Tải bản đầy đủ (.pdf) (9 trang)

Tiến triển trong hệ thống chính trị một số nước Mỹ La Tinh những năm gần đây và triển vọng

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (264.06 KB, 9 trang )

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>CHINH TRI - LUAT </b>



<b>TIEN TRIEN TRONG HE T H O N G C H I N H TRI </b>



<b>• • </b>


<b>M O T SO N U O C M Y LATINH</b>

<b> N H O N G</b>

<b> N A M </b>


<b>G A N D A Y V A TRIEN V O N G </b>



V

ao nhiing nam cudi the ky XX


va d i u the ky XXI, sii thay ddi


manh me va nhanh chdng tren


h i u he't cic mat ddi sd'ng xa hdi cua


cic nifdc My Latinh, da gianh difdc sii


quan tam sau sac cua dif luan qud'c te.


Trong dd, tren phifdng dien chinh tri,


viec cic ding canh t i ciia nhieu nifdc


trong khu viic gianh thang ldi trong


b i u cii, tif dd gianh quyen kiem soit


chinh quyen da dac biet thu hiit cdng


luan. Bai viet nay mud'n gdp mdt phan


nhd ly giii sii quan tam dd cua dif


luan thdng qua viec nhin nhan chinh


ddi tifdng, tren ba phifdng dien la bdi


cinh xua't hien, boat ddng trong thiic


tien va xu hifdng van ddng tie'p theo.



<b>1. Boi canh kinh te - xa hoi cac </b>



<i><b>n\idc My Latinh nhiJng n a m cuoi </b></i>




<b>the ky XX dau t h e ky XXI </b>



<b>Tuf sau cic cudc khiing being kinh te </b>



1973-1975 va 1980-1982 ciing nhu' sii


tic ddng va sifc ep ciia My va Quy Tien


te Qud'c te (IMF), hau he't cic nifdc


trong khu viic da i p dung md hinh


kinh te' chii nghia tuf do mdi hay cdn cd


ten goi khic la Ddng thuan


Washington vdi ndi dung cd b i n l i : (1)


tang ky luat tai chinh; ( 2) xic dinh lai


chi tieu cdng cdng; (3) thiic hien cai


cich thue; (4) tuf do hda t i i chinh; (5) i p



<b>Th.S. N g u y e n Thi Hanh </b>
<i>Vien Nghien citu Chau My </i>


dung ty gii hdi doii thd'ng nha't va cd


tinh canh tranh; (6) tuf do hda thufdng


mai; (7) giim rao cin ddi vdi cic boat


ddng dau tuf nufdc ngoai; (8) tif n h i n


hda; (9) bd dieu tiet thi trufdng; va (10)


bio d i m quyen sd hutu tif nhan.



Chap nhan phifdng i n p h i t trien


tren, bifdc dau cic nifdc khu viic da


thu dufdc mdt sd' ke't q u i nha't dinh:


tam thdi cd the ddi phd dufdc vdi


nhutng va'n de gay can nhuf ganh nang



nd nufdc ngoai. Nhieu nganh kinh te


ciing lay lai difdc siic sd'ng nhd difdc


tdi luyen hdn trong nen kinh te thi


trifdng. Bat dn xa hoi ciing tam thdi


difdc giii quye't. Tuy nhien, "ddn


thud'c" tif phifdng Bic nay ciing nhanh


chdng bdc Id nhiing ban che, nhiing


xung dot mdi. Ke't q u i l i , sau g i n 30


nam i p dung md hinh nay, ngoai


nhutng t h i n h tiiu ke tren, phan ldn


cic nufdc My Latinh deu lam vao


khiing h o i n g kinh te va xa hdi t r i m


trong. Dd l i :



</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

T h e e d a n h gia ciia Uy b a n Kinh te
My L a t i n h (CEPAL), tuf n a m 1981 den
n a m 2002 (21 n a m ) , t i n h t r u n g binh
c i k h u viic, n e n k i n h te lien tuc t a n g
trufdng a m vdi h d n 8 n a m . Mdt so nifdc
cd nen k i n h te t a n g trifdng am dai
n h a t la V e n e z u e l a 12 n a m , A r g e n t i n a


11 n a m , Bolivia va P e r u 10 n a m . Chi
cd h a i nifdc cd k i n h te t a n g trifdng am
n g i n nha't la Chile (3 n a m ) va Cdng
hda Dominica (4 n a m ) .


He thd'ng q u i n ly k e m va c b i n h
sach tif n h a n hda t r a n lan da d a n den
nhutng cudc k h i i n g h o i n g k i n h te - tai


cbinh lien tie'p d n h i e u nufdc: Brazil
n a m 1999-2000, A r g e n t i n a n a m
1998-2002, E c u a d o r n a m 1999-2002.
D i u tut triic tie'p nutdc ngoai lien tuc
g i i m : n a m 1999 d a t 79,7 ty U S D ,
n a m 2002 la 43,2 ty U S D , n a m 2003
la 32 ty U S D .


Nd nifdc ngoai cua c i c nifdc k h u
viic t a n g n h a n h va d mufc cao nha't t h e
gidi: n a m 1985 la 300 ty U S D ; n a m
1996 - 653 ty U S D , n a m 1999 - 762 ty
USD, n a m 2004 con sd len tdi 760 ty
USD, gap n h i e u l a n ne'u so vdi kim
ngach xua't k h a u va nd da trd t h a n h
mdt trong nhiing v a t c i n ldn ddi vdi
sii p h i t t r i e n ciia cac nifdc k h u viic*".
Chi t i n h rieng n a m 2003, nd nufdc
ngoai ciia mdt sd' nifdc k h u viic gap
nhieu l i n so vdi kim ngach x u a t k h a u .
Vi du, nd nifdc ngoai ciia A r g e n t i n a la
145 ty USD, b a n g 438% kim ngach
xua't k h a u ; tufdng tuf ciia Brazil la 235
ty USD va 282%; Venezuela - 32 ty
USD va 120%; P e r u - 30 ty USD va
279%; Mexico - 140 ty USD va 79%;
Colombia - 38 ty U S D va 249%; Chile
- 41 ty U S D va 159%; Ecuador - 17 ty
USD va 234 %.*''



<i>Ve xd hoi, t i n h t r a n g p h i n hda giau </i>


ngheo va n a n ddi dien r a r a t gay gat.
My L a t i n h cd 227 t r i e u ngufdi ngheo,
chie'm 44%o t r o n g tdng so' hdn 500


trieu d a n , t r o n g dd 92 trieu ngifdi
sd'ng difdi mufc ngheo khd, 55 trieu
ngifdi suy d i n h difdng t r i m trong. Bat
b i n h d a n g ve t h u n h a p va p h a n chia
ciia c i i t r o n g xa hdi t a n g len trong
nhutng n a m 1990 va trd n e n t r i m
trong hdn t r o n g nhiing n a m d i u the
ky XXI. Ve v i n de n a y xin d a n mdt
vai sd' lieu: t a i A r g e n t i n a , t i n g ldp dia
chu chi chie'm 1,2% d a n sd'nhifng n a m
<i>trong tay hdn 50% da't c a n h t i c ; tai </i>
Mexico, t r o n g k h i 2 trieu ndng dan
k h d n g cd r u d n g thi cd k h o a n g 2.500
dai dien chii, mdi ngifdi cd tif 10.000
de'n 30.000 h a dat; hay, Brazil la nifdc
cd n e n k i n h te ldn n h a t My L a t i n h
nhifng lai la nufdc cd sii p h a n phdi t h u
n h a p tdi te nha't t h e gidi; Venezuela
da't nufdc cd dieu kien thien n h i e n ifu
dai nbufng v i n tdn tai mdt nghich ly,
qud'c gia n a y cd hdn 30 trieu h a da't
ndng nghiep m a p h i i n h a p k h a u de'n
70% lifdng thiic - thiic p h a m , 80% dat
c a n h t i c do 5% dai dien chu n i m giii,


la nifdc cd trii lifdng d a u md difng thif
s i u t h e gidi va difng thuf n a m ve s i n
lifdng k h a i t h i c nhifng 80% d a n sd lai
sd'ng d miic ngheo khd. Thiic t r a n g
n a y diing nhif giao sif David F e r r a n t i ,
Ciiu Phd Chii tich p h u t r a c h k h u viic
My L a t i n h va C a r i b b e a n cua Ngan
h a n g T h e gidi da cho r i n g : "Vdi t i n h
t r a n g 10%) sd ngufdi giau n h a t chiem
48% va ciing 10% sd ngufdi ngheo n h a t
chi chie'm 1,6% tdng t h u n h a p qud'c
dan, My L a t i n h la k h u viic b a t binh
d a n g ldn nha't t h e gidi". Tru:dc tinh
t r a n g dd, b i o c i o ciia Td chiic Lao
ddng t h e gidi n a m 2007 n h a n dinh:
"Rat n h i e u k h i n a n g My L a t i n h
-C a r i b b e a n se k h d n g t h e d a t dufdc Muc
tieu T h i e n nien ky la g i i m mot niia sd
ngufdi nghed v i o n a m 2015 do Lien
Hdp qud'c de ra".


</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

nhanh chdng. Theo so' lieu thd'ng ke,


ty le that nghiep chung ciia khu viic


tang cao, tuf 6% nam 1980 len 10,4%


nam 2000, duy tri mufc 10,3%) nam


2005 va 9,1% nam 2006. Khu vufc My


Latinh "ndi tieng" la ndi s i n xua't ma


tiiy nhieu nha't the' gidi v i ciing la


khu viic cd ty le ngifdi mii chii xep vae


hang cao tren the gidi vdi khoing tren



50 trieu ngifdi.



Bdi c i n h kinh te - xa hdi cac nifdc


My Latinh nhif tren, da dan de'n viec


hinh thanh nhieu phong trao xa hdi


<i>rdng ldn nhif: Dien ddn Sao Paulo; </i>


<i>Hoi thao quoc te ''Cdc ddng chinh tri </i>



<i>vd mot xd hoi mdi". Hoi thao quoc te </i>


<i>thudng nien; Dien ddn Xd hoi the gidi </i>


<i>(WSF)... Dieu nay chifng td, nhu c i u </i>


bufc thiet ciia ddng d i o cic t i n g ldp


n h i n d i n ddi hdi phai cd suf thay ddi


v i nd ciing chinh la cd sd nen t i n g


quan trqng dan de'n nhutng tie'n trien


trong he thd'ng chinh tri cac nifdc khu


vufc nay. Dd la suf thang the ciia cac


dang canh t i tai 14 nufdc trong bau


cii, cimg vdi nd la h i n g loat chinh phu


canh t i dufdc t h a n h lap va dufng ra


dieu hanh da't nufdc, vdi viec ban hanh


difdng Idl chinh sach phat trien kinh


te, xa hdi tie'n bd cd nhieu diem mdi so


vdi chinh quyen trufdc dd. Day dufdc


xem nhif mdt "diem mdi" trong tinh


hinh chinh tri the gidi hien nay.



2. Nhiifng tien t r i e n mdfi t r o n g he


<i>t h o n g c h i n h tri cac iwiijc My L a t i n h </i>




<i>a)Thdng Icfi cua cdc ddng canh td trong </i>


<i>bdu cUgidnh kiem sodt chinh quyen </i>



Tuf cudi thap nien 90 ciia the' ky XX


den nay, cac liic lufdng c i n h t i d My


Latinh da bifdc vao giai doan phuc hdi


va gianh thang ldi trong cac cudc b i u


cii tdng thd'ng, hang loat chinh phii do


cic d i n g c i n h t i nam quyen da dufdc


thanh lap. Dd thiic suf l i mot trdng


nhutng budc p h i t trien mdi cua cac



nufdc My Latinh va nd da trd thanh


mot hien tufdng rat d i n g lufu y trong


bdi c i n h the gidi hien nay.



Khdi dau la thang ldi ciia dng H.


Chavez trong cudc bau cii tdng thd'ng


nam 1998 d Venezuela. Tie'p theo l i


thing ldi ciia cic ding cinh t i tai: Chile


nam 2000, Brazil nam 2002, Argentina


nam 2003, Panama va Uruguay nam


2004 va Bolivia nam 2005.



Dac biet, nam 2006 difdc coi la nam


ghi dam da'u an thanh cdng ciia trao


lufu cinh t i My Latinh vdi viec gianh


thang ldi cua nam lanh tu cinh t i : Sii


kien khdi dau gay chan ddng dif luan


qud'c te va cd y nghia ldn ddi vdi phong



trao nam 2006 la tai Bolivia, dng


Morales, ufng cii vien ciia ding Phong


t r i o di len chu nghia xa hdi (MAS)


gianh thang ldi trong cudc b i u cii tdng


thd'ng cudi nam 2005 va len nam quyen


tuf d i u nam 2006. Ong trd thanh vi


tdng thd'ng ngifdi da dd d i u tien trong


lich sii 180 nam ddc lap ciia Cdng hda


Bolivia.Thang ldi ciia dng la t h i n g ldi


ciia nhan dan lao ddng da'u tranh ddi


quyen dan sinh, dan chu, chd'ng ngheo


ddi va ba't cdng trong xa hdi;



Thang ldi quan trong tie'p theo ciia


liic lufdng c i n h t i My Latinh la tai


Chile, ba Bachelet, ufng cii vien cua


d i n g Xa hdi thudc Lien minh trung ta


da gianh thang ldi trong cuoc bau cii


tdng thd'ng Chile vdng hai ngay 15/1


va trd t h a n h nut tdng thd'ng d i u tien


trong lich suf qud'c gia Nam My nay;



</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>(2002); tai Nicaragua, ngifdi diing dau </i>
d i n g M a t t r a n g i i i p h d n g d a n tdc
S a n d i n o (FSLN) dng O r t e g a d i e cii
tdng thd'ng ngay 5/11 va l i n h a m chufc
tdng thd'ng c h i n h thifc vao t h i n g 1
<i>n a m 2007; tcii Ecuador ufng cuf vien </i>
c a n h t i Correa t h u d c Lien m i n h D a t
nufdc gianh 70%o phie'u b i u va trd


t h a n h tdng thd'ng Ecuador ngay
<i>26/11; va tcti Venezuela, dng H. </i>
Chavez t i i dac cut n h i e m ky ba lien
tiep vdi t h i n g ldi v a n g ddi tai cudc
b a u cuf ngay 3/12.


N a m 2007, ciing la n a m cac d i n g
canh t i gianh t h e m t h a n g ldi d


<i>Guatemala, dng A. Colom, ufng cii vien </i>


ciia d i n g c i n h t i D o a n k e t Hy vong
Qud'c gia da gianh t h a n g ldi trong
vdng h a i cudc b a u cii tdng thd'ng vdi
52,77% phie'u b a u .


<i>N a m 2008, d Paragoay ufng cii vien </i>
cua Lien m i n h c a n h t i dng Ph. Lugo
da triing cuf tdng thd'ng gianh 4 1 %
phie'u b a u so vdi 3 1 % cua ufng cuf vien
d a n g B i o t h u c i m quyen tif hdn 60
n a m trifdc dd.


N a m 2009, cac d i n g c i n h t i My
L a t i n h tie'p tuc gianh t h i n g ldi tai El
Salvador - n h a bao Mauricio F u n e s ,
ufng cuf vien M a t t r a n G i i i phdng d a n
tdc F a r a b u n d o M a r t i - gianh t h a n g ldi
trong cudc b a n cii tdng thd'ng ngay 15
t h i n g 3, d i n h bai iing cuf vien canh


hutu Rodrigo Avila, ngifdi ciia Lien
m i n h D a n tdc cdng boa (ARENA), da
trd t h a n h mdt suf kien qud'c te, k h a n g
dinh sif tie'p tuc ciia xu t h e " t i hda" d
My L a t i n h .


Nhuf vay, chi t r o n g mdt thdi gian
n g i n (tif 1998 de'n nay) My L a t i n h da
cd 14 chinh phii c i n h t i dufdc t h a n h
lap - chiem hdn 1/3 sd' nufdc t r e n luc
dia chau My. Sii kien n a y l a m t h a y
ddi r a t ldn ddi vdi he thd'ng chinh tri
c i c nufdc - dd la viec c i c d i n g c i n h t i
len n a m quyen, dufng r a t h a n h lap


cbinh phii mdi va b a n b a n h nhieu
cbinh s i c h kinh te - xa hdi tie'n bd, bifdc
dau dat ke't q u i nha't dinh. Ddng thdi,
day la t h i n g ldi cd y nghia r a t quan
trong p h i n i n h niem tin va sii iing hd
ngay cang t a n g cua c i c t i n g ldp n h a n
dan ddi vdi difdng Idl ddc lap dan tdc,
dan chii va suf tie'n bd xa hdi ciia cac
d i n g c i n h t i My Latinh, ciing nhuf
d a n h da'u suf chuyen bie'n tich cufc va xu
the p h i t trien mdi cua k h u viic nay.


<i>b)Mgt so chinh sdch kinh te - xd hoi </i>
<i>vd ket qud biCdc ddu </i>



</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

4,5%o de'n 5,5%o. Lam phat giim tuf


8,3% trong nam 2008 xud'ng cdn 4,5%


trong nam 2009 do gii c i thi trifdng


qud'c te giam, nha't l i ddi vdi cic s i n


p h i m nguyen vat lieu, hang h o i thiet


yeu va tieu diing gia dinh. Nhd kich


thich p h i t trien kinh te v i day manh


cudc da'u tranh chd'ng ngheo ddi, ty le


ngufdi ngheo d My Latinh da giim tuf


44% nam 2002 xud'ng cdn 35,1% trong


nam 2008, ty le ngu'di cufc ngheo giim


cdn 12,7%, tif hdn 70 trieu ngifdi


xudng cdn 65 trieu ngifdi. Trong dd


Brazil, Chile, Ecuador la cic qud'c gia


dat difdc cic Muc tieu Thien nien ky


ve giim ty le ngifdi cufc nghee. Ty le


that nghiep trung binh c i khu vufc


dufdi 8%, xua't khau dat 715 ty USD


va dii trut ngoai te dat hdn 200 ty USD


- mufc cao nha't trong lich suf*^'. Tinh


hinh chinh tri cic nufdc dan dn dinh,


ddi sd'ng ngufdi dan dufdc cii thien


tifng bifdc. Dieu nay the hien:



<i>Triidc het Id Venezuela, chinh phii </i>


ciia Tdng thd'ng H. Chavez da thufc


hien hang loat c i i cich tie'n bd ve the


che, td chute trufng c i u dan y ve hien


phip, b i u qud'c hdi, thdng qua nhieu


dao luat cd ldi cho ngifdi lao ddng nhif



Luat danh c i , Luat thue, Luat thdng


tin va Luat dat dai. Dac biet, chinh


phii tie'n hanh qud'c hutu hda nganh


dau khi - nganh kinh te then chdt cila


qud'c gia bang cich, budc cic cdng ty


tuf nhan (trong nufdc va nifdc ngoai)


p h i i b i n it nha't 51% cd p h i n cho


cdng ty dau khi qud'c gia ciia Nha


nifdc. Ben canh dd, chinh phii thiic thi


nhieu cii cich xa hdi tien bd nhif: xda


nan mii chut trong nhan dan, xda ddi


giim ngheo, cii tao lai n h i d cho


ngifdi ngheo, nang cap ha t i n g cd sd,


xay diing them nhieu trifdng hoc mdi,


mien phi va cap nhieu s u i t hoc bdng


cho hoc sinh, sinh vien ngheo, day


manh viec thifc hien chifdng trinh y te



cdng ddng. Vdi viec thufc hien nhutng


chinh sich tren, trong tam nam Tdng


thd'ng H. Chavez cam quyen da thu


dufdc nhutng ke't qua d i n g khich le: ty


le ngheo ddi giam tif 48,6% xud'ng cdn


36%); ty le tang trufdng kinh te nam


2004 dat 18%, nam 2005-2006 dat 9%


- 10%, thu nhap thufc te ciia ngufdi lad


ddng da tang tdi 445%; ty le mu chut


trong dan sd'tuf 15 tudi trd len giam tuf


9,1% nam 1990 xud'ng 6% nam 2005'^'.


Thanh tiiu ndi bat nha't trong mifdi



nam qua cua chinh phu nhuf ciiu Phd


Tdng thd'ng Venezuela V. Rangel


k h i n g dinh: "La cufu h i n g trieu ngufdi


d i n khdi cudc sd'ng b i n han".



</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

hdi "khdng cd ngufdi ddi" cua chinh
phii Brazil da trd cap 325 t r i e u USD
h a n g t h i n g cho 45 t r i e u ngufdi t r o n g
tdng so 186 t r i e u d a n nufdc nay. Day
la chifdng t r i n h trd cap xa hdi ldn
nha't t h e gidi giiip h a n g t r i e u t r e em
ngheo cd dieu k i e n difdc de'n trifdng va
dufdc c h a m sdc y te '^'. Ngoai ra, chinh
p h u r a t chii t r o n g c h i n h s i c h p h a t
t r i e n k i n h te b e n vutng di ddi vdi dn
dinh xa hdi.


Khi t i i dac cuf n h i e m ky thuf h a i ,
Tdng thd'ng L u l a D a Silva c a m ke't: se
tiep tuc thufc h i e n mdt sd' c h i n h sach
ma t r o n g n h i e m ky thuf nha't da d a t
ke't q u i td't va c i n thiic day t a n g
cifdng d a u tuf h d n niia cho l i n h vufc xa
hdi, tao t h e m viec l a m , day m a n h
giao due, y te, b i o h i e m xa hdi, cat
g i i m t h u e di lien vdi k i e m soat l a m
phat, c i i c i c h h a n h c h i n h tao mdi
trifdng d i u tif h i p d a n , tich cufc
chd'ng t h a m n h i i n g . K h d n g l a u s a u
k h i b a t d a u n h i e m ky thuf h a i , Tdng


thd'ng L u l a D a Silva c u n g vdi Ndi c i c
ciia m i n h da dufa r a : "Chufdng t r i n h
thiic day t a n g trifdng", vdi h a n g Idat
cac bien p h i p n h a m g i i i quye't v a n
de n g a n k h d n g de t i n h t r a n g n e n
k i n h te t a n g trufdng q u i ndng. Ddng
thdi, C h i n h phii Brazil ciing t a n g d i u
tuf p h a t t r i e n h a t i n g giao t h d n g nhif
khdi phuc va p h a t t r i e n cac t u y e n
difdng bd va difdng s i t , g i i m t h u e ,
hien dai h o i n g a n h s i n x u i t n a n g
lufdng t r o n g nufdc n h a m t r i n h t i n h
t r a n g thie'u n a n g lufdng t r o n g s i n
xua't. N g u d n vd'n dii chi cho chufdng
t r i n h n a y k h o i n g 500 ty Real tufdng


<i>dxiOng k h o i n g 250 ty U S D t r o n g bd'n </i>


n a m . Vdi n h i i n g c h i n h s a c h t r e n , ty
le t a n g trifdng c u a B r a z i l k h a lien tuc
t r o n g nhutng n a m q u a : n a m 2006 la
2,8%; n a m 2007 - 4,5%; n a m 2008 -^
5,3%. Do cudc k h i i n g h o i n g k i n h te
toan c i u n e n dii b i o t a n g trifdng


k i n h te n a m 2009 cua Brazil chi cdn
2,7%, den n a m 2010 lai len 3,9%,
n a m 2011 len 4 , 1 % .


<i>Tai Argentina, Uruguay, Bolivia, </i>


<i>Nicaragua, Chile, cac chinh p h u canh </i>


t i dufdc t h a n h lap deu ddng loat b a n
h a n h va thiic hien nhutng chinh sach
c i i c i c h mdi dem lai ldi ich cho ngifdi
lao ddng, chii t r q n g muc tieu p h a t
t r i e n k i n h te ben vutng.


Vi du, t a i Bolivia, Tdng thd'ng
Morales thufc h i e n n h i e u c i i each
chinh tri, k i n h te q u a n trong n h a m
xda bd ngheo ddi, b a t cdng, xay diing
mot xa hdi d a n chu, cdng b a n g va tie'n
bd tie'p tuc da'u t r a n h b i o ve chii
quyen va quyen tii quye't d a n tdc nhif:
tie'n h a n h qud'c hutu hda n g a n h n a n g
lufdng, c i i each l u a t da't dai, td chifc
b i u cuf qud'c hdi lap hien n h a m soan
t h i o hien p h a p mdi, md rdng quyen
cho thd d a n (ngay 7/2/2009, Hien
p h a p mdi cua Bolivia difdc b a n h a n h ,
day la suf kien cd y n g h i a vi nd la b a n
hien p h i p d i u t i e n dufdc n h a n dan
t h d n g qua, t r o n g cudc trifng cau dan y
ngay 25/1/2009);


Tai N i c a r a g u a , C h i n h p h u cua
Tdng thd'ng D. Ortega, trd lai n i m
quyen s a u 16 n a m ( t h i n g 1/2007), da
t a p t r u n g thiic day cac chinh s i c h


p h i t t r i e n k i n h te n h a m xda bd ngheo
ddi, b a t b i n h d i n g xa hdi vi ty le
ngifdi ngheo chie'm 50% d a n so, do vay
cudc chie'n chd'ng ngheo ddi la qudc
s i c h Ifu tien h a n g d a u . T h a n g 5/2007,
Chinh p h u da p h i t ddng chufdng t r i n h
chd'ng ngheo ddi vdi sd' quy b a n d i u la
150 t r i e u USD, tie'n h i n h trong n a m
n a m , n h i m giiip k h o i n g 750.000 gia
d i n h khd k h a n d c i c v u n g ndng thdn
t h o i t khdi c i n h ngheo. Trong dd,
n h i e m vu xda n a n m u chut difdc dac
biet coi trong.


</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

vdi nhutng chinh sich kinh te - xa hdi


nhif tren, cho de'n nay cii dufdc ldn


nha't la ngifdi dan cim tha'y "difdc lam


ngifdi", ho cd quyen cdng dan de ciing


nhau hdp sufc xay diing va cii thien


cudc sd'ng ciia minh tren moi phifdng


dien. Chinh vi vay, ho san sang tham


gia vao cic cudc da'u tranh de b i o ve


t h i n h q u i cii cich ciia chinh phii va


tie'p tuc thiic day tie'n trinh dd.



Tuy nhien, trong thdi gian tdi cic ding


cinh t i cim quyen d My Latinh van cdn


gap nhieu khd khan va thich thifc:



1) Cic lien minh cam quyen d cac



nifdc gdm nhieu liic lifdng vdi cic


khuynh hifdng chinh tri k h i c nhau


nen chifa thiic sii ben vutng.



2) Nhutng van de dan tdc, dan sinh,


dan chii, dan quyen va khiing hoing


kinh te, xa hdi da tich tu qua nhieu


thap ky, khdng de dang giii quye't mdt


sdm mot chieu. Trong khi dd, nhu ciu


va ddi hdi ciia q u i n chiing n h i n dan la


biic thiet - dd la sifc ep rat ldn cho cac


ding canh t i dang cim quyen. Hdn


nufa, d nhiing mute do k h i c nhau, van


de ngheo ddi, t h i t nghiep, tham nhiing


va b i t binh dang van ludn tdn tai nhifc


nhdi tai nhieu nifdc - day la nguy cd


tiem tang ddi vdi suf dn dinh ciia cic


the che chinh tri vifa mdi thanh lap do


cac ding c i n h t i lanh dao.



3) Sif chd'ng ddi ciia cic liic lifdng


ddi lap cdn rat manh - dieu nay the


hien trifdc bet qua ty le phie'u b i u


(khoing tren difdi 40%) cho cic ifng


cii vien ddi lap trong cic cudc b i u cuf


tdng thd'ng d cic nifdc vifa qua. Mat


khic, cac d i n g canh ta gianh chinh


quyen deu thdng qua con difdng tuyen


cii dan chii, tuf do trong khudn khd


ciia che do dan chii tif s i n . Cic liic



lifdng canh hiiu, b i o thii, difdc sii hd


trd ciia My va cic the life ben ngoai


ciing se de d i n g sii dung cdng cu nay


de giinh lai chinh quyen neu cic



chinh phii c i n h t i khdng d i p ufng


difdc yeu cau ldi ich ciia dai da sd tang


ldp nhan dan. Dieu nay thufc te da xay


ra: treng cuoc bau cii nam 1989 tai


Nicaragua, chinh phii each mang da


khdng g i i n h difdc thang ldi; t h i n g


2/2002 tai Venezuela, dien ra cudc dio


chinh chd'ng Tdng thd'ng H. Chavez va


dng da bi bat giam; hay suf kien t h i n g


12/2007, Tdng thd'ng H. Chavez that


bai trong cudc trifng c i u dan y khi


thdng qua Hien phap siia ddi,... la


nhiing bai hoc thufc te dat gia. Dac biet,


trong cudc b i u cii tdng thd'ng tai Chile


t h i n g 1 nam 2009 vifa qua, ufng cii vien


ciia ding c i n h hutu ddi lap - mdt ty phii


theo phe bio thii - dng Sebastian


Pinera giinh dufdc 51,6% sd' phieu iing


hd trong vdng b i u cuf tdng thd'ng thif


hai dien ra ngay 17/1 va da gianh chie'n


thang, cham duft hai thap ky cim


quyen ciia phe trung ta. Cdn iing cii


vien thudc lien minh c i m quyen hien


nay ciia chinh phii Chile, dng Eduardo


Frei da phii thifa nhan that bai khi chi



gianh difdc 48,3 % sd'phieu iing hd. Vdi


ket q u i nay, dng Pinera da chinh thufc


tuyen the nham chiic va nam quyen


tdng thd'ng Chile vao ngay 11/3/2010,


thay the chinh quyen do ba Michelle


Bachelet dufng diu.



</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

vufc. Day cumg se la mdt trong nhutng
t h i c h thufc ldn ddi vdi chinh quyen
canh t i trong thdi gian tdi.


De vufdt q u a nhutng khd k h a n va
t h i c h thufc, trufdc he't, c i c d i n g c i n h
t i c i m q u y e n c i n tim r a nhiing
phifdng s i c h h i e u q u i t r o n g viec p h a t
t r i e n k i n h te - xa hdi, b i o d i m dn
dinh, cdng b a n g xa hdi, chd'ng ddi
ngheo, va t h u hiit sii iing hd cua c i c
t i n g Idp tie'n bd t r o n g xa hdi, ke c i
trong c i n h hutu, va c i c Iiic lufdng ddi
lap k h a c . Dac biet, dieu cd t i n h chat
q u a n t r o n g nha't la c a n h t i ndi day
can k h a c phuc t i n h t r a n g p h a n t i n ,
loai bd nhutng k h u y n h hifdng, nbiing
tif tifdng k h i c n h a u t r o n g chinh phii
lien m i n h cam quyen, hifdng tdi t h a n h
lap mot chinh d i n g thd'ng n h a t t h a t
sii vi ldi ich ciia t o a n dan, cd dii n a n g
liic t a p hdp liic lifdng va l a n h dao
phong trao, q u i n ly va p h a t t r i e n


k i n h te - xa hdi.


<i><b>3. M o t v a i dvt b a o t r i e n v o n g </b></i>


Sii xua't hien, p h a t t r i e n va len cam
quyen cua cac d i n g c i n h t i My
L a t i n h g i n day la mdt n h a n td' mdi,
k h d n g nhutng tao r a sii t h a y ddi bifdc
d a u cd y n g h i a t r o n g he thd'ng chinh
tri t a i cac nufdc nay, m a cdn gdp p h i n
thiic day xu t h e hda binh, hdp t i c va
p h a t t r i e n d k h u vufc va t r e n t h e gidi,
ddng thdi, l a m suy g i i m t h e "ddc tdn"
ciia My d ngay k h u vufc "san sau"
t r u y e n thd'ng.


Do liic lifdng t h a m gia r a t da dang,
vdi n h i e u k h u y n h hifdng va ldi ich
khac n h a u , cimg vdi suf chd'ng p h i
quye't liet tuf p h i a ddi lap trong va
n g o i i nifdc, viec giii vutng va p h i t h u y
nhiing t h a n h q u i da d a t difdc la
n h i e m vu he't sufc n a n g ne d a n g d a t r a
cho c i c c h i n h q u y e n c i n h t i My
L a t i n h . Vdi t i n h h i n h thufc te nhuf
t r e n , gidi n g h i e n ciiu cho r i n g , xu


hifdng cua c i c nufdc n a y n a m 2010 va
t r o n g thdi gian tdi se theo hai kich
b i n sau:



<i>ThU nhat, mdt sd' chinh phii canh </i>


t i tie'p tuc di theo con difdng "chu
nghia xa hdi t h e ky XXI", dai dien la
Venezuela, Bolivia, Ecuador - cac
chinh phii c a n h t i cap tien. Song,
thiic chat "chu n g h i a xa hdi t h e ky
XXI" d c i c nufdc n a y khdng gidng vdi
chu n g h i a xa hdi d Lien Xd va cac
nufdc Ddng Au trufdc day, m a nd xua't
p h i t tif thufc te cua My L a t i n h . "Chu
nghia xa hdi t h e ky XXI" d My L a t i n h ,
lay tif tifdng c h u n g h i a Mac Lenin l a m
n e n t i n g , ke't hdp vdi tif tifdng ciia
ngifdi a n h h i m g g i i i phdng Simon
Bolivar, tuf tufdng tie'n bd k h i c d k h u
vufc va tif tifdng n h a n dao Thien chua
giao lam n e n t i n g va kim chi n a m cho
moi h a n h ddng, vdi muc tieu hifdng
tdi sii binh dang, cdng b a n g xa hdi va
xda bd ngheo ddi; chd'ng lai sii can
thiep ciia tuf b i n dia phifdng va tif b i n
nifdc ngoai t r o n g nhutng van de k i n h
te q u a n t r o n g ciia qud'c gia (trong dd
tuf tifdng chd'ng My ve n h i e u van de
r a t gay gat); xay dufng n e n k i n h te tbi
trifdng m a n g m a u sac "xa hdi chu
nghia", t r o n g dd n h a nifdc giii vai trd
chu dao t r o n g n e n k i n h te nhieu


t h a n h p h a n (nha nufdc, tuf b i n nifdc
ngoai, hdp tac xa va d o a n h nghiep vifa
va nhd), chii t r o n g viec tai p h a n bd
t h u n h a p va phiic ldi xa hdi.


<i>Thit hai, mdt sd' chinh phii tiep tuc </i>


</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

khu vufc. Dai dien la Brazil, Uruguay,


Chile, Nicaragua va Argentina - cac


chinh phii c i n h t i dn hda. Song, thufc


chat cic chinh phii canh t i theo xu


hifdng nay van ap dung cic chinh


sich tii do mdi va ting hd tuf s i n qud'c


gia va khu vufc nhifng cd dieu chinh.



Theo nhan dinh chung, nam 2010


<i>va thdi gian tie'p theo, cdc chinh </i>


<i>quyen canh td My Latinh se bUdc vdo </i>


<i>giai doan ddy xdo dpng vd cd xu </i>



<i>hiidng suy ye'u, mac dii dang nam </i>


quyen tai 14 qud'c gia. Tinh hinh nay


x u i t hien d g i n nhif ta't c i cac nifdc cd


ding cinh t i nam quyen, cho du dd la


xu hifdng canh t i dn hda hay xu


hifdng canh t i ca'p tie'n. Vi du:



<i>Tai Chile, lien minh trung t i giiia </i>


ding xa hdi va Dan chu Thien chiia giio


da gap rat nhieu khd khan trong viec



thiic thi ddi mdi bd miy lanh dao; thufc


hien Chufdng trinh cii td he thd'ng giad


thdng cdng cdng tai Santiago khdng dufdc


sii ling hd ciia nhan dan; suf that vong


ciia gidi tre ddi vdi ding cim quyen ciing


nhif khdng the ldi keo difdc Ding Cdng


sin tham gia vao cudc chdi chinh tri da


lam suy ye'u ding cim quyen, trifdc suf


trdi day manh me ciia cinh hutu dn hda.


Dac biet, trong cudc b i u cii tdng thd'ng


thang 1/2010, dai dien ciia ding canh


hifu ddi lap da gianh chien thang trufdc


ifng cii vien canh t i v i bifdc len vii dai


chinh tri sau hai thap ky that bai lien


tiep - dd ciing la bai hoc dat gii cho liic


lifdng cinh t i Chile;



<i>Tqi Venezuela, dng Chavez da khdng </i>


gianh difdc thang ldi trong cudc trifng


ciu dan y siia ddi hien phap nam 2007,


tie'p den nam 2009, lan sdng p h i n ddi


difdng Idl cua d i n g cim quyen ngay


mdt tang, nha't la t i n g ldp trung lifu;



<i>Tqi Brazil, theo ke't q u i ciia trufng </i>


c i u dan y ve ufng cii vien tdng thdng


nam 2010, ngifdi dang gianh suf ung


ho la dng Jose Serra thudc d i n g Dan


chii xa hoi chii khdng p h i i iing cuf


vien ciia d i n g c i m quyen.




Nhuf vay, suf tdn tai va p h i t trien


ciia hai xu hufdng tren trong thdi gian


tdi v i n la mot trong nhutng "diem


ndng" ma duf luan trong va ngoai khu


viic tiep tuc quan t i m theo ddi •



<i>Tdi lieu tham khdo: </i>



1. Tap chi "Chau My Ngay nay" cac n a m tCf
2003-2009


2. Tap chi Cong san cac n a m tii 2006-2009
3. Hoc vien Chinh tri Quoc gia Ho Chi Minh,


Thong tin nhiing van de Ly l u a n cac so' nam
2006 .,:. , ,
4. Bao N h a n d a n t h a n g 12/2006 '''' ' '' ''
5. Robert J. Alexander, L a t i n American Politics


and Government, New York, 1995.


6. K e n n e t h F. J o h n s o n , Political Forces in Latin
America, New york 1968.


7. Xem:
;
;


; BBC.com; CNN.com;


REUTERS.com;


X T - ^ • '


<i>N e w s . v n a n e t . v n i , ;' . •' ':' </i>


<i>Chil thich: </i>

<i><b><sub>; n ,) n : f </sub></b></i>


1) So lieu trong bao cao chinh thiic ve tinh hinh
kinh te My L a t i n h - C a r i b b e a n ciia iiy ban
<i>Kinh te My L a t i n h - C a r i b b e a n ciia LHQ til </i>
1 9 9 6 - 2 0 0 7 .


2) Trao lUu canh t a d My L a t i n h hien nay va
"chii nghia xa hoi t h e ky XXI" 6 Venezuela,


trich theo


spx


</div>

<!--links-->
<a href=' /><a href=''> ; </a>
<a href=''>; </a>
<a href=''>;</a>
<a href=''> BBC.com;</a>
<a href=''> CNN.com; </a>
<a href=''>REUTERS.com; </a>
cải cách hệ thống ngân hàng một số nước châu Á sau khủng hoảng tài chính - tiền tệ
  • 16
  • 511
  • 1
  • ×