Làm thế nào để xây dựng Văn hĩa doanh nghiệp

Làm thế nào để xây dựng Văn hĩa doanh nghiệp?

Trên các phương tiện truyền thơng, người ta đã nĩi nhiều tới gia đình văn hĩa, bảo vệ gìn
giữ nền văn hĩa dân tộc nhưng với một doanh nghiệp, tế bào của nền kinh tế thì chưa mấy
ai nĩi đến Văn hĩa doanh nghiệp. Vậy, cĩ cần xây dựng và bảo vệ một mơi trường văn hĩa
riêng gọi là ''Văn hĩa doanh nghiệp'' khơng? Cách xây dựng văn hĩa doanh nghiệp thế nào?
Sau đây là bài viết của ơng Trần Thanh Hải, một doanh nhân đang cơng tác tại Đài Loan
về chủ đề trên, đã được đăng tải trên Mạng Việt Nam (www.vnn.vn) ngày 13/7/2003.
Bằng thực tế đi làm việc hơn mười năm qua ở các doanh nghiệp trong nước và hơn hai
tháng nay làm việc cho một doanh nghiệp của Đài Loan tại đất nước của họ, tơi muốn chia
sẻ với các bạn: Việc phần lớn các doanh nghiệp trẻ của chúng ta, đặc biệt là doanh nghiệp
tư nhân chưa chú ý tới việc xây dựng một nền văn hĩa đặc thù cho doanh nghiệp mình là
cực kỳ nguy hiểm.
Một quốc gia khơng thể tồn tại và phát triển nếu khơng bảo tồn, gìn giữ được nền văn hĩa
truyền thống của mình. Một gia đình sẽ khơng thể đầm ấm sum vầy và đĩng gĩp tích cực
cho xã hội nếu khơng cĩ gia phong, gia giáo. Cũng như vậy một doanh nghiệp sẽ khơng thể
cĩ một sự nghiệp lâu dài, bền vững nếu khơng cĩ một nền văn hĩa đặc thù hoặc tệ hơn, mơi
trường văn hĩa của doanh nghiệp lại là một bầu khơng khí căng thẳng ức chế hoặc đầy rẫy
bất cơng.
Khi vừa rời ghế nhà trường, tơi làm việc cho doanh nghiêp C, một cơng ty tư nhân tương
đối thành đạt trong lĩnh vực tin học. Giám đốc Cơng ty là người rất cĩ văn hĩa, lời nĩi và
hành động của anh luơn gây được thiện cảm cho rất nhiều người: Khách hàng, đối tác, bạn
hàng, thậm chí cả đối thủ cạnh tranh. Chính nhân cách, hành vi của anh đã ảnh huởng lớn
tới nhân viên trong Cơng ty. Tơi là nhân viên mới, được làm việc trong một mơi trường cĩ
văn hĩa như thế theo tơi là rất may mắn. Tơi tự cảm thấy mình trưởng thành nhanh, tự tin
hơn và mong muốn gắn bĩ lâu dài với sự nghiệp của Cơng ty.
Tuy nhiên rất tiếc, mơi trường văn hĩa quý báu đĩ lại hình thành một cách tự phát và mất đi
dễ dàng khi quy mơ Cơng ty thay đổi. Trong khi mọi hoạt động liên quan tới kinh doanh
của Cơng ty được coi trọng thì hoạt động nhân sự của tập đồn bao gồm hai trăm con người
trẻ tuổi năng động lại được giao cho một và chỉ một người lớn tuổi nguyên là cán bộ cơ
quan nhà nước đã nghỉ hưu. Điều quan trọng là tác phong nếp nghĩ cách làm của người

phụ trách nhân sự đã khơng cĩ sức thuyết phục cộng với việc ơng này cũng khơng hề cĩ
thực quyền. Thành ra lời nĩi việc làm của ơng cĩ rất ít trọng lượng với cả sếp và nhân viên
trong Cơng ty.
Lúc này ánh hào quang của “Người cầm lái vĩ đại” là giám đốc cơng ty khơng đủ sức lan
tỏa tới các nhân viên nữa. Anh đã tự giam mình trong văn phịng uy nghi của giám đốc, chỉ
một số ít trưởng bộ phận là cĩ dịp tiếp xúc. Các hoạt động sinh hoạt tập thể trong Cơng ty
nếu cĩ cũng chỉ dừng lại ở mức độ copy một vài hoạt động lẻ tẻ của cơng ty nhà nước.
Cùng với sự chuyên mơn hĩa cao trong Cơng ty là sự khép kín phân rã của tinh thần nhân
viên. Bên cạnh đĩ, một vài người xấu bắt đầu tụ tập thành nhĩm, một vài người liên tục cĩ
nhưng hành vi thơ tục, đàn áp tinh thần nhân viên trong Cơng ty nhưng khơng ai đụng tới
vì là người nhà sếp. Một vài sự cất nhắc những kẻ nịnh bợ đã làm cho tinh thần nhân viên
hết sức chán nản.
Tuổi đời chưa chín chắn, ham muốn tìm hiểu học hỏi của tuổi trẻ thơi thúc đã khiến tơi
quyết định rời bỏ Cơng ty sau 5 năm phục vụ gắn bĩ. Cho đến bây giờ hình như tại Cơng ty
cũ của tơi (mà thực lịng tơi rất yêu quý) vấn đề văn hĩa doanh nghiệp vẫn cịn nhiều bất
cập. Sau vài ba năm cĩ dịp quay lại Cơng ty của mình thật khơng dễ cho tơi nếu muốn tìm
ra bạn cũ, bởi những người cũ đã khơng cịn ở lại. Tơi cĩ cảm nhận mặc dù Cơng ty đã rất
trưởng thành nhiều mặt nhưng thực ra nĩ vẫn là một doanh nghiệp trẻ vì xung quanh tơi tồn
là các gương mặt trẻ: Cĩ người thì tỏ ra quá hăm hở, cĩ người thì ngơ ngác.
Tơi tin rằng rất nhiều, rất nhiều đồng nghiệp cũ của tơi đã ra đi với cùng lý do và cảm giác
của tơi. Rất tiếc tơi chưa cĩ dịp nào thuận tiện để gặp lại, nĩi chuyện thẳng thắn với xếp cũ
của mình. Ngay cả lúc tơi xin nghỉ việc anh cũng quá bận để tơi cĩ thể đến chào. Chỉ cĩ một
cuộc nĩi chuyện ngắn với người phụ trách trực tiếp sau khi tơi đã đề nghị thơi việc trước
một tháng bàn giao cơng việc, thu hồi cơng nợ và tự tổ chức một buổi liên hoan nhỏ với
các đồng nghiệp. Tơi rời Cơng ty với tâm trạng trĩu nặng của một kẻ thất bại. Nạn nhân
của vấn đề Văn hĩa doanh nghiệp.
Rời Cơng ty C, tơi làm việc cho một văn phịng nước ngồi tại Hà nội. Mặc dù hoạt động
kinh doanh ở văn phịng này thời điểm đĩ rất sa sút nhưng mơi trường văn hĩa thì lại rất
tuỵệt vời (theo cảm nhận của tơi lúc đĩ). Cĩ một sự thật khách quan là văn phịng chỉ cĩ ít
người và trình độ văn hĩa lại khá đồng đều, tất cả đều cĩ một hai bằng đại học. Tuy nhiên

sếp tơi lúc đĩ cũng khơng hề coi nhẹ vấn đề Văn hĩa doanh nghiệp. Chỉ cĩ khoảng trên dưới
10 người nhưng cĩ một người phụ trách vấn đề nhân sự, kiêm thêm một vài cơng việc nhẹ
nhàng khác. Hàng tuần đều cĩ các buổi gặp gỡ truyện trị trao đổi với nhân viên về cơng
việc, chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn các kỹ năng cần thiết.
Tơi đã cảm thấy như mình được đổi mới và hăng hái làm việc. Mặc dù sau đĩ lãnh đạo văn
phịng thay đổi. Sếp mới đã tiến hành rất nhiều cải cách, kể cả thắt chặt chi tiêu. Hiện nay,
văn phịng đĩ vẫn tiếp tục hoạt động, nhiều người vẫn gắn bĩ từ ngày đầu thành lập. Và tơi
vẫn rất được vui vẻ chào đĩn khi quay lại văn phịng.
Đầu năm 2001, một người bạn lớn tuổi đã đầu tư vốn để tơi cĩ thể xây dựng một cửa hàng
kinh doanh thiết bị tin học theo đề án mà tơi đã lập (tất nhiên cĩ tham khảo ý kiến của anh).
Tơi đã đĩn nhận và hăm hở lao vào cơng việc với tham vọng xây dựng một cơng ty kinh
doanh thành đạt và cĩ một mơi trường văn hĩa tốt như tơi hằng trơng đợi khi cịn là một
nhân viên.
Ngay từ ngày mới thành lập cửa hàng, tơi đã đánh giá nhân viên theo hai tiêu chí: Năng lực
làm việc và tư cách cá nhân. Thậm chí tơi coi trọng vấn đề tư cách cá nhân hơn. Theo tơi,
mọi người về mặt trí lực chỉ hơn kém nhau rất ít. Điều quan trọng là anh ta lớn lên trong
mơi trường nào và rèn luyện mình theo hướng nào thơi. Sau hai năm phấn đấu chúng tơi đã
cĩ nhưng thành cơng nhất định và khơng ít thất bại.
Về thành cơng: Chúng tơi đã xây dựng được một bộ khung nhân sự cho một cơng ty cỡ
nhỏ. Cĩ những nhân viên trẻ, được đào tạo cơ bản gắn bĩ lâu dài với sự nghiệp của Cơng ty.
Cĩ những nhân viên đã từ chối những cơng việc với mức lương cao hơn để quay về làm
việc với đồng nghiệp cũ. Tới tháng năm vừa rồi, do điều kiện riêng tơi muốn ra nước ngồi
làm việc học tập kinh nghiệm trong một thời gian dài cĩ thể từ 3 tới 5 năm. Tơi đã cĩ thể
bàn giao lại Cơng ty cho các cộng sự của mình mà khơng cần đưa người nhà, bạn bè thân
hoặc họ hàng vào để nắm Cơng ty. Tất nhiên, trong tình huống mới này, các đối tác đầu tư
của tơi sẽ tăng cường giúp đỡ người lãnh đạo mới của Cơng ty – Một cơ gái tốt nghiệp đại
học cĩ số năm kinh nghiệm làm việc đúng bằng tuổi đời của Cơng ty.
Về thất bại: Trong quá trình phát triển cửa hàng, tơi đã để mất một số nhân viên theo tơi là
cĩ triển vọng. Tệ hại hơn, một số người tuy cĩ năng lực nhưng tính cách khơng hịa hợp
được với mơi trường Cơng ty, khi đã thơi việc khơng giữ được quan hệ bình thuờng mà cĩ

những lời nĩi hành động làm tổn hại tới Cơng ty cũ nơi anh ta đã từng gắn bĩ xây dựng. Tơi
cho rằng đây cĩ thể là thất bại do mình đã cực đoan trong việc xây dựng văn hĩa Cơng ty.
Thú thật với các bạn, hai năm làm sếp, tơi đã thơng cảm hơn nhiều những khĩ khăn mà các
sếp cũ của tơi gặp phải khi xưa!
Tại sao chúng ta chưa cĩ Văn hố doanh nghiệp hồn thiện?
Để bài viết cĩ tính tổng quát hơn, tơi xin phân tích một số nguyên nhân khách quan dẫn tới
tình trạng nền văn hĩa Doanh nghiệp trong các Cơng ty tư nhân hiện nay cịn yếu hoặc chưa
hồn thiện:
1/Văn hĩa doanh nghiệp, khơng thể tách rời văn hĩa của cộng đồng xã hội vì các thành viên
của các doanh nghiệp cũng đồng thời là các thành viên của gia đình và xã hội. Theo tơi, xã
hội ta cịn nhiều bất cập.
Một trong những bất cập đĩ là chất lượng của hệ thống giáo dục. Sản phẩm của hệ thống
giáo dục là các kỹ sư, cử nhân, cơng nhân lành nghề mới ra trường. Phần đơng họ rất thiếu
kiến thức xã hội. Ý thức cộng đồng doanh nghiệp của rất nhiều trong số họ dưới điểm
trung bình! Họ cĩ thể rất quan tâm tới bản thân, bạn bè, gia đình, thậm chí những vấn đề
lớn của quốc gia, thế giới nhưng lại thờ ơ với hoặc khơng biết cách thể hiện sự quan tâm
với sự sống cịn, tồn tại hay khơng tồn tại, hiệu quả hay lãng phí của cái cộng đồng mà họ
gắn bĩ suốt tám tiếng quý giá nhất của một ngày.
Tơi nghĩ điều đĩ thật phi lý. Hệ quả của nĩ là nhiều master, kỹ sư cử nhân lại làm việc kém
hơn các nhân viên cĩ bằng cấp thấp nhưng nhiệt tình trong cơng việc. Điều này giải thích
tại sao cĩ một số lượng lớn các Kỹ sư cử nhân thất nghiệp trong xã hội ta hiện nay.
2/ Xã hội chưa quan tâm tới việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựng nền văn hĩa
của họ. Phần nhiều nếu cĩ quan tâm thì đều mày mị học hỏi của nhau. Các hiệp hội nếu cĩ
hoạt động theo kiểu hình thức. Các cơ quan quản lý nhà nước quan tâm tới doanh nghiệp ở
khía cạnh tìm hiểu xem họ cĩ trốn thuế khơng? Cĩ buơn lậu khơng ?
Theo tơi hiểu chưa cĩ cơ quan nào quan tâm tới việc hỗ trợ hoạt động của các doanh nghiệp
hoặc nếu cĩ, sự hỗ trợ của họ quá vĩ mơ tới mức trong xuốt hai năm vận hành tổ chức kinh
tế bé nhỏ của mình tơi chỉ được một đại diện nhà nước duy nhất quan tâm là chú phụ trách
thuế của Chi cục thuế quận nhưng được phân cơng về phường nơi tơi kinh doanh. Bên
cạnh đĩ các cơng ty trong nước lại cạnh tranh với nhau quá khốc liệt kể cả bằng tiểu xảo và

giành giật nhân viên của nhau. Điều đĩ tạo cho người lao động trong các doanh nghiệp nhỏ
một tâm lý cực kỳ bất ổn.
Các doanh nghiệp tư nhân của Việt nam hầu như khơng coi trọng thư tiến cử, giới thiệu
của doanh nghiệp cũ nơi người lao động làm việc trước khi nộp đơn vào chỗ mình. Mặc dù
khi phỏng vấn mỗi ứng cử viên đều nghĩ ra những lý do rất hay ho cho việc bỏ việc ở cơng
ty cũ. Các cơ quan nhà nước cũng khơng coi loại giấy tờ này như một chứng chỉ cĩ giá trị.
Tập quán này tạo cho những nhân viên khơng được giáo dục tốt một tâm lý coi thường
người lãnh đạo cũng như doanh nghiệp mà mình làm việc. Những phần tử như thế sẽ là lực
cản rất lớn trong việc xây dựng văn hĩa doanh nghiệp.
Ở Đài Loan, nếu bạn đi xin việc và muốn được cơng nhận là cĩ kinh nghiệm làm việc (với
vị trí và mức lương tương ứng) bạn sẽ phải cĩ Chứng chỉ nghề nghiệp và ''Thư tiến cử'' do