Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật Bản tại dự án Cảng quốc tế Cái Mép Thị Vải

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (231.27 KB, 13 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của Đề tài:

ODA hay “hỗ trợ phát triển chính thức” là dịng vốn chảy đến các quốc
gia đang phát triển từ các nước hay các tổ chức đa phương. Trong quá trình
phát triển của ODA đã cho thấy sự tăng lên cả về quy mô cũng như tính hiệu
quả trong hoạt động chuyển giao và tiếp nhận ODA. Mục tiêu của ODA là để
đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Và với mục tiêu này thì ODA đóng vai trị to
lớn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở các nước đang và kém phát
triển, trong đó có Việt Nam.

Việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức ODA sẽ
đóng vai trị quan trọng, góp phần giúp Việt Nam nâng cao cơ sở hạ tầng, đạt
được tăng trưởng kinh tế, xoá đói giảm nghèo và cải thiện đời sống nhân dân.
Đề tài Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) 
Nhật Bản tại Dự án Cảng Quốc tế Cái Mép Thị Vải được lựa chọn nghiên

cứu nhằm góp phần thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA nói
chung và đối với nguồn vốn ODA của Nhật Bản cho Việt Nam nói riêng.
2. Mục tiêu của nghiên cứu

o Tìm hiểu về nguồn vốn ODA và vai trị của nguồn vốn ODA

o Phân tích về thực tế hoạt động giải ngân của nguồn vốn ODA cho
Dự án Phát triển Cảng Quốc tế Cái Mép Thị Vải

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu của Luận văn là nghiên cứu tại Dự án Phát triển
Cảng Quốc tế Cái Mép Thị Vải. Tuy nhiên luận văn này sẽ tập trung vào

nghiên cứu việc thực hiện các qui trình tài chính và giải ngân nguồn vốn
ODA tài trợ cho dự án; chứ không tập trung vào các vấn đề kỹ thuật về xây
dựng của Dự án.

Giới hạn của nghiên cứu là chỉ đề cập đến việc thực hiện nguồn vốn ODA
của Nhật Bản do Dự án nghiên cứu là dự án được tài trợ từ nguồn vốn ODA
của Nhật Bản.

4. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sẽ áp dụng phương pháp thực chứng kết hợp với các phương
pháp cụ thể như Phương pháp phân tích, Phương pháp tổng hợp, Phương pháp
so sánh... để phân tích thực tiễn của vấn đề nghiên cứu; xây dựng một hệ
thống chỉ tiêu đánh giá, và tiến hành kiểm chứng bằng thực tiễn; xác định
nguyên nhân và đề xuất các giải pháp.

5. Kết cấu của luận văn:

Ngoài phần mở đầu, kết luận và mục lục, kết cấu của luận văn được chia
làm 3 chương.

- Chương 1: Tổng quan về Hiệu quả sử dụng Nguồn vốn ODA

- Chương 2: Thực trạng tình hình thực hiện nguồn vốn ODA Nhật Bản
tại Dự án Phát triển Cảng Quốc tế Cái Mép - Thị Vải

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG 
NGUỒN VỐN ODA NHẬT BẢN

1.1 Tổng quan về nguồn vốn ODA

1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển của nguồn vốn ODA

a. Khái niệm và đặc điểm Nguồn vốn ODA

Theo chương trình phát triển của Liên Hợp Quốc: ODA là viện trợ khơng
hồn lại hoặc là cho vay ưu đãi của các tổ chức nước ngoài, với phần viện trợ
khơng hồn lại chiếm ít nhất 25% giá trị của khoản vốn vay.

b. Phân loại Nguồn vốn ODA

Các hình thức của ODA được chia làm 3 loại chính, trong mỗi loại lại được
chia thành nhiều loại nhỏ.

Phân loại theo phương thức hồn trả thì có: viện trợ khơng hồn lại; Viện trợ
có hồn lại (cịn gọi là tín dụng ưu đãi); ODA cho vay hỗn hợp.

Phân loại theo nguồn cung cấp thì có: ODA song phương và ODA đa phương
Phân loại theo mục tiêu sử dụng có: Hỗ trợ cán cân thanh toán; tín dụng
thương nghiệp; viện trợ chương trình; viện trợ dự án.

1.1.2 Mục tiêu và vai trò của nguồn vốn ODA

Mục tiêu thứ nhất là thúc đẩy tăng trưởng và giảm đói nghèo ở những

nước đang phát triển. Mục tiêu thứ hai là tăng cường lợi ích chiến lược và

chính trị ngắn hạn của các nước tài trợ. Tuy nhiên mục tiêu cuối cùng của

viện trợ vẫn là thúc đẩy tăng trưởng và giảm đói nghèo ở những nước đang

phát triển.

1.2 Nguồn vốn ODA Nhật Bản

1.2.1 Qui trình thực hiện nguồn vốn ODA Nhật Bản

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

1. Xu hướng tiêu dùng cho quốc phòng của các nước nhận hỗ trợ,

2. Xu hướng phát triển và sản xuất vũ phí hủy diệt hàng loạt và tên lửa
của các nước nhận hỗ trợ,

3. Mục tiêu xuất khẩu và nhập khẩu của những nước nhận hỗ trợ, và
4. Những nỗ lực của nước nhận hỗ trợ trong việc khuyến khích tính dân

chủ hóa và áp dụng nền kinh tế theo xu hướng thị trường; và tình hình
liên quan đến bảo vệ quyền con người và quyền tự do.

1.2.2 Vai trò của Nguồn vốn ODA Nhật Bản tại Việt Nam 
Các hình thức thực hiện vốn ODA của Chính Phủ Nhật Bản
 Hợp tác vốn vay

 Hợp tác viện trợ khơng hồn lại
 Hợp tác kỹ thuật

1.3 Hiệu quả sử dụng vốn ODA

1.3.1 Quan niệm về hiệu quả sử dụng vốn ODA

Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư và lợi ích của dự án khơng chỉ được đánh
giá dựa trên các giá trị vật chất cụ thể do dự án mang lại, mà còn được đánh

giá dựa trên các khía cạnh phi vật chất như nâng cao năng lực con người, lợi
ích dài lâu cho đất nước, hay tinh thần tự chủ và tính hồ hợp.

1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả nguồn vốn ODA

1.3.2.1 Các chỉ tiêu sử dụng trong đánh giá hiệu quả nguồn vốn ODA.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

với kế hoạch đã đề ra (effectiveness and impacts – hiệu quả và những tác động tích
cực) và những tác động tích cực của dự án trong tương lai (sustainability – tính bền
vững)

1.3.2.2 Nguồn số liệu đánh giá và nội dung đánh giá theo năm tiêu chí:
1.3.2.3 Phương pháp thực hiện đánh giá

Công tác đánh giá được thực hiện theo 3 bước.

Bước 1. Rà sốt tổng thể tình hình dự án (cụ thể là quá trình thực hiện dự 
án, và những thành tựu mà dự án đạt được đến thời điểm nghiên cứu)

Bước 2. Áp dụng mơ hình đánh giá hiệu quả sử dụng dự án theo 5 tiêu chí 
của tổ chức JICA Việt Nam để đánh giá Dự án và đưa ra các kết luận phân tích

Bước 3. Đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện tình hình thực hiện dự án 
ODA tại dự án

1.3.3 Các nhân tố tác động đến hiệu quả sử dụng vốn ODA

Trong quá trình khai thác và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ chính thức
(ODA), có một số nhân tố có thể tác động đến hiệu quả sử dụng vốn như sau:

Nhận thức của các cơ quan trực tiếp điều hành hay thụ hưởng
nguồn vốn ODA:

Công tác qui hoạch và sử dụng vốn ODA

Tính tự chủ của đơn vị thụ hưởng trong việc qui hoạch và sử
dụng vốn ODA:

Việc thực hiện nghiêm chỉnh các văn bản pháp qui, các thủ tục
về Quản lý và sử dụng ODA(đặc biệt là về thủ tục giải ngân, thủ tục xác
định và chuẩn bị dự án, thủ tục đấu thầu và mua sắm:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Các chính sách về tài chính trong nước (thuế, cơ chế cho vay lại,
các định mức chi phí về chuyên gia và ban quản lý dự án…)

Qui trình và trình độ nhân lực của đơn vị trực tiếp thụ hưởng
trong quản lý, theo dõi và đánh giá dự án thực hiện vốn ODA:.

Năng lực quản lý, thực hiện và tài chính của các đơn vị trực tiêp
tham gia sử dụng nguồn vốn (như nhà thầu, tư vấn, ban điều hành dự
án…): Những biến động từ môi trường kinh tế vĩ mơ trong q trình thực
hiện dự án

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN 
NGUỒN VỐN ODA NHẬT BẢN TẠI

DỰ ÁN PHÁT TRIỂN CẢNG QUỐC TẾ CÁI MÉP - THỊ VẢI

2.1 Giới thiệu khái quát về Dự án Phát triển Cảng Quốc tế Cái Mép - Thị Vải 
2.1.1 Tổng quan về Dự án Phát triển Cảng Quốc tế Cái Mép – Thị Vải

Cảng Quốc tế Cái Mép Thị Vải bao gồm hai khu Cảng: Cảng Tổng hợp
Quốc tế Thị Vải và Cảng Công ten nơ Quốc tế Cái Mép, 02 khu cảng trên đều
nằm trong cụm cảng Cái Mép Thị Vải là những cụm cảng lớn trong hệ thống
Cảng nước sâu Thị Vải – Vũng tàu.

2.1.2 Thành phần của Dự án

Dự án tiến hành tại khu vực Cái Mép - Thị Vải của Tỉnh Bà Rịa Vũng
Tàu, nằm trên sông Thị Vải ở Miền Nam - Việt Nam.

Thành phần của dự án xây dựng Cảng Quốc tế Cái Mép - Thị Vải (gọi
tắt là Dự án) được chia thành 5 gói hợp đồng trong đó có Gói Dịch vụ tư vấn
và các gói cơng trình và mua sắm hàng hóa. Chi tiết cụ thể như sau:

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

ii. Gói thầu số 1: Xây dựng cơng trình cảng và nhà xưởng cho cảng
Container Quốc tế Cái Mép

iii: Gói thầu số 2: Xây dựng cơng trình cảng và nhà xưởng cho Cảng
Tổng hợp Quốc tế Thị Vải

iv. Gói thầu số 3: Nạo vét luồng tàu và cung cấp, lắp đặt hệ thống an
toàn giao thơng.

v. Gói thầu số 4: Mua sắm thiết bị

vi. Gói thầu số 5: Xây dựng Đường Dẫn từ Quốc Lộ 51 đến khu vực
Cái Mép

2.2 Hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA Nhật Bản tại Dự án Cảng Quốc tế

Cái Mép – Thị Vải

- Tính phù hợp

- Tính hiệu quả của dự án
- Tác động của dự án
- Hiệu suất của dự án
- Tính bền vững của dự án

2.3 Nhận xét về hiệu quả sử dụng vốn ODA tại Dự án Phát triển Cảng 
Quốc tế Cái Mép Thị Vải

Một số nguyên nhân tác động đến mức độ hiệu quả của dự án được tóm tắt
như sau:

- Năng lực nhân sự của nhà thầu xây dựng, nhà khai thác cảng và duy tu
luồng; năng lực quản lý của các đối tác tham gia dự án còn yếu

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

- Kế hoạch phối kết hợp trong xây dựng và vận hành cảng của các cảng
trong cụm cảng chưa tốt;

- Chính sách và thực thi giải phóng mặt bằng cịn chậm do sự thay đổi
trong chính sách đền bù giải phóng mặt bằng của Nhà nước; và sự khơng nhất
quán, nghiêm túc của người dân trong quá trình thực hiện yêu cầu giải phóng
mặt bằng.

- Tác động của thị trường đơn giá xây dựng và nguyên vật liệu trong
nước do lạm phát cao đã khiến cho các nhà thầu và tư vấn gặp khó khăn trong
việc thực hiện các gói thầu;

- Qui trình xét duyệt khối lượng, và duyệt thanh toán phức tạp, qua nhiều
khâu, dẫn đến thời gian từ yêu cầu thanh toán đến thời điểm thanh tốn
thường khá dài, gây khó khăn về lập kế hoạch và điều phối tài chính của Tư
vấn và nhà thầu tham gia dự án

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

CHƯƠNG III GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG NGUỒN 
VỐN ODA NHẬT BẢN TẠI DỰ ÁN PHÁT TRIỂN CẢNG QUỐC TẾ

CÁI MÉP - THỊ VẢI

3.1 Định hướng đầu tư của Dự án Phát triển Cảng Quốc Tế Cái Mép Thị 
Vải

Dự án phát triển cảng quốc tế Cái Mép- Thị Vải thuộc khu vực tỉnh Bà
Rịa- Vũng Tàu là một trong những dự án lớn và đặc biệt quan trọng đối với
việc phát triển kinh tế- xã hội các tỉnh phía Nam. Mục tiêu chính của dự án là
góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế Miền Nam - Việt Nam với việc xây
dựng cảng Container lớn và cảng Tổng hợp tại khu vực Cái Mép-Thị Vải
nhằm tăng khả năng xuất nhập khẩu hàng hóa ở khu vực Miền Nam - Việt
Nam.

3.2 Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA Nhật 
bản tại dự án Cảng Quốc Tế Cái Mép - Thị Vải

3.2.1 Về quy trình xét duyệt và nghiệm thu tiến độ

- Phân định rõ quyền và trách nhiệm của cá nhân, của tổ chức trong
từng khâu như chủ đầu tư, chủ dự án, tư vấn, thiết kế, nhà thầu, giám định,
thẩm định, nghiệm thu, cấp phát, giải ngân, thanh toán, quyết toán và quản lý
cơng trình sau đầu tư.

- Cần phối hợp với các ban ngành trong việc kiểm tra các cơ sở xác
định định giá dự toán tránh trường hợp đơn giá của nhà thầu cao hơn nhiều so
với đơn giá quy định của Nhà nước.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

3.2.2 Về quy trình giải ngân: Do đó, Trước hết, cần tiếp tục cải tiến cơ

chế xét duyệt, thẩm định dự án theo hướng nâng cao hơn nữa quyền tự chịu
trách nhiệm của chủ đầu tư và hài hoà thủ tục xét duyệt giữa Việt Nam và nhà
tài trợ.

3.2.3 Về giải phóng mặt bằng

Cơng tác đền bù cần thiết phải:

+ cần có quy định cụ thể về trách nhiệm của Uỷ ban Nhân dân cấp tỉnh,
Thành phố trong việc chuẩn bị quỹ đất, quỹ nhà tái định cư dự trữ để phục vụ
công tác giải phóng mặt bằng

+ Nhà nước cho áp dụng cơ chế chỉ định thầu đối với việc lực chọn nhà
thầu thiết kế, thi công xây dựng khu tái định cư nhằm đảm bảo tiến độ bàn
giao mặt bằng thực hiện dự án.

+ Cần quy định chính sách hỗ trợ, đền bù phù hợp đối với các hộ dân bị
giải tỏa trắng, đặc biệt trong các khu dân cư, đô thị. Bổ sung quy định, chính
sách điều chỉnh đối với các hộ dân được hưởng lợi ích gia tăng gía trị địa tơ
khi thực hiện dự án.

3.2.4 Về năng lực quản lý

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới cơ chế, chính sách đầu
tư, trước mắt tập trung triển khai có hiệu quả Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu,
Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán... Thực
hiện nghiêm các quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đất đai, Luật
Xây dựng và sử dụng vốn đầu tư xây dựng, vốn ODA, vốn tín dụng nhà nước
và các nguồn vốn công trái, trái phiếu...

3.2.5Về nhân sự

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Thứ hai, cần nâng cao chất lượng và công tác quản lý các dự án ODA,
trong đó, việc nâng cao năng lực của các ban quản lý dự án đóng vai trị quan
trọng.

3.2.6 Về khả năng tài chính

Để hỗ trợ tích cực về mặt tài chính cho các nhà thầu nhằm đẩy nhanh
tiến độ thực hiện dự án, ngoài việc cấp tạm ứng và thanh tốn nhanh chóng
các khối lượng hồn thành thì cần áp dụng một số những biện pháp sau:

- Hỗ trợ thêm phần tạm ứng cho Nhà thầu

- Cho phép nhà thầu chia nhỏ hạng mục để tiến hành thanh toán nhanh.
3.2.7 Kiến nghị đối với Cơ quan hữu quan:

3.2.7.1 Kiến nghị với Bộ Giao Thông Vận Tải

- Xây dựng mơ hình quản lý dự án ODA một cách có hiệu quả hơn bằng
cách đi đôi với phân cấp mạnh từ Bộ xuống các Cục, tăng cường năng
lực tiếp nhận và quản lý ODA của các địa phương và các Cục chuyên
ngành.

- xem xét tăng định mức dự tốn các khoản chi phí cho phù hợp với nhà
tài trợ.

- Cần tiếp tục cải tiến cơ chế xét duyệt, thẩm định dự án theo hướng nâng
cao hơn nữa quyền tự chịu trách nhiệm của chủ đầu tư và hài hoà thủ
tục xét duyệt giữa Việt nam và nhà tài trợ.

- Tăng cường kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất các dự án ODA,
nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước, gồm: nâng cao
năng lực toàn diện, kiến thức và kỹ năng chuẩn bị, quản lý dự án; đấu
thầu, hợp đồng, rủi ro, tài chính; tiêu chuẩn hố các chức danh chủ chốt
tham gia quản lý dự án...

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

- Giải pháp hàng đầu là các bộ, ngành và địa phương phải quán triệt,
thực hiện đầy đủ những quy định về quản lý, sử dụng vốn ODA, phối
hợp chặt chẽ với Tổ công tác ODA của Chính phủ để tháo gỡ những
vướng mắc.

- Xem xét cải tiến cơ chế bố trí vốn đối ứng phù hợp và linh hoạt với
hoàn cảnh thực tế, tạo thuận lợi hơn trong việc tiếp nhận, thực thi của
các cấp, đơn vị liên quan.

- Tổ chức những khóa đào tạo nâng cao năng lực cán bộ cơ quan quản lý
ODA ở các cấp theo hướng chuyên nghiệp, phù hợp thông lệ quốc tế…

3.2.7.3 Kiến nghị Bộ Tài chính

Đề nghị Bộ tài chính đơn giản hoá các thủ tục, cũng như hướng dẫn cụ thể
cho các nhà thầu. Đồng thời, có các văn bản chỉ đạo cho các Cục thuế địa

phương để thuận lợi cho công tác nộp thuế.

3.2.7.4 Các kiến nghị khác

- Hoàn thiện khung pháp lý nhằm tăng cường quản lý huy động và sử

dụng vốn vay nước ngồi.

- Cải thiện mơi trường đầu tư, kinh doanh, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng, 
nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh và tính bền vững của nền
kinh tế.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

KẾT LUẬN

Với mục đích nghiên cứu đề ra trong phần mở đầu là làm sao để đầu tư
dự án có hiệu quả cho nền kinh tế, tiết kiệm chi phí và đảm bảo mục tiêu đề ra
của dự án, Luận văn “ Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức (ODA) Nhật Bản tại Dự án Cảng Quốc Tế Cái Mép Thị Vải” đã
giải quyết được các vấn đề sau:

- Hệ thống hoá những vấn đề mang tính lý luận trong việc quản lý và sử
dụng nguồn vốn ODA; Đưa ra được hệ thống các phương pháp và chỉ tiêu
đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức ODA
cho Dự án.

- Nêu tổng quan và thực trạng của Dự án Phát triển Quốc Tế Cảng Cái Mép
Thị Vải; phân tích thực trạng hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA Nhật Bản
tại dự án Cảng Quốc tế Cái Mép Thị Vải dựa trên 5 chỉ tiêu đánh giá: tính
liên quan, hiệu suất, hiệu quả, tác động tích và tính bền vững.

</div>

Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật Bản tại dự án Cảng quốc tế Cái Mép Thị Vải

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về