bài Nhìn về vốn văn hóa dân tộc - Trần Đình Hượu | Lớp 12, Ngữ văn - Ôn Luyện

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (10.45 MB, 53 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 12

Tiết 91, 92 - Đọc văn :

NHÌN VỀ VỐN VĂN HĨA DÂN TỘC

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

 Nắm được các luận điểm chủ yếu của bài viết và
quan điểm của tác giả về những ưu, nhược điểm
của văn hoá truyền thống Việt Nam.

 Nâng cao năng lực đọc hiểu văn bản khoa học,
và văn bản chính luận.

KẾT QUẢ CẦN ĐẠT
Tiết 91, 92

NHÌN VỀ VỐN VĂN HÓA DÂN TỘC

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

A. TIỂU DẪN

I. Tác giả

: Trần Đình Hượu
(1926-1995) (SGK)

- Quê : Võ Liệt,Thanh Chương, Nghệ
An.

- Ông chuyên nghiên cứu các vấn đề
lịch sử tư tưởng và văn học Việt
Nam trung cận đại.

- Các cơng trình chính : sgk

- Được tặng Giải thưởng Nhà nước về
khoa học và công nghệ năm

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4></div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

A. TIỂU DẪN

I. Tác giả

II. Văn bản

1. Vị trí :

Trích từ phần II, bài “Về vấn đề tìm đặc sắc

văn hóa dân tộc”, in trong cuốn “Đến hiện

đại từ truyền thống”

.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

 Là đặc điểm, phẩm chất riêng, độc đáo của nền văn
hóa một dân tộc.

 Là hiện tượng kết tinh, thành quả tổng hợp của quá
trình sáng tạo, tiếp xúc giữa cái vốn có của một

dân tộc và cái tiếp thu từ bên ngồi.

Bản sắc văn hóa là gì ?

2. Nhan đề :

- Nhan đề do người biên soạn đặt.
- Văn hóa

- Bản sắc văn hóa

Văn hóa là

gì ?

 Theo Từ điển tiếng Việt, văn hóa là “tổng thể nói

chung những giá trị vật chất và tinh thần do con 
người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử” (văn

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

2. Nhan đề :

- Nhan đề do người biên soạn đặt.

- Văn hóa

- Bản sắc văn hóa

→ Đánh giá, nhìn nhận sự giàu có hay nghèo nàn 
của văn hóa dân tộc.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Bao gồm những giá trị bền
vững, những tinh hoa được
vun đắp qua lịch sử nghìn
năm đấu tranh dựng nước và
giữ nước, tạo thành nét đặc
sắc của cộng đồng các dân
tộc Việt Nam, con người Việt
Nam.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9></div>
(10)<div class='page_container' data-page=10></div>
(11)<div class='page_container' data-page=11></div>
(12)<div class='page_container' data-page=12></div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

A. TIỂU DẪN

I. Tác giả

II. Văn bản

1. Vị trí :

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

 Văn bản nêu lên vấn đề gì ? Bố 
cục của văn bản ?

BỐ CỤC : 3 phần

I. Nêu vấn đề : “Trong lúc...với nó”

 một số nhận xét về vốn văn hóa dân tộc

II. Trình bày vấn đề : “Giữa các ...văn học”

 Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

III. Kết luận : “Con đường… có bản lĩnh”

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Nhận xét về cách mở đầu của văn 
bản ?

“Trong lúc chờ đợi kết luận khoa học của các ngành chuyên 
môn, chúng tôi xin đưa ra một số nhận xét về vài ba mặt

của cái vốn văn hóa dân tộc ; khơng phải cái hình thành 
vào thời kì định hình mà là cái ổn định dần, tồn tại cho đến 
trước thời cận - hiện đại. Chúng tơi khơng nghĩ đó là đặc 
sắc văn hóa dân tộc nhưng chắc chắn có liên quan gần gũi 
với nó.”

→ Cách mở bài ngắn gọn, gợi mở.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Sau phần đặt vấn đề, tác giả đã 
nhận định như thế nào về nền văn

hóa dân tộc ?

“Giữa các dân tộc, chúng ta khơng thể tự

hào là nền văn hóa của ta đồ sộ, có những

cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có

những đặc sắc nổi bật.”

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Nhận định đó nói lên điều gì ?

1. Những điểm “khơng đặc sắc” của văn hóa VN

- Nhận định :

Nền văn hóa của ta khơng đồ sộ, khơng có

những cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có

những đặc sắc nổi bật.

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

1. Những điểm “khơng đặc sắc” của văn hóa VN

Căn cứ vào đâu mà tác giả nhận 
định :

“Giữa các dân tộc, chúng ta khơng 
thể tự hào là nền văn hóa của ta đồ 
sộ, có những cống hiến lớn lao cho 
nhân loại, hay có những đặc sắc nổi

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

- Căn cứ :

+ So sánh với một số dân tộc khác

+ Các phương diện chủ yếu của đời sống tinh thần

và vật chất của Việt Nam

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

 Thần thoại không phong phú

 Tôn giáo, triết học không phát triển

 Khoa học, kĩ thuật, giả khoa học không phát triển

thành truyền thống

 Âm nhạc, hội hoạ, kiến trúc không phát triển đến

tuyệt kĩ

 Thơ ca : khơng có nhà thơ để lại nhiều tác phẩm,...

Chứng minh cho nhận định

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

 Thái độ khách quan, một cái nhìn cầu thị.
II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

1. Những điểm “khơng đặc sắc” của văn hóa VN

Phải chăng tác giả đã đánh mất 
“lòng tự hào dân tộc” khi viết

những điều trên ?

Khơng thể nói tác giả đánh mất “lịng tự hào dân

tộc” bởi vì tác giả thực sự biết trân trọng những đặc

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Việt Nam có những nét văn hóa đặc sắc.

Đó chính là bản sắc riêng của văn hóa dân tộc.

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Phải chăng văn hóa Việt Nam 
chỉ có những nét “không đặc

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

2. Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc 
được tác giả phân tích ở những

phương diện nào ?

- Về tôn giáo

- Về lối sống, quan niệm sống
- Về thẫm mỹ

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

- Về tôn giáo :

+ Ít tinh thần tơn giáo

“Coi trọng hiện thế trần tục hơn thế giới bên kia”, “nhưng cũng 
không bám lấy hiện thế, không quá sợ hãi cái chết” (“Sống gửi

thác về”)

+ Dung hịa các tơn giáo khác nhau để tạo nên sự hài hòa.

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Nội dung cơ bản của từng phương 
diện ?

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Tham khảo :

Người Tây Tạng thường quán chiếu về cái chết. Họ tin
là có thế giới khác sau khi chết. Họ không đau khổ khi
chết. Họ đối diện và dễ dàng chấp nhận mọi khó khăn ở
đời, kể cả cái chết, với một tâm hồn bình thản. “Ngày

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Người Tây phương ít có ý niệm về cái chết. Thậm chí
nói đến “chết” đối với họ là điều cấm kị. Họ đau khổ
nhiều bởi những được - mất, hơn - thua ở đời. Và cuối
cùng, họ sẽ phải đón nhận cái mà họ chưa bao giờ

chuẩn bị : Chết.

Ở đây không bàn về ý nghĩa của hai truyền thống. Chỉ đưa

ra để kết luận rằng : Người Việt có sự kết hợp hài hịa

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27></div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

2. Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc

- Về lối sống, quan niệm sống :

+ Ưa sự chừng mực, vừa phải, n phận

+ Trọng tình nghĩa nhưng khơng chú ý nhiều đến trí,
dũng, võ ; chuộng sự khơn khéo, khơng kì thị, thích
n ổn

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

 “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”

 “Ở sao cho vừa lịng người

Ở rộng người cười, ở hẹp người chê”

 “Lời nói chẳng mất tiền mua

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

2. Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

- Về thẫm mỹ :

“Cái đẹp vừa ý là xinh, là khéo,...”

+ Màu sắc : dịu dàng, thanh nhã

+ Quy mô : vừa khéo, vừa xinh, phải khoảng

 Việt Nam khơng có những cơng trình kiến trúc đồ sộ như 
Kim tự tháp, Vạn lí trường thành, Ăng-ko Vát,... ngược lại 
Chùa Một cột (chùa Diên Hựu) - một biểu tượng của văn 
hóa Việt Nam - có quy mơ rất nhỏ.

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30></div>
(31)<div class='page_container' data-page=31></div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

2. Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

- Về thẫm mỹ :

“Cái đẹp vừa ý là xinh, là khéo,...”

+ Màu sắc : dịu dàng, thanh nhã

+ Quy mô : vừa khéo, vừa xinh, phải khoảng

- Về sinh hoạt :

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

2. Bản sắc riêng của văn hóa dân tộc

- Về tôn giáo

- Về lối sống, quan niệm sống
- Về thẫm mỹ

- Về sinh hoạt

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

 Khẳng định : “người Việt Nam có nền văn hóa

của mình” : giàu tính nhân bản, tinh tế, hướng tới sự

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Sau khi nêu một loạt điểm “khơng 
đặc sắc” của văn hóa Việt Nam, tác

giả lại khẳng định : “người Việt 
Nam có nền văn hóa của mình”. Lập

luận như vậy có mâu thuẫn khơng ? 
Vì sao ?

Cách lập luận như vậy khơng hề mâu thuẫn, bởi :

 Nói “khơng đặc sắc” khơng có nghĩa là văn hóa Việt 
Nam khơng có gì mà thực ra người Việt Nam có nền

văn hóa riêng.

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Nguyên nhân tạo thành các đặc 
điểm của văn hóa Việt Nam ?

Tìm trong đoạn trích những câu 
mang tính chất cắt nghĩa nguyên

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

3. Nguyên nhân tạo thành các đặc điểm văn hóa ấy

- Khuynh hướng, hứng thú, sự ưa thích

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37></div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

3. Nguyên nhân tạo thành các đặc điểm văn hóa ấy

- Khuynh hướng, hứng thú, sự ưa thích

- Sự hạn chế của trình độ sản xuất, của đời sống xã hội.
- Ý thức lâu đời

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

3. Nguyên nhân tạo thành các đặc điểm văn hóa ấy

- Khuynh hướng, hứng thú, sự ưa thích

- Sự hạn chế của trình độ sản xuất, của đời sống xã hội.
- Ý thức lâu đời

- Kết quả của sự dung hợp

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

3. Nguyên nhân tạo thành các đặc điểm văn hóa ấy

- Khuynh hướng, hứng thú, sự ưa thích

- Sự hạn chế của trình độ sản xuất, của đời sống xã hội.
- Ý thức lâu đời

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

II. Đặc điểm của văn hóa Việt Nam

Bản sắc văn hóa Việt Nam : nhân bản, tính tế, hài 
hịa

 Được hình thành từ :

+ Thực tế địa lí, lịch sử, đời sống cộng đồng của 
người Việt.

+ Quá trình giao lưu, tiếp xúc, tiếp nhân và biến 
đổi các giá trị văn hóa.

A. TIỂU DẪN

• Củng cố :

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

Nét đẹp văn hóa gây ấn tượng nhất trong những 
ngày Tết Nguyên đán của Việt Nam : dựng cây nêu,

viết câu đối, tống cựu nghênh tân, đón giao thừa, xơng
đất, hái lộc đầu năm, du xuân, chúc tết, mừng tuổi...
Với hy vọng mọi sự xui xẻo của năm cũ sẽ qua đi,
một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng,
mạnh khỏe tiến bộ, thành đạt hơn năm cũ,...

BT2. Theo em, nét đẹp văn hóa gây ấn tượng nhất

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43></div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

Khơng tìm thấy ơng Đồ, 
mình viết chữ khơng đẹp,

hãy nhờ vi tính hỗ trợ

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

Mâm cúng tổ tiên cần giản 
dị, gọn gàng, sạch sẽ vì bày 
nhiều ra thì người đã mất 
cũng … không ăn được.

Mua bánh chưng thì cũng tiện 
nhưng tự gói thì vui hơn.

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

Hạnh phúc là đây

Pháo cấm rồi. Nhưng có thể dùng giấy 
cứng quấn thành hình viên pháo, xâu 
thành dây, treo chơi. Có đốt cũng … 
khơng nổ.

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

Nhang có rồi, khơng cần thắp nữa

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48></div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

Những tơn giáo nào có ảnh hưởng mạnh nhất đến văn 
hoá truyền thống của Việt Nam? Người Việt đã tiếp nhận 
tư tưởng của tôn giáo này theo hướng nào để tạo nên bản 
sắc văn hố dân tộc?

Tơn giáo trong đời sống văn hóa Việt Nam.

Thảo luận và trình bày

Nhóm 1 tìm hiểu về Phật giáo

Nhóm 2 tìm hiểu về Nho giáo

Nhóm 3 tìm hiểu về Đạo giáo

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

Đặc điểm chung:

Các tôn giáo qua lăng kính Việt Nam đều bị biến thành lối thờ cúng.

Phật giáo và Nho giáo ảnh hưởng mạnh nhất đến văn hố truyền thống
Việt Nam.

Thích Ca

Khổng Phu tử

Giesu

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

Người Việt thờ Phật

chủ yếu để cầu nguyện

hướng thiện

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

Nho giáo ảnh hưởng rộng nhưng đã dung hịa với các tơn giáo khác.

Tuy vậy, trong văn hóa Việt, Nho giáo khơng được tiếp nhận ở khía cạnh nghi
lễ tủn mủn, giáo điều khắc nghiệt.

(Đã từng cho rằng Nho, Phật, Đạo là “tam giáo đồng nguyên”)

Văn miếu – quốc tử giám, nơi được coi là
trường đại học đầu tiên của nước ta.

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

Đạo giáo không ảnh hưởng nhiều trong văn hóa nhưng tư tưởng Lão –
Trang thì ảnh hưởng nhiều đến lớp trí thức cao cấp, để lại dấu vết khá rõ
trong văn học.

Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ

Người khơn người đến chốn lao xao
Thu ăn măng trúc đông ăn giá

Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.
(Nguyễn Bỉnh Khiêm)

Cơn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.
Cơn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi đệm êm.
Trong ghềnh thông mọc như nêm,
Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.
Trong rừng có bóng trúc râm,

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.
Về đi sao chẳng sớm toan,

Nửa đời vướng bụi trần hoàn làm chi?

</div>