Đa hình thể nhiễm sắc và các biến dị trong loài

Đa hình thể nhiễm sắc và
các biến dị trong loài


Tính biến dị trong loài thể hiện ở sự thay
đổi về vị trí phân bố cũng như số lượng
của các vùng dị nhiễm sắc phổ biến ở tế
bào nhân chuẩn. Đặc tính này đã giúp ích
rất nhiều cho việc nghiên cứu các loài có
quan hệ gần nhau ở cả động vật và thực
vật. Hiện tượng này cũng không phải ít
gặp ở các loài thuộc chi Drosophila.
Rất nhiều công trình nghiên cứu về các
biến dị trong loài đã mô tả sự đa hình
của các vùng dị nhiễm sắc
(heterochromatin polymorphism) ở các
loài muỗi Anophelesđã giúp ích rất nhiều
trong việc nghiên cứu các loài đồng hình.
Anopheles dirusPeyton và Harrison
(dirusA) đã được Baimai và cộng sự phát
hiện có sự đa hình về thể nhiễm sắc giới
tính. Ba dạng (X1, X2, X3) và hai dạng
(Y1, Y2) được tác giả phân biệt dựa trên
mức độ khác nhau về kích thước và sự
phân bố của các vùng dị nhiễm sắc cũng
như số lượng của chúng trên thể nhiễm
sắc.

Một trường hợp nổi bật về đa hình các
biến dị thể nhiễm sắc giới tính trong loài

thể hiện ở An. dirus(loài B), Baimai và
cộng sự đã phát hiện được 9 dạng biến dị
thể nhiễm sắc giới tính, trong đó 5 dạng
biến dị thuộc thể nhiễm sắc X(X1-X5) và
4 dạng biến dị khác thuộc thể nhiễm sắc
Y(Y1-Y4). Phân tích đa hình của thể
nhiễm sắc Xtác giả đã chỉ ra dấu hiệu
khác nhau về vị trí tâm động để phân biệt
đối với thể nhiễm sắc X1 là tâm mút
(telocentric), X2, X3, X4 là tâm cận mút
(acrocentric) và X5 là tâm lệch
(submetacentric). Ba thể nhiễm sắc X2,
X3, X4 có thể phân biệt dựa trên mức độ
khác nhau về kích thước cũng như đặc
điểm vùng dị nhiễm sắc. Ngoài ra Baimai
còn cho thấy dạng dị hợp tử X1X2 ít phổ
biến trong quần thể tự nhiên khác với
dạng dị hợp tử X3X4 lại xuất hiện ở hầu
hết các gia đình muỗi được nghiên cứu.



Sự khác biệt kiểu nhân giữa loài
Anopheles minimus(A & C) và đ a hình
thể nhiễm sắc trong loài Bốn dạng thể
nhiễm sắc Ycũng được nhận biết trên cơ
sở các đặc tính tương tự như đối với thể
nhiễm sắc X. Dạng dị hợp tử X3Y4,
X4Y2 là dạng phổ biến nhất còn dạng
X3Y3 và X4Y4 lại rất hiếm tác giả chỉ

phát hiện 2 trường hợp trong tổng số 126
gia đình được phân tích.

Nhìn chung các biến dị thể nhiễm sắc
giới tính ở kiểu nhân của hai loài An.
dirusA và B biểu hiện ở quy mô rộng.
Các biến dị này theo xu hướng nhận
thêm khối dị nhiễm sắc (trường hợp X2,
X3, Y2 ở An. dirusA và X5, Y3, Y4 ở
An. dirusB) hoặc mất khối dị nhiễm
(trường hợp X1, X3, Y1 ở An. dirusB).
Thực tế đã cho thấy tiến hóa kiểu nhân
thông qua tái cấu trúc nhận thêm hoặc
mất đi khối dị nhiễm sắc là phổ biến cho
các loài muỗi ở Phương Đông. Kiểu biến
dị trong loài mà biểu hiện ở đa hình của
dị nhiễm sắc còn thấy ở các đối tượng
khác được các tác giả mô tả rất chi tiết.

Phức hợp loài An. gambiaelại có sự đặc
trưng về các đa hình dị nhiễm sắc ở thể
nhiễm sắc giới tính. Điểm nổi bật về sự