(Luận văn thạc sĩ) phát triển ngành thương mại thành phố cần thơ đến năm 2015

BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRUONG DAI HQC KINH

TE THANH PH6 HO CI-If MINI-I

NGUYEN NGQC MINH

/

,.:?

'

PHA T TRIEN NGANH THlfONG MAl
.
'
~
"''
~
~
THANH PHO CAN THO DEN NAM 2015
.

Chuyen nganh:
Kinh t6 qulm

ly va k6 ho~~h h6a kinh t6 qu6c elfin

Ma so: 5.02.05

LU~N AN TIEN SI KINH TE

NGVCH HVONGDAN KHOA HQC:
1. PGS.TS LE THANH HA
2. TS. TRAN vAN THANH

THANH PHO HO CHI MINH - NAM 2006
....

TRUONG DH KINH

.-

TE TP.HCM

THUVltN

~I .1\\.-i q~'


LOICAMDOAN
Toi xin cam doan ban lu~n an "Ph at tri~n nganh thll'ang m~i thanh pho

Can Thaden nam 2015" nay la cong trlnh nghien cuu cua rieng toi. Cac s6li¢u
dU'Q'C Slr dl;lng trung th\]'C Va ket qua neu trong lu~n an chU'a tung dU'Q'C ai cong b6
. trong bat

ky cong trlnh nao khac.

Tac gia lu~n an

NCS Nguy~n NgQc Minh


Ml)C Ll)C
Trang
Trang Pht.I bla
LO'i cam MI.Jc II.Jc
Danh nwc cac J{y hi¢u, chfr viet HH
Danh illlJC cac bang
Danh illlJC cac bi~u

do

MODAU
1. Tfnh cap thiet cua d~ tai

1

2. T6ng quan tlnh hlnh nghien cliu c6lien quan

2

2. 1 Tinh hlnh nghien

2

c(ru

tren the gioi

2.2 Tinh hlnh nghien CU'U trong nuoc

4

3. D6i tuqng va plwm vi nghien cuu

6

4. M~c tieu nghien cliu cua lu~n an

6

5. Plmang phap

lu~n

6. y ngh!a khoa h9c

va phuang phap nghien cliu

Va thJ!c tit!n CUa lu~n an

7. Ket cau lu~n an

7

9
9

CHUONGl
CO SO L Y LU!N VA THljC TI:~N PHAT TRIEN TRUONG MA.I DOTH~
· 1.1. Cac h9c thuyet thuang m<;1i qu6c te

10

1.1.1. Thuyet Tn;mg thuang (mercantilism)

10

1.1.2. Ly thuyet Lqi the tuy¢t d6i cua Adam Smith

12

1.1.3. Ly thuyet Lqi the so sanh cua David Ricardo

14

1.1.4.

Ly thuyet Thuang m~ti qu6c te cua Eli Hecksher va Berti! Ohlin

1.2. Cac yeu to fmh huang den thuang m<;1i do thi t?i Vi¢t Nam
1.2.1. Oic

d~c

trung ca bim cua thuang m<;1i

16

19
19

1.2.2. Vai tro thtrang m<;1i trong n~n kinh te qu6c dan

21

1.2.3. Ok yeu to anh htrang den thtrang m<;1i doth! t?i Vi¢t Nam

23

1.2.3.1. Yeu to v~ kinh te

23

1.2.3 .2. y eu to h¢i nh~p kinh te, thuang m(;li qu6c te

25


1.2.3.3. Ye'u t6 v~ chfnh tri, xa h¢i

27

1.2.3.4. Ye'u t6 ngu6n nhftn 1\}'c

28

1.2.3.5. Ye'u t6 tie'n b¢ khoa h9c- c6ng ngh¢

29

1.3. Kinh nghi¢m v~ phat tri~n thuong m~i cua m¢t s6 qu6c gia

30

1.3 .I. Kinh nghi¢m phat tri~n thuong m~i cua Trung Qu6c

30

1.3.2. Kinh nghi¢m phat tri~n thtrong m~i ella Nh~t Blm

31

1.3.3. Kinh nghi¢m phat tri~n thuong m(;li cua Thai Lan

32

1.3.4. M¢t s6 bai h9c kinh nghi¢m rut ra tu phat tri~n thuong m~i
cua m¢t s6 qu6c gia

34

Ket lm)n chll'
39
CHl10NG2

THl}C TR~NG PHAT TRIEN NGANH THlfONG MA.I

THANH PHO CAN THO TU NAM 2000 DEN NAM 2005
2.1. T6ng quan ve thuong m~i Vi¢t Nam ttr nam 1986 den nay
2.1.1. Thuong

m~i

n¢i dia

41
41

2.1.2. Thuong m~i xua't nh~p khfiu

44

2.1.3. D£1nh gia tlnh hlnh phat tri~n thuong m~i Vi¢t Nam thai gian qua

49

2.2. D~c di~m ve dieu ki¢n tt,r nhien, kinh te'- xa h<)i ella TP 0\n Tho

52

Di~u

ki¢n t\}' nhien

52

2.2.1.1.Vi trf TP C1n Tho

52

2.2.1.2. Tai nguyen thien nhien

53

2.2.1.

2.2.2.

Di~u

2.2.2.1.

ki¢n kinh te'- xa h¢i

Di~u

ki¢n kinh te'

2.2.2.2. Dieu ki¢n xa h
55
55
61

2.2.3. Danh gia chung thu~n lqi va kh6 khan v~ cac di~u ki¢n t\}' nhien,
kinh te-xa h

64

2.3. Th\}'c tr(;lng phat tri~n nganh thuong m(;li TP Ctin Tho ttr nam 2000
de'n nam 2005

65

2.3.1. Th\}'c tr~ng phat tri~n thuong m(;li n
65

2.3.1.1. T6ng muc hang h6a ban ra tren dia ban TP Cfin Tho

65


2.3.1.2. T6ng mile ban Ie h~mg h6a
2.3.1.3. Cac

th~mh ph~n

2.3.1.4. Ca sa h~

kinh te' tham gia ho~t d¢ng thuang

69
77

2.3.2. Thvc tr~ng phat tri~n ho~t d¢ng xua't nh~p kha'u

80

2.3.2.1. v~ xua't kha'u

80

ve nh~p khrlu

R3

2.3.3. 111vc

tr~ng ho~t

nganh thuang

m~i

m~i

TP C~n Tha

2.3.2.2.

t~ng

67

d¢ng xuc tie'n thuang

m~i

tren dia ban TP C~n Tha

2.3.4. Thvc tr~ng v~ cong tac qulmly nha nu6'c v~ thuang m~i cua TP Cfin Tha

86
87

2.3.5. M¢t s6 danh gia v~ thvc tr~ng ph at tri~n thuang m~i TP C~n Tha
tu nam 2000 de'n nam 2005

91

2.4. Danh gia nguyen nh~n phat tri~n nganh thuang m~i TP CAn Tha thai gian qua 92
2.4.1. Nguyen

nh~n

cua nhfi'ng thanh tvu

2.4.2. Nguyen nh~n cua nhfi'ng

h~n

92

che'

93

2.5. Ph~n tfch cac di~m m~nh, di~m ye'u, ca h¢i va nguy ca d6i v6'i phat tri~n nganh
thuang

m~i

TP C~n Tha

95

2.5.1. Cac di~m m~nh (Strengths - S)

97

2.5.2. Cac di~m ye'u (Weakneses- W)

97

2.5.3. Ca h¢i (Opportunities- 0)

98

2.5.4. Nguy cO' (Threats- T)

99

Ket

Iu~n

chu'O'ng 2

102
CHUONG3

,..

A"?

,

,

N

'

MQT SO GIAI PHAP PHAT TRIEN NGANH TRUONG MA,I
TP CAN THO DEN NAM 2015
3.1. Quan di~m phat tri~n nganh thuang m~i TP CAn 1110 de'n nam 2015

104

3.2. M~c tieu phat tri~n nganh thuang m~i TP CAn Tha de'n nam 2015

108

3.2.1.

M~c

tieu chung

108

3.2.2. M~c tieu c~ th~

109

3.3. M¢t s6 giai phap phat tri~n nganh thuong m~i TP CAn Thaden nam 2015

110

3.3.1. Nh6m gh1i phap phat huy cac th~mh phftn kinh te' tham gia phat trien
thuong m~i TP Can ThO'

1 I0


3.3.1.1. Nfrng cao nang Ivc

c~nh

tranh cua cac doanh

nghi~p

tren

d~a b~m

TP Ct1n Tha

111

3.3.1.2. DAy m~nh va khuye'n khfch cac thanh pht1n kinh te' tham gia phattri~n
thuang m~i tren dia ban TP Oin Tha

11 5

3.3.1.3. Gicii phap h6 trq v6n d6i voi cac doanh nghi~p tham gia ho~t d¢ng
thuang m~i tren dia ban TP Can Tha

121

3.3.1.4. Cung c6 va phat tri~n cac hi~p h¢i slm xu~t, che' bie'n va
xu~t khftu nong slm

123

3.3.2. Nh6m giai phap dau tu xfry dvng ke't

c~u h~

tang nganh thuang

m~i

TP Oin Tha

125

3.3.2.1. Dau tu xfry dJ.!ng ke't c~u h~ tang thuang m~i tren dia ban TP Cfin Tha

125

3.3.2.2. Giai phap t~o v6n dfiu tu phat tri~n nganh thuang m~i TP Cfin Tha

128

3.3.3. Nh6m gicii phap phat tri~n thi truemg xu~t kha'u va m~t hang xu~t khftu cua
TP Cfin Tha

130

3.3.3.1. Phat tri~n thi truemg xu~t khftu

130

3.3.3.2. Phat tri~n m~t hang xu~t khftu

134

3.3.4. Nh6m ghli phap dAy m~nh ho~t d¢ng xuc tie'n thuang m~i tren dia ban
TP Cfin Tha
3.3.4.1. Hoan

thi~n

141

cac n¢i dung xuc tie'n thuang

m~i

142

3.3.4.2. Ho~m thi~n h~ th6ng thong tin ve thi trucmg

144

3.3.4.3. Hoan thi~n b¢ may t6 chuc xuc tie'n thuang m~i- dt1u tu va du Jich
cua TP Can Tha

145

3.3.5. Nh6m gilti phap tang cuemg cong tac quan 1y nha nuoc v~ thuang m~i
cua TP Can ThO'

147

3.3.5.1. Nang cao vai tro va hi~u qua quan Iy nha nuoc nganh thuang

m~i

147

3.3.5.2. Ho~m thi~n chuc nang, nhi~m

Vl)

quan Iy nha nuoc cua Sb Thuang m~i

3.3.5.3. Tang cucmg quan ly nha nu6c

v~

moi trucmg d6i v6i

ho~t

d¢ng thuang

150
m~i

3.3.5.4. Tang cuang cong tac quan Iy thi truang
3.3.5.5. Tang cuang dao

t~o

ngu6n lao d¢ng thuang

151
152

m~i

c6 ky nang,

d~c bi~t

la cac

doanh nht\n c6 trlnh d¢ t6 chuc kinh doanh b ph~m vi qu6c te'

153

3.3.6. Nh6m giai phap b6 trq cho phat trien thuang nwi TP Can Tha

157


3.3.6.1. K€t hqp phat tri~n san xulft v6i phat tri~n thuong IDC;li

157

3.3.6.2. Dftu tu xay d\]'ng h<;1 tftng giao th6ng ph~c v~ phat tri~n thuong rnC;li
TP C5n Tho

160

3.4. Cac ki€n nghi v6i Trung uong va dia phuong

163

3 .4.1. D6i v6i Trung uong

163

3.4.2. D6i v6i UBND TP Cftn Tho

164

Ket lu~n chuang 3

166

KETLU~N

168

DANH Ml)C CONG TRINH NGHIEN CU'u CUA TAC GIA

170

TAl LI¢U THAM KHAO
PHl) Ll)C


DANH Ml)C cAc KY HI¢U, cAc CHU VIET TAT
Chli' vi~t tM
AFTA

Chu thfch ti~ng Anh
Asian Free Trade Area

A SEAN

Association of South East
Asian Nation

ASEM
CEPT

Asian European Meeting
Common Effective Perferential Tariff

CN-TTCN
CP
DNNN
DN
DNTN
DBSCL
EU
WTO

European Union
World Trade Organization

WB
GDP

World Bank
Gross Domestic Products

NAFTA

North American Free Trade Agreement

HACCP

Harard Analyses Critical Control Point

QL
KV
KCN
l-ITX
SWOT
TP
TNHH
XNK
XTTM
XTXK
UBND

Chu thfch ti~ng viet
Khu v~rc m~u d!ch tv do
A SEAN
Hi¢p h¢i d.c quoc gia
Dong NamA
Di6n d~m A-Au
ChU'ang trlnh uu dai
thu~ quan c6 hi¢u lvc
chung
Cong nghi¢p - ti~u thu
cong nghiep
C6 ph~n
Doanh nghi¢p Nha nm5'c
Doanh nghi¢p
Doanh nghi~p tll' nhan

D6ng b~ng song Cuu
Long
Lien minh Chau Au
T6 chu·c thU'ang m9-i the'
gi6'i
Ngan hang the' gi6'i
T6ng sc.\n pham quoc
n¢i
Hi~p dinh t':l· do thuang
mai Bic My.
H¢ thong phan tfch moi
nguy va di~m ki~m soat
t6'i han.
Quoc 19
Kim V':l'c
Khu cong nghi¢p
Hqp tac xa

Strengths Weakneses Opportunities
Threats
Thanh pho
Tnkh nhi¢m hu·u h9-n
Xua't nh~p khfiu
Xuc tie'n thuang 1119-i
Xuc tie'n xuat khau
Uy ban nhfln dftn


Ml)C Ll)C BANG
Trang

Bang 1.1: M¢t s6 chi tieu kinh te' thuong m<;ti cua Thai Lan

33

Bang 2.1: T6ng s6 doanh nghi~phi~n c6 de'n ngay 31/12 hang nam

41

Bang 2.2: T6ng muc ban

le h~mg h6a va doanh tlm dich Vl;J tieu dung

theo gia tht,rc te' phfin theo thanh phfin kinh te'

43

Bang 2.3: T6ng muc ban le hang h6a va doanh thu dich Vl;J tieu dung
theo gia tht,rc te' phfin theo dia phuang
Bang 2.4: T6ng tri gia xuat khftu va nh~p khftu hang h6a

44
45

BL\ng 2.5: Kim ng<;lch xuat khftu m~t hang chu ye'u cua Vi~t Nam
giai do<;tn nam 2001 - 2005

47

Bang 2.6: Tri gia xu at khftu hang h6a theo danh ffil;JC tieu chuftn ngo<;ti thuang

48

Bang 2.7: Hi~n tr<;tng su dl;Jng dat nam 2005

54

Bang 2.8: T6ng san phftm cua thanh ph6 Can Tho (GDP) tu nam 2000- 2005

56

Bang 2.9: Ca cau gia tr~ tang them tu nam 2000-2005

58

Bang 2.10: Ca cau thanh phftn kinh te' nam 1995, 2000, 2005

58

Bang 2.11: GDP/ nguoi nam 2000 de'n nam 2005

59

Bang 2.12: T6ng muc v6n dftu tu phat tri~n cua TP Cfin Tha tu nam 2000-2005

60

Bang 2.13: Thu ngfin sach tren dia ban TP Cfin Tho

61

Bang 2.14: Hi~n tr<;tng dAn s6 nam 2000-2005

62

Bang 2.15:

Hi~n

tr<;tng lao d¢ng va CO' cau lao d¢ng tu nam 2000-200562

Bang 2.16: Tim nh~p binh quan d~u ngm)'i

63

Bang 2.17: T6ng mtl'c h~mg h6a ban ra tren dia b~m TP Can Tha
giai do<;ln 2000-2005

66

Bang 2.18: T6ng muc ban Ie h~mg h6a tren dia ban TP Cfin Tho tu 2000- 2005

68

Bang 2.19: S6 dan v! kinh doanh thuang m<;ti tren dia b~m TP Cin Tho

69

Bang 2.20: Tht,rc tr<;tng doanh

nghi~p

thuang m<;ti tren dia ban

TP Cfin Tha thai di~m 31/12/2005
Bang 2.21: Ke't qua kinh doanh cua 4 DNNN thuong m<;ti dich Vl;J

70
72


Bang 2.22: Ket qua kinh doanh cua cac doanh nghi~p nha mr6'c c6 phffn h6a

73

Bang 2.23: 01c doanh nghi~p co von d~u ttr nu6'c ngoai ho~t dÂng xuôt nh~p khftu
t~i

cac khu c6ng nghi~p Oin Tha

Bang 2.24:

Hi~n tr~ng

sieu thi tren dia ban TP Ciln Tha

. 76

77

Bang 2.25: S6 chq tren dia ban TP Can Tha

78

Bang 2.26: Kim ng~ch xuftt kh~u cua TP Can Tha thoi ky 2000-2005

80

Bang 2.27: Ca cftu m:,tt hang xuat kh~u chu yeu cua TP Can Tha thoi ky 2000-200581
Bang 2.28: Ca c«u gia tri xu«t khAu TP. Can Tha phfln thea thi truO'ng
thai ky 2ooo-2oo5

83

Bang 2.29: Kim ng~ch nh~p kh~u hang h6a cua TP. Can Tha giai do~n 2000-2005 83
Bang 2.30: Ca cau cac m:,tt h~mg nh~p kh~u giai do<;ln 2000-2005

85

Bang 2.31: Phftn tfch SWOT

101

Bang 3.1: T6ng nhu cau von dilu tu h~ thong chq, sieu thi, trung tam thuang m<;1i

129


DANH Ml)C

cAc BlftU DO

Trang

Bi~u

do 2.1: T6ng mile ban le h~mg h6a va doanh thu d!ch V\J cua Vi¢t Nam
tu 1990 - 2005

Bi~u

do 2.2: Trt gia kim ng~ch xufft kh~u va nh~p kh~u cua Vi¢t Nam
tu 1990 - 2oos

Bi~u

42

do 2.3: Kim ng~ch xufft nh~p khAu cua TP C~n Tha tu nam 2000-2005

46
85


1

MODAU
1. Tinh cap thiet cua

de tai:

Thanh pho Cttn Tha mlm 6 vi trf trung tam cua D6ng bftng song Cuu Long,

khu vvc c6 ngu6n cung ca'p luang thvc, thvc ph~m 16n cua ca nu6c, c6 nhi~u lo<;li cay
an qua va thuy san d~ cung ca'p nguyen li¢u cho san xua't, ch€ bi€n xua't kh~u; cilng la
thi truang tieu th\} san philm dang k~ cho cac doanh nghi¢p san xu~t h~mg tieu th1;1
trong nu6c t(;li d!a phuang.
T~i

Nghi quy€t s6 21-NQ!fW ngay 20/1/2003 ve phuang hu6ng, nhi¢m V\1

giai phap phat tri~n kinh t€ -xa h¢i va bao dam an ninh, quoc phong vung DBSCL

thai ky 2001-2010, B¢ Chfnh tri da xac dfnh:" Phat tri~n do thi, xay dvng TP Cttn
th~mh

Tha

TP lo<;1-i I

khoa h9c ky

thu~H

tr~;rc

thu¢c Trung uang, d6ng vai tro trung tam kinh t€, van h6a,

cua vung. Xay d1;1'ng Trung tam thuang

m~i c~p

vung 6

C~n

Tha va

cac trung tam ca'p tinh 6 cac th! xa. Hinh thanh cac h¢ thong chq nong san, thuy san
lrcn

to~m

vung". [3, tr 4]

D~ thvc hi¢n vai tro thuc d~y Sl! phat tri~n cac nganh kinh t€-xa h¢i cua th~mh

ph6 va toan vilng, nganh thuang m<;li TP Cttn ThO' c~n duqc tang cu·ang phat tri~n, t<;l.O
nhung di~u ki¢n thu~n lqi cho phat tri~n san xu~t nong nghi¢p va cong nghi¢p, cung
U'ng hang tieu dung cho dai song, d6ng thai hoa nh~p vao thi truong ella vung, ca
nu6c va quoc t€.
Thanh pho Cttn Tha c~n tlm ra khau d¢t pha d~ phat trien nhanh: chuyen d!ch
nhanh ca c~u kinh t€ theo huang cong nghi¢p h6a - hi¢n d~i h6a, day m~nh phat tri~n
cong nghi¢p va dfch V1;1, hi¢n d~i h6a cong ngh¢ ch€ bi€n nong thuy hai san, d6ng

thai phat tri~n nong nghi¢p va nong thon b~n vfrng, phat tri~n thi truong trong nu6c,
d~y m~nh ho~t d¢ng xu~t, nh~p kh~u.

T<;1-i Nghi quye't so 45-NQ(fW ngay 17 thang 2 nam 2005 ve xay dl!J1g va phat
tri~n TP Cttn ThO' trong

thai ky cong nghi¢p h6a, hi¢n d1;1i h6a da't nu6c, B¢ Chfnh tri

da xac d!nh: "Xay dl!ng va phat tri~n TP C~n Tha tr6 thanh th~mh pho d6ng b~ng ca'p
qu6c gia, van minh, hi¢n d<;1-i, xanh, S<;l.Ch, dyp, XU'ng dang la thanh ph6 Clra ng5 CUa
vung

h~

luu song Me kong Ia trung tam cong nghi¢p, trung tam thuang

m~i-dich

V1;1,

... cua YLmg DBSCL vacua ca nu6c"; " ... phat trien m<;lnh cac nganh d!ch Yl;l nhtr: giao


2

th6ng v~n tai, buu chfnh vien th6ng, thuong m1;1i, ... d~ tung bu6'c tra thanh trung tam
d~ch v~:~I&n

cua vung DBSCL va ca nu6'c" [4, tr 3-4]

Tren duang h(>i nh~p nen kinh te' cua khu vvc va the' gi6'i, la thanh vien chfnh
thuc cua Hi¢p h¢i d.c nu6'c D6ng NamA (ASEAN), Dien dan Hqp

tac Kinh te' Chau

A- Thai Blnh Duong (APEC), Vi¢t Nam dang dam phan gia nh~p T6 chuc Thuong
m1;1i the' gi6'i (WTO). Hi¢n nay, Vi¢t Nam dang thlfc hi¢n Chuong trlnh uu dai thue'
quan c6 hi¢u Ivc chung (CEPT) trong Khu vvc

M~u

dich tlf do ASEAN-AFTA.

Ngoai ra, Vi¢t Nam da ky nhieu hi¢p dinh song phuong va da phuong, d~c bi¢t la
Hi¢p d!nh Thuong m1;1i Vi¢t Nam - Hoa Ky. Trong boi dmh nhu
dieu ki¢n

rna r(>ng thi

v~y,

Vi¢t Nam c6

truang, phat tri~n san xuflt - luu thong, d~y ffil;lnh xuflt, nh~p

kh~u d~ thuc d~y tang truang kinh te'.

Thanh pho C~n Tho trong nhung nam g~n day cling c6

sv chuy~n bie'n tfch c~:~·c

trong ho1;1t d(>ng thuong m1;1i. Hang nam GDP trong nganh thuong m1;1i chie'm khoang
34% t6ng GDP cua thanh pho. Nam 2005, t6ng mu·c hang h6a ban Ie u6'c d1;1t 7.051

ty

d6ng; gia tr! t6ng kim ng1;1ch xuat kh~u d1;1t 372,47 tri¢u USD, trong d6 kim ng1;1ch
xua't kh~u h~mg h6a d1;1t 348,47 tri¢u USD, d!ch v~:~ tim ngo1;1i t¢ 24.000 USD. Tuy

nhien nganh thuong m1;1i TP C~n Tho con m(>t so m~t h1;1n che', nhu: chua kh~ng d!nh
vai tro cua tiung tam thuong ffil;li cap vl1ng; con lung tung trong tlm kie'm th! truong
tieu th~:~; chl10'11g trlnh xuc tie'n thuong ffil;li chua phat huy tac dl;lng tfch eve cua n6;
phat tri~n Cl;lffi thuong ffil;li

an6ng thon con ch~m, t~:~· phat... Hon nu·a, trong dieu ki¢n

h(>i nh~p kinh te' quoc te', dinh hu6'ng phat tri~n nganh thu0'11g m1;1i cung v6'i giai phap
la m(>t doi hoi tat ye'u.
V 6'i long mong muon khai thac toi da lqi the' cua TP Cffn Tho trong phat tri~n
illl;lnh nganh thuong ffil;li d~ TP C~n Tho thvc Sl! tra thanh trung tam thuong ffil;li cua
vung DBSCL theo Nghi quye't cua B¢ Chfnh tr! da xac d!nh, la ngnai da c6ng tac
trong nganh thuong m1;1i TP C~n Tho, tac gia ch9n de tai "Phat tri~n nganh thtr0'11g
ITII;li Cffn Tho de'n nam 2015" d~ Htm lu~n an nghien cuu.

2. T6ng quan tlnh hinh nghien cuu
2.1 Tinh hinh nghien

co lien quan

cuu tren the gi6'i:


3

Tac gia da tfch qrc tim hi~u tlnh h!nh nghi~n cuu v€ llnh Vl!C nay tr~n the' gioi.
Tuy nhi~n do h<;m che' ngu6n tu li¢u, tac gia chi tlm duqc m¢t so c6ng trlnh ti~u bi~u
sau dAy:
a) Tai li¢u "Doanh nghi¢p vua va nho v6i thi truemg toan cAu" cua trung tAm
thuong mc;ti quoc te nghien CUu v€ moi trUang XUat kh~U, phat tri~n san ph~m,

marketing xuat khau co quan h6 trq xuflt khau. T~li Ii¢u nay chl gi6i thi¢u nhung n¢i
dung tren m¢t each can ban. Tren
lu~n

C(J

so d6, tac gia da tham khao va

v~n

dl;lng trong

an.
b) "Nghien CUu xuc tien cua Chfnh phu doi v6i cac c6ng ty thuong mc;ti- xem

xet kinh nghi¢m va each tie'p c~n o Bcic My va m¢t so quoc gia ChAu A" cua
Jean-Emile Denis (University of Ottawa, Canada), Pakpacchong Vadhanasindhu
(Chulalongkorn

University,

Thailand

),

Sirisopa

Kettanurak

Thammathirat Open University ). Cho thay, Chfnh phu cac nuoc muon

(Sukhothai
d~y

mc;tnh

xuf1t kh~u c6 th~ si'r dvng nhi~u bi¢n phap khac nhau, d~c bi¢t nhung bi¢n phap
hll'6ng de'n thuc d~y cac c6ng ty thuang mc;ti phat tri~n. Nghien

CUll

nay da duqc tlwc

hi¢n tren co so xem xet nhfrng bi¢n phap da duqc thvc hi¢n o Bcic My (Hoa Ky,
Canada) va o ChAu A (Nh~t. Han Quoc, Thai Lan)
c) "Nghien cuu vai tro cua phAn phoi trong phat tri~n kinh te: nhfi'ng khuynh
lmong va chie'n luqc o tfim vi m6" cua Madhav Kacker (USA), Olav Sorensen
(Denmark), Mar Speece (Hong Kong) va Lauren Swanson (Hong Kong). Da xem xet
tlnh hlnh phAn phoi hi¢n tc;ti va chu·c nang cua n6 o cac nu6c dang phat tri~n cua
ChAu Ava ChAu Phi cling v6i nhfrng gqi

y chie'n luqc phAn phoi.

d) "Marketing d!a phuang ChAu A" cua cac tac gia Philip Kotler, Michael,
Irving Rein, Donald H. Haider. Trong nghien CUu nay cac tac gia d~ c~p de'n nhfi'ng
n(>i dung chfnh: liim the nao d~ cac dja phuang ChAu A thu hut du khach, phat tri~n

..

kinh doanh, cac chien luqc d~ tang cuang d!a phuang, thiet ke hlnh anh d!a phuang

va mo r¢ng xuat kh~u. thuc day dAu tu nu6c ngoai vao dia phuang. D~c bi¢t, ket qua
nghien cu·u cho thf\y vai tro cua xuf{t kh~u doi v6i n€n kinh te d!a phuang (tinh, thanh
ph6), nhG'ng sfm pham nao c6 ti~m nang xufit khau va nhfing ho~t d¢ng hO trq nao rna


4

dta phuong cfin c6 d~ thuc da:y phat tri~n xuilt kha:u va nhfrng dta phuong cfin c6 bi¢n
phap g) d~ chuy~n h)nh lmh va danh ti€ng cua d!a phtrO'ng vao slm phftm xuat khfiu.
d) S6 tay v~ phat tri~n, thtrong m<;1i va WTO "Development, Trade, and The
WTO". Chu bien: Bernard Hoekman, Aaditya Mattoo va Philipenglish. Day la cu6n
sach d~ c~p nhi~u viln d~ lien quan de'n thtrong m(;li va phat tri~n. M<)t thach thuc chu
ye'u rna cac ntrOC dang phat tri~n dang phfii d6i m~it, la vi¢c Slr dl;lng cac dam phan va
hqp tac qu6c t€ nhu la c6ng Cl;J d~ d.i thi¢n di~u ki¢n thuong m<;1i va kha nang tie'p
c~n th! trtrang xuilt khfiu cua cac ntr6'c nay. Sach cung cilp th6ng tin v~ cac ham

cac hi¢p d!nh thtrong m<;1i qu6c te',

d~c

y cua

bi¢t la WTO va cac ll!a ch9n do cac hi¢p dtnh

nay dtra ra cho cac ntr6'c dang phat tri~n rna dang t)m kie'm vi¢c su· dl;lng thtrong nwi
nhtr la m<)t d<)ng ll!c cho phat tri~n; t6ng ke't m<)t s6 quy tile v~n dl;Jng kinh nghi¢m
cho chfnh sach thtrong ill<;li hang h6a va di~m l<;li cac each tie'p c~n d6i v6'i vi¢c su·
dl;Jng WTO (va ca.c hi¢p dtnh khu Vl!c) nhu la nhfrng c6ng Cl;J dt thuc da:y phat tritn.
N6i chung, qua nhung c6ng trlnh rna tac gia tlm hi~u, tuy chua nhi~u nllll'ng da
cho thily m8i c6ng trlnh di sau vao m¢t s6 llnh Vl!C. Chua c6 c6ng trlnh nao nghien

cu·u m¢t each toan di¢n v~ phat tri~n thtrong m(;li trong nu6'c va xuilt kha:u cua m(>t d!a
phuong cv th~.

2.2 Tlnh hlnh nghien cuu trong nu·oc:
a/ Thai gian tru6'c day da c6 m¢t s6 c6ng trlnh nghien cu'LI d~ c~p de'n phat
tritn nganh thuong m?i tinh Cffn Tho cu nhu:
- Quy ho<;1ch t6ng th~ phat tri~n thuong m?i tinh Can Tho thai ky de'n nam
2010, do

Sa Thuong

m?i Can Tho chu trl xay dvng, duqc UBND tinh Can Tho phe

duy¢t t?i Quyet dtnh s6 110/2002/QD-UB ngay 9/12/2002, mvc tieu danh gia thl!c
tr(;lng phat tri~n thUOng ill(;li thai ky 1991-2000 Va quy hOC;lCh phat tri~n nganh thUOng
m?i tinh Can Tho d€n nam 2010.
- Chie'n Iuqc phat tritn xuilt kh~u cua tinh Can Tho de'n nam 2010, do

Sa

Tlnrang m(;li Can Tho chu trl xay dt!ng (thang 1 nam 2003), nghien cuu chuyen sau
d~ thl;I'C hi¢n Quy bO(;lCh phat tri~n thtrong n1(;li.


.J

- Chuang trlnh ph at tri~n thuang m~i - dich V\J tinh C~n Tho giai do~n 20012005, do Sa Thuang m~i Cfin Tha xfiy dlfng.
Nhung cac c6ng trlnh tren chi moi nghien cuu ve ttrng
ho~ch

cua tinh

C~n

Tho cu (g6m tinh

nghien CUU m('>t each toan di¢n CO'
thuang

m~i. D~c

H~u

Giang va TP

m~t

C~n

chie'n luqc va quy

Tho hi¢n nay), chua

sa ly lu~n Va thlJC ti~n CUa S\f phat tri~n nganh

bi¢t khi TP C~n Tho duqc thanh

l~p

trvc tlm¢c Trung uang thl chua

c6 de tai nghien cuu ve phat tri~n nganh thuang m~i TP. C~n Tha.
b/ Tham lu~n ve De tai "M¢t s6 gib~ng

s6ng Cuu Long" (nam 2004) trong H¢i thao khoa h<;>c vl S\J' phat tri~n vling

DBSCL t6 chuc t~i TP. C~n Tho. Tuy nhien, tham lu~n cling chua neu len th\fc tr~ng
va nhfrng giai phap phat tri~n nganh thuang m~i TP. C~n Tho, chi moi di sau m¢t s6
m~t hang chu llJc cua DBSCL va phat tri~n thuang m~i DBSCL trong dieu ki¢n s6ng

chung voi IU.
c/ De tai Nghien cu·u khoa h<;>c ca'p b¢: "M(>t s6 giai phap chu ye'u phat tri~n
thuang

m~i

khu vvc Tfiy Nam B¢ de'n nam 2010" cua B¢ Thuang

m~i

(thang

10/2003) nh~m nwc dfch: danh gia cac lQ'i the so sanh cua klm VIJ'C Tay Nam B¢; xac
dinh vai tro, d~c di~m, t~m quan tr<;>ng Va thlJC tr~ng ho~t d(>ng thuang m~i khu VlJC
Tay Nam B¢ tlr nay de'n nam 2010 tren CO'

sa nhung Iu~n cu· rur ra ttl' ke't qua nghien

cu·u. Tuy nhien, de tai nghien cuu thuang m~i khu vvc Tay Nam B¢, c6 de c~p de'n

tinh C~n Tho nhung chua de c~p thuang m~i TP C~n Tho.
d/ Ngh! quyet s6 21-NQ{IW ngay 20/01/2003 cua B¢ Chfnh tr! da xac dinh ro
vai tro cua TP. C~n Tho Ia trung tam kinh te', van h6a, khoa h<;>c, ky thu~t cua vung
DBSCL. M~c du c6 nhieu de tai, dv an, chuang trlnh phat tri~n kinh te'- xa h(>i phat
tri~n

TP C~n Tho theo tinh th~n Nghi quye't 21-NQ{IW ngay 20/01/2003 cua B¢

Chfnh tri, nhung chua c6 de tai, dl! an nao nghien cuu trung voi de tai lu~n an nay.
d/ Ben c~nh d6, con nhieu c6ng trlnh nghien CUu duqc dang tren cac bao va t~p
chf phat hanh 0 trong nU'OC ve linh V\}'C phat tri~n thuang m~i, nhu: phat tri~n thUO'ng
m~i n(>i d!a; cac san phfim, thi truong va giai phap phat tri~n xua't khAu; nang cao

nang l\fC qnh tranh cho cac doanh nghi¢p xua't khAu; thuang ID<;li trong dieu ki¢n h¢i


6

nh~p

va gia

nh~p

WTO.;. Cac c6ng trlnh nghien cu'U tren cac bao,

g6p nhi~u vfln d~ v~ phat tri~n thtrO':ng m~i

3. Doi tm;rng va

ph~m

t~p

chf da d6ng

aVi¢t Nam.

vi nghien cu:u:

- Doi tuqng nghien cU'U cua lu~n an la nghien CU'U phat tri~n nganh thtrang m~i
cua TP Oin Tha den nam 2015, danh gia thvc tr~ng phat tri~n nganh thuang m~i
trong thai gian qua (bao g6m phat tri~n thi truang n¢i dja va phat trien xua't nh~r
kh~u), xac djnh quan diem, mvc tieu va d~ xuflt nh6m gilli phap phat tri~n nganh

thuang

m~li

TP Oin Thaden nam 2015.

- Ph~m vi nghien cU'U: phat trien nganh thuO':ng m~i g6m phat tri~n thuang m~i
n(>i dja (n(>i thuang) va ngo~i thtrO':ng (xuflt nh~p khfiu hang h6a) tren dja ban TP Cffn
Tha, khong bao g6m h~mg h6a vo hlnh, khong nghien cuu linh vv·c djch yV.
V~ thai gian: phan tich thlJc tr~ng phat trien nganh tl1U'ang m~li TP Can Tha ti:r

nam 2000 den nam 2005; va mvc tieu, cac giai phap phat trien nganh thuang m~i TP
Can Thaden nam 2015.
Xac djnh doi tuqng va

ph~m

vi nghien cuu

lu~n

an nhu da neu tren, song

chung Wi khong c6 tham vqng trlnh bay tflt dt cac vft'n d~ lien quan den phat trien
thuang m~i ma chi phan tich m(>t so ly lu~n va tiwc tien phat tritn thuang m~i nlm
cac hqc thuy~t thuang m~i qu6c te, cac yeu t6 anh huang den thuang m~i d6 thL kinh
nghi~m phat trien thuang m~i cua m(>t so qu6c gia gan v6i Vi~t Nam lam CO' sod~

phan tfch thlJc tr~ng phat tri~n thuang m~i cua TP Can Tha ti:r nam 2000 den nam
2005; xac djnh m¢t so quan diem, mvc tieu va d~ xuflt m¢t s6 giai phap ca ban nhiim
phat tri~n nganh thtrO':ng m~i TP Ciln Thaden nam 2015, phvc vv mvc tieu phat tri~n
kinh te tren dta b~m th~mh pho, de TP Can Tha tung bu6c tra thanh trung tam thuang
m~i- djch vv Ion elta vung DBSCL va ca nu6c.

4.

MI,IC

tieu nghien c(JU cua

lu~n

an:

Xua't phat tu doi tuqng va ph~m vi nghien cU'U cua d~ tai, mvc tieu nghien cu·u

cua lu~n an bao g6m:
- Lam ro cac vfln d~ ly lu~n va tlwc titn v~ hQC thuyet thuang m~i qu6c te, vai
tro cua thtrong

m~i,

cac

d~c

trung ella thtto'ng mc:ti. cac ycu t6 anh huang den tlmang


m<,ti do thi, lam

ca sa cho vi~c

ph~n tfch danh gia thvc tr<,tng phat trien nganh thuang

m<,ti TP C~n Tha thai gian qua.
- Pht!n tfch, danh gia thvc tr<,tng phat trien nganh thuang m<,ti TP C~n Tha giai
do<,tn 2000-2005, rut ra nhfrng k€t qua da d<,tt dUQ'C, nhfi'ng t6n t<;ti, h<,tn ch€ Va nguyen
nhan, phan tfch diem m<;tnh, diem y~u,

ca· h(>i va nguy ca doi vai phat trien nganh

thuang m<,ti TP C~n Tha d~n nam 2015.
- Nghien CUu cac chu truang, duang loi cua Dang va chfnh sach cua Nha nu6'c
v~ phat trien thuang m<;ti trong thai gian

tai va Quy ho<;tch t6ng the phat tri
xa h(>i TP C~n Tha d~n nam 2020, de xac dinh quan di~m, ml.Jc tieu phat tri~n nganh
thuang m<,ti TP C~n Tha d€n nam 2015, cling v6'i nghien cu·u kinh nghi¢m phat trithtrang m<,ti cua m(>t so quoc gia, nhu: Trung Quoc, Thai Lan, Nh~t Ban va m(>t so
thanh pho, tinh trong nu6'c, tren

ca

sa d6 d~ ra nhung giai phap nham phat tri&n

nganh thuang m<;ti TP C~n Tha phl.Jc VlJ cac ml_Jc tieu phat tri~n kinh t~-xa h(>i TP C~n

Tha tu· nay

d~n

nam 2015.

Tu cac illl.JC tieu nghien CUu neu tren, cac cau hoi nghien cuu dUQ'C

d~t

ra bao

I

g6m:
• Nganh thuang m<,ti TP C~n Thada phat tri~n nhu th~ nao trong giai do<,tn
2000-2005? Nhung k~t qua d<,tt duqc va h<,tn ch~ trong phat tri~n thuang m<,ti n(>i d!a,

trong llnh Vl.J'c xuat khAu? Quan ly Nha mr6'c v~ ho<,tt d(>ng thuang m<;ti tren dja ban
hi¢n nay c6 m~t m<,tnh va m~t y~u gl.? Nguyen nht!n nhung th~mh tl;J'Ll va nhung h<,tn
ch~ cua nganh thuang m<,ti TP C1n Tha thai gian qua la gl? Nhung di~m m<,tnh, di~m

yeu, ca h(>i va nguy ca doi v6'i phat tri~n nganh thuang m<,ti TP C~n Tha Ut gl?
• Nhung nh6m giai phap ca ban nao c~n d~ xuat d~ d<,tt illl;JC tieu phat tri~n
nganh thuang m<;ti TP C~n Thaden nam 2015? Ben c<,tnh d6, ki~n ngh! Chfnh phu,
cac B¢ nganh, UBND vaSa, nganh d!a phuang nhu'ng van d~ gl dC~n

Tha tra thanh trung tt!m thuang m<,ti-djch Vl;Jl6'n

5. Phmmg pluip
- Phmmg phap

lu~n

lu~n:

etta vung DBSCL?

va phu·ong phap nghien cuu:


8

Lu~n an v~n dl;lng each ti~p c~n theo duy v~t bi¢n chung, v~n dl;lng quan di~m

duO'ng loi cua Dang va chfnh sach cua Nha mr6'c v~ phat tri~n thuang m~i va theo
each ti~p c~n h¢ thong d~ pha.n tfch lam r5 thvc tr~ng phat tri~n thuang m~i TP Cffn

Tha thai gian qua . Tu d6 c6 nhung nh~n d!nh va d6ng thai phat tri~n cac

y tuang cua

cac' quan di~m, cung V~n dl;lng chung trong xa.y dlfng cac ffii,IC tieu, d~ XUfrt nhfi't1g
giai phap phat tri~n nganh thuong m~i TP Cffn Tha d~n nam 2015.
Phuang phap

lu~n

nghien cuu chu

ke nghien cuu nguyen nhan, danh gia

y~u

str dl;lng thiet ke m6 ta, so sanh va thiet

amuc d(> nganh.

- Phuong phap nghien c(m:
Lu~n an duqc str dl;lng t6ng hqp cac phuoog phap nghien cuu khac nhau:

- Phuang phap thong ke, phuang phap t6ng hqp va phan tfch, phuang phap so
sanh, phuoog phap nghien ct1u ung d1,1ng
- Phuang phap khao sat thu

th~p

thi~t l~p

t~,

tr~n

SWOT.

so li¢u (qua cac so li¢u thong ke, bao cao,

khllO sat cac doanh nghi¢p kinh doanh thtrO'ng
kinh

rna

m~i

tren dta

b~m

thu(>c cac

th~mh pl~an

qua cac h(>i nghi, h(>i thao khoa hQC ... ) va phUO'ng phap chuyen gia.

- Ngoai ra, tac gia coi tr9ng phuoog phap due ket thl;l·c

ti~n

bai h9c kinh

nghi¢m v~ phat tri~n thU'O'ng m~i (nghien cu·u phat tri~n thU'O'ng m~i trong nu6c cua
TP H6 Chf Minh, m(>t so tinh, thanh pho trong ca nU'6c va nU'6c ngoai nhU' Thai Lan,
Trung Quoc, Nh~t Ban) d~ rut ra cac bai h9c kinh nghi¢m v~ phat tri~n thuang m~i
t~i TP Can Tha.

- Nguon tai li~u, so Ii~u:

+ Tai li¢u dU'qc str dl;lng nghien cuu bao g6m: Nghi

quy~t

cua Dang C¢ng

s~m

Vi¢t Nam, van ban phap quy cua Nha nU'6'c v~ chi~n lU'qc phat tri~n KT-XH ca nU'6c,
vung DBSCL; quy ho~ch phat tri~n t6ng th~ nganh thU'ang m~i til' Trung U'O'ng den dia
phuang; cac van ban, Nghi

quy~t

cua Thanh uy, HDND va UBND TP Cffn Tha ...

+ Cac ngu6n so li¢u thu ca:p duqc tac gia su· d1,1ng

d~ phan tfch bao g6m: Nien

giam thong ke; Bao cao t6ng k~t, cac h(>i nghi chuyen d~ cua B¢ Thtrang m~i va cac

B¢, Ban, Nganh Trung uang va cac dia phU'ang; Bao cao Quy ho~ch t6ng th~ nganh
thuang

m~i

vacua TP Cffn Tha; cac bao cao cua UBND TP,

Sa Thuang m~i, cac So,


9

Ban nganh TP Can Tho... ; tai li~u tham khao trong va ngoai mr6c ve ph at trithuang m~i, cac bi
6.

y nghla khoa hqc va thlfc ti~n cua lm)n an:

a. v~ ly lm)n:
- Xac dinh r6 vi trf, vai tro cua thuong m~i d6i v6i Slf phat triCan Tha va vting DBSCL; vai tro cua thuang

m~i

trong toan b¢ nen kinh te' qu6c dan,

cac ye'u t6 anh huang de'n phat tri
ma r¢ng quan h~ kinh te' d6i

ngo(;li cua m¢t qu6c gia.
- Phan tfch di
ella TP Can ThO'

hi~n

nay; v~n d~ng cac hQC thuye't thuang tn<;li qu6c te', cac bai hQC

kinh nghi~m cua Vi~t Nam thoi ky d6i m6i vacua cac qu6c gia vao vi~c phat tringanh thuong

m~i

TP Can Tha.

b. v~ thlfc ti~n:
- Phan tfch va danh gia thlf'c tr~ng phat trigian qua (tu nam 2000 de'n nam 2005), nhung ke't qua

d~t

duqc va nhung t6n

t~i,

Iwn

che, nguyen nh:ln.

- Tac gia da nghien cuu thlf'c te' tlnh hlnh phat trikinh te tham gia ho~t d¢ng thuang m~i tren dia ban TP Can Tha, cac bai Iwc kinh
nghi~m V~ phat tri
sa do phan tfch cac di
lTI<;lnh, digiai phap phat tri
7. Ket ca'u lm)n an:
Ngoai phgn md dgu va ke't lu~n, lu~n an c6 ke't ca'u 3 chu'o'ng nhu sau:
Chuang 1: Ca

sa ly lu~n va th\}'c ti~n phat tri
Chuang 2: Thlf'c tr~ng phat tride'n nam 2005.
Chuang 3: M¢t s6 giai phap phat tri
2015.


J.V

CHVONGI
CO SO L Y LU!N VA THl)'C TitN PHAT TRiftN THVONG MAl
1.1. Cac hQc thuyet thuong

m~i

DO TH~

quoc te:

1.1.1. Thuyet TrQng thu·ong (mercantilism):
Ly thuyet cua chu nghia Tn;mg thuang la tnrang phai kinh te hlnh thanh va
phat tri€n

a Cha.u

Au tu gifra the ky XV. Nhfrng d<;1i di¢n tieu bi€u cho ly thuyet

Tn;mg thmmg la cac h9c gia Anh Thomas Mun, J. Stewart va cac h9c gia Phap J.
Bordin va B. Colbert ...

a. Nhu·ng tu tu(mg chinh cua thuyet TrQng thuong:
Theo thuyet TrQng thuong, ffi\}C tieu cua ca.c qu6c gia la tich luy

th~t

nhieu

vang va cha.u bau d€ t6i da vi the va quyen 1\l'C cua m¢t qu6c gia. Nam 1630, Thomas
Mun, h9c thuyet gia tr9ng thuong nguai Anh viet: "Ngo<;1i thuang la phuang ti¢n chti
yeu d€ lam tang cua d.i va nga.n kh6 cua qu6c gia". Vi v~y, trong ngo<;1i thuong, c~n
thi hanh chfnh sach "hang nam nen ban cho nuoc ngoai nhieu bon cai rna chung ta
tieu dung cua hQ". Quan ni¢m tien (vang, kim loi;li quy kh:k) la tai sim danh gia muc
d¢ giau ngheo cua cac qu6c gia va cac ca nha.n.
Ho<;1t d¢ng ngo<;1i thuong la trao d6i khong ngang gia: d6i hang cua nuoc nay
Hty vang cua nuoc khac theo gia cao hon gia Clh h~mg .h6a, do d6 luon gay thi¢t Iwi

cho nuoc nh~p khfiu va c6 lqi cho nuoc xua't khfiu. M¢t qu6c gia neu gia tang xua't
khfiu, thu h~p nh~p khfiu (bao dam xua't sieu) thl se thu duqc v~mg ve Uun gi~m cho
qu6c gia, d~c di€m, t~m quan trQng va thlfc tr(;lng ho<;1t d¢ng thuong m(;li. Lqi nhu~n
thu duqc ttr ngo<;1i thuang (chu yeu la til' xua't khfiu) la do trao d6i khong ngang gia
voi nuoc ngoai. Ho<;1t d¢ng giao luu kinh te qu6c te duqc hi€u theo lu~t tro choi bfing
khong (Zero-Sumgame), lqi ich kinh te rna m¢t qu6c gia tim

dt~qc

Ia ttr ngu6n lqi cua

m¢t qu6c gia khac.
Cac hQC thuyet TrQng thuong ung h¢ Slf can thi¢p cua Chfnh phu nhfim dem l<;li
th~ng du trong can can thuang m<;1i. Cac chfnh sach cua Chfnh phu cffn hu6ng t6i

xua't khfiu t6i da va nh~p khfiu t6i thi€u [21' tr 95].

D€ d(;lt duqc ffi\}C ticu nay' vi¢c


11

nh~p kha:u nen duqc h~n che' bang thue' va h~n ng~ch, con ho~t d¢ng xuftt kha:u cAn

duqc tai trq (trq cap).
Oic nuoc theo "thuye't Tn;mg thuong moi" kh6ng con quan

ni~m

lay vang lam

tieu chua:n danh gia ngo~i thuong rna chu ye'u lfty "can ca.n thuang m~i th~ng du" lam
ITI\IC tieu d~ d~t CaC
b. Nh*n xet

y d6 chfnh tr! Va Xa h(>i.

ve ly thuy€t TrQng thuang:

·~
- V u d tern:

D~

thuang

cao vai tro cua thuong m~i, d~c bi~t la thuang m~i quoc te'. Tu tuang d~ cao

m~i

tie'n b¢ han cac tra<;> luu tu tuang phong kie'n duang thai von coi thuang

thuong m~i va chi coi tr9ng san xuat tJ! cung tV cftp. C6 th~ coi tu tuang Tr9ng
thuang la tuyen ng6n tu tu6ng cua chu nghia

tU'

ban giai

do~n

tfch lliy ban drtu.

La h9c thuye't kinh te' dAu tien kha hoan chinh va duqc lu~n chung ch~t che, h~
thong, khac h~n voi each ly giai theo ki~u t6n giao, than bf tmoc day v~ cac hi~n
tuqng kinh te.
D~

cao vai tro cua Nha nuoc trong di~u tie't ngo~i thuang n6i rieng va ho~t

d¢ng kinh te' n6i chung. Cac nguyen tic va c6ng C\1 di~u tiet rna thuyet TrQng thuang
d~

xuat nhu can bang can can thuang m~i, thue quan, Iwn ng~ch, d¢c quy~n kinh

doanh ngo~i thuang ... va:n duqc nhi~u quoc gia su dl:lng cho den ngay nay.
- H~n che':
Nhi~u lu~n di~m kh6ng chfnh xac va to ra phie'n di~n: v~ tai san quye't d!nh sv

giau c6 cua cac quoc gia; v~ lqi ich va tfnh ngang gia trong trao d6i quoc te'; v~ tac
d¢ng cua can ca.n thuang
Chi giai thich cac
tich cac quan

h~

m~i.

hi~n

tuqng

b~

ngoai trong thuang

m~i

quoc te' rna chua phan

ben trong cua qua trlnh tai san xuat xa h¢i.

Tom l~i, thuyet Tr9ng thuang Htlwc thuyet m~c du phien di~n nhung no c6 vai
tro JTIO dtrong cho

Vi~c

nghien CUu m(>t each khoa hQC cac hi¢n tUqng thUo'ng ffil;li

quoc te'. H9c thuyet da tra thanh c6ng c\1 nh~n thuc duang thai va chi ra sv cAn thiet
va each th(rc

tac d¢ng cua Nha nu6'c den ngo1;1i tlmang.


Ngay nay, dqc quy~n ngo~i thuang va nhfrng gi6'i h~n nghi~m ng~t v6'i nh~p
khau se lam giam kha nang Cqnh tranh cua cac san pMhn xua't khilu ella m<;>t s6 qu6c
gia trong ho<_tt d¢ng

m~u

d!ch qu6c te'. Han nfra, ttr dffu the' ky XVIII, trlnh d¢ khoa

hQC ky thu~t sitn XUa't Va h¢ th6ng th! tnrang da phat tri~n nhanh chong rna thuy€t
Tr9ng thuang kh6ng gi:ii thfch duqc. De'n cu6i the' ky XVIII, dau the' ky XIX da xuat
hi¢n cac quan di~m m6'i v~ thuO'ng m~i cua Adam Smith(duqc d~ c~p trong tac phftm
"Sv giau c6 cua cac quoc gia"-Wealth of Nation-xuat ban nam 1760) va cua David
Ricardo (duqc d~ c~p trong tac phfim "Nhung nguy~n ly v~ kinh t€ chfnh tr! va thue"'Principle of Political Economic and Taxation- xuat ban nam 1817) rna cac n¢i dung
chfnh cua hai h9c thuy€t se duqc trlnh bay sau dAy.

1.1.2. Ly thuyet Lqi the tuy~t d6i cua Adam Smith:

a. Nhii'ng tu tmmg chinh cua Adam Smith:
Adam Smith can cu vao thvc ti~n phat tri~n kinh t€ qu6c t€ thai ky each m<_lng
cong nghi¢p b~t dftu bung n6 va Ian r¢ng d~ ph~ phan ly thuy€t Tr9ng thUO'ng, d6ng
thai 6ng dtra ra nhfrng lu~n di~m m6'i cua mlnh. Ong cho r~ng sv giau c6 ella m(H

quoc gia khong phai chi dtrqc do luang bttng s6luqng vang tfch trli' dtrqc, rna chtl y€u
la do luqng gia tr! hang h6a va djch

v~

dtrqc san xuat ra.

Khi giai thfch hi¢n tuqng thuO'ng m~i qu6c t€, Adam Smith cho r~ng buon ban
ngo~i thtrang muon b~n vfrng phai mang tfnh chA't blnh d~ng va mang l~i lqi fch cho

ca hai b~n. ne'u trao d6i gifra cac nu6'c can cu tr~n chi phf san xuA't cua cac hang h6a.
Tr~n

CO'

sa ung h¢ tv do thuang m~i. tv do san xuA't kinh doanh, chuy~n mon

h6a tr~n guy mo qu6c gia va qu6c te', Adam Smith l~p lu~n r~ng ne'u t~p trung
chuy~n mon h6a san xuA't nhfrng san phftm ma mlnh c6 lqi the tuy¢t d6i (bao g6m lqi

the tv nhi~n va lqi the' do tay ngh~). tuc Ia nhfrng san phftm c6 chi phf san xuat tfnh
theo gia c6ng quy chuftn tha'p han r6i ban ra mr6'c ngoai, trao d6i lay nhfrng sim
pham khac ma cac qu6c gia ntr6'c ngoai d6 c6 lqi the' tuy¢t d6i. San xu5t va trao d6i
san phftm dva tr~n CO'

sa lqi the' tuy¢t d6i se mang l~i hi¢u qua kinh te cho ca quoc

gia xuat khau H\n qu6c gia nh~p khfiu va c6 lqi cho to~m b¢ th€ gi6'i n6i chung.
Cling theo quan diem cua Adam Simth thl:


13

+ Thuong

m~i qu6c t~ t6n t~i tren

duqc giUa cac qu6c gia c6 lqi

th~

ca so lqi

th~ tuy¢t d6i, chi c6 thl thl!c hi¢n

tuy¢t d6i.

+ M8i qu6c gia se chi xuilt

kh~u nhfrng hang hoa c6 lqi th~ tuy¢t d6i, nh~p

kha'u nhfrng hang hoa kh6ng c6 lqi th~ tuy¢t d6i, Thuong m~i qu6c t~ kh6ng phai la
quy lu~t tro chai b~ng kh6ng rna Ia tro chai tich CI!C (positive Sumgame), cac qu6c
gia cteu c6 lqi han th6ng qua thuang m~i qu6c te'.
Nam 1776, v6i

ly

thuyet ve Lqi

th~

tuy¢t d6i, Adam Smith Ii:ln di:lu tien

gi~ti

thfch t~i sao m¢t nen thuang m~i kh6ng bi h~n ch~ l~i mang lqi ich cho tilt ca cac
qu6c gia. Tl! do thuang m~i la tlnh hu6ng trong d6 cac Chfnh phu kh6ng c6 g~ng can
thi¢p hay gay anh huang d~n nhfrng g! rna c6ng dan ntr6c hQ c6 th~ mua ttr nu6c
ngoai ho~c nhfrng g! rna h9 c6 th~ san xuat va ban sang nu6c khac. Adam Smith l~p
Iu~n

ding: "ban tay v6 h!nh" cua th! trucmg hem Ia "ban tay hfru hlnh" ci'm Chfnh phi't,

se xac d!nh m¢t qu6c gia nen xuilt hay nh~p kh~u cai gl? L~p lu~n nay la nen tang
cho l~p truong "M¢t nen thuong m~i kh6ng b! can thi¢p se dem l~i lqi ich cho tat d
cac qu6c gia".
Viln de cang cap bach khi Vi¢t Nam tru6c sau gl cling gia nh~lp t6 chtl"c thuang
m~i th~

gi6i (WTO) va phai g5' bo hi:lu het m9i rao can thuong

nay eta ctuqc Adam Smith neu ra tu lau va kinh nghi¢m thl!c
nhfrng ly

thuy~t

lam nen tang cho thuang

m~i

qu6c

t~;

m~i,

ti~n

di:lu tu. Cau hoi

da hlnh thanh nen

nho chuyen bi¢t h6a, m8i

lllfOC Se hlnh thanh kinh nghi¢m, tay nghe Se ngay cang tinh xao

Va

nho these C<~nh

tranh d~ dang v6i nu6c khac. Lqi the tuy¢t d6i cua m8i nu6c se dnqc cung c6 b[mg
lqi

th~

ll! nhien nhu giau tai nguyen thien nhien, nhan c6ng d6i dao, gia

nhu nhfrng lqi
d~

th~

c6 duqc nho

ti~n

b¢ trong khoa h9c ky

thu~t,

re ... cling

kinh nghi¢m quan ly

bu d~p nhfrng thi~u h~t ve t~ti nguyen, nhan c6ng ...
b. Nh~n xet v~

ly thuyet Lqi the tuy~t doi cua Adam Smith:

- Vu cti~m:
Thuyet Lqi the tuy¢t d6i cua Adam Smith Ut bmS'c tien b¢ vuqt b~t so v6'i
thuy~t

Tr9ng thtrang, giai thfch ban chilt kinh

t~

va ich lqi cua thnang

m~i

qu6c

t~.


14

Dtrqc U'ng dt;mg mc;mh trong chfnh sach kinh te' cua cac qu6c gia de phat tri6n
h~

quan

thtrang

m~i

qu6c te.

Khuyen khfch tV do thtrang m~i va tV do dinh gia trao d6i c6 tac dl;lng Ianh
m~nh

h6a quan

h~

thtrang

m~i

tren the gi6'i

- H~m ch~:
Chi gi:H thfch thuang m~i gifra cac nu6'c d~u c6 lqi the tuy~t d6i (chu yeu Ia
cac nuoc cong
cong

nghi~p

nghi~p)

rna khong giai thfch duqc quan

(c6 lqi the

tuy~t

d6i

v~

hau het cac

m~it

h~

thuang

m~i

gifra cac nu6'c

hang) v6'i cac nu6'c dang phat

tri~n (hau nhu khong c6 Iqi the tuy~t d6i nao). Chua tfnh toan het cac yeu t6 v~ v?n

tai, van li6a,

sa thfch ...

1.1.3. Ly thuyet Lqi the so sanh cua David Ricardo:

David Ricardo (1772-1823) khi nghien cu·u v~ thuang m~1i qu6c te da nh~n
thfiy nhung h~n che' trong ly thuyet cua Adam Smith va phat tri~n ly thuye't Lqi the' so
sanh (comparative advantage).
a. Nhu:ng n(>i dung tu tuo·ng chinh cua David Ricm·do:
Ne'u theo thuye't Lqi the' tuy¢t d6i cua Adam Smith thl thtrang

m~i

qu6c te

khong th~ dien ra gill'a hai nuoc rna lqi the tuy~t d6i d6n het v~ m¢t ben. The nhung
theo D. Ricardo: Thuang m~i qu6c te v~n c6 th~ dien ra gill'a hai qu6c gia rna lqi the
tuy~t

d6i d6n het

v~

m¢t phfa. Do d6, m¢t nuoc c6

hi~u

qua

s~m

xufit thfip han (chi

phf cao han) trong hau het cac lo~i san pham thl nuoc d6 v~n c6 th~ tham gia vao qua
trlnh phAn c6ng lao d()ng qu6c te va trao d6i ngo~i thuang, th6ng qua khai Lhac cac

san pham c6 lqi the so sanh.
David Ricardo cho dmg ngay

a m()t qu6c gia c6 lqi the tuy~t d6i vf, vi~c san

xufit hai san pham, thl se t6t han neu hq chuyen mon hoa vao vi~c san xufit m¢t san
pham c6 lqi the tuy~t d6i Ion hO'n. San pham nay se duqc xuat khAu, d6ng thai nh?p
khfru san pham c6 lqi the tuy¢t d6i nho han san phfrm kia. Ricardo gqi hi~n tuqng
nay Ia lqi the so sanh.

Ly thuyet v~ Lqi the so sanh cho rang m¢t qu6c gia du khong c6 lqi the tuy¢t
d6i nhung c6 Iqi the so sanh v~ m¢t s6 Io~i s~m phfrm nhat d!nh neu biet each khai