nhìn về vốn văn hóa dân tộc

Mục tiêu cần đạt:
1.Kiến thức:
Nắm được các luận điểm chủ yếu của bài viết và
quan điểm của tác giả về những ưu, nhược điểm
của văn hoá truyền thống Việt Nam.
2. Kĩ năng:
Nâng cao năng lực đọc hiểu văn bản khoa học, và
văn bản chính luận.
3. Thái độ:
Yêu quí, trân trọng, tự hào về nền văn hoá dân tộc.

I. Giới thiệu
.
Mục tiểu dẫn
SGK trình bày
những nội
dung cơ bản
nào?
1. Tác giả.
- ( 1926 – 1995)
- Quê: xã Võ Liệt – Thanh
Chương- Nghệ An.
- Là nhà nghiên cứu lịch
sử, văn học Việt Nam
trung cận đại
- Năm 2000, ông được
Nhà nước tặng giải thưởng
về khoa học công nghệ.

2. Các tác phẩm chính:
+ Văn học Việt Nam giai đoạn
giao thời 1900- 1930.
+ Nho giáo và văn học Việt Nam
trung cận đại
+ Đến hiện đại từ truyền thống
+ Các bài giảng về tư tưởng
phương đông
3. Vị trí đoạn trích:
Đoạn trích từ phần hai trong cuốn
“Đến hiện đại từ truyền thống”.

II. Đọc hiểu văn bản.
1. Đọc.
Chậm, kĩ,
đúng ngữ
điệu văn bản.
Khi đọc chú ý
hệ thống luận
điểm của văn
bản.
2. Tìm hiểu văn bản.
2.1. Khái niệm về vốn văn hoá.
- Theo từ điển tiếng việt: Văn hoá là
“ tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh
thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch
sử”( ta thường nói: văn hóa ẩm thực, văn hoá mặc,
văn hoá ứng xử, văn hoá đọc )

a. Đặc điểm cuả vốn văn hoá.
* Quan niệm sống, lí tưởng, cái đẹp.
Tác giả đã phân tích
đặc điểm của vốn văn
hoá dân tộc trên
những phương diện
cụ thể nào?
2.2. Hệ thống lập luận
-
Quan niệm sống:
+ Coi trọng hiện thế trần tục hơn thế giới bên kia.
+ Ý thức cá nhân và sở hữu không phát triển cao.
+ Mong ước: thái bình, an cư lạc nghiệp, đông
con nhiều cháu.

Thiết thực, yên phận thủ thường, không
mong gì cao xa, khác thường hơn người

- Quan niệm về lí tưởng sống:
+ Chuộng con người hiền lành,
tình nghĩa.
+ Không chuộng trí mà cũng
không chuộng dũng.
+ Tâm trí dân có bụt( cứu giúp),
có thần( uy linh bảo quốc hộ dân),
không có tiên( xa lạ)
+ Ca tụng sự khôn khéo(ăn cỗ đi
trước lội nước theo sau,biết thủ
thế, giữ mình , gỡ được tình thế

khó khăn). Những cái khác bản
thân: không dễ hoà hợp nhưng
cũng không cự tuyệt đến cùng.

-
Quan niệm về cái đẹp:
+ Không háo hức tráng lệ, huy hoàng
+ Không say mê huyền ảo, kì vĩ.
+ Chuộng màu sắc : dịu dàng, thanh nhã, ghét sặc
sỡ.
+ Qui mô: Chuộng vừa khéo, xinh, vừa phải.
+ Giao tiếp: Chuộng hợp tình, hợp lí.
+ Ăn mặc: Không chuộng sự cầu kì.
Hướng vào vẻ đẹp dịu dàng, thanh lich, duyên
dáng, qui mô vừa phải

Em có nhận xét
gì về con người
Việt Nam?

Người Việt Nam:
Chuộng
thiết thực
hơn mơ
mộng
Khi gặp khó
khăn, bất
trắc trong
cuộc sống
thì biết linh

hoạt, tìm
cách tháo
gỡ.
Trong cuộc
sống cộng
đồng, làm
ăn, giao tiếp
thường có
sự dung
hoà với
nhau
Gương mặt của văn hoá Việt Nam trong quá khứ

Những đặc điểm
nào có thể coi là
hạn chế của vốn
văn hoá dân
tộc?
Hạn chế: Quan niệm về lí tưởng(Không
có khát vọng và sáng tạo lớn trong
cuộc sống, không mong gì cao xa khác
thường, hơn người. Trí tuệ không được
đề cao.

Văn hoá nông nghiệp định cư, không có nhu
cầu lưu chuyển, trao đổi, không có kích thích
của đô thị. Tế bào của xã hội là nông nghiệp
nhỏ, đơn vị tổ chức xã hội là làng.Đó là văn
hoá người việt, văn hoá vốn có từ lâu đời
=> còn nhiều khó khăn và bất trắc trong cuộc

sống.

b. Những ảnh hưởng mạnh mẽ của
tôn giáo đến truyền thống văn hoá
Việt Nam.
Thảo luận nhóm: 5 phút, 4 nhóm.
Những tôn giáo nào có ảnh hưởng
mạnh nhất đến văn hoá truyền thống
của Việt Nam? Người Việt đã tiếp nhận
tư tưởng của tôn giáo này theo hướng
nào để tạo nên bản sắc văn hoá dân
tộc?

Tôn giáo
Nho
giáo
Phật
giáo
Đạo
giáo
Sàng lọc, tinh luyện để thành
bản sắc của dân tộc mình.
Giá
trị
văn
hóa
dân
tộc

Tìm ví dụ cụ thể

trong văn học để
làm sáng tỏ luận
điểm này
Khổng Tử
Nhân nghĩa của Khổng Tử:
Nhân: Lòng yêu thương đối với
muôn loài vạn vật.
Nghĩa: Cư xử với mọi người công
bình theo lẽ phải ->Nguyễn Trãi
Nhân nghĩa :
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
( Bình Ngô đại cáo)

Em hãy cho biết
con đường hình
thành bản sắc
văn hoá dân tộc
Việt Nam?
Con đường hình thành bản sắc văn
hoá dân tộc: Vốn vốn có + khả
năng chiếm lĩnh + khả năng đồng
hoá -> những giá trị văn hoá dân
tộc.

III. Luyện tập.
Bài 2,3 SGK tr 162
a. Theo anh chị, nét đẹp
văn hoá gây ấn tượng
nhất trong những ngày tết

nguyên đán của Việt Nam
là gì? Trình bày những
hiểu biết và quan điểm
của anh chị về vấn đề
này?
a. Tống cựu nghênh tân( tiễn năm cũ qua
đón năm mới đến): cuối năm quét dọn sạch
sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác
rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, đình
chùa, tắm giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới,
trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế, ấm chén
và mọi thứ thức ăn vật dụng.

Đi chùa lễ tết ngày
xuân
Du xuân
Pháo hoa ngày
tết
Ngày tết
của dân tộc
Việt Nam

[
Nhiều gia đình nhắc nhở, dặn dò con cháu từ
phút giao thừa trở đi không quấy khóc, không
nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi
bậy, không vứt rác viết vẽ bừa bãi. Cha mẹ, anh
chị cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối
với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dầu
lạ dầu quen.

Đối với bà con xóm giềng dù trong năm cũ có
điều gì không hay không phải, điều nặng tiếng
nhẹ hay xích mích gì đều xúy xoá hết. Dầu có
thực lòng hay không nhưng không để bụng,
cũng không ai nói khích bác hoặc bóng gió, ác ý
gì trong những ngày đầu năm. Dẫu mới gặp
nhau ít phút trước, nhưng sau phút giao thừa coi
như mới gặp, người ta chúc nhau những điều tốt
lành.

Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: ai cũng hy
vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng,
mạnh khỏe tiến bộ, thành đạt hơn năm cũ. Lộc tự nhiên
đến, đi hái lộc (chỉ là một cành non ở đình chùa, ở chốn
tôn nghiêm mang về nhà), tự mình xông nhà hoặc dặn
trước người "Nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà.
Bạn nào vinh dự được người khác mời đến xông thì
nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ xúi quẩy cả năm đối với
gia đình người ta và cả đối với bạn. Nhiều người không
tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè dặt, chưa dám
đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta
xảy ra chuyện gì không hay đổ tại mình "Nặng vía".
Tục xông nhà chỉ tính người đầu tiên đến nhà, từ người
thứ hai trở đi không tính.

Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước
hết con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. Ông bà cha
mẹ cùng chuẩn bị một ít tiền để mừng tuổi cho con
cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn

bè thân thích. Lời chúc có ca có kệ hẳn hoi nhưng
xem người ta thích nhất điều gì thì chúc điều đó, chúc
sức khoẻ là phổ biến nhất. xưng hô hợp với lứa tuổi
và quan hệ thân thuộc. Chúc Tết những người trong
năm cũ gặp rủi ro tai hoạ thì động viên nhau "Của đi
thay người", "Tai qua nạn khỏi", nghĩa là ngay trong
cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành.

Quanh năm làm ăn vất vả, ít có điều kiện qua
lại thăm hỏi nhau, nhân ngày Tết đến chúc
mừng nhau, gắn bó tình cảm thật là đặm đà ý
vị; hoặc điếu thuốc miếng trầu, hoặc chén trà
ly rượu, chẳng tốn kém là bao.
Cũng vào dịp đầu xuân, người có chức tước
khai ẩn, học trò sĩ phu khai bút, nhà nông khai
canh, thợ thủ công khai công, người buôn bán
mở hàng lấy ngày