Khoa học về các loại gỗ: Cây Pơ mu

I/ khái quát
1) Phân loại
Ngành hạt trần: Pinophyta
Phân ngành thông: Pinicae
Bộ thông: Pinales (Coniferales)
Họ tùng( Trắc Bách): Cupressaceae
Chi Pơmu: Fokienia
Cây Pơmu: Fokienia hodginsii Henry et Thomas
Tên địa phương của cây Pơmu ở một số vùng là: Ngọc Am, Thông Hôi
2) Đặc điểm sinh học
Là cây gỗ lớn, cao 30-35m, đường kính tới 1m, gốc có bạnh to. Vỏ màu xám xanh,
khi già tróc thành mảng. vỏ có mùi thơm dịu. Ở các cây già hơn, trên vỏ cây có các
vết nút theo chiều dọc và nó có mùi thơm. Cành nhỏ dẹt và thõng rũ xuống.
Các lá được sắp xếp trong các hệ thống cành nhánh nhỏ bằng phẳng, với các nhánh
cây nhỏ nằm trên một mặt phẳng. Lá trên các cây trưởng thành mọc thành các cặp
chéo chữ thập đối, các cặp so le không cách nhau đều đặn ,phía trên xanh sẫm và
với các dải khí khổng màu trắng phía dưới. Các lá ở phần bên có dạng hình trứng
và bị nén, còn các lá mặt có dạng mác ngược với đỉnh tam giác..
Lá hình vảy, cây non hay cành không mang quả lá, hai bên xòe rộng ra. ở cành già
hay cành mang quả lá thường nhỏ hơn, mặt dưới lá có màu trắng xanh.
Là cây thực vật hạt trần sinh sản bằng nón, hạt có cánh, phôi hai lá mầm.
3) Đặc điểm sinh thái
Cây ưa sáng, loài cây này không chịu được bóng râm, và cần có khí hậu mát mẻ, ôn
hòa núi cao nhiệt đới, nơi có độ ẩm cao, nhiều mưa, tầng đất sâu thoát nước. Nó
mọc trên các loại đất ẩm trong các khu vực miền núi. Tại Việt Nam, nó mọc trên
các địa hình đất đá vôi hay đất nguồn gốc granit từ độ cao 900 m trở lên.
4) Nguồn gốc-Phân bố
Ở Việt Nam cây mọc rải rác ở một số nơi như: Sapa, Yên Bái, Lào Cai, phía tây
Nghệ An-Hà Tĩnh( phần giáp với Lào) và rải rác trên các đỉnh núi cao Lâm Đồng.
Theo số liệu thống kê của lực lượng Kiểm lâm, tại hai huyện Phù Yên, Bắc Yên
của tỉnh Sơn La đang có hơn 17.000ha rừng pơ mu trên tổng số khoảng 42.000ha

rừng, rải đều ở các khu rừng xa khu vực dân cư của các xã Suối Tọ, Mường Thải,
Tà Xùa, Xím Vàng, Háng Đồng...
Ngoài ra Pơ mu phân bố trải rộng từ Lai Châu đến Ninh Thuận. Tại huyện Nam
Giang (tỉnh Quảng Nam), người ta đã phát hiện được Pơ mu trong một quần thể
cây cổ thụ (khoảng 400 ha) trên dãy núi cao 1.100m thuộc hai xã Laêê và Ladêê
5) Tình trạng
a) Mức độ đe dọa Nó là loài nguy cấp tại Việt Nam và được đưa vào Sách đỏ Việt Nam
năm1996
b) hiện trạng khai thác
Hiện nay cây Pơmu bị khai thác một cách bừa bãi.Điển hình ở một số nơi như:
Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Xùa nằm trên địa bàn 2 huyện Bắc Yên và Phù Yên (tỉnh
Sơn La). Hơn chục năm qua, hiện tượng khai thác các loại lâm sản trái phép, nhất là gỗ
quý pơ mu vẫn thường xuyên xảy ra. Lực lượng kiểm lâm đã rất cố gắng bảo vệ rừng,
nhưng "máu" pơ mu vẫn chảy từng ngày, những thân cây pơ mu cổ thụ cao hàng chục
mét, có đường kính 2 đến 3 người ôm của khu bảo tồn bị đốn hạ trái phép.
Sau mỗi chuyến tuần tra, kiểm lâm rừng quốc gia Pù Mát (Nghệ An) lại phát hiện hàng loạt
cây pơ mu cổ thụ bị đốn ngã và chỉ trơ lại gốc. Loài cây pơ mu ở rừng quốc gia, thuộc
miền tây nam xứ Nghệ này, đang ngày đêm bị đe doạ và có nguy cơ xoá sổ.
Một cây gỗ pơ mu vừa bị đốn hạ
Nhiều khoảng rừng chỉ còn trơ gốc, còn người dân
thì sở hữu nhiều khối gỗ pơ mu, làm nhà bằng gỗ
quý
II/ Sơ lược đặc tính của gỗ Pơmu
1) cấu tạo thô đại – vân gỗ
gỗ nhẹ, thớ thẳng và mịn, lỗi màu nâu, giác dày
màu vàng nhạt. tỷ trọng d=0.5-0.6.
có gỗ sớm gỗ muộn phân biệt, vòng tăng
trưởng rộng, có vân đẹp, mùi thơm đặc
trưng, chống ruồi muỗi
2) cấu tạo hiển vi

gỗ có cấu tạo khá đơn giản không có
mạch, thành phần cấu tạo nên bao gồm
khoảng 90%quản bào, tế bào mô mềm
tương đối nhỏ( <1% thể tích ),tia gỗ ít,
kích thước tia gỗ bé, có tế bào dầu chứa
tinh dầu thơm
3) tính chất gỗ
a) tính chất hóa học
Đặc điểm nổi bật :Thân và rễ cây Pơmu
có tinh dầu thơm
*Hàm lượng và các chỉ số hoá lý của tinh dầu pơmu
Tinh dầu chiết được từ thân và rễ pơmu có màu vàng nhạt, mùi thơm. Kết quả phân
tích hàm lượng và các chỉ số hoá lý của tinh dầu pơmu được trình bày ở bảng 1.
Bảng 1: Hàm lượng và các chỉ số hoá lý của tinh dầu pơmu
Nguyên liệu Hàm lượng (%) Chỉ số khúc xạ Tỷ trọng Chỉ số axit Chỉ số este Chỉ số xà phòng hoá
Rễ 6,55 1,468 0,890 0,143 1,497 1,640
Thân 3,67 1,494 0,911 0,134 1,938 2,072
Bảng 1 cho thấy, hàm lượng tinh dầu trong rễ pơmu cao hơn trong thân. Tinh dầu có tỷ
trong nhẹ hơn nước, chỉ số khúc xạ, chỉ số axit và chỉ số este của tinh dầu thấp. Như vậy,
tinh dầu pơmu kém bền với nhiệt độ, nên bảo quản tinh dầu ở nhiệt độ thấp.
b) tính chất vật lý
4) khuyết tật gỗ
5) giá trị sử dụng
Dùng trong xây dựng, làm đồ mỹ nghệ. Rễ, gỗ có tin dầu
thơm dùng trong sản xuất hương liệu và y học
Gỗ Pơmu mang lại giá trị về tinh thần nhiều hơn giá trị về
vật chất,
Ngoài tác dụng chống ruồi muỗi mùi hương của gỗ Pơmu còn có tác dụng giảm stress