ffil;lC tieu dn dinh SUC mua cua ddng ti~n,
ke ca dO'i n()i cling nhu' dO'i ngo~i, g6p phftn tang tru'dng kinh te', giai quye't cong
an vi~c lam. Th\fc te' da chung minh Vi~t Nam chiing phai la m()t ngo~i 1~, chung
ta cling da tung tran trd VOi bao thang trftm trong CUQC chie'n chO'ng l~m phat, VOi
nhii'ng thli thach ghe gom cua kinh te' thi tntong de tlm ra m()t hu'ong di. C6 the
n6i m()t trong nhii'ng n()i dung quan tr<,>ng CUa chinh sach ti~n t~ quO'c gia du'QC
th\fc hi~n CO hi~U qua trong thoi gian qua t~o nen trien V<,>ng trong quan h~ VOi cac
nu'oc trong khu v\fc va tren the' gioi, la tung bu'oc th\fc hi~n chinh sach tj gid tha
ndi co slj diiu tilt ciia Nha nzt(Jc.

Xet tren khia c~nh ly lu~n c6 s\f lien h~ voi th\fc ti€n cu()c sO'ng, s\f bie'n
d()ng cua ty gia ddng ti~n trong nude so vdi ngo~i t~ chiu s\f tac d()ng cua nhi~u
nhan tO' da d~ng, khac nhau. Trong d6 c6 hai nhan tO' quan tr<,>ng la sue mua trong
nude d\fdc the hi~n thong qua s\f bie'n d()ng cua gia ca (muc d() l~m phat trong
nu'oc) va tr~ng thai can can thanh toan quO'c te' (d~c bi~t la can can thu'dng m~i).

1


Vai tro cua ty gia trd nen quan tn,mg hdn, dO'i voi nhung nu'oc muO'n d<:t t
du'

sa dai l(,lm phat va ma't can dO'i tai chinh.

Trong nhung nam qua chung ta da c6 nhi~u cO' g~ng ap d1;mg cac bi~n
phap d€ ki~m che" va d~y lui l(,lm phat c6 hi~u qua, nhu'ng can can thanh toan v~n
tie"p tl,lc b()i chi, m~c d~u can can thu'dng m(,li c6 du'1989-1992.
Va'n d~ ty gia va cd che" di~u hanh ty gia trong thoi gian qua da c6 m()t
bu'OC di mang tinh nhay VQt phu hkinh te" thi tru'ong. C\l th€ la di tu cd che" ap d~t quan lieu bao ca'p, cung nh~c,
m~nh l~nh da chuy€n d~n sang di~u hanh chinh sach ty gia theo quan h~ cung c~u

ngo<:ti t~ tren thi tru'ong. Tuy nhien hi~n nay trong cd che" di~u hanh ty gia va
chinh sach ty gia v~n chu'a dap ung yeu c~u thl,l'c tien cua n~n kinh te" thi tru'ong,
do d6 vi~c tie"p tl,lc nghien cuu d~ hoan thi~n chinh sach ty gia va cd che" di~u
hanh ty gia la m()t yeu c~u c~n thie"t khong nhung hi~n nay rna ca trong tu'dng lai.
Voi t~m quan trQng va

y nghia d6 toi da chQn

d~ tai "MQt s6 bi~n phap·~g6p
-~·

.

'

ph~n hoan thi~n chinh sach ty gia {J Vi~t Nam trong giai dotJn hi~n nay'' d~

nghien cuu.

2. MQc dich nghien cuu:
Phan tich nhung khie"m khuye"t va t6n t<:ti cua chinh sach ty gia d nu'oc
ta, tren cd sd d6 d~ xua't m()t sO' bi~n phap nh~m g6p ph~n hoan thi~n chinh sach
ty gia trong thoi gian toi. B~ tai cO' g~ng du'a ra th~t nhi~u bi~n phap kha thi, c6
th~ ap dl,lng vao di~u ki~n C\l th€ (1 Vi~t Nam, nh~m d<:tt du'
kinh te" cao, tang thu nh~p quO'c dan, d~y lui l<:tm phat, giam b()i chi ngan sach...

2


3. D6i tlifjng va ph~m vi nghien cuu:
Vi<$c xac dinh do'i tu'thl;fc te' c6

y nghia rfft lon trong vi<$c hoan thi<$n chlnh sach ty

gia C1 nu'oc ta tren

con du'ong ddi moi va phat tri~n s\f nghi<$p ho~t d()ng kinh te' dfft nu'oc.
Do'i tu'- Nghien cuu S\f hlnh thanh ty gia ho'i dmii va chinh sach ty gh1 ho'i dmli (1 ,
nu'oc ta trong thoi gian qua va hi<$n nay.
- Nghien cuu cac ye'u to' cffu t~o nen ty gia ho'i doai, nhung nhan to' anh
hu'C1ng de'n ty gia ho'i doai va mo'i quan he$ giua ty gia voi Hii sufft, l~m phat, xufft
nh~p khffu, can can thu'ong m~i, ... C1 Vi<$t Nam trong thoi gian qua va hi<$n nay.

Vl d~ tai du'cao va quan he$ m~t thie't de'n nhi~u m~t ho~t d()ng cua kinh te' vi mo, rna ph~m vi
m9t Lu~n an khong giai quye't he't. Do d6 tr<,mg tam cua Lu~n an chu ye'u giai

quye't nhung n9i dung lien quan de'n cac nhan to' hlnh thanh ty gia ho'i doai C1 Vi<$t
Nam, va tren co sC1 d6 d~ xufft cac bi<$n phap gop ph~n hoan thi<$n chinh sach ty
gia cua Vi<$t Nam hi<$n nay.
Net moi cua Lu~n an la hoan thi<$n sau r()ng hon, c6 tinh he$ tho'ng hon cac
nhan to' hlnh thanh nen ty gia C1 Vi<$t Nam hi<$n nay, cilng nhu' c6 nhung dinh
hu'ong chinh sach ty gia trong giai do~n trung va dai h~n.

4. Phu'dng phap nghien cuu:
B~ng cac phu'ong phap duy v~t bi<$n chung, duy v~t lich sli' du'oi anh sang

cua H9c thuye't Mac - Lenin, nhung tin tuc thoi bao hi<$n tr~ng, cung voi cac
phu'dng phap tho'ng ke, so sanh, phan tich t6ng hthl;fc te' d~ nghien cuu. Ben c~nh d6 Lu~n an con v~n dl;lng m9t so' kinh nghi<$m
cua cac nu'oc d~ hoan thi<$n cac vffn d€ c~n ban toi trong Lu~n an. Tuy<$t do'i ton

3


tn;mg tinh khoa h<;>c vl d6 la slf phan anh tinh trung thlfc cua slf v~t. cua qua trlnh
v~n d()ng va phat tri8n, luon d~t slf v~t va hi~n tu'
giii'a chong d8 xem xet m6i quan h~ h6 tu'dng qua l(,li voi nhau d8 tu d6 tham nh~p
tlm hi8u du'bi8u mang tinh tr<;>ng ye"u cua d6i tu'nhii'ng bi~n phap nhiim hoan thi~n chinh sach ty gia d Vi~t Nam.

5. Ke't ca'u cua Lu(ln an:
B8 d(,lt du'166 trang, 21 bang va 16 mo hlnh, dd thi. Lu~n an c6 ke"t ca'u nhu' sau:
Ngoai phffn md dffu va ke"t lu~n. Lu~n an du'QC b6 Cl;tC g6m ba chu'dng:

Chtidng m()t : MQt stf nhf)n thuc cd ban vi tj gia va chinh sach tj gia.
Chtidng hai : Thi/c tr{lng Chinh sach tj gia va Cd cht diiu hanh tj gia ll

Vi?t Nam trong thlli gian qua.
Chtidng ba

: MQt stf bi?n phap gop phli'n hoan thi?n chinh sach tj gia ll

Vi?t Nam trong thlli gian tm.
B8 minh h<;>a cho Lu~n an chung toi da sii' d1;tng s6li~u cua Ngan hang nha
nu'oc Vi~t Nam, T6ng Cl;tC th6ng ke, B() Thu'dng m(,li, Quy ti~n t~ IMF, ...... nhiim d§:n
chung cho d~ tai them phffn phong phu, g6p phffn lam sang to cd che" ty gia tha n6i
c6 slf di~u tie"t cua nha nu'oc ta trong giai do(}.n hi~n nay.

4


1.1 BAN CHAT VA CHUC NANG CUA TY GIA:
1.1.1 Slf phat tri~n theo hti8ng tolm diu boa cac quan h~ thtidng m~i, ddu tti,
ngo~i giao, kinh doanh ngo~i t~ quo'c te'Ia di~u ki~n hinh thanh ty gia:

Sl:f phat tri€n cua he$ tho'ng thuong m~i quo'c te' va cac quan he$ tin dvng
d~u tu, ngo~i giao, kinh doanh ngo~i tc$ tren thuong truong quo'c te' doi hoi phai c6

stt trao d6i ti~n tc$ giua cac nuoc.
M5i nuoc sii' dvng d6ng ti~n~ rieng cU. a nuoc minh va c6 che' d() quan ly
ngo~i ho'i rieng, ben c~nh d6 giua nguoi mua va nguoi ban o each xa nhau v~ dia

ly va phong tvc t~p quan huon ban cling khac nhau. Nhung di€m khac bic$t,

thuong gay tro

ng~i,

kh6 khan trong giao dich huon ban giua nuoc nay voi nuoc

khac.
Tu d6 cac nha kinh doanh nh~n tha'y rAng cung voi sl:f mo r()ng mua ban
tren ph~m vi toan the' gioi, vic$c chuy€n d6i tu m()t d6ng ti~n nuoc nay sang m()t
lo~i ti~n nuoc khac ngay cang c6

y nghia quan tr<_mg va la di~u kic$n quye't dinh

de'n vic$c mua ban ngo~i thuong. M()t di~u d~ nh~n tha'y la vic$c mua ban ngo~i tc$
se g~p ra't nhi~u rui ro do c6 sl:f bie'n d()ng thuong xuyen gia tri cua tung d6ng ti~n
va quan he$ so sanh gia tri giua chung (hay nguoi ta con gQi la ty gia ho'i doai
Exchange Rate) cling luon thay d6i.
Vi v~y c6 th€ n6i, cung voi xu huong toan c~u h6a thuong m~i, the' giOi se
hlnh thanh he$ tho'ng ty gia quo'c te' r()ng IOn chi pho'i toan b() cac quan he$ kinh te' xa h()i trong tung quo'c gia va tren ph~m vi the' gioi. Sue m~nh chi pho'i cua he$

5


thO'ng ty gia quO'c te', se la sf/. chu chuy~n nhanh chong cac lu6ng vO'n quO'c te'
(ng~n hc~lll va dai hc~m), d~ kinh te' toan c~u m<)t xu the' n6i b~t cua nhung nam cuO'i

the' ky 20 da va dang t1;\0 nen nhung mO'i quan h~ moi giua cac quO'c gia, giua cac
n~n kinh te' va giua cac dan t()c tren the' giOi, nhAm tang cu'C1ng mO'i quan h~ giua

con ngu'C1i voi con ngu'C1i vu'<;ft ra ngoai ph1;1m vi m9t quO'c gia tren nhi~u linh vf/.c

nhu': kinh te', khoa hQc cong ngh~, dC1i sO'ng van h6a, quy~n lf/.c chinh tri ...

1.1.2 Ty ghi ho'i dmii - m()t khai ni~m gi\n li~n voi ph:;tm tru ti~n t~ tren blnh
di~n quo'c

te' :

Trong qua trlnh san xua't, trao d6i hang h6a va djch V\1, c6 hai lo~i gia ca:
- Gia trong nu'oc, con gQi la gia quO'c gia.
- Gia ngo1;1i thu'ong con gQi Ia gia quO'c te'.
• Gia trong nu'oc phan anh nhung di~u ki~n C\1 th~ cua san xua't tung
nu'oc rieng bi~t. bi~u hi~n du'oi hlnh thai gia ca trong nu'oc, don vj ti~n t~ cua nu'oc
d6.
• Gia ngo1;1i thu'ong phan anh nhung di~u ki~n san xua't tren ph1;1m vi the'
giOi th~ hi~n qua gia ca quO'c te' bAng cac ngo1;1i t~ tren thi trttC1ng the' gioi.
Do cac di~u ki~n san xua't trong nu'oc khong giO'ng nhau (nang sua't lao
d()ng (J m&i ndi khac nhau), nen gia ca hang h6a trong nu'oc cilng khac nhau va
gia ca hang h6a (J m&i nu'oc (so voi gia ca tren thj tru'C1ng the' gioi) cilng khac
nhau. Tha'y du'QC sf/. khac nhau giua cac lo1;ti gia ca trong nu'oc, gia ca tren the' gioi
chinh la nhC1 ti~n t~ (thong qua ty gia) c6 kha nang vua lam phu'dng ti~n phan anh
gia trj quO'c gia, vua phan anh gia trj quO'c te' cua hang h6a.
Trong m()t n~n kinh te' md, quy mo va vj tri cua n~n kinh te' d6 cang tang
tntdng trong phan cong lao d()ng quO'c te' bao nhieu thl vai tro cua d6ng ti~n nu'oc
d6, sue mua cua n6 voi cac d6ng ti~n khac va tac d()ng ty gia cua d6ng ti~n d6

6


dO'i voi thttdng rn~i va kinh te' trong nttoc cilng nhtt tren the' gioi cang Ion ba'y
nhieu.

Vl

v~y

cac chuyen gia da dinh nghia: Ty gia la sv do lttong gia

tri rn9t

ddn vi ti~n t~ nttoc nay b~ng sO' lttkhdc:

Ty gia Ia gia ca cua adn vi tiln t? mQt mtuc all(lc biiu hi?n bltng stf lll(lng

ddn vi tiln t? cua nlt{/c khac.
C6 hai phttdng phap bi~u hi~n ty gia:

+ Phztdng phap trf!c tie'p:
La phttdng pha p rna rn9t ddn vi ti~n t~ trong nttoc dttrn9t lu'Vi d1;1:

T~i

London, vao ngay 10/0112000, 1GBP = 1,617 USD.

Hi~n nay cac nttoc dang dung phudng phap bi~u hi~n ty gia trvc tie'p Ia

Anh (GBP), Canada (CAD), Newzealand (NZD), Uc (AUD), E>6ng ti~n Chau Au
(ECU, European Currency Unit).

+ Phudng phap gian tie'p:
La phttdng phap rna rn9t ddn vi ti~n t~ nttoc ngoai dttrn9t lu'Vi d1;1: Ty gia ti~n rn~t ngo~i t~ t~i SC1 giao dich Ngan Hang Ngo~i Thttdng
Vi~t

Narn ngay 08/06/1999la:
,,,,

1 Bang Anh (GBP) = 1,61 Dollar My (USD).
1 Dollar My (USD) = 120,1 Yen Nh~t (JPY).
1 Dollar My (USD) = 13,918 VND.

7

.

'

~:~

,f.
''}•~.,


Hic$n nay h~u he't cac nude con lc;ti (ngoc;ti tru cac nude da dung phudng
phap bi~u hic$n tn!c tie'p ty gia da n6id tren), d~u

sa dvng phudng phap bi~u hic$n

·~
ty g1a g1an tlep.
?

• "'

• "

1.1.3. Cac chti'c nang cua ty gia :
1.1.3.1 Chuc nang so sanh sue mua cua cac lo~i ti~n t~ khac nhau:
Khi tinh toan hic$u qua cua cac quan he$ kinh te' vdi nude ngoai, khi quye't
djnh tham gia h<;fp tac kinh te', phan cong lao d()ng vdi cac nude khac, tie'p nh~n
cac ngu6n vO'n d~u tu cua nude ngoai hay tham gia d~u tu vao cac cong trlnh lien
doanh vdi cac nude, cho de'n vic$c tinh toan hic$u qua cua cac xi nghic$p xua't nh~p
kh~u hang h6a, djch vv vdi cac nude khac, ky ke't m()t h<;fp d6ng thudng mc;ti cv
th~ d~u phai th~ hic$n qua ddn vi ti~n tc$. E>i~u d~u tien la phai so sanh gia

tri

d6ng ti~n trong nude vdi ngoc;ti tc$ d~ dO'i chie'u, so sanh cac quan he$ v~ mi,it gia tri
nhu gia ca, chi phi, gia thanh, .. V .. V .. th\l'C te' dUQC phat sinh trong qua trlnh san
xua't, trao d6i trong nude va ngoai nude tren cac thi truong quO'c te', ta't ca nhung
vic$c d6 d~u duqc tie'n hanh thong qua chuc nang so sanh sue mua cua cac loc;ti
ti~n tc$ khac nhau.

MuO'n so sanh sue mua thl phai so sanh gia ca, muO'n so sanh gia ca thl
phai so sanh gia tq d6ng ti~n trong nude vdi ngoc;ti tc$. MuO'n bao dam duqc tinh
cha't ngang gia, bao dam du<;fc tinh chinh xac trong so sanh dO'i chie'u va phan tich
cac mO'i quan he$ v~ gia tri d~ c6 m()t quye't djnh dung dAn, hic$u qua, trong cac
quan he$ kinh te' dO'i ngoc;ti thl phai thong qua ty gia, mdi c6 th~ so sanh du<;fc gia

ca tren thi truong trong nude vdi thi truong the' gidi, so sanh duqc nang sua't lao
d()ng gia thanh trong nude vdi cac nude khac.
Do d6 ty gia phai phan anh th~t C\l th~ va khach quan, sue mua cua ti~n
trong nude so vdi sue mua cua ti~n nude ngoai, ty gia phai phan anh dung chuc
nang lam thudc do gia

tri cua ti~n tc$.
8


Qua chuc nang so sanh sue mua cila cac lo~i ti~n bao dam tinh cha't ngang
gia, ty gia trd thtmh m<)t cong C\1 quan tr9ng d~ d~ ra chinh sach kinh te" d6i ngo~i
dung dAn va co hi<$u qua, d~ l~p ke" ho~ch dai h~n phat tri~n ngo~i thudng va cac
nganh kinh te" khac trong nu'oc.

1.1.3.2 Chuc nang klch thich (di~u chinh xua't nh~p khdu va thu chi quo'c t~):
Slf gia tang hay giam tha'p ty gia giua n<)i t<$ va ngo~i t<$, c6 tac d<)ng Ion
de"n doanh thu va thu nh~p cila nha xua't nh~p khffu. Slf giam gia n<)i t~ so voi
ngo~i t~ lam lqi cho nha xua't khffu nen n6 kich thich vi~c san xua't hang h6a va

xua't khffu hang h6a d6 ra nu'oc ngoai. Ngu'qc l~i, khi gia n<)i t~ tang len n6lam lqi
cho nha nh~p khffu, vl v~y n6 kich thich vi~c gia tang nh~p khffu tieu thl,l hang
h6a nu'oc ngoai.
Thong qua vi~c xac djnh ty gia, nha nu'oc c6 th~ kich thich, tac d<)ng de"n
cd

ca'u xua't nh~p khffu ho~c h~n che" cac m~t hang xua't nh~p khffu trong nu'oc voi

nu'oc ngoai. Hi~n nay cac nu'oc tu' ban da dung ty gia lam cong C\1 d~ kich thich
xua't khffu, h~n che" nh~p khffu, nang cao nang llfc c~nh tranh cila hang h6a xua't

khffu trong nu'oc, tren thj tru'ong nu'oc ngoai d~ di~u tie"t can can thu'dng m~i. can
can thanh toan.
Vi dl,l: Trong cung m<)t nhi~m ky, T6ng th6ng My Richard Nixon da hai
l~n pha gia

usn.

• L~n thu nha't, 15/0811971 chinh phil My tuyen b6 pha gia USD 7,89%.
- Tru'oc day 1 USD = 0,888671 gr, do d6 1 ounce= 35 USD.
- Ngay nay 1 USD = 0,8185 gr,

do d6 1 ounce= 38 USD.

• L~n thu hai, thang 311972 chinh phil My tuyen b6 tha n6i USD, l~p tuc
gia USD giam them 10% so voi gia 1 ounce vang. Ngoai ra d~ gay sue ep voi cac
nu'oc khac, ben c~nh

vi~c h~

gia USD, chinh phil My bu<)c cac nu'oc phai nang gia

9


n(>i t~ d€ kich thich xua't kh£u hang h6a cua

My

ra nuoc d6, hC;J.n che' nh~p kh£u

hang h6a nuoc d6 vao My va nang cao nang ll!c CC;J.nh tranh cua hang h6a My tren
thi tntong the' gioi.
Bie't lnuoc dang phat tri€n da ap dvng nhi~u bi~n phap di~u hanh ty gia khac nhau,
nh~m khuye'n khich xua't kh£u, khuye'n khich du lich, ki~u ho'i ... d€ tang thu nh~p

ngoC;J.i t<$ va hC;J.n che' chi tieu ngoC;J.i tl$ ra nuoc ngoai.

1.1.3.3 Chuc nang phan pho'i :
Ty gia la m(>t phuong til$n d€ phan pho'i lC;J.i thu nh~p qu6c dan, n6 khong
nhii'ng c6 kha nang phan pho'i lC;J.i thu nh~p qu6c dan giua cac nganh kinh te' trong
m(>t nttoc, rna con c6 kha nang phan pho'i lC;J.i thu nh~p qu6c dan giua cac nuoc c6
quan hi$ kinh te' voi nhau. Ty gia du<jc su dvng nhu m(>t cong C\1 d~c h,tc trong
cu(>c chie'n tranh thuong mC;J.i d€ gianh gi~t thi truong tieu thv hang h6a, cfing nhu
d€ khai thac nguyen li~u cua nuoc khac m(>t each re ffiC;J.t.
Khi nha nuoc pha gia n(>i tl$ voi m(>t ty 11$ Ion (hC;J. tha'p ty gia d6ng ti~n
trong nuoc so voi cac d6ng ti~n nuoc ngoai), tuc la phan pho'i lai m(>t phffn thu
nh~p cua cac nha nh~p kh£u, tr
CC;J.nh tranh, tieu th\1 duKhi nha nuoc nang gia n(>i t~ len so voi cac d6ng ti~n nuoc ngoai, nha
nuoc da giam bot phffn thu nh~p cua cac nha xua't kh£u, tang them thu nh~p cho
cac nha nh~p kh£u, vl voi d6ng ti~n c6 gia tri Ion hon se mua duph£m nguyen v~t li~u cua nuoc ngoai nhi~u hon. Nhi~u nuoc TBCN va cac nuoc
dang phat tri€n con ap dvng che' d(> nhi~u ty gia, ho~c m(>t ty gia, nhung c6 nhi~u

trngoai khac nhau, nhftm khuye'n khich xua't kh£u, hC;J.n che' nh~p kh£u, thu hut ki~u
ho'i, thu hut du Jich, chuy€n ti~n ...

10


Tfft ca nhung bi~n phap n6i tren d~u dl,l'a vao chuc nang phan phdi cua ty
gia, dl,l'a vao kha nang ty gia c6 th~ tach roi khoi gia trj cua n()i t~ nu'oc d6 (gia trj
quo'c gia), so voi cac lo~i ti~n nu'oc ngoai (gia

tti qu6c te').

Cac chuc nang n6i tren cua ty gia c6 m6i quan h~ ch~t che voi nhau, trong
d6 chac nang so sanh sac mua cua cac lor;zi tiin t? la chu ytu bao trum nhtft,
1.1.4 Tac dqng cua ty gia:
Qua cac chuc nang cua ty gia, chung ta tha"y ty gia hdi doai c6 nhi~u anh
huC1ng toi cac Hinh vl,l'c kinh te' trong nu'oc, rna tru'oc he't la ty gia h6i doai anh
huC1ng toi xua"t nh~p khffu.
1.1.4.1 Ty gia va xud't nh~p khAu:
Cd che' tac d()ng cua ty gia ddi voi xua"t nh~p khffu c6 th~ di~n ra nhu' sau:

vi ti~n t~ trong nu'oc xu6ng, thl m()t sdlu'<;Jng ddn vi ti~n
t~ trong nu'oc se d6i du'n6i ngu'<;Jc le;ti, voi m()t ddn vi ti~n t~ nu'oc ngoai se d6i du'<;Jc nhi~u hdn ddn vi ti~n
Khi pha gia ddn

t~ trong nu'oc. Vi d\1 ty gia giua VND so voi USD h~ xu6ng, trong trltong h<;Jp d6

muo'n thu du'<;Jc ctlng m()t s6 ngo~i t~ nhu' trltoc day, ngu'oi ban hang (nha xua"t
khffu) nu'oc ngoai, khi ban hang vao nu'oc c6 d6ng ti~n h~ gia, bu()c phai ban voi
gia cao hdn; Vi~c nha xua"t khffu nu'oc ngoai phai nang gia ban hang len la c~n
thie't, vl h9 phai bU. diip m9i chi phi san xua"t hang xua"t khffu, ne'u h9 cuban gia
nhu' trltoc day thl h9 se

bi 1& IOn, tuy

v~y vi~c nang gia hang nu'oc ngoai, se d~n

de'n tlnh tr~ng h~n che' khdi lu'<;Jng nh~p khffu hang h6a vao nu'oc c6 d6ng ti~n h~
gia vl hai ly do:
+Do kha nang c~nh tranh hang h6a xua"t nh~p khffu cua hai nu'oc d6 tang len.
+ C6 th~ c6 slf chuy~n hu'ong tieu th\1 hang h6a trong nu'oc d~ thay the' hang
nh~p qua diit do.

11


Trong khi d6 vi~c pha gia don vi tien t~ trong mfac xu6ng, l~i c6 xu huang
kich thich tang kh6i lu<;Jng xua"t khgu hang h6a tu nuac c6 d6ng tien h~ gia sang
cac nuac khac.
Cilng theo co che' d6, khi nang gia d6ng tien trong nuac len so vai cac
ngo~i t~ khac thl tac d<)ng se ngu<;Jc l~i: Xua"t khgu hang h6a ra nuac ngoai

bi h~n

che', kha nang c~nh tranh cua hang h6a xua"t khgu bi giam slit, d6ng thoi gia ca
hang h6a nuac ngoai nh~p khgu vao nuac d6 se trd nen re hon, so vai gia trong
nuac vatu d6 kh6i lu<;jng hang h6a nh~p khgu se c6 xu huang tang len.

ID.nh 1: Mol quan h~ giiia ty ghi hol dmii va kim ng~ch xua't nh~p khdu.

Gidi h~n cda ti~m nang xua't khcfu
B

Kim
Mo

ng~ch

XNK

Ma

- Trvc tung bi~u thi Ty gia h6i doai ngo~i t~/n<)i t~, cac di~m cang xa
di~m g6c thl n<)i t~ cang giam gia.

- Trvc hoanh bi~u thi kim ng~ch xua"t nh~p khgu, duong EE bi~u thi cho
xua"t khgu, EE ca:t trvc tung d di~m Ala diim gidi hc;tn, ne'u ty gia ngo~i t~/n<)i t~
tha"p hon di~m d6 thl xua"t khgu se 16 (tuong ling vai n<)i t~ c6 gia qua cao thl Hinh
V\l'c xua"t khgu se 16) luc d6 Ty gia h6i doai xua"t khgu > Ty gia h6i doai.
-Duong EE bi giOi h~n bdi di~m Ma, tren trvc kim ng~ch xua"t nh~p khgu,
c6 nghia la cho dffu n<)i t~ c6 giam gia nhieu de'n ma"y di nil'a, thl kim ng~ch xu:ft
khgu chi d~t du<;Jc t6i da Ma thoi, di~m Ma g<;>i Ia kim ng~ch xua"t khgu tiem nang.
12


-Duong II la duong nh~p khgu, II ciit trl;lc tung c3 di~m B, ty gia ho'i doai
ngo~i t~/n<)i t~ cao hdn di~m B thl khong nh~p khgu du
bi 16, h1c d6 Ty gia ho'i doai > Ty gia ho'i doai nh~p khgu, Khmlng each AB

tac se

la khmlng each bie'n thien cila ty gia ho'i doai, luon thoa cong thuc:
Ty gia ho'i doai xua"t khg u < Ty gia ho'i doai < Ty gia ho'i doai nh~ p khg u.
-Duong EE ciit II c3 di~m P c6 tung d<) la Ro tudng ling voi ho'i sua"t Ro, thl
kim ng~ch xua"t khgu bAng kim ng~ch nh~p khgu va can can thudng m~i can bAng,
Ro gQi la ho'i sua"t can bAng. N6i t6m l~i, n<)i t~

tri gia cang cao thl xua"t khgu cang

bi h~n che', nh~p khgu cang du1.1.4.2 Ty ghi

va I~m phat:

L~m phat la m<)t hi~n tu
c3 nhi~u nuoc tren the' gioi, ljch su cac che' d<) htu thong ti~n t~ hi~n d~i da chung

minh rAng khi cac nuoc n6i chung, va m6i quo'c gia n6i rieng chuy~n sang che' d<)
htu thong ti€n t~ thl h~u nhu l~m phat trd thanh m<)t hi~n tupng thong thuong.
L~m phat la nhan to' anh hudng cung chi€u de'n TGIID danh nghia cila n<)i

t~, l~m phat cao lam gia tang lai sua"t tudng do'i cua ti€n gc3i bAng ngo~i t~ so voi

n<)i

t~,

keo theo slf giam gia cila n<)i

t~

(TGHE> tang), tuc la

l~m

phat c6 tac d<)ng

nguL~m phat cao hdn tudng do'i so voi nuoc ngoai dfin de'n ty gia tang len,

l~m phat tha"p hdn tudng do'i so voi nuoc ngoai dfin de'n ty gia giam. Do v~y muo'n

quan ly ch~t che dudinh, thl chinh phil c~n kho'ng che' dukhong kho'ng che' duTGIID kh6 c6 th~ ki~m soat ducila Chinh phil trong vi~c quan ly ngo~i ho'i va TGHE>.

13


Ty gia hO'i doai tac d(>ng Ion toi kinh te' trong nu'oc va trlfc tie'p nha't la ty
1<$ l~m phat. Ch~ng h~n khi USD C1 My len gia, hang h6a nh~p kh~u tu nu'oc ngoai
trd nen re hdn, va tu d6 lam cho l~m phat trong nu'oc My giam bot, va toan b(>
hang h6a d6 d~u du'nu'oc cang ma't gia so voi USD bao nhieu, thl gia ca nhfi'ng m~t hang TLSX, v~t
tu nh~p kh~u bAng d6ng ti~n nuoc do cang len cao, tu d6 gia thanh san ph~m
trong nu'oc ci1ng cao hdn.
Ngoai cd che' tren, cac nu'oc TBCN sau chie'n tranh the' gfdi thu hai, voi
che' d(> ty gia cef djnh ci1ng da g6p ph~n lam cho xu huong tang l~m phat C1 cac

nu'oc d6.
Tu sau chie'n tranh the' gioi thu hai, quy ti~n t<$ quO'c te' chu tru'dng duy trl
che' d9 ty gia cef djnh, nghia la duy trl ty gia thj tru'ong gifi'a d6ng ti~n cac nu'oc
TBCN so voi USD, d6ng ti~n chu d~o cua h<$ thO'ng ti~n t<$ TBCN chi bie'n d(>ng
trong m(>t bien d(> nha't djnh (tru'oc la 1%, sau noi r(>ng ra 2,25%) tren duoi ty gia
chfnh thuc.

Muefn duy trl du'<jc tie'n d(> d6, NHTW cac nu'oc phai can thi<$p vao thi
tru'ong bAng each tung do la ra ban, ne'u ty gia d6ng do la len de'n di€m cao nha't,
so voi ddng ti~n trong nu'oc, ho~c dem d6ng ti~n trong nu'oc ra mua do la vao, ne'u
ty gia d6ng do la sut de'n di€m tha'p nha't. Tu cuO'i nhfi'ng nam 60 de'n d~u nam 70,
d6ng do la bi ma't gia lien tl)c, sO' do la nAm trong tay nu'oc ngoai du'do.la Chau Au ngay m(>t tang len nhanh chong (do My bj b(>i chi CCTT nghiem
tn;mg phai phat hanh USD ra tra nd~u cd ti~n t<$ ngay m(>t n~ng n~, tren thi tru'ong the' gioi tu' ban ngu'oi ta tung 6 ~t

d6ng do la ma't gia d€ mua nhfi'ng d6ng ti~n du't6n tha't do do la ma't gia gay nen, vua tranh thu kie'm lnay len gia m~nh. Trong nhfi'ng ngay d~u thang 0311973, c6 luc chi trong m(>t

14


ngay NHTW Tay Due da phai phat hanh tren 09 ty Mac Tay Due d€ mua vao 03
ty USD. Tinh tr~ng d6lam cho h.tu thong ti~n t~ cua nuoc c6 d6ng ti~n len gia nhu
Tay Due, Thvy SI, Nh~t Ban va mot sef nuoc Tay Au khac trd nen he't sue ding
th~ng, sue ep l~m phat d cac nuoc nay tang len m~nh me. Nguoi ta g<;>i cd che' nay

Ia cd che' "Nhqp khdu l{Jm phat".
Vl v~y khi xac dinh ty gia d6ng ti~n trong nuoc, nha nuoc phai xem xet

nhi~u m~t tac dong khac nhau cua ty gia toi tlnh hlnh kinh te' trong nuoc. Tu d6 d~

ra nhung bi~n phap ty gia thich ung, vua c6 th€ khuye'n khich xua't khgu vua c6
th€ h~n che' duqc tac h~i tieu ql'c toi htu thong ti~n t~ va gia ca trong nuoc. Ty gia
d6ng ti~n trong nltoc dltchuy€n cua cac lu6ng vefn ngo~i t~ trong nuoc.
Vi~c xac dinh ty gia ngo~i ho'i dung dcln, h
phap kinh te' khac nhau, c6 tac dong ra't Ion d~ huy dong ngu6n vefn ngo~i hefi tu
nuoc ngoai vao nltoc, d€ di~u tie't va

sa dvng cac ngu6n vo'n d6 cho nhfi'ng ho~t

dong san xua't kinh doanh c6 lqi cho n~n kinh te' cua nuoc mlnh, t~o nen cong an
vi~c lam va cai thi~n d~n doi sefng cua nhan dan.

1.1.4.3 Ty ghi va can din thanh toan :
Nhu ph~n tren da neu, CCTTQT bao g6m can can vang lai, can can vefn
va thay d6i d\1' trfi' thanh toan quefc te' hay con g<;>i la ph~n bu dclp cho tham hvt
CCTT [23,23].

- Can can vang lai :

La t6ng hcan thu nh~p (cac khoan ti~n ludng, thudng cua nguoi lao dong, cac khoan lai ti~n
vay ti~n gdi, lai c6 ph~n), va cac khoan chuy€n giao mot chi~u (qua bie'u cho
t~ng, vi~n

tr

CCTTQT n6i chung bdi n6 phan anh d~y du m<;>i giao dich quefc te' cua mot ml'oc.

15


Tinh tr~ng du' thua hay thie'u h1;1t cua CCTT vang lai, tn,tc tie'p anh hu'dng
toi cung va cff u ngo~i t~ tren thi tru'ang hO'i dmii cua m()t nu'oc, nghia Ut tn,tc tie'p
anh hu'dng tdi ty ghi cua cac ngo~i t~ so voi ddng ti€n cua nu'oc d6, va n6 cho
tha"y m()t nu'oc dang C1 tr~ng thai can b~ng hay ma"t can b~ng dO'i ngo~i.
,
A
- C an cun von:
~

La tdng h<;Jp toan b() cac ludng vO'n chuy8n vao va ra khoi m()t nu'oc, vO'n
vao c6 th8 thong qua vay nhay dffu tu' vao cac gia"y tO c6 gia. Ngoai ra, nhfi'ng khoan vi~n tr<;J cho m1;1c dich
dffu tu', x6a n
* Phffn bu di{p cho tham h1;1t can canthanh toan:
Trong tru'ang h<;Jp can can tdng th8 bi tham hvt, n6 c6 th8 du'<;Jc tai tr<;J
b~ng ngudn dlj trfi' cua co quan ti€n t~ (thu'ang la NHTW) ho~c vay cua NHTW

nu'oc ngoai, ho~c cua quy ti€n t~ quO'c te'.
Khi m()t nu'oc t~m thai bi ma"t can dO'i trong CCTT, mtoc d6 c6 th8 vay dl.f
trfi' ngo~i ho'i va quy€n nit vO'n d~c bi~t (SDR) cua Quy ti€n t~ quO'c te' d8 h6 tr<;J
cho ddng vO'n cua mlnh, gifi' cho ty gia USD voi n()i t~ trong nu'oc khong vu'<;Jt qua
bien d() da qui dinh. Trong tru'ang h<;Jp xay ra ma"t can dO'i nghiem tn;mg, nu'oc bi
thie'u hvt phai pha gia do n<;J nu'oc ngoai tang len, bu()c long chlnh phu cac nu'oc
d6 phai ap dl;lng hang lo~t cac bi~n phap di€u chinh, c6 khi ra't khi{c nghi~t. d~c

bi~t la nhfi'ng cong C\1 CUa chlnh sach ti€n t~, (nhu': thljc hi~n chfnh sach ti€n t~ noi

lOng, thong qua nghi~p V\1 thi tru'ang md, giam lai sua't chie't kha"u hay giam ty 1~
dtf trfi' bi{t bu()c d8 cho khO'i lu'<;Jng ti€n v~n duy trl nhu' muc ban dffu, hay chi giam

m()t lu'Thong thu'ang cac nu'oc thu'ang dung chinh sach di€u chinh

tY

gia, d8 cai

thi~n tlnh tn.;tng b()i chi CCTM, nhu'ng ddng thai l~i gay sue ep l~m phat trong n€n

kinh te'. Ho~c c6 khi dung cong C\1 nang lai sua"t cua chinh sach ti€n t~. d8 h~n che'
chi tieu va h~n che' nh~p khffu, g6p phffn cai thi~n CCTTQT nhu'ng l~i c6 tac d()ng

16