NGHỆ THUẬT CẢI LƯƠNG NAM BỘ: THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (175.29 KB, 10 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

NGHỆ THUẬT CẢI LƯƠNG NAM BỘ: THỰC TRẠNG VÀ

ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

Nguyễn Thị Trúc Bạch1

SOUTHERN CAI LUONG: CURRENT SITUATION AND ORIENTATION TO

PROMOTION OF ITS VALUES OF CULTURAL HERITAGE

Nguyen Thi Truc Bach1

Tóm tắt – Cải Lương là loại hình nghệ thuật

sân khấu độc đáo của Nam Bộ, là sản phẩm văn
hóa nghệ thuật đặc sắc của dân tộc. Trải qua gần
một trăm năm tồn tại và phát triển, Cải Lương
ngày hôm nay đang đứng trước thế vận mới của
xu thế hội nhập. Bài viết thực hiện phân tích,
đánh giá dựa trên những dữ liệu đã thu thập,
ghi chép trong quá trình điền dã tại các đơn vị
hoạt động Cải Lương ở Nam Bộ (từ 2014 đến
nay). Kết quả nghiên cứu là câu chuyện phản
ánh bức tranh đời thực của sân khấu Cải Lương
ở Nam Bộ và những giải pháp. Cụ thể, từ nhận
diện những trở lực phát triển: đội ngũ tác giả,
đạo diễn, khán giả Cải Lương, chúng tôi đề xuất
một số giải pháp có ý nghĩa thiết thực, khả thi
trên hai bình diện: quản lí văn hóa – nghệ thuật
và vận dụng hướng nghiên cứu liên ngành để
nghiên cứu, đào tạo, giảng dạy loại hình Cải
Lương đối với một số ngành học như văn học,
văn hóa học, nghệ thuật học nhằm bảo tồn và

phát huy giá trị di sản văn hóa Cải Lương trong
bối cảnh đương đại.

Từ khóa: Cải Lương, Cải Lương Nam Bộ,
giá trị di sản văn hóa.

Abstract – Cai Luong is a unique stage

art of Southern Vietnam and original cultural
and artistic product of the nation. Over 100

Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ

Ngày nhận bài: 07/11/2018; Ngày nhận kết quả bình
duyệt: 30/11/2018; Ngày chấp nhận đăng: 23/12/2018

Email:

1Southern Institute of Social Sciences

Received date: 07th November 2018 ; Revised date:
30thNovember 2018; Accepted date: 23rdDecember 2018

years of existence and development, today’s Cai
Luong is a new trend in the era of international
integration. Within the scope of this paper, the
writer analyses and evaluates this type of art
based on data collected and recorded during

the field trips in the Southern Vietnam region
(since 2014 up to present). This research finding
reflects the real life of Cai Luong in the South
and proposes the solutions. Specifically, from 
dif-ficulties and challenges identified by the authors,
directors, audiences of Cai Luong, this paper
proposes the practical solutions in two aspects:
cultural and artistic management and application
of interdisciplinary studies into subjects such
as Literature, Cultural studies and Arts studies
toward preserving and developing the values of
cultural heritage of the Cai Luong stage in the
contemporary context.

Keywords: Cai Luong, Southern Vietnam
Cai Luong, values of cultural heritage.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

trí mới xuất hiện, lượng khán giả Cải Lương ngày
càng thu hẹp.

Cải Lương là loại hình nghệ thuật sân khấu
đặc sắc của Nam Bộ, là di sản văn hóa phi vật
thể quốc gia. Cơng ước về bảo vệ di sản văn hóa
phi vật thể và Chương trình nghị sự vì phát triển
bền vững đến năm 2030 ghi nhận tầm quan trọng
của di sản văn hóa phi vật thể như là động lực
chính của đa dạng văn hóa và là một sự đảm bảo
cho sự phát triển bền vững. Di sản văn hóa có

thể đóng góp hiệu quả vào sự phát triển bền vững
trên từng phương diện [1]. Trên tinh thần đó, Cải
Lương với tư cách là di sản văn hóa phi vật thể
quốc gia cần được khẳng định vị trí và phát huy
giá trị văn hóa trong bối cảnh hội nhập và phát
triển bền vững. Bài viết thực hiện phân tích, đánh
giá dựa trên những dữ liệu đã thu thập, ghi chép
trong quá trình điền dã tại các đơn vị hoạt động
Cải Lương ở Nam Bộ (từ 2014 đến nay). Với nội
dung nhận diện thực trạng sân khấu Cải Lương
(nhìn từ đội ngũ sáng tác, đạo diễn, khán giả),
chúng tôi đề xuất một số giải pháp hướng đến
vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của
Cải Lương trong bối cảnh đương đại.

II. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

Cải Lương của người Việt ở Nam Bộ là một
trong những chủ đề nghiên cứu tạo nhiều cảm
hứng và sự quan tâm của các học giả trong nước.
Mỗi tác giả có cách tiếp cận và luận giải vấn đề
nghiên cứu theo những chiều kích riêng như tiếp
cận theo hướng lịch sử, nghệ thuật, văn hóa... Ở
đây, chúng tơi chỉ điểm luận những cơng trình
thuộc nhóm tiếp cận theo hướng văn hóa. Nhóm
cơng trình nghiên cứu Cải Lương từ góc nhìn
văn hóa nhận diện Cải Lương trong mối quan
hệ tương tác với mơi trường văn hóa, xã hội
Nam Bộ.

Cải Lương gắn bó với con người Nam Bộ.
Sơn Nam là một trong những học giả Nam Bộ
dành nhiều tình cảm với nghệ thuật Cải Lương.
Trong hai cơng trình Cá tính của miền Nam [2]
và Đồng bằng sông Cửu Long nét sinh hoạt xưa
[3], ông cho rằng sự ra đời của sân khấu Cải
Lương có đóng góp lớn cho văn hóa dân tộc.
Những vùng đất như Mỹ Tho, Vĩnh Long, Sa
Đéc, Long Xuyên là mảnh đất ươm mầm cho
Cải Lương phát triển. Các tác giả tiên phong

của buổi đầu Cải Lương là Trương Duy Toản,
Nguyễn Trọng Quyền, Đặng Thúc Liêng và Hồ
Biểu Chánh. Viết về Cải Lương, Sơn Nam không
đi sâu vào vấn đề nguồn gốc hình thành mà ơng
quan tâm đến ý nghĩa ra đời của Cải Lương trong
bối cảnh văn hóa đương thời: “Sách đặt ra, in bán
nhằm vào thời trang, phản ánh những vấn đề mới
trong xã hội đang biến đổi. Nhưng đóng góp lớn
về văn hóa vẫn là sân khấu Cải Lương. . . Sanh
hoạt hàng ngày đã đổi, người dân bình thường
đã thấy tàu thủy, đèn điện, đèn măng-sông, xe
ô tô. Sân khấu phải linh hoạt hơn mới thích ứng
với cảm quan của người xem”. Cải Lương thật sự
thu hút nhiều thành phần của xã hội từ trí thức
Tây học đến người bình dân; Cải Lương trình
diễn mang ý nghĩa vận động xã hội: “Nhạc tài
tử, tuồng Cải Lương thu hút đa số đồng bào, ln
cả trí thức Tây học, nhiều người mê Cải Lương,
ghiền Cải Lương. . . Tuồng Cải Lương trở thành

sang trọng, nhiều dạ hội lớn (soire1e de gala) tổ
chức tại nhà hát Tây, bán với giá cao một số vé
danh dự để giúp quỹ tương tế, giúp nạn nhơn bão
lụt, gây quỹ hội đá banh” [3, tr.30-131].

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Cải Lương trong bối cảnh văn hóa từ cuối thế
kỉ XX. Xuất phát từ nhận thức Cải Lương đã
và đang có những chuyển biến trong bối cảnh
văn hóa xã hội, một số cơng trình đã quan tâm
nghiên cứu. Tác giả Trần Trọng Đăng Đàn trong
23 năm cuối của 300 năm văn hóa, nghệ thuật Sài
Gịn – Thành phố Hồ Chí Minh [7], ghi nhận và
bình luận các hoạt động biểu diễn của sân khấu
Cải Lương. Những bài viết của tác giả phần lớn
cho thấy Cải Lương đang đứng trước những khó
khăn về sáng tác kịch bản, đội ngũ diễn viên,
công chúng. . . Cải Lương cần được nâng cấp và
đổi mới để đáp ứng nhu cầu, thị hiếu khán giả
thời hiện đại.

Một số công trình đã đưa ra những chỉ báo
về tình trạng “khủng hoảng” của sân khấu Cải
Lương như luận án “Nghệ thuật sân khấu Cải
Lương Nam Bộ qua tác động của phương thức
quản lí” của Võ Thị Yến [8], tìm hiểu tác động
của các phương thức quản lí đối với sự hình thành
và phát triển sân khấu Cải Lương Nam Bộ. Tác
giả quan niệm mỗi phương thức quản lí đều có
tác động đến nội dung và hình thức nghệ thuật,
từ đó tạo nên sự biến đổi và mang lại chất lượng

nghệ thuật tương ứng. Vấn đề bảo tồn và phát huy
giá trị Cải Lương trong bối cảnh hiện đại cần có
những phương thức quản lí linh hoạt mang tính
ứng dụng thực tiễn cao. Phạm Trí Thành trong
Nghệ thuật sân khấu Cải Lương kế thừa và biến
đổi [9] và luận văn của Nguyễn Trần Ngọc Tuyết
“Sân khấu Cải Lương Thành phố Hồ Chí Minh
trong bối cảnh chuyển đổi kinh tế - xã hội từ
năm 1975 đến nay” [10] đặt Cải Lương vào một
thời gian lịch sử, các yếu tố chính trị, kinh tế, xã
hội có tác động rất lớn đến q trình tồn tại và
phát triển của nghệ thuật sân khấu Cải Lương. Từ
đó, tác giả đề xuất những giải pháp nhằm “phục
hưng” Cải Lương Nam Bộ. Hầu hết các giải pháp
đưa ra đều hướng đến các chính sách nhà nước
cần có những ưu đãi để đầu tư và phát triển Cải
Lương, xây dựng và đào tạo đội ngũ diễn viên
chuyện nghiệp, kịch bản Cải Lương cần hướng
đến nhu cầu thẩm mĩ, mong đợi của công chúng,
nâng cấp cơ sở hạ tầng để phục vụ khán giả
tốt hơn. . . Tuy nhiên, thực chất đây cũng chỉ là
những đề xuất mang tính gợi ý, muốn bắt tay
vào hiện thực hóa, chúng ta cần có chiến lược và
chương trình hành động rõ ràng và cụ thể hơn.

Cơng trình Văn hóa Cải Lương Nam Bộ từ
Đờn ca tài tử đến sân khấu Cải Lương, từ lí luận
đến thực tiễn [11], tập hợp 24 tham luận của các
nhà khoa học, nhà nghiên cứu, soạn giả tham
dự hội thảo khoa học quốc gia về văn hóa Cải

Lương Nam Bộ. Các bài viết tập trung nghiên
cứu trên bốn hệ vấn đề chính: tiến trình sân khấu
Cải Lương, đặc trưng văn hóa Cải Lương, tác
giả - tác phẩm và phong trào Cải Lương ở các
địa phương.

Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu
quan tâm nhiều hơn đến vấn đề bảo tồn và phát
huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, trong đó có
sân khấu Cải Lương Nam Bộ. Có thể kể đến,
năm 2010, Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật
Thành phố Hồ Chí Minh, chủ nhiệm đề tài Huỳnh
Quốc Thắng thực hiện đề tài cấp trường “Điều
tra, phát huy sân khấu truyền thống tại Thành phố
Hồ Chí Minh” [12]. Năm 2014, Viện Khoa học
Xã hội vùng Nam Bộ, chủ nhiệm đề tài Nguyễn
Thị Trúc Bạch thực hiện đề tài cấp cơ sở “Cải
Lương trong đời sống văn hóa xã hội Nam Bộ”
[13]. Cả hai đề tài vận dụng phương pháp điều
tra xã hội học, nhằm nhận diện thực trạng, kết
quả điều tra cho thấy những chỉ báo về tình hình
khó khăn của sân khấu Cải Lương ở Nam Bộ.
Cả hai kết quả khảo sát thực tế, ở hai thời điểm
khơng trùng lắp đều cho thấy, vẫn cịn một số
lượng cơng chúng u thích, đến với Cải Lương
bằng những hình thức và trình độ cảm thụ khác
nhau. Có thể nói, điểm mạnh của hai đề tài là
vận dụng phương pháp điều tra xã hội học để
nhận diện thực trạng sân khấu Cải Lương Nam
Bộ ngày càng thưa vắng khán giả. Tuy nhiên, các

giải pháp của hai đề tài đề xuất chưa được cụ thể,
chủ yếu hướng đến kêu gọi các sở ban ngành văn
hóa quan tâm hơn đến loại hình nghệ thuật này.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

xã hội. Vì vậy, những tán dương, ca ngợi thái
quá về loại hình này trở nên bất cập với thời
đại. Những tác giả quan tâm đến Cải Lương thời
hiện đại đều báo động Cải Lương đang đứng
trước những khó khăn. Loại hình này đang chịu
sức ép cạnh tranh với nhiều hình thức giải trí
khác. Những ai tâm huyết với Cải Lương đều
đồng thanh kêu gọi sự quan tâm sâu sát của nhà
nước, các đơn vị chức năng, nghệ sĩ. . . nhằm
bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống
của dân tộc nói chung, Nam Bộ nói riêng. Các
cơng trình cũng đã gợi ý một số giải pháp nhằm
“phục hưng”, “làm mới” Cải Lương. Tuy nhiên,
cho đến nay không phải giải pháp nào cũng được
hiện thực hóa và thành cơng. Chúng tôi ghi nhận
và tiếp tục bổ sung bằng nghiên cứu tiếp theo
mang tính thời sự và tồn diện hơn. Ở nghiên
cứu này, chúng tôi vừa kết nối nguồn dữ liệu
khảo sát vừa vận dụng phương pháp nghiên cứu
định tính (phỏng vấn sâu đối tượng có chọn lựa
mẫu). Kết quả nghiên cứu hướng đến việc nhận
diện những trở lực phát triển Cải Lương Nam Bộ,
đề xuất những giải pháp khả thi phát huy giá trị
di sản văn hóa loại hình nghệ thuật này.

III. NHẬN DIỆN NHỮNG TRỞ LỰC PHÁT

TRIỂN CẢI LƯƠNG NAM BỘ HIỆN NAY

A. Đội ngũ tác giả, đạo diễn Cải Lương

Lịch sử nghiên cứu Cải Lương Nam Bộ từng
ghi nhận hơn 50 chân dung tác giả có đóng góp
xây dựng kịch bản, phản ánh đội ngũ sáng tác
tương đối hùng hậu. Những tác giả đầu tiên có
thể kể đến như Trương Duy Toản, Nguyễn Trọng
Quyền, Trần Phong Sắc, Trần Tấn Chức, Lâm
Hồi nghĩa, Nguyễn Quốc Biểu, Nguyễn Cơng
Mạnh, Đào Châu, Đặng Công Danh. . . Thế hệ tác
giả kế cận như: Tư Chơi, Năm Châu, Tư Trang
(Trần Hữu Trang), Nguyễn An Khương, Ba Phát,
Bảy Nhiêu... Đội ngũ tác giả đông đảo đã xây
dựng khối lượng kịch bản Cải Lương phong phú,
thể tài đa dạng, góp phần khẳng định vị trí loại
hình này trong văn hóa nghệ thuật Nam Bộ.

Với loại hình Cải Lương, kịch bản được xem
là điều kiện cơ bản, quan trọng xây dựng tác
phẩm sân khấu. Ngày nay, Cải Lương đang phải
đối mặt với vấn đề “khủng hoảng” kịch bản,
nguyên nhân chính là do lực lượng tác giả ngày
càng giảm và thưa dần so với các thời kì trước.

Mặt khác, các tác giả đang thiếu sự kích thích
sáng tạo. Có thể thấy, phần lớn người sáng tác
kịch bản Cải Lương phục vụ chủ yếu cho các
hội thi, hội diễn, liên hoan Cải Lương toàn quốc.

Cho nên, hiện nay, một số tác giả chuyển sang
viết kịch bản cho Cải Lương truyền hình, kịch
nói, phim truyện.

Khi đặt vấn đề về đội ngũ sáng tác Cải Lương
hiện nay, soạn giả Hoàng Song Việt cho biết:
“Lực lượng tác giả cùng trang lứa và trẻ hơn tôi
hiện nay không thiếu. Hiện nay, cả Thành phố
Hồ Chí Minh chỉ có nhà hát Cải Lương Trần
Hữu Trang chuyên về Cải Lương. Cả nhà hát có
ba đơn vị nhỏ, một năm tiêu thụ nhiều lắm 5-6
kịch bản. Vì khơng có đầu ra nên những tác giả
Cải Lương thưa vắng dần. Tôi may mắn hơn các
bạn là có đầu ra ngay tại Đồn Nghệ thuật III do
tơi quản lí. Thi thoảng tơi vẫn sử dụng kịch bản
của soạn giả Năm Châu, Triệu Trung Kiên... hay
tác phẩm của một tác giả nào đó hợp vai với diễn
viên trong Đồn. Tơi cũng khổ tâm lắm khi sử
dụng khá nhiều kịch bản của mình. Cái khó của
tơi là các em diễn viên của Đồn khơng phải là
ngơi sao. Vì thế, tơi phải “đo ni đóng giày” các
vai diễn cho từng em, sao cho các em có nhiều
nhất cơ hội được diễn và tỏa sáng trên sân khấu”
[14]. Thực tế cho thấy Cải Lương đang phải đối
diện với trở lực về đội ngũ sáng tác, mà trong
đó sự đầu tư cho sáng tác (kể cả kinh phí và con
người) đang là vấn đề nan giải.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

tác giả chuyển thể, đó là các vở: Trạng làm quan
(Cơng ty TNHH Nghệ thuật Giải trí Sao Minh

Béo), Ánh đèn khuya, Tình sử hai vương triều
(Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống Đồng Nai),
Bông mận trắng (Nhà hát Tây Đô), Vị ngọt cà
na đắng (Đoàn Nghệ thuật Tây Ninh), Sân khấu
cuộc đời (Đoàn Nghệ thuật Cải Lương Long An),
Giai điệu Tổ quốc (Công ty Giải trí Sân khấu
Sen Việt).

Liên hoan Sân khấu Cải Lương toàn quốc năm
2018 (do Cục Nghệ thuật Biểu diễn và Hội Nghệ
sĩ Sân khấu Việt Nam phối hợp tổ chức) tại Thành
phố Tân An, tỉnh Long An, với 32 vở diễn của
hơn 20 đơn vị từ Bắc chí Nam tham gia. Bên cạnh
những thành quả được ghi nhận tại Liên hoan, có
những điều cần được nhìn nhận thẳng thắn. Một
là, vẫn những gương mặt quen thuộc như đạo
diễn Trần Ngọc Giàu dàn dựng năm vở cho năm
đoàn Cải Lương: Tình u thời chiến (Đồn Cải
Lương Trần Hữu Trang), Cánh buồm ngược gió
(Nhà hát Tây Đơ), Những con sóng vơ hình (Hội
Nghệ sĩ Sân khấu TP.HCM), Bão dậy trời Long
Hưng (Đoàn Nghệ thuật Tổng hợp Tiền Giang),
Hồi sinh (Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống Đồng
Nai). Soạn giả Hoàng Song Việt có sáu vở dự thi:
Hiu hiu gió bấc, Ngày đó họ đều còn trẻ, Ngạ
quỷ, Tổ quốc nơi cuối con đường, Cuộc đời của
mẹ. Hai là, liên hoan năm nay chưa có nhiều
kịch bản mới, nhiều kịch bản cũ được sử dụng
lại với tinh thần “bình mới rượu cũ”, số lượng
các vở phục diễn chiếm số lượng khơng ít, chưa

có những kịch bản mang tầm vóc, tư tưởng thời
đại. Điều này đồng nghĩa với tình hình thiếu vắng
đội ngũ sáng tác trẻ của sân khấu Cải Lương hiện
nay. Có thể nói, các cuộc liên hoan, hội diễn vẫn
là sân chơi cho các tác giả, đạo diễn kì cựu, chưa
phải là hoạt động tìm kiếm, phát hiện tài năng
mới bổ sung cho lực lượng kế thừa.

Hai cuộc liên hoan sân khấu Cải Lương tồn
quốc cho thấy, khơng chỉ riêng Nam Bộ, tình
hình đội ngũ sáng tác Cải Lương ở trong nước
ngày càng ít. Cả nước chỉ có một vài tác giả
viết kịch bản Cải Lương tiêu biểu như Hoàng
Song Việt, Lê Duy Hạnh, Triệu Quang Vinh...,
gần đây là một số tác giả trẻ như Triệu Trung
Kiên, Lê Chí Trung... Tình hình đội ngũ tác giả
Cải Lương mỏng, kịch bản mới không nhiều trở
thành vấn đề đáng báo động và cần được khắc

phục sớm. Vấn đề này được ông Lê Tiến Thọ
- Chủ tịch Hội Sân khấu Việt Nam nhấn mạnh
trong bài phát biểu bế mạc Liên hoan Sân khấu
Cải Lương toàn quốc năm 2018: “Một tác phẩm
nghệ thuật thành công ở chính sự sáng tạo cái
mới. Nhưng hiện nay sáng tạo mới rất ít. Những
vở diễn cũ, lịch sử, giả sử. . . từ rất lâu rồi nhưng
vẫn mang đi dàn dựng. Tất nhiên, đạo diễn muốn
làm Cải Lương bằng những sáng tạo riêng, nhưng
lại không làm thỏa mãn bằng những tác phẩm đã
xem từ trước. Mới thấy rằng, cần phải đầu tư cho

tác giả” [15].

Đạo diễn sân khấu Cải Lương là người cụ thể
hóa ý tưởng kịch bản từ trang giấy của tác giả,
đưa tác phẩm đến với công chúng. Hiện nay, số
đạo diễn giàu kinh nghiệm dàn dựng Cải Lương
chủ yếu hoạt động ở lĩnh vực kịch nói. Đa số học
viên tốt nghiệp ngành đạo diễn sân khấu cũng
chọn làm nghề ở sân khấu kịch, rất hiếm người
gắn bó với sân khấu Cải Lương. Lực lượng đạo
diễn Cải Lương đã thiếu hụt lại ít cơ hội làm
nghề, số tác phẩm được dựng hằng năm rất hạn
chế. Lớp đạo diễn trẻ gần như khơng có cơ hội
thử sức, cũng như môi trường rèn nghề để nâng
cao chuyên môn.

B. Khán giả Cải Lương

Nếu trước năm 1980, Nam Bộ có trên 20 đồn
nghệ thuật thì Cải Lương đã chiếm 17 đồn (cịn
lại là kịch, Hát bội và ca nhạc) [16, tr.186]. Các
quận trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh cịn
có các đồn Cải Lương bán chun hoạt động có
hiệu quả. Mỗi đêm có khoảng vài chục ngàn khán
giả đến với Cải Lương, Thành phố Hồ Chí Minh
được xem là “thánh địa” của Cải Lương. Nhiều
năm gần đây, khán giả đến với các sân khấu Cải
Lương ngày càng giảm sút. Các điểm sân khấu
tại các rạp hát trên địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh đều rơi vào tình trạng mất dần khán giả.

Chuyện mất dần khán giả thực sự là một mối lo
ngại rất lớn, đe dọa sự tồn tại và phát triển của
sân khấu Cải Lương.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

từ Đoàn Cải Lương Nam Bộ, Đồn Cải Lương
Giải Phóng, Đồn Cải Lương Văn Cơng khu Sài
Gịn – Gia Định. Hiện nay, nhà hát có ba đơn vị
hoạt động biểu diễn: Đồn I, Đoàn II và Đoàn
III (Thắp sáng niềm tin).

Khu vực Đồng bằng sơng Cửu Long hiện nay
chỉ cịn lại khoảng bảy đồn Cải Lương, trong
đó nổi bật là Đồn Cải Lương Hương Tràm (Cà
Mau), Tây Đơ (Cần Thơ), Đồn Văn cơng Đồng
Tháp, nhưng các đoàn này cũng chỉ diễn ở rạp
mấy buổi, sau đó lại đi lưu diễn. Các đồn khác
hoạt động kém sôi nổi, chủ yếu phục vụ phong
trào và biểu diễn gây quỹ từ thiện theo chỉ tiêu
đã giao của tỉnh. Với tình trạng khán giả đến rạp
rất ít, các đồn Cải Lương khơng thể trụ lại ở
những rạp hát lớn khi mỗi suất diễn chỉ vài trăm
khán giả, họ đi diễn ở vùng nông thôn và biểu
diễn hợp đồng tại các đơn vị theo yêu cầu. Cơ
hội làm nghề của các diễn viên ít, các buổi diễn
khơng nhiều, nghệ sĩ phải làm trái nghề để kiếm
sống. Việc đầu tư cho vai diễn của các nghệ sĩ
cũng thiếu sự tìm tịi sáng tạo. Những người trẻ
tuổi có năng khiếu, chất giọng tốt khơng thiết
tha tìm đến đầu qn cho các đoàn nhà nước,
chủ yếu đi hát tại các tụ điểm, hay hát ở tư gia

(được mời về nhà hát vào các dịp giỗ, sinh nhật,
tân gia, khai trương, thậm chí trong đám ma. . . ),
hát trong các dịp cúng đình, cúng miễu [Theo
quan sát và ghi nhận từ các cuộc điền dã từ 2014
đến nay].

Những năm qua, sân khấu Cải Lương gặp
nhiều thăng trầm. Trong điều kiện khó khăn ấy,
nghệ sĩ sân khấu vẫn luôn cố gắng duy trì hoạt
động, vất vả bươn chải với nghề để có thể xây
dựng, tổ chức những đêm diễn phục vụ công
chúng, giúp sân khấu sáng đèn. Tuy nhiên, tình
hình thực tế: tài danh sân khấu ngày càng ít, một
số ngơi sao sân khấu Cải Lương đã khơng cịn,
một số nghệ sĩ tên tuổi định cư ở nước ngoài,
sân khấu trong nước hiếm hoi những tài năng trẻ
đủ năng lực kế thừa. . . đã và đang khiến những
người làm nghệ thuật và khán giả yêu quý loại
hình sân khấu Cải Lương trăn trở.

Năm 2014, chúng tôi thực hiện đề tài Cải
Lương trong đời sống văn hóa xã hội ở Nam Bộ.
Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng và
giải pháp bảo tồn nghệ thuật Cải Lương trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài tiến hành
điều tra xã hội học với số lượng 440 phiếu, chia

theo bốn nhóm đối tượng tại Thành phố Hồ Chí
Minh: học sinh trung học cơ sở, trung học phổ
thông và sinh viên: 220 phiếu; kỹ sư, viên chức,

công nhân: 80 phiếu; chủ cơ sở sản xuất nhỏ và
những người buôn bán, lao động tự do: 70 phiếu;
những thanh niên làm nông: 70 phiếu (chủ yếu
ở hai huyện Củ Chi và Hóc Mơn). Thơng qua
kết quả định lượng từ cuộc điều tra cho thấy, tỉ
lệ cơng chúng u thích và đến với nghệ thuật
Cải Lương không nhiều (nhạc truyền thống, Cải
Lương, tuồng, chèo chiếm 6,1%; phim/tuồng Cải
Lương chiếm 4,3%). Giới trẻ có xu hướng ưu tiên
yêu chuộng loại nhạc trẻ, nhạc nước ngoài, cũng
như những loại phim hành động, hình sự và tình
cảm, tâm lí xã hội2.

Từ kết quả điều tra trên, chúng ta có thể thấy
về mặt bằng chung, địa bàn Nam Bộ (đại diện
là Thành phố Hồ Chí Minh) có những chỉ báo
về tình hình khó khăn của sân khấu Cải Lương.
Tuy nhiên, cũng từ khảo sát thực tế cho thấy,
nghệ thuật Cải Lương vẫn cịn lượng cơng chúng
(dẫu khơng nhiều) u thích, đến với Cải Lương
bằng những hình thức và trình độ cảm thụ khác
nhau. Những ý kiến thu thập trong quá trình điều
tra cho thấy thị hiếu của khán giả hiện nay là
những vở Cải Lương thuộc thể loại tâm lí xã hội,
tuồng cổ với những đề tài về lịch sử, xã hội hiện
đại (có tính hài, đề cập những vấn nạn xã hội,
giáo dục đạo đức. . . ). Về chất lượng các vở diễn,
nhiều ý kiến cho rằng tuồng Cải Lương hiện nay
nhiều hơn trước nhưng chất lượng khơng cao,
mang nặng tính thương mại. Về chất lượng diễn

viên, nhiều khán giả bày tỏ đến sân khấu Cải
Lương, họ mong muốn tìm lại hình ảnh những
diễn viên mà họ từng yêu thích ở thập niên 1960,
1970. Đề tài này chúng tôi thực hiện cách đây bốn
năm, đến nay, theo cập nhật thường xuyên, ghi
nhận và đánh giá tình hình thực tế về sức hút của
Cải Lương đối với công chúng vẫn chưa có sự
cải thiện.

Hiện nay, sân khấu Cải Lương Nam Bộ xuất
hiện đội ngũ diễn viên trẻ, có chất giọng tốt
nhưng khán giả có cảm giác những diễn viên ấy

2Nguyễn Thị Trúc Bạch. Báo cáo tổng hợp đề tài cấp Cơ

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

chưa có phong cách biểu diễn riêng, làn hơi riêng
như diễn viên của thế hệ trước. Cũng vì lẽ đó,
khán giả lớn tuổi, trung niên đến với sân khấu Cải
Lương luôn hi vọng được nghe lại những giọng
ca một thời khơng qn. Có thể nói, hiện nay có
rất nhiều ý kiến đối với nghệ thuật Cải Lương
Nam Bộ. Đối với những khán giả vốn yêu mến
Cải Lương dường như đã và đang kì vọng những
chuyển biến của sân khấu Cải Lương. Từ đó, các
nhà quản lí văn hóa, hoạt động nghệ thuật cần có
những quan tâm thiết thực và hiệu quả nhằm bảo
tồn, phát huy loại hình nghệ thuật truyền thống
của sân khấu Nam Bộ.

IV. PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA NGHỆ

THUẬT CẢI LƯƠNG NAM BỘ

Cải Lương là loại hình nghệ thuật diễn xướng,
sân khấu Cải Lương chun nghiệp vừa có tính
dân gian vừa có tính bác học. Nhiều năm qua,
vấn đề bảo tồn và phát huy nghệ thuật Cải Lương
đã và đang được Nhà nước, giới sân khấu quan
tâm. Vấn đề vực dậy sức sống, tìm kiếm vị trí cho
Cải Lương trên sân khấu đương đại thiết nghĩ cần
có những chiến lược, kế hoạch và đặt ra những
mục tiêu cụ thể. Điều này cần có sự phối hợp
chặt chẽ giữa những người làm quản lí văn hóa,
hoạt động nghệ thuật và sự quan tâm, hưởng ứng
của cơng chúng khán giả.

A. Từ bình diện quản lí văn hóa – nghệ thuật

Xây dựng và khai thác kịch bản hiệu quả hơn:
Đầu tư trọng điểm cho khâu sáng tác kịch bản,
mỗi đơn vị Cải Lương nên có tác giả cơ hữu,
đầu tư và khuyến khích năng lực sáng tạo của
tác giả. Tác giả không cần thiết phải viết theo
yêu cầu (đặt hàng) hay kiếm thêm thu nhập bằng
nghề tay trái mà toàn tâm toàn ý sáng tác kịch
bản. Muốn thực hiện được điều này, chúng ta cần
phải có chế độ tiền lương và đãi ngộ đối với tác
giả. Đồng thời, chúng ta cần tổ chức các cuộc thi
sáng tác, trại sáng tác, viết kịch bản Cải Lương
nhằm tìm kiếm những kịch bản đặc sắc, sau đó
dàn dựng trình diễn sân khấu và giới thiệu rộng

rãi đến cơng chúng.

Mỗi kì liên hoan, hội diễn, các đồn Cải Lương
đều có kịch bản mới, khơng ít vở diễn được trao
giải thưởng. Tuy nhiên, sau đó, khơng nhiều vở
được phổ biến phục vụ đơng đảo cơng chúng.

Đây là sự lãng phí lớn về tiền bạc lẫn công sức
của người làm nghề. Với các tác phẩm chất lượng,
nếu chú trọng quảng bá, tiếp thị, có cách tiếp cận
khán giả hợp lí thì các đồn hồn tồn có thể đạt
doanh thu tốt.

Đào tạo đội ngũ sáng tác, diễn viên chuyên
nghiệp: Đào tạo và xây dựng đội ngũ sáng tác,
diễn viên Cải Lương là một trong những vấn đề
cần được quan tâm hàng đầu. Cải Lương trên mỗi
chặng đường lịch sử đều được đánh dấu bằng
những tên tuổi sáng chói tài năng như Phùng Há,
Ba Vân, Năm Châu, Trần Hữu Trang. . . Vì thế,
các nhà quản lí văn hóa, giới hoạt động nghệ
thuật Cải Lương cần có kế hoạch đào tạo lực
lượng sáng tác, diễn viên Cải Lương cho giai
đoạn hiện nay và tương lai. Những người làm
nghệ thuật cần có sự tinh nhạy trong việc phát
hiện và bồi dưỡng tài năng. Đào tạo đội ngũ sáng
tác và diễn viên có năng lực, bản lĩnh nghề nghiệp
thực sự.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Cải Lương ở địa phương rất quan trọng, lâu nay

người học chủ yếu vì đam mê, nhưng đơi lúc vì
q khó khăn họ thường bỏ ngang. Vì thế, nếu
được quan tâm hỗ trợ kinh tế người học sẽ theo
đuổi lâu dài” [18].

Duy trì và phát triển phương thức Cải Lương
truyền hình, phát thanh: Truyền hình, phát thanh
là những phương tiện thực hiện chiến lược bảo
tồn và phát huy giá trị nghệ thuật Cải Lương. Cải
Lương muốn phổ biến rộng rãi, cần được truyền
hình, phát thanh hỗ trợ phát sóng nhiều hơn.
Ở Tây Nam Bộ hiện nay, những vở Cải Lương
truyền hình, phát thanh vẫn được đơng đảo quần
chúng u mến, chờ đón. Đây là kênh kết nối
những tấm lòng mộ điệu Cải Lương. Riêng Cải
Lương truyền hình cần chăm chút về nội dung
lẫn hình thức nhằm lơi cuốn lịng u thích Cải
Lương của thế hệ trẻ, thế hệ lớn hơn vốn đã yêu
quý Cải Lương với tinh thần tri âm tri kỉ. Kịch
bản Cải Lương truyền hình cần có nội dung hay
mang tính hiện thực, đưa ra những vấn đề có
tính xã hội đương đại. Có thể nói, nếu Cải Lương
truyền hình, phát thanh thực hiện tốt, sẽ góp phần
hiệu quả trong việc tìm lại chỗ đứng của nghệ
thuật Cải Lương trong lịng khán giả.

Thông qua du lịch để quảng bá nghệ thuật sân
khấu Cải Lương: Trong chiến lược bảo tồn và
phát huy giá trị nghệ thuật Cải Lương, các tổ
chức/đơn vị văn hóa cần có sự phối hợp hành

động với ngành du lịch. Cần có những bài viết
sắc sảo và súc tích về Cải Lương Nam Bộ in trong
cẩm nang du lịch Việt Nam nói chung, Nam Bộ
nói riêng. Đồng thời, các tổ chức và công ty du
lịch trong nước cần đầu tư thiết kế thời gian
-không gian phù hợp, biểu diễn Cải Lương cho
du khách thưởng ngoạn trong những chuyến du
lịch tại địa bàn Nam Bộ, đặc biệt là tại Thành
phố Hồ Chí Minh và vùng Đồng bằng sơng Cửu
Long. Thông qua du lịch, Cải Lương được quảng
bá đến du khách trong nước và quốc tế.

B. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa
Cải Lương như một trường hợp của nghiên cứu
liên ngành

Trong những năm gần đây, nghiên cứu và giảng
dạy Ngữ văn trong nhà trường vừa phát triển
chuyên ngành, đồng thời quan tâm đến hướng
tiếp cận liên ngành. Điều này nhằm mở rộng các

chủ đề nghiên cứu, phát triển tri thức trong lĩnh
vực giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Trong cơng trình The Rustle of language
(1986), Roland Barthes cho rằng: “Các nghiên
cứu liên ngành không chỉ đơn thuần là nghiên
cứu và phản bác các kết quả của các ngành, việc
nghiên cứu về một chủ đề (hay một ý tưởng chủ
đạo) và sắp xếp hai ba luận điểm khoa học chung

quanh nó xem ra là chưa đủ. Nghiên cứu liên
ngành bao gồm việc tạo ra hướng/chủ đề nghiên
cứu mới chưa ai phát hiện ra” [19, p.72]. Barthes
nhấn mạnh hướng nghiên cứu liên ngành góp
phần phát hiện những ý tưởng, văn bản nghiên
cứu mới.

Trong cơng trình Interdisciplinarity (Liên
ngành) [20, p.51-81], tác giả Joe Moran đặc biệt
đề cao đến tính liên kết, mở rộng sự hiểu biết
trong nghiên cứu liên ngành. Trong phần viết
Literature into culture (văn học từ chiều kích văn
hóa), ơng quan niệm, văn học và văn hóa là hai
chuyên ngành có thể kết hợp nghiên cứu liên
ngành, phát hiện những chủ đề nghiên cứu thú
vị và hữu ích trong bối cảnh xã hội đương đại.
Các chủ đề nghiên cứu liên ngành có thể liên
quan đến các chiều kích của lí thuyết về tầng lớp
(class), vốn văn hóa (cultural capital), giá trị văn
hóa (cultural value). . .

Có thể nói, xu hướng nghiên cứu liên ngành
được các nhà nghiên cứu trên thế giới và trong
nước tiếp tục ủng hộ và vận dụng nghiên cứu.
Trên cơ sở đó, chúng tôi đặc biệt quan tâm
đến hướng nghiên cứu liên ngành trong bối cảnh
nghiên cứu và giảng dạy môn Văn học, Văn hóa
học, Nghệ thuật học hiện nay gắn với chủ đề bảo
tồn và phát huy giá trị nghệ thuật sân khấu truyền
thống Nam Bộ - loại hình Cải Lương. Về vấn đề

này, hiện nay, một số trường đại học có nhóm
ngành khoa học xã hội và nhân văn đã và đang
thực hiện. Bên cạnh đó, chúng tơi cho rằng một
số bình diện khác mang tính liên ngành cũng rất
cần lưu ý triển khai, thực hiện:

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

đề, tài liệu giảng dạy về nghệ thuật Cải Lương.
Tiến hành điều tra xã hội học về thị hiếu, tâm lí
thưởng ngoạn của công chúng đương đại (đặc biệt
là công chúng trẻ, đối tượng học sinh, sinh viên),
khán giả Cải Lương hiện nay nhằm định hướng
hoạt động phù hợp cho các đơn vị Cải Lương.
Bên cạnh đó, trong q trình giảng dạy, giáo viên
tổ chức cuộc thi viết kịch bản Cải Lương như một
sân chơi khơi gợi sự hứng thú, sáng tạo của người
học đối với loại hình Cải Lương.

Sân khấu học đường: Để tránh tình trạng cơng
chúng trẻ tỏ ra thờ ơ, xa lạ với nghệ thuật Cải
Lương, chúng ta cần đưa sân khấu vào trường
học. Chương trình đào tạo (ngành Văn học, Nghệ
thuật học, Văn hóa học) cần thiết kế giảng dạy
về nghệ thuật Cải Lương Nam Bộ, khuyến khích
tái hiện khơng gian trình diễn trong các tiết học
thực hành, sân khấu hóa tác phẩm Cải Lương.
Tổ chức các cuộc thi với chủ đề văn hóa – nghệ
thuật dân tộc, về nguồn. . . ; tạo điều kiện cho học
sinh, sinh viên khám phá, tìm hiểu về nghệ thuật
sân khấu truyền thống Nam Bộ. Đồng thời, nhà
trường khuyến khích, bồi dưỡng, tạo điều kiện

cho học sinh, sinh viên tham gia các cuộc thi
văn hóa, âm nhạc, sân khấu truyền thống do các
đơn vị truyền thơng như đài truyền hình, đài phát
thanh tổ chức.

Nhà trường tích cực mở rộng kết nối với các
nhà hoạt động nghệ thuật, nghệ sĩ Cải Lương để
có những buổi tọa đàm, nói chuyện chuyên đề về
nghệ thuật sân khấu Cải Lương; giới thiệu vở diễn
Cải Lương kinh điển, trình diễn các trích đoạn
Cải Lương trong trường học. Thơng qua đó, nhà
trường cung cấp những kiến thức về Cải Lương,
giá trị thẩm mĩ, giới thiệu chân dung các nhà
hoạt động nghệ thuật của sân khấu Cải Lương.

Tìm kiếm, ươm mầm tài năng học đường và
công tác đào tạo: Xây dựng và thực hiện các
chương trình sinh hoạt tập thể hướng đến tìm
kiếm gương mặt, tài năng sân khấu Cải Lương
học đường. Việc tìm kiếm tài năng Cải Lương có
thể thực hiện bằng nhiều hình thức như tổ chức
các cuộc thi biểu diễn, giọng ca Cải Lương. . .
Xây dựng và duy trì câu lạc bộ Đờn ca tài tử
-Cải Lương trong trường học. Câu lạc bộ trường
học có thể kết nối với mạng lưới các câu lạc bộ
Đờn ca tài tử - Cải Lương ở địa phương để sinh
hoạt định kì, giao lưu.

Thơng qua các chuyến đi thực tế kết nối thế

hệ trẻ với nghệ thuật Cải Lương: Theo thơng lệ,
học sinh, sinh viên đều có những giờ học ngoại
khóa, đi thực tế. Chúng ta nên linh hoạt kết hợp
các chuyến đi thực tế để giới thiệu về loại hình
Cải Lương tại địa bàn Tây Nam Bộ, Đông Nam
Bộ. Tạo điều kiện cho thế hệ trẻ tham quan, tiếp
xúc với nghệ nhân, câu lạc bộ Đờn ca tài tử - Cải
Lương tại địa phương, góp phần cung cấp những
kiến thức thực tế cho sinh viên, từ đó, các em sẽ
hiểu và ý thức hơn về việc bảo tồn và phát huy
giá trị di sản văn hóa dân tộc.

V. KẾT LUẬN

Cải Lương là loại hình nghệ thuật sân khấu
độc đáo của Nam Bộ, là sản phẩm văn hóa nghệ
thuật đặc sắc của dân tộc. Trải qua gần một trăm
năm tồn tại và phát triển, Cải Lương ngày hôm
nay đang đứng trước bối cảnh hội nhập quốc tế.
Trong bối cảnh văn hóa xã hội đương đại, việc
bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa dân
tộc, trong đó có loại hình nghệ thuật Cải Lương
trở nên cấp bách. Cải Lương với tư cách là di
sản văn hóa quốc gia cần được khẳng định, bồi
đắp giá trị nghệ thuật và quan tâm nhiều hơn nữa
trong chiến lược giữ gìn, phát huy nguồn lực văn
hóa dân tộc.

Với định hướng khẳng định và phát huy giá trị
văn hóa nghệ thuật Cải Lương – loại hình kịch hát

truyền thống của Nam Bộ, từ thực trạng chúng tôi
gợi ý một số giải pháp trong giai đoạn hiện nay:
từ cấp độ quản lí văn hóa, nghệ thuật: đào tạo
đội ngũ sáng tác và diễn viên Cải Lương chuyên
nghiệp, phát huy vai trò thể loại Cải Lương truyền
hình, phát thanh, kết hợp với du lịch đưa khán giả
đến với sân khấu Cải Lương; vận dụng phương
pháp nghiên cứu liên ngành để phát huy giá trị
văn hóa nghệ thuật Cải Lương trong cơng tác
nghiên cứu, giảng dạy và đào tạo một số ngành
học thuộc khoa học xã hội và nhân văn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] UNESCO. Di sản văn hóa phi vật thể và
phát triển bền vững; 2018. Truy cập từ:
[Truy cập
ngày: 25/08/2018].

[2] Sơn Nam. Cá tính của miền Nam. Sài Gịn: Đơng
Phố xuất bản; 1974.

[3] Sơn Nam. Đồng bằng sông Cửu Long nét sinh họat

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

[4] Trần Ngọc Thêm. Tìm về Bản sắc văn hóa Việt Nam.
Tái bản lần thứ 4. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà
Xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh; 2004.
[5] Ngơ Đức Thịnh. Văn hóa vùng và phân vùng văn hóa

ở Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản

Trẻ; 2004.

[6] Nguyễn Thị Trúc Bạch. Cải Lương trong văn hóa

Nam Bộ[Luận văn Thạc sĩ]; 2011. Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn.

[7] Trần Trọng Đăng Đàn. 23 năm cuối của 300 năm Văn

hóa Nghệ thuật Sài Gịn – Thành phố Hồ Chí Minh.
Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Văn nghệ
- Sở Văn hóa Thơng tin Thành phố Hồ Chí Minh;
1998.

[8] Võ Thị Yến. Nghệ thuật sân khấu Cải Lương Nam Bộ

qua tác động của các phương thức quản lý[Luận án
Tiến sĩ]. Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam; 2013.
[9] Phạm Trí Thành. Nghệ thuật sân khấu Cải Lương kế

thừa và biến đổi. Hà Nội: Nhà Xuất bản Văn học –
Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội; 2011.

[10] Nguyễn Trần Ngọc Tuyết. Sân khấu Cải Lương thành

phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh chuyển đổi kinh tế
- xã hội từ năm 1975 đến nay [Luận văn Thạc sĩ];
2013. Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.
[11] Huỳnh Cơng Tín (chủ biên). Văn hóa Cải Lương Nam

Bộ - Từ đờn ca tài tử đến sân khấu Cải Lương, từ
lý luận đến thực tiễn. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà
Xuất bản Văn hóa – Văn nghệ; 2016.

[12] Huỳnh Quốc Thắng. Báo cáo tổng hợp đề tài cấp

trường “Điều tra, phát huy sân khấu truyền thống tại
Thành phố Hồ Chí Minh”. Trường Cao đẳng Văn hóa
Nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh; 2010.

[13] Nguyễn Thị Trúc Bạch. Báo cáo tổng hợp đề tài cấp

Cơ sở “Cải Lương trong đời sống văn hóa xã hội
Nam Bộ”. Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ;
2014.

[14] Châu Mỹ. Hoàng Song Việt - Ai dũng cảm mới
theo đuổi Cải Lương thời nay; 2014. Truy cập
từ:
/>thuat/san-khau/hoang-song-viet-ai-dung-cam-moi-theo-duoi-cai-luong-thoi-nay-3094840.html 2014
[Ngày truy cập 18/5/2016].

[15] Mai Linh. Liên hoan Cải Lương toàn quốc
2018: Trống vắng những vở mới; 2018.
Truy cập từ:
/>Ngh%E1%BB%87/lien-hoan-cai-luong-toan-quoc-2018-trong-vang-nhung-vo-moi [Ngày truy cập
2/10/2018].

[16] Trần Trọng Đăng Đàn. Kịch Việt Nam: Thưởng thức

– Bình luận. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản
Văn hóa – Văn nghệ; 2011.

[17] Nguyễn Tấn Thành. Đờn ca tài tử - Cải Lương; 2016.
Phỏng vấn Nghệ nhân Đờn cò, Hội viên Hội Văn học
– Nghệ thuật Trà Vinh. Người phỏng vấn: Nguyễn Thị
Trúc Bạch. Câu lạc bộ Đờn ca tài tử - Cải Lương thị
trấn Càng Long, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh.
[18] Nguyễn Văn Dấu (Tám Dấu). Đờn ca tài tử - Cải

Lương; 2016. Phỏng vấn Nghệ nhân Ưu tú Đờn ca

Tài tử tỉnh Trà Vinh. Người phỏng vấn: Nguyễn Thị
Trúc Bạch. Câu lạc bộ Đờn ca tài tử - Cải Lương thị
trấn Càng Long, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh.
[19] Barthes, Roland. The rustle of language. Richard

Haward, Oxford: Basil Blackwell; 1986.

</div>

NGHỆ THUẬT CẢI LƯƠNG NAM BỘ: THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA

<b>NGHỆ THUẬT CẢI LƯƠNG NAM BỘ: THỰC TRẠNG VÀ</b>

<b>ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA</b>

<i>SOUTHERN CAI LUONG: CURRENT SITUATION AND ORIENTATION TO</i>

<i>PROMOTION OF ITS VALUES OF CULTURAL HERITAGE</i>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về