Làm thế nào để xây dựng Văn hóa doanh nghiệp?

Làm thế nào để xây dựng Văn hĩa doanh nghiệp?


Trên các phương tiện truyền thơng, người ta đã nĩi nhiều tới gia đình văn hĩa, bảo vệ gìn
giữ nền văn hĩa dân tộc nhưng với một doanh nghiệp, tế bào của nền kinh tế thì chưa mấy
ai nĩi đến Văn hĩa doanh nghiệp. Vậy, cĩ cần xây dựng và bảo vệ một mơi trường văn hĩa
riêng gọi là ''Văn hĩa doanh nghiệp'' khơng? Cách xây dựng văn hĩa doanh nghiệp thế
nào? Sau đây là bài viết của ơng Trần Thanh Hải, một doanh nhân đang cơng tác tại Đài
Loan về chủ đề trên, đã được đăng tải trên Mạng Việt Nam (www.vnn.vn) ngày
13/7/2003.

Bằng thực tế đi làm việc hơn mười năm qua ở các doanh nghiệp trong nước và hơn hai
tháng nay làm việc cho một doanh nghiệp của Đài Loan tại đất nước của họ, tơi muốn
chia sẻ với các bạn: Việc phần lớn các doanh nghiệp trẻ của chúng ta, đặc biệt là doanh
nghiệp tư nhân chưa chú ý tới việc xây dựng một nền văn hĩa đặc thù cho doanh nghiệp
mình là cực kỳ nguy hiểm.

Một quốc gia khơng thể tồn tại và phát triển nếu khơng bảo tồn, gìn giữ được nền văn hĩa
truyền thống của mình. Một gia đình sẽ khơng thể đầm ấm sum vầy và đĩng gĩp tích cực
cho xã hội nếu khơng cĩ gia phong, gia giáo. Cũng như vậy một doanh nghiệp sẽ khơng
thể cĩ một sự nghiệp lâu dài, bền vững nếu khơng cĩ một nền văn hĩa đặc thù hoặc tệ hơn,
mơi trường văn hĩa của doanh nghiệp lại là một bầu khơng khí căng thẳng ức chế hoặc
đầy rẫy bất cơng.

Khi vừa rời ghế nhà trường, tơi làm việc cho doanh nghiêp C, một cơng ty tư nhân tương
đối thành đạt trong lĩnh vực tin học. Giám đốc Cơng ty là người rất cĩ văn hĩa, lời nĩi và
hành động của anh luơn gây được thiện cảm cho rất nhiều người: Khách hàng, đối tác,
bạn hàng, thậm chí cả đối thủ cạnh tranh. Chính nhân cách, hành vi của anh đã ảnh huởng
lớn tới nhân viên trong Cơng ty. Tơi là nhân viên mới, được làm việc trong một mơi
trường cĩ văn hĩa như thế theo tơi là rất may mắn. Tơi tự cảm thấy mình trưởng thành

nhanh, tự tin hơn và mong muốn gắn bĩ lâu dài với sự nghiệp của Cơng ty.



Tuy nhiên rất tiếc, mơi trường văn hĩa quý báu đĩ lại hình thành một cách tự phát và mất
đi dễ dàng khi quy mơ Cơng ty thay đổi. Trong khi mọi hoạt động liên quan tới kinh
doanh của Cơng ty được coi trọng thì hoạt động nhân sự của tập đồn bao gồm hai trăm
con người trẻ tuổi năng động lại được giao cho một và chỉ một người lớn tuổi nguyên là
cán bộ cơ quan nhà nước đã nghỉ hưu. Điều quan trọng là tác phong nếp nghĩ cách làm
của người phụ trách nhân sự đã khơng cĩ sức thuyết phục cộng với việc ơng này cũng
khơng hề cĩ thực quyền. Thành ra lời nĩi việc làm của ơng cĩ rất ít trọng lượng với cả sếp
và nhân viên trong Cơng ty.

Lúc này ánh hào quang của “Người cầm lái vĩ đại” là giám đốc cơng ty khơng đủ sức lan
tỏa tới các nhân viên nữa. Anh đã tự giam mình trong văn phịng uy nghi của giám đốc,
chỉ một số ít trưởng bộ phận là cĩ dịp tiếp xúc. Các hoạt động sinh hoạt tập thể trong
Cơng ty nếu cĩ cũng chỉ dừng lại ở mức độ copy một vài hoạt động lẻ tẻ của cơng ty nhà
nước. Cùng với sự chuyên mơn hĩa cao trong Cơng ty là sự khép kín phân rã của tinh
thần nhân viên. Bên cạnh đĩ, một vài người xấu bắt đầu tụ tập thành nhĩm, một vài người
liên tục cĩ nhưng hành vi thơ tục, đàn áp tinh thần nhân viên trong Cơng ty nhưng khơng
ai đụng tới vì là người nhà sếp. Một vài sự cất nhắc những kẻ nịnh bợ đã làm cho tinh
thần nhân viên hết sức chán nản.

Tuổi đời chưa chín chắn, ham muốn tìm hiểu học hỏi của tuổi trẻ thơi thúc đã khiến tơi
quyết định rời bỏ Cơng ty sau 5 năm phục vụ gắn bĩ. Cho đến bây giờ hình như tại Cơng
ty cũ của tơi (mà thực lịng tơi rất yêu quý) vấn đề văn hĩa doanh nghiệp vẫn cịn nhiều bất
cập. Sau vài ba năm cĩ dịp quay lại Cơng ty của mình thật khơng dễ cho tơi nếu muốn tìm
ra bạn cũ, bởi những người cũ đã khơng cịn ở lại. Tơi cĩ cảm nhận mặc dù Cơng ty đã rất
trưởng thành nhiều mặt nhưng thực ra nĩ vẫn là một doanh nghiệp trẻ vì xung quanh tơi
tồn là các gương mặt trẻ: Cĩ người thì tỏ ra quá hăm hở, cĩ người thì ngơ ngác.

Tơi tin rằng rất nhiều, rất nhiều đồng nghiệp cũ của tơi đã ra đi với cùng lý do và cảm
giác của tơi. Rất tiếc tơi chưa cĩ dịp nào thuận tiện để gặp lại, nĩi chuyện thẳng thắn với
xếp cũ của mình. Ngay cả lúc tơi xin nghỉ việc anh cũng quá bận để tơi cĩ thể đến chào.
Chỉ cĩ một cuộc nĩi chuyện ngắn với người phụ trách trực tiếp sau khi tơi đã đề nghị thơi


việc trước một tháng bàn giao cơng việc, thu hồi cơng nợ và tự tổ chức một buổi liên
hoan nhỏ với các đồng nghiệp. Tơi rời Cơng ty với tâm trạng trĩu nặng của một kẻ thất
bại. Nạn nhân của vấn đề Văn hĩa doanh nghiệp.

Rời Cơng ty C, tơi làm việc cho một văn phịng nước ngồi tại Hà nội. Mặc dù hoạt động
kinh doanh ở văn phịng này thời điểm đĩ rất sa sút nhưng mơi trường văn hĩa thì lại rất
tuỵệt vời (theo cảm nhận của tơi lúc đĩ). Cĩ một sự thật khách quan là văn phịng chỉ cĩ ít
người và trình độ văn hĩa lại khá đồng đều, tất cả đều cĩ một hai bằng đại học. Tuy nhiên
sếp tơi lúc đĩ cũng khơng hề coi nhẹ vấn đề Văn hĩa doanh nghiệp. Chỉ cĩ khoảng trên
dưới 10 người nhưng cĩ một người phụ trách vấn đề nhân sự, kiêm thêm một vài cơng
việc nhẹ nhàng khác. Hàng tuần đều cĩ các buổi gặp gỡ truyện trị trao đổi với nhân viên
về cơng việc, chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn các kỹ năng cần thiết.

Tơi đã cảm thấy như mình được đổi mới và hăng hái làm việc. Mặc dù sau đĩ lãnh đạo
văn phịng thay đổi. Sếp mới đã tiến hành rất nhiều cải cách, kể cả thắt chặt chi tiêu. Hiện
nay, văn phịng đĩ vẫn tiếp tục hoạt động, nhiều người vẫn gắn bĩ từ ngày đầu thành lập.
Và tơi vẫn rất được vui vẻ chào đĩn khi quay lại văn phịng.

Đầu năm 2001, một người bạn lớn tuổi đã đầu tư vốn để tơi cĩ thể xây dựng một cửa hàng
kinh doanh thiết bị tin học theo đề án mà tơi đã lập (tất nhiên cĩ tham khảo ý kiến của
anh). Tơi đã đĩn nhận và hăm hở lao vào cơng việc với tham vọng xây dựng một cơng ty
kinh doanh thành đạt và cĩ một mơi trường văn hĩa tốt như tơi hằng trơng đợi khi cịn là
một nhân viên.

Ngay từ ngày mới thành lập cửa hàng, tơi đã đánh giá nhân viên theo hai tiêu chí: Năng
lực làm việc và tư cách cá nhân. Thậm chí tơi coi trọng vấn đề tư cách cá nhân hơn. Theo
tơi, mọi người về mặt trí lực chỉ hơn kém nhau rất ít. Điều quan trọng là anh ta lớn lên
trong mơi trường nào và rèn luyện mình theo hướng nào thơi. Sau hai năm phấn đấu
chúng tơi đã cĩ nhưng thành cơng nhất định và khơng ít thất bại.



Về thành cơng: Chúng tơi đã xây dựng được một bộ khung nhân sự cho một cơng ty cỡ
nhỏ. Cĩ những nhân viên trẻ, được đào tạo cơ bản gắn bĩ lâu dài với sự nghiệp của Cơng
ty. Cĩ những nhân viên đã từ chối những cơng việc với mức lương cao hơn để quay về
làm việc với đồng nghiệp cũ. Tới tháng năm vừa rồi, do điều kiện riêng tơi muốn ra nước
ngồi làm việc học tập kinh nghiệm trong một thời gian dài cĩ thể từ 3 tới 5 năm. Tơi đã cĩ
thể bàn giao lại Cơng ty cho các cộng sự của mình mà khơng cần đưa người nhà, bạn bè
thân hoặc họ hàng vào để nắm Cơng ty. Tất nhiên, trong tình huống mới này, các đối tác
đầu tư của tơi sẽ tăng cường giúp đỡ người lãnh đạo mới của Cơng ty – Một cơ gái tốt
nghiệp đại học cĩ số năm kinh nghiệm làm việc đúng bằng tuổi đời của Cơng ty.

Về thất bại: Trong quá trình phát triển cửa hàng, tơi đã để mất một số nhân viên theo tơi
là cĩ triển vọng. Tệ hại hơn, một số người tuy cĩ năng lực nhưng tính cách khơng hịa hợp
được với mơi trường Cơng ty, khi đã thơi việc khơng giữ được quan hệ bình thuờng mà
cĩ những lời nĩi hành động làm tổn hại tới Cơng ty cũ nơi anh ta đã từng gắn bĩ xây dựng.
Tơi cho rằng đây cĩ thể là thất bại do mình đã cực đoan trong việc xây dựng văn hĩa Cơng
ty. Thú thật với các bạn, hai năm làm sếp, tơi đã thơng cảm hơn nhiều những khĩ khăn mà
các sếp cũ của tơi gặp phải khi xưa!

Tại sao chúng ta chưa cĩ Văn hố doanh nghiệp hồn thiện?
Để bài viết cĩ tính tổng quát hơn, tơi xin phân tích một số nguyên nhân khách quan dẫn
tới tình trạng nền văn hĩa Doanh nghiệp trong các Cơng ty tư nhân hiện nay cịn yếu hoặc

chưa hồn thiện:

1/Văn hĩa doanh nghiệp, khơng thể tách rời văn hĩa của cộng đồng xã hội vì các thành
viên của các doanh nghiệp cũng đồng thời là các thành viên của gia đình và xã hội. Theo
tơi, xã hội ta cịn nhiều bất cập.

Một trong những bất cập đĩ là chất lượng của hệ thống giáo dục. Sản phẩm của hệ thống
giáo dục là các kỹ sư, cử nhân, cơng nhân lành nghề mới ra trường. Phần đơng họ rất
thiếu kiến thức xã hội. Ý thức cộng đồng doanh nghiệp của rất nhiều trong số họ dưới
điểm trung bình! Họ cĩ thể rất quan tâm tới bản thân, bạn bè, gia đình, thậm chí những


vấn đề lớn của quốc gia, thế giới nhưng lại thờ ơ với hoặc khơng biết cách thể hiện sự
quan tâm với sự sống cịn, tồn tại hay khơng tồn tại, hiệu quả hay lãng phí của cái cộng
đồng mà họ gắn bĩ suốt tám tiếng quý giá nhất của một ngày.

Tơi nghĩ điều đĩ thật phi lý. Hệ quả của nĩ là nhiều master, kỹ sư cử nhân lại làm việc
kém hơn các nhân viên cĩ bằng cấp thấp nhưng nhiệt tình trong cơng việc. Điều này giải
thích tại sao cĩ một số lượng lớn các Kỹ sư cử nhân thất nghiệp trong xã hội ta hiện nay.

2/ Xã hội chưa quan tâm tới việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựng nền văn
hĩa của họ. Phần nhiều nếu cĩ quan tâm thì đều mày mị học hỏi của nhau. Các hiệp hội
nếu cĩ hoạt động theo kiểu hình thức. Các cơ quan quản lý nhà nước quan tâm tới doanh
nghiệp ở khía cạnh tìm hiểu xem họ cĩ trốn thuế khơng? Cĩ buơn lậu khơng ?

Theo tơi hiểu chưa cĩ cơ quan nào quan tâm tới việc hỗ trợ hoạt động của các doanh
nghiệp hoặc nếu cĩ, sự hỗ trợ của họ quá vĩ mơ tới mức trong xuốt hai năm vận hành tổ
chức kinh tế bé nhỏ của mình tơi chỉ được một đại diện nhà nước duy nhất quan tâm là
chú phụ trách thuế của Chi cục thuế quận nhưng được phân cơng về phường nơi tơi kinh
doanh. Bên cạnh đĩ các cơng ty trong nước lại cạnh tranh với nhau quá khốc liệt kể cả

bằng tiểu xảo và giành giật nhân viên của nhau. Điều đĩ tạo cho người lao động trong các
doanh nghiệp nhỏ một tâm lý cực kỳ bất ổn.

Các doanh nghiệp tư nhân của Việt nam hầu như khơng coi trọng thư tiến cử, giới thiệu
của doanh nghiệp cũ nơi người lao động làm việc trước khi nộp đơn vào chỗ mình. Mặc
dù khi phỏng vấn mỗi ứng cử viên đều nghĩ ra những lý do rất hay ho cho việc bỏ việc ở
cơng ty cũ. Các cơ quan nhà nước cũng khơng coi loại giấy tờ này như một chứng chỉ cĩ
giá trị. Tập quán này tạo cho những nhân viên khơng được giáo dục tốt một tâm lý coi
thường người lãnh đạo cũng như doanh nghiệp mà mình làm việc. Những phần tử như thế
sẽ là lực cản rất lớn trong việc xây dựng văn hĩa doanh nghiệp.

Ở Đài Loan, nếu bạn đi xin việc và muốn được cơng nhận là cĩ kinh nghiệm làm việc
(với vị trí và mức lương tương ứng) bạn sẽ phải cĩ Chứng chỉ nghề nghiệp và ''Thư tiến