Bình Luận Khoa Học Và Định Hướng Giải Quyết Một Số Vụ Tranh Chấp Môi Trường Điển Hình

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (16.66 MB, 242 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

VIỆN KHOA

HỌC PHÁP

LÝ

GS.TS. LÊ HỒNG HẠNH ■

TS.

vù

THU

HẠNH

(Chủ biên)

BINH LUẬN KHOA HQC

VÀ ĐỊNH HƯỚNG GlẢl QUYẾT

MỘT SỐ VỤ TRANH CHÂP

MÔI TRƯỜNG ĐIỂN HÌNH

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

C H Ủ B I Ê N

1. GS. TS. Lê Hồng H ạnh - Viện trưởng Viện Khon học

pháp lý, Bộ Tư pháp.

2. TS. V ũ T h u H ạnh - Phó chủ nhiệm Khoa Pháp hiột

kinh tế, Trường đại học Luật Hà Nội.

T Ậ P T H Ể T Á C G I Ả

3. TS. Nguyễn V ă n Phưdng - Trưởng bộ môn Luật niôi

trường, Trường đại học Lu ật Hà Nội.

4. TS. V ũ T h ị Duyên Thủy - Phó trưởng bộ môn Lu ật

môi trường, Trường đại học Luật Hà Nội.

5. ThS. Lưu Ngọc Tô" Tâm - Giảng viên bộ mơn ]j\iật

mơi trưịng, Trvíờng đại học Luật Hà Nội.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

CÁC TỪ V IỂT T Ắ T

lỉVMT

DTM

DMC

TNHH

Bảo vệ môi trường

Đánh giá tác động môi trường

Đánh giá môi trường chiến lược

Trách nhiôm hữu han

TNMT

Tài nguyên và Môi trường

UBND

u ỷ ban nhân dân

ƯBND TP.HCM Uỷ ban nhân dân thành phơ" Hồ Chí Minh

13TNMT

TCMT

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4></div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

LỜI NÓI ĐẨU

Cùng với quá trình phát triến kinh tế - xã hội, điều

kiện sơng của con ngưịi đang ngày càng đưỢc cải thiện.

Song hành vối quá trình đó, nhu cầu hưởng thụ chất lượng

môi trường sông, nhu cẩu khai thác tài nguyên thiên nhiên

chỏng lại những giá trị hữu hạn của chúng cũng gia tăng

n h an h chóng. Thực tế đó làm nảy sinh ngày một nhiều hơn

tr a n h châp giữa các tô chức, cá nhân trong xã hội để giành

được nhiều nhất những giá trị vơ"n có của mơi trường.

Tran h chấp môi trường là một dạng xung đột xã hội liên

quan đến hoạt động quản lý, sử dụng tài nguyên và B V M T .

So vối các nước trên thế giới và trong khu vực, các tranh

cliấp môi trường ở Việt Nam xuát hiện muộn hơn, song đang

gia tăng một cách nhanh chóng cùng với sự phát triển kinh

tó và những cải thiện trong nhận thức về BVMT của cộng

đồng dân cư. Trong bơi cảnh đó, việc giải quyết một cách

nhanh chóng, kịp thòi các tranh châp môi trường nảy sinh

đưực đặt ra như một yêu cầu bức thiết. Tuy vậy, hệ thông các

quy phạm pháp luật hiện hành về vấn đề này

ở

Việt Nam lại

còn khá nhiều tồn tại nên đã gây khơng ít khó khăn cho các

C(í quan giải quyết tranh chấp, làm phương hại đến quyền và

l(fi ích hỢp pháp vể mơi trường của các tổ chức, cá nhân, ảnh

hưting không lôi dếii trộL lự xã hội trong thòi gian quạ.

Với mong mn góp thêm những cách nhìn đa diện về

các tr a n h chấp môi trường đã và sẽ nảy sinh ở Việt Nam, từ

dó đi đến những đánh giá khoa học và những giải pháp cho

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

việc hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực này, tạ p

thể tác giả đã dày công nghiên cứu và trân trọng giối thiệu

đến độc giả cuôri sách:

‘'Binh luận khoa học và định hướng

giải quyết một sô' vụ tranh chấp môi trường điển hình".

Cn sách đã xây dựng các tình hng giả định trêii cơ

sở tống hỢp những thông tin về một sô" vụ tranh chấ]) môi

trường điển hình và thực tiễn giải quyết các tran h chấp dó

ở Việt Nam trong thời gian qua. Cuôn sách sẽ mở ra cơ hội

cho việc tiếp cận với những bình luận nhiều chiều về nhủng

vấn đề nảy sinh xung quanh các tranh chấp môi trường, về

thực tiễn giải quyết tranh châp để đi đến những giải phap

làm hạn chế các tranh chấp nảy sinh cũng như tìm ra một

phương thức giải quyết tranh chấp một cách hỢp lý nhất.

Ngồi ra, cn sách còn cung câ"p hai nội dung qvian

trọng khác:

Một là,

một sô" kinh nghiệm quốc tê về giải

quyết tranh chấp môi trường và khả năng, điều kiện vận

dụng tại Việt Nam;

Hai là,

một sô văn bản quy phạm pháp

luật hiện hành có nội dung liên quan trực tiếp đôn giải

quyết tran h chấp môi trường.

Đây là một lĩnh vực khá mới mẻ, hiện đang có nhiều

cách tiếp cận và quan điểm khác nhau. Lần đầu tiên ra

mắt bạn đọc, chắc chắn cuôn sách không thô trán h khỏi

một

B ố

thiếu sót. Tập thể tác giả và Nhà xuất bản Tư pháp

rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của bạn đọc đê

lần xuât bản sau cuôn sách dưỢc hoàn chỉnh hơn.

Hà Nội, tháng 8/2010

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Phần I

CÁC TÌNH HUỐNG

cụ

THE

VỀ TRANH CHẤP MÔI TRƯỜNG TẠI VIỆT NAM

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8></div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

N h ó m I

T R A N H C H Ấ P Đ Ò I B ồ l T H ự Ờ N G T H I Ệ T H Ạ I

D O H À N H V I L À M ò N H I Ế M / S Ư Y

t h o á i

M Ô I T R Ư Ờ N G G Â Y N Ê N

TÌN H H U Ố N G TH Ứ N H Ấ T

I. MƠ TẢ TÌNH HUỐNG

Hoa Hạ là Công ty TNHH"’ do ông Trần Văn Ban làm

Giám đơc, có chức năng sản xuất phân hoá học với cơng

sít lõ.000 tấn sản phẩm/năm và sản xuất thuôc bảo vệ

tliực vật công suât 1.000 tấn sản phâm/năm. Vào khoảng

cưôl tháng 3/2010, mâu thuẫn dã nảy sinh từ việc Công ty

đô nguyên vật liệu tràn sang phần đất vườn liền kề của gia

đinh ông Lâm c ả n h Can làm chết 400 cây siía giơVig (giá

trị thiệt hại khoảng õ.000.000 đồng). Trong lúc lời qua

tiêng lại, do bị công nhân của Công ty có lời lẽ lăng mạ, ơng

Lâm Cảnh Can đã đập vỡ toàn bộ sơ ngun vật liệu đó (trị

giá khoảng 10.000.000 đồng). Xà beng của ông Can đâm

phải đường ông dẫn nước thải (bằng nhựa cứng) của Phân

xườiig sản

xUcất

phân hố chất của cơng ty Hoa Hạ chạy dọc

ran h giới của Công ty này và nhà ông. Đây là đường ơng

dân nước dón khu xủ lý nước thai

Lập

trung của Công ty

dược chôn nửa chìm nửa nổi và nằm dưới đông nguyên vật

Tôn ngưịi và cơng Lv trong tình huông này đều là giả dịnh, không

ám chỉ những người và cơng tv có cùng tên.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

liệu để tràn qua vưịn ơng Can. Nước thải từ ông dẫn bị Jập

vỡ đã chảy qua vườn rau và ao nuôi ba ba của gia đình liồn

kề là ông Trần Đức Đàn. Cũng trong đêm đó, ơng dẫn nước

thải còn lại của Phân xưởng sản xuất thuôc bảo vệ thực vật

của Công ty Hoa Hạ cũng bị vỡ. Nvíớc thải của hai pliân

xưởng đã hoà trộn và tiếp tục chảy qua vườn rau và ao nuôi

ba ba của ông Trần Đức Đàn. Nước thải chưa qua xử lý l<àm

ô nhiễm nghiêm trọng ngiiồn nước và làm chơt tồn bộ sô ba

ba của ông Trần Đức Đàn. Tông thiệt hại ước tính khống

350.000.000 đồng (gồm 250.000.000 đồng do ba ba cliết,

50.000.000 để khắc phục, cải tạo lại ao ni ba ba, 15.000.000

đồng do vatịn rau bị hỏng. Thiệt hại do phải cải tạo lại đất ciê

có thế trồng rau ước tính khoảng 35.000.000 đồng), ồ n g Trổn

Đức Đàn yêu cầu ông Trần Văn Ban bồi thường những tlúệt

hại trên, song ông Trần Văn Ban từ chối vì cho rằng Cơng ty

của ơng khơng phải là ngiíịi gây nên thiệt h<ại cho ông Trấn

Đức Đàn. Vụ việc được đưa tới UBND xã E. Vì thấy tính chất

phức tạp nên UBND xã đã chuyển vụ việc lên UBND tỉnh H

để giải

quyết.

UBND

tỉnh

I-I

giao cho

sở TNMT

thành

lộp

đoàn thanh tra đế xác minh vụ việc trên. Đoàn thanh tra dã

lập biên bản xác định các dấu hiệvi vi phạm saii:

- Công ty THHPI Hoa Hạ đã đố vật liệu không đúng

chỗ, gây cảii trỏ cho việc sử dụng dấl của ông' Lâm

c ả n h

Can và gây thiệt hại về tài sản của ông Lâm c ả n h Can.

- Ông Lâm

c ả n h

Can chỉ đâm thủng ông dẫn nước thái

của Phân xưởng sản xuất phân hóa học, cịn đường ống (lẫn

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

nước thải của Phân xưởng sản xnáì thc bảo vệ thực vật

ti.ỉ vỡ do Cơng ty đã tận dụng đưịng ông cũ, không đảm bảo

an toàn. Đồng thời, qua đo đạc. kiỏm tra chât lượng nước

tliải, đoàn thanh tra phát hiện rằng Công ty Hoa Hạ đã vi

phạm các quy định vê xả nước thai. Nước thải có chứa một

sổ

hoá chât độc hại như Amoni, Klorua, Asen, Fenol,

photpho. Hàm lượng các chât gây ô nhiễm khác vượt 3 đến

4 lầii Quy chuẩn kỹ thuật cho phép, lưu lượng xả thải

2.000mVngày. Lượng nước thái này dã làm ô nhiễm nặng

bãi đất trơng phía sau khu xử lý nước thải tập trung"’.

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

1. Các vấn đề pháp lý phát sinh từ vụ việc và căn cứ xử lý

Dạng tran h chấp nàv được xem phổ biến nhất trong

lĩnli vực môi trường - Tranh chấp liên quan đên trách

nhiệm bồi thưòng thiệt hại do làm ô nhiễm/suy thối mơi

trưịiig. Từ phương diện lý luận, có thể nhận biết tranh

châ’p qua một sô dấu hiệu cơ bản sau:

Một là,

tran h chấp phát sinh từ hành vi vi phạm pháp

luật môi trường của cá nhân, pháị) nhân hoặc các chủ thê

Phăn I. Các tình huốnịỉ cụ thế về Iranh cháp mỏi trưòng tại Việt Nam

( 1 )

Xom X â y d ự n g và giải quyết các tỉnh hunng tổng hỢp ưề xử lý vi

p h ạ m p h á p luật môi trường và giải quyê'f tranh chấp môi trường.

B:'ii t ạp lỏn học kì. T r a n Vá n Chính. (JT

y\.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

khác hoặc/và từ các sự cố kỹ thuật làm ô nhiễm môi trường

gây thiệt hại;

Hai là,

tranh chấp thường

nảy

sinh

từ việc đòi bồi

thường hai loại thiệt hại: i) Thiệt hại về tính mạng, sức

khoẻ và tài sản của tổ chức, cá nhân do ô nhiễm môi t n ừ n g

gây nên; ii) Thiệt hại về môi trường (loại thiệt hại Iiùy

thường được tính thơng qua các khoản chi phí đổ làm sạiíh

mơi trường, khơi phục lại tình trạng ban đầu của các thàiih

phần môi trường bị ô nhiễm);

Ba là,

tranh

chấp thiíờng nảy sinh giữa các tổ chức, hộ

gia đình, cá nhân có các hoạt động sản xuất, kinh doanh,

sinh hoạt liền kề. Đôi với những trường hỢp gây ô nhiêm

trên diện rộng, phạm vi chủ thể tham gia tra n h chấ]) sẽ

rộng hơn. Cộng đồng dân cư cũng thường là một bên của

tranh chấp - bên bị thiệt hại đòi bồi thường. Tuy nhiên,

pháp luật hiện hành chưa xem đây là một chủ thể của

tranh chấp môi trường;

Bốn là,

yêu cầu giải quyết tranh chấp thường đưỢc (hfa

tới chính quyền địa phương (UBND các cấp). Phương thức

và thủ tục giải quvết tra n h chấp tại toà án chưa được áp

dụng rộng rãi đôi với những loại việc này.

Trong vụ việc trêii, có mộL sỏ mỏi quan hộ pháị) lý náy

sinh cần đvíỢc xem xét giải quyết; Cụ thể là:

i)

Quan hệ giữa Công ty TNHH Hoa Hạ với ông Lâm

Cảnh Can phát sinh từ sự kiện Công ty này đã đô vật. liệu

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

xây dựng không đúng chỗ, gáy tliiẹt hại về tài sản cho ông

Lúm Cảnh Can là õ triệu đồn^^

ii) Quan hộ giữa ông Lâm Canli Can và Công ty TNHH

Hoa Mạ phát sinh từ việc ông Lâm Canh Can phá võ tồn

bộ sơ ngvin vật liệu của Công ty với giá trị thiệt hại

khoảng 10.000.000 đồng và vô ý dâm thủng đường

ống

dẫn

niíớc thải của Công ty;

iii) Quan hệ giữa ông Lâm Cánh Can và ông Trần Đức

Đàn ])hát sinh từ việc ông Lâm Cánh Can làm ô nhiễm mơi

tníờng gây thiệt hại vê tài sán cho ông Trần Đức Đàn;

iv) Quan hệ giữa Công ty TXHIl Hoa Hạ và ông Trần

Đức Dàn do đưịng ơng dẫn nước thái của Phân xưởng sản

xuất thuôc bảo vệ thực vật của Công ty TNHH Hoa Hạ bị

võ, gây ô nhiễm môi trường dẫn dên thiệt mà ông Trần

Đức Đàn gánh chịu.

v) Quan hộ giữa

ƯBND

xã E với các đơl tưỢng có liên

quan trong việc thụ lý, xem xét và giái quyết vụ việc;

vi) Q uan hệ giữa U B N D xã E VỐI U B N D tỉnh H về

thảm quyền giải quyết vụ việc;

vii) Quan hộ giữa Đoàn thanh tra chuyên ngành vê

B V M T với Công ty T N H H Hoa Hạ và với ông Lâm Cảnh

Can trong việc xác định nguyên nháii làm vỡ ông dẫn nước

thái còn lại của c^ông ty, trong VIỘC xác định hành vi vi

phạm pháp luật môi trường của các bên.

Việc xem xét và giải qiiyôt vụ việc trên cần phải dựa

vào các văn bíin pháp luật sau:

Phần 1. Các tinh huốriịỉ cụ the vi- tr;inii ( h;ip mơi trưímg tại Việt Nam

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

- Bộ luật H ình sự 1999; Liiậ t sửa đổi, bơ sung mót sơ"

điều của Bộ luật H ình sự 1999;

- Bộ luật Dân sự 2005;

- Luật Đất đai 2003;

- Luật B V M T 2005;

- Nghị định

số

105/2009/NĐ-CP ngày 11/11/2009 của

Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực

đâ"t đai (sau đây gọi tắt là Nghị định 105/2009/NĐ-CP);

- Nghị định sô" 150/2005/NĐ-CP ngày 12/12/2005 của

Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực

an ninh và tr ậ t tự, an toàn xã hội (sau đây gọi tắt là Nghị

định 105/2009/NĐ-CP);

- Nghị định sô" 80/2006/NĐ-CP ngày 09/8/2006 của

Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một

số

điều của Luật BVMT 2005 (sau đây gọi tắt là Nghị (tịah

80/2006/NĐ-CP);

- Nghị định sô^ 21/2008/NĐ-CP ngày 28/2/2008 của

Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một

số

điều của Nghị (lịnh

sô" 80/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 8 năm 2006 của Chính

phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một sô

điều của Luật BVTVIT;

- Nghị định

số

117/2009/NĐ-CP ngày 31/12/2009 của

Chính phủ V'ề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực

BVMT (sau đây gọi tắ t là Nghị định 117/2009/NĐ-CP) và

một

số

văn bản khác.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

2. Xác định trách nhiệm của chủ thế

Do vụ việc này có liên quan dến nhiều chủ thể, làm

xuut hiện nhiều môi quan hệ pháp lý, do vậy cần xem xét,

giải quyết từng môi quan hệ cụ thê:

-

Quan hệ giữa Công ty TNHH Hoa Hạ với ông Lâm

Cảnh Can phát sinh từ sự kiện Công ty TNHH Hoa Hạ đổ

vật liệu xảy dựng không đúng chỗ, gây thiệt hại về tài sản

cho ông Lâm Cảnh Can.

Mặc dù mâu thuẫn giữa Công ty TNHH Hoa Hạ vối ơng

Lâm Cảnh Can có liên quan đên đât đai - một thành phần

môi trường quan trọng, nhưng môi quan hệ này không thuộc

phụm vi điều chỉnh của pháp luật môi trường mà do pháp

.uật đất đai điều chỉnh. Điều này bắt nguồn từ việc Công ty

TNHH Hoa Hạ đã có hành vi xâm hại đến quyền sử dụng

đất hỢp pháp của ông Lâm cảnh Can nhưng không làm ảnh

hương đến

số

lượng cũng như chát lượng của loại đất đó. Nói

khác đi, hành vi của Công ty TNrtH Hoa Hạ đă xâm phạm

đôn (luyền về tài sản (vật quyền) của ông Lâm cả nh Can mà

không phải là xâm phạm đến quyền được sông trong môi

trường trong lành hay quyền bảo vệ chất lượng môi trường

S('mg của ông Lâm c ả n h Can. Từ phương diện lý luận thì

đây cũng là căn cứ khoa học để Ị)hân định phạm vi điều

chỉnh của pháp luật dất dai và J)háp lu ật môi trường đôi với

nhừng quan hộ xã hội có liên quan dến tài ngviyên đất.

Theo quy định của pháp luật đát dai, hành vi đổ nguyên

vẠt liệu của Công ty TNHH Hoa I lạ sang diện tích đất vườn

Phân I. Các tình huỏnj» cụ thè về tranh cháp mơi trưịTig tại Việt Nam

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

ươm của ông Lâm cả n h Can có thể đưỢc xác định là vi

phạm quy định tại Điều 142 Luật Đất đai 2003

‘'Xử lý vi

phạm pháp luật về đất đai gây thiệt hại cho Nhà nước, cho

người khác".

Điều 142 quy định:

‘'Người nào có hành I'i ui

phạm pháp luật về đất đai mà gây thiệt hại cho Nhà nước,

cho người khác, ngoài việc bị xử lý theo quy định tại Điều

140 và Điều 141 của Luật này còn phải bồi thường theo mức

thiệt

hại

thực

tế cho Nhà

nước

hoặc cho

người

bị thiệt hại".

Bên cạnh đó, Nghị định 10Õ/2009/NĐ-CP cũng quy định các

biện pháp xử lý hành vi gây cản trở cho việc sử dụng đât ciia

người khác,

với chế tài xử phạt như sau: “Hộ

gia đinh, cá

nhăn có hành vi gây cản trở hoặc gây thiệt hại cho việc

>SỈ?

dụng đất của người khác thi bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiồn

từ hai trăm nghìn (200.000) đồng đến một triệu (1.000.000)

đồng tại khu vực nông thôn, phạt tiền từ năm trăm nghìn

(500.000) đồng đến hai triệu (2.000.000) đồng tại khu vực

đô thị đối với

hành

ui đưa chất thải,

chất

độc hại, vật liọ.u

xây dựng hoặc các vật khác lên thửa đất của người khác

hoặc lên thửa đất của minh gây cản trở cho việc sử dụng đất

của người khác" (Điều 11 khoản 1 điếm a).

Ngồi trách nhiệm hành chính nêu trên, Công ty

T N H H Hoa Hạ còn phải bồi thường những thiệt hại

(BTTH ) do hành vi đổ vật liệu trái pháp luật snng đât rihà

ông Lâm cả n h Can. Theo quy định tại Điều 307 và Điốu

608 Bộ luật Dân sự 2005 (B LD S 2005) thì Cơng ty T N H H

Hoa Hạ sẽ phải bồi thường giá trị 400 cây sưa giông chết

trị giá 5.000.000 đồng; những tổn thât về tài sản, chi phí

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

hợp lý đê ngăn ch.ặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu

nhập thực tô' bị mâ't hoặc bị giảm sút của ông Lâm cả n h

Can. Mức bồi thường cụ thô sẽ do 2 bên tự thoả thuận.

Ngoài ra, theo Điều 307 và Điều 611 B L D S 2005 ông Trần

Văn Ban với tư cách là giám đôc công ty Hoa Hạ cịn phải

xin lỗi ơng Lâm c ả n h Can, phải bồi thường một khoản tiền

đổ bù đắp tổn thât về tinh thần cho ông Lâm c ả n h Can do

nhãn viên của Công ty này đã có hành vi, lời lẽ xúc phạm

đôn danh dự, nhân phẩm của ông Lâm c ả n h Can.

-

Quan hệ giữa ông

Lâm

Cảnh Can với Công ty T N H H

Hoa Hạ phát sinh từ việc ông Lăm Cảnh Can đập vỡ s ố vật

liệu xây dựng và đăm thủng đường ống dẫn nước thải của

Công ty TN H H Hoa Hạ.

Hành vi đập vỡ sô" vật liệu xây dựng và đám thủng đường

ông dẫn nước thải của ông Lâm Cảnh Can đổi với Công ty

TNHH Hoa Hạ không chỉ gây thiệt hại về tài sản đổi vối

Công ty TNHH Hoa Hạ mà cịn làm ơ nhiễm mơi trường

xiing quanh. Hành vi làm ô nhiễm môi trường gây thiệt hại

của ông Lâm c ả n h Can do pháp luật môi trường điều chỉnh.

Đôi vối hành vi đập vỡ vật liệu xây dựng của Công ty

T N H H Hoa Hạ, ông Lâm cản h Can có thể bị xử lý vi phạm

hành chính về hành vi gây thiệt hai đến tài sản của người

kliác theo Điều 18 Nghị định 150/2005/NĐ-CP. Điều 18 quy

định; “P/iạí

tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đôi với

mội trong những hành vi hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài

sản của người khác ".

Nếu hành vi này gây hậu quả nghiêm

Phần I. Các tình huốníĩ cụ thê ve trunh châp mỗi trường tại Việt Nam

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội hủy hoại

hoặc cô" ý làm hư hỏng tài sản theo Điếu 143 Bộ luật hình sự

năm

1999.

Điều 143 quy định:

“Người nào hủy hoại hoặc cô

ý làm hư hỏng tài sản của người khác gây thiệt hại từ năm

trăm nghìn đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới

năm trăm nghìn đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc

đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án ưề

tội này, chưa được xố án tích mà còn ui phạm, thi bị phạt cải

tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháĩig

đến ba năm".

Bên cạnh việc phải chịu trách nhiệm hành

chính, thậm chí trách nhiệm hình sự, ô n g Lâm Cảnh Can

còn phải bồi thường toàn bộ

số

nguyên vật liệu xây dựng bị

đập vỡ, với tổng giá trị thiệt hại ước tính là 10.000.000 đồng.

Mức bồi thường cụ thể do 2 bên thoả thuận.

Hành vi của ông Lâm

c ả n h

Can đâm thủng đường ông

dẫn nước thải từ Phân xưởng sản xuất phân hoá học tới khu

xử lý nước thải tập trung của Công ty TNIiH Hoa Hạ dã

dẫn đến tình trạng ơ nhiễm môi trường. M ặc dù hành vi nay

đưỢc thực hiện không phải

do

lỗi cô" ý của ông

Lâm

c á n h

Can nhưng ông vẫn phải chịu trách nhiệm pháp lý đôi với

những thiệt hại do mình gây nên. Tuỳ theo giá trị của phán

đưòng Ống dẫn nước thải bị ông Lâm cả nh Can đập vỡ,

trách nhiệm pháp lý có thê là trách nhiệm hành chính hoậc

hình sự. Bộ luật Hình sự năm 1999 quy định trách nhiệm

hình sự đổì với hành vi vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đốn

tài sản như sau:

“Người nào vô ý gây thiệt hại cho tài m n

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

củn người khác có qiú trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới

nă,m trăm triệu đồng, thi bị phạt cảnh cáo, cải tạo không

g ia m giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai

năm" (Điều 145).

Bên cạiih

đó.

ơng Lâm Cảnh Can phải bồi

thiíịng thiệt hại đã gây ra cho công Công ty TNHH Hoa Hạ

do việc đưịng ơng dẫn niíớc thái bị ơng đập vở.

-

Quan hệ giữa ông Lảm Cảnh Can, Công ty TNHH Hoa

Hạ và ông Trần Đức Đàn do ơníỊ Lâm Cảnh Can phá vỡ

đường ống dẫn nước thải của Cônq ty TNHH Hoa Hạ, làm

ô nhiễm môi trường gãy thiệt hại cho ông Trần Đức Đàn.

Đường ông dãn nước thải của Công tv T N H H Hoa Hạ

bị vo đã làm nước thải cháy qua vườn rau và ao nuôi ba ba

của gia đình liền kề là ông Trần Đức Đàn. dẫn đến thiệt hại

do ô nhiễm môi trường gâv ra vì nước thải từ đường ơng

cla qiia xử lý. Hàm lượng các chất gâv ô nhiễm trong

nước rất cao. Trong vụ việc này, Công ty trách nhiệm Hoa

Hạ không phái chỊii trách nhiệm pháp Iv vô những thiệt

hại (lo ô nhiỗm mơi triíịng ẹáy nơn cho ông Trần Đức Đàn.

Theo quy định của pháp luật mỗi trường, Tiên chuẩn môi

tntờiig '"áp dụng đôi với chât thái, nghĩa là chỉ xác định

Tiêu chuẩn môi trường dôi với nước xả từ miệng cơng xả

niíức' thíii của Nhà máv rn môi trường tự nhiên, trong khi

phiìn I. Các tình huỏns cu thè về (ranh châp mỏi trưòTig tại Việt Nam

(1)

r'heo

l A i ậ l

Tiỏu cliuẩn và Qu y (‘h ua n kỷ t h u ậ t

2006

, các tiôu

c h u ẩ n mỏi t r ường do N h à nưỏc conọ, b(Y b ắ t buộc áp d ụ n g

đưỢc

chu yổn dổi

t h à n h

quy c h u ẩ n kỹ t h u ạ t mỏi trường.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

nước thải tr à n sang vườn của ông Trần Đức Đàn là nước

thải nằm trong đường ô"ng dẫn từ khu sản xuất dến khu xử

lý nước thải tập trung nên việc xem xét chất lượng của loại

nước th ả i này chỉ để nhằm xác định mức độ gây ảnh hưởng

xâu đôi với môi trường tự nhiên và gây thiệt hại đôi với tài

sản (là ba ba và vườn rau trồng) của ông Trần Đức Đàn chứ

không thể đưỢc dùng đê xem xét trách nhiệm của CônỊ,^ tv

TNHH Hoa Hạ trong việc tu ân thủ các quy định về l'iôu

chuẩn môi trường.

Ô ng Lâm c ả n h Can phải chịu trách nhiệm về những

thiệt hại gây ra đôi với tài sản và mơi triíịng do hànli vi

đập phá ông dẫn nước thải chưa qua xử lý gây ra. Tiiv

nhiên, cần lưu ý là ông Lâm cả n h Can chỉ phải chịu trách

nhiệm bồi thường đôi với phần thiệt hại do nước thải có

nguồn

gốc

từ Phân xưởng sản xuất phân hoá học tràn ra.

Điều này đòi hỏi phải có các kết quả đo đạc, kiểm tra chất

lượng chính xác loại nước thải này.

-

Quan hệ giữa ông

Lãm

Cảnh Can, Công ty

TN H H

Hoa Hạ và ông Trần Đức Đàn do đường ống dẫn nước thải

của Phân xưởng sản xuất thuốc bảo vệ thực vật của Công

ty TN H H Hoa Hạ bị vỡ, gây ô nhiễm môi trường dẫn đến

thiệt hại mà ông Trần Đức Đàn gánh chịu.

Kết quả th a n h tra đã xác định đường ông dãn nước thải

của P h ân xưởng sản xuất thuốc bảo vệ thực vật tự vỡ do

Công ty T N H H Hoa Hạ đã tận dụng đưịng ơng cũ. K h i tiốn

h à n h xây dựng nhà máy, Công ty TNHH Hoa Hạ đã tión

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

h àn h đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Vì vậy, cần

phải xem xét việc lập báo cáo Đ T M của Công ty T N H H Hoa

Hạ. Theo quy định tại khoản 1 Điều 18 L uật BVMT 2005

và N ghị định

số

21/2008/NĐ-CP ngày 28/02/2008 của

C h ín h phủ sửa đổi, bố sung một sô điều của N gh ị định sô"

80/2006/NĐ-CP ngày 09/8/2006 của C h ín h phủ về việc quy

dịnh chi tiết và hướng dẫn thi hành một sô" điều của L uật

BVMT (Phụ lục 1- Danh mục các dự án phải lập báo cáo

Đ1'M) '"việc xây dựng Nhà máv sản x u ất phân hố học và

thrnơc bảo vệ thực vật phải lập báo cáo Đ T M . Theo quy định

tại khoản 7 Điềii 21 và khoản 1 Điều 22 Luật BVMT 2005

thì cơ quan có thẩm quyền tô chức việc thẩm định báo cáo

Đ l'M và xem xét, phê duyệt báo cáo Đ T M sau khi đã đưỢc

tham định là U B N D tỉnh H. Các yêu cầu về B V M T đưỢc đề

cập trong Quyết định phê duyệt báo cáo Đ T M là một trong

những căn cứ pháp lý quan trọng đê Đồn thanh tra xem

xét, Cơng ty T N H H Hoa Hạ có vi phạm các quy định về

B V M T hay không?

Kết quả thanh tra cho thấy Công ty TNHH Hoa Hạ đã

không thực hiện đúng với các cam kêt trong báo cáo ĐTM.

Châ^t lượng đường ống dẫn nước thải từ Phân xưởng sản

xuất thuôc bảo vệ thực vật đến khu xử lý nước thải tập

phán I. Các tình huống cụ thè về tranh cháp mơi trưímg tại Việt Nam

Đơi với Dự án xâỵ dựng N hà máy sản xuâ't p h â n hoá học sẽ phải

lập báo cáo ĐTM khi có cơng suất từ 10.000 tấn sản phẩm/nám trở

lên; sản xuất Ihuôc bảo vệ thực vật sẽ phải lập báo cáo ĐTM khi có

cóng suất từ 500 tấn sản phẩm/năm trỏ lên.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

tru n g không đảm bảo đạt tiêu chuẩn chịu lực, dẩn dôn

bục vỡ. Điều này đã trái với trách nhiệm

''thực hiện đúng,

đầy đủ các nội dung B V M T nêu trong háo cáo ĐTM"

Iihư

quy định tại điểm c khoản 1 Điều 23 Luật BVMT 2005.

Do đó, Cơng ty TNHH Hoa Hạ sẽ bị xử phạt hành chính

về hành vi vi phạm các quy định về ĐTM tại Nghị định

117. Cụ thê là Công ty TNHH Hoa Hạ sẽ bị phạt tiền từ

130.000.000 đồng đến 170.000.000 đồng đôl với hành vi

xây lắp khơng đúng quy trình đơl với cơng trình xử lý jnôi

trường theo nội dung trong báo cáo ĐTM đã đưỢc phô

duyệt

(khoản 5 Điều 8 Nghị định 117).

Tuy nhiên, trong vụ việc này, mặc dù Công ty TNHH

Hoa Hạ có ống dẫn nước thải bị vở, làm ô nhiễm môi trưdng

gây thiệt cho ông Trần Đức Đàn nhưng Công ty TNHH

Hoa Hạ sẽ không phải chịu trách nhiệm hành chính áp

dụng đơì với hành vi vi phạm các quv định về xả nước thái

(Điều 10 Nghị định 117), cũng như không phải chịu triich

nhiệm hành chính vê hành vi vi phạm quy định về ô nhiễin

môi trường nước (Điều 14 Nghị định 117). Việc nước thiii

của Nhà máy chảy ra môi trường thực chất là sự cô' kỹ

th u ậ t gây ô nhiễm môi trường chứ không phải là hành vi

xả thải nước thải, cũng như không phải hành vi xả thải vào

môi trường nước các chât gâv ô nhiễm. Tuv nhiên, Công 1.y

TNHH Hoa Hạ cũng phải chịu trách nhiệm bồi thường

thiệt hại đôi với môi trường tự nhiên và thiệt hại vé tài nản

của ông Trần Đức Đàn. Do nước thải từ Phân xưỏng sản

xuâ't phân hố học do ơng Lâm c ả n h Can làm vỡ đưdng

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

vối nước thái từ Phân xiiỚMg sản xuât thuôc bảo vộ

thực vật của Nhà máy bị bục vỡ hoà trộn vào nhau và cùng

làm ô nhiễm môi trường nước nhà ông Trẩn Đức Đàn nên

trường hỢp này sẽ áp dụng c<'íc quy định về bồi thường thiệt

hại do nhiều người cùng gây ra. Theo quv định này,

"'Trong

trường hỢp nhiều người cùng gây thiệt hại thi những người

đó phải liên đới bồi thường cho người bị thiệt hại. Trách

nhiệm bồi thường của từng nqười cùng gảy thiệt hại được

xác định tương ứng với mức độ lỗi của mỗi người; nếu

không xác định được mức độ lỗi thi họ phải bồi thường thiệt

hại theo phần bằng nhau" (Điểu 616 BLDS 2005).

Mức thiệt hại do ô nhiễm môi trường gây ra cho ông

Trấn Đức Đàn được tính đơ địi Công ty TNHH Hoa Hạ và

ôiig Lâm Cảnh Can bồi thường là vấn đê cần được xem xét.

Thiệt hại đôi với tài san được tính theo quy định t<

7 Ì Điều

608 ]3LDS 200Õ, theo đó thiệt hại dược bồi thường bao gồm;

Tài sản bị mất; tài sản bị huỷ hoại hoặc bị

hư

hỏng;

lợi

ích

gán liền với việc sử dụng, khai thác tài san; chi phí hỢp lý

đổ ngăn chặn, hạn chô và khắc ])hục thiệt hại. Như vậy,

thiột hại đôl với ba ba bị chết và rau Irồng bị hư hỏng là

hồn tồn có thê xác định được. Riêng đôi với thiệt h<ại do ô

nhiễm đất và ỗ nhiỗm nước thì việc xác định thiệt hại có

phần khó khăn hơn. Hiện tại phá]) luật chưa có hướng dẫn

cụ thể cho việc xác dịnh loại thiệt hại này. Tuy nhiên, trong

trường cụ thê này, chi phí đơ cải tạo lại đất trồng rau v<à làm

sạch Lại nguồn nước nuôi trồng ba ba có thơ ước tính được.

Mức bồi Ihvíịng thiệt hại thực tế do 2 bên tự thoả thuận.

Phán I. Các tình hns cụ thè vế tranh cliáp mỏi trưÒTig tại Việt Nam

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Hình luận khoa học và định hưóTig ịỊÌai quyẽt một sơ vụ tranh chấp...

-

Ve

trách nhiệm của Công ty TNH H Hoa Hạ trong lĩnh

vực môi trường.

Không chỉ dừng ở việc không tu ân th ủ các quy định về

ĐTM, theo báo cáo của Đồn thanh tra, Cơng ty TNHH

Hoa Hạ còn vi phạm các quy định về xả nước thải. Kước

thải của công ty TNPIH Hoa Hạ có chứa một sơ" hoá chất

độc hại như Amoni, Plorua. Asen, Fenol, Photpho.... Hàm

lượng các chất gây ô nhiễm khác vượt 3 đến 4 lần Quy

chuẩn kỹ thuật cho phép, lưu lượng xả thải 2000m VníỊàv.

Lượng nước thải nàv đã làm ô nhiễm nặng bãi đất trơng

phía savi khu xử lý nước thải tập trung. Nguyên n h ân là do

nước thải dù đã qua xử lý nhưng hàm lượng các chất gày ô

nhiễm vẫn vượt quá Quy chuẩn kỹ th u ậ t vê môi trường cho

phép. Nước sau khi xử lý được Công ty TNHH Hoa Hạ thải

ra bãi đất trơng phía sau khu xử lý tập trung. H ành vi aày

của Công ty TNHH Hoa Hạ có thế xử lý vi phạm hành

chính theo Điều 10 Nghị định 117- Vi phạm các quy dịnh

về xả nước thải. Điểm đ khoản 2 Điều 10 quy định:

‘"Phạt

tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng với hành vi

xả nước thải

vượt

quy chuân kỹ thuật về chất thải từ hai

lần đến dưới năm lần trong trường hỢp thải lượng nước

thải từ 2.000m^ I ngày đến dưới 5 . 0 0 0 I ngày"

. Với hành

vi này, Công ty TNHH Hoa Hạ cịn có thê bị câ"m hoạt động

hoặc buộc di dời cơ sở đến vị trí xa khu dân cư và phù hỢp

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Nếu thanh tra có kết luận nuỏc thải của Cơng ty TNHH

Hoa Hạ có chứa các chất độc hại vượt Quy chuẩn kỹ th u ậ t

vê mơi trường cho phóp thì Cơng ty TNHH Hoa Hạ có thê

bị xử phạt nặng hơn. Điếm b Khoản 5 Điều 10 Nghị định

117 có quy định:

“Phạt tăng thêm từ 30% đến 40% của mức

tiền phạt đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm đ

khoản 2 Điều này".

-

Về trách nhiệm của ƯBND các cấp trong lĩnh vực

mối trường.

Vụ việc trên được các bên đưa tới UBND để giải quyết

là một đặc điểm cần lưu ý tronẹ lĩnh vực môi trường. Do

xung đột trong lĩnh vực môi trường không chỉ liên quan

đến lợi ích cá nhân (lợi ích tư) mà cịn ảnh hưởng đến chất

liíợng của mơi trường sơng (lợi ích công) nên khi xung đột

nảy sinh các bên thường đưa vụ việc đên ƯBND giải qvivết.

Tuy nhiên, việc xác dịnh UBND cấp nào giải quyết vụ việc

lại phải căn cứ vào các quy định về thẩm quyền xử lý vi

phạm và giải quyết tranh châ'p.

Theo quy định tại diêm b, c, d, khoản 3 Điêu 122 Luật

BVMT 2005, UBND câp xã có trách nhiệm kiểm tra việc

chấp hành pháp luật vô' BVMT cúa hộ gia đình, cá nhân;

phút hiện và xử lý theo thâm quyển các vi phạm pháp luật

vô BVMT hoặc báo cáo cơ quan quán ]ý nhà nước về BVMT

cấp trên trực tiếp; hoà giải các tranh chấp về môi trường

phút sinh trên địa bàn theo quy định của pháp luật về hồ

giải. Trong tình huông này, căn cứ vào các quy định về đối

Phán I. Các tình huốnị* cụ thế về tranh cháp môi trưÒTig tại Việt Nam

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

tưỢng vi phạm và thẩm quyên xử lý vi phạm, nhận thàV vụ

việc có tính chât phức tạp, có dấu hiện vi phạm hình sự lièn

quan đến trật tự an ninh khu vực, UBND xã E đã cho rằng

mình khơng đủ thẩm quyền giải quyết nên đã chuyên vụ

việc lên câ’p trên. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là việc UBND xã

E chuyên vụ việc lên ƯBND tỉnh H mà không chuyển tới

UBND huyện G đê ẹiải quyết có bị coi là vượt cấp hay

không? Theo pháp luật hiện hành thì trong trường hợp vượt

quá thẩm quyền thì UBND xã phải báo cáo với cơ quan qiian

lý

nhà nước về BVMT cấp trên trực tiếp là UBND huyộii G.

UBND xã E cho rằng trong trvíịng hợp này là UBND

huyện G không đủ thẩm quyền giải quyết vụ việc mà là

UBND tỉnh H. UBND cấp huyện chỉ có thẩm quyền kiêm

tra, thanh tra việc thực hiện BVMT của cơ quan hành

chính, đơn vị sự nghiệp và của các cơ sở sản xiiât, kinh

doanh, dịch vụ quy mô nhỏ, trong khi Dự án Công ly

TNHH Hoa Hạ thuộc thủm

q u v ề n

phê duyệt báo cáo ĐTM

của UBND tỉnh H. Chính vì lý do đó, chi th an h tra mơi

trường tỉnh H mới có thẩm quyền kiểm tra, th a n h tra viộc

thực hiện BVMT của Công ty TNHH Hoa ILạ. ƯBND tính

H giao cho Sở TNMT thành lập đồn thanh tra đơ x:ic

minh vụ việc trên là phù

hỢp

với các quv định tại Khoản 1

Điều 122 Luật BVMT 2005. Điều 122 quy định: “t/ý

ban

nhăn dán cấp tinh có trách nhiệm chỉ đạo công tác kiêm

tra, thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật ưề BVMT; giải

quyết tranh chấp, khiếu nại, tô'cáo, kiến nghị về môi trường

theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tô'cáo và các quy

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

định khác của pháp luật có hèn quan".

Điểm c khoản 1

Điou 126 Luật BVMT năm 200Õ cũng quy định:

“Thanh tra

B V M T cấp tính kiếm tra, thanh tra việc thực hiện BVM T

của tổ chức kinh tế, đơn vị sự ngliiêp trên địa bàn đối với

cúc dự án thuộc thâm quyền phê duyệt báo cáo ĐTM của

ƯBND tinh, thành phô'trực thuộc trung ương và các dự án

thuộc thảm quyền kiểm tra, thanh tra của Bộ Tài nguyên

và Môi trường trong trường hỢp có dấu hiệu vi phạm pháp

luật v ề B V M T '.

Tuy nhiên, cẩn lưu ý là đôi với những xung

đột có liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại về

mơi trưịng thì phương thức giải quvết xung đột được thực

hiện theo trình tự sau: 1) Tự tlìố thuận của các bên; 2)

Yêvi cầu trọng tài giải quyết; 3) Khởi kiện tại Toà án (Điều

13.‘Ỉ Luật BVMT năm 2005). Vấn đê hiện vẫn đang còn gây

tra n h cãi là trọng tài nào sẽ giải quyết bồi thường thiệt hại

về môi trường. Theo pháp luật hiện hành thì trọng tài chỉ

có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh từ các

quan hệ thương mại. Thẩm quvôn của trọng tài đôi với

tra n h chấp môi trường và một

số

tranh chấp khác chưa

được quy định. Mơ hình trọng tài adhoc có thê là phù hỢp

hơn trong lĩnh vực môi trường song điều cần đặt ra hiện

nay

là

xác dịnh các tiêu chviẩn, điều kiện dể huy động đưỢc

tham gia của các nhà khoa học, các chuvên gia trở thành

c:ic trọng tài viên trong lĩnh vực niôi trường.

-

Tống hỢp trách nhiệm pháp lý của các bên

+ Công ty TNHH Hoa Hạ phải chịu trách nhiệm hành

chính về các hành vi: i) Gây cản trở cho việc sử dụng đất

Phán I. Các tình huống cụ tlic vế tranh (.'hủp mói trưịTiíỊ tại Việt Nam

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

của người khác; ii) Vi phạm các quy định vê ĐTM; iii) Vi

phạm các qviy định vê xả nước thải. Công ty TNHH Hoa Hạ

bị buộc phải khắc phục tình trạng mơi trưịng bị ơ nhi ễm

do hành vi xả nước thải vượt quá tiêu chuẩn môi trường

cho phép ra môi trường xung quanh.

+ Công ty TNHH Hoa Hạ phải bồi thường thiệt hại đơì

với: i) Sô" tài sản là 400 cây sưa giông của ông Lâm Cảinh

Can; ii) Liên đới bồi thường thiệt hại về tài sản tương ứ n g

với

số

ba ba và cây trồng của ông Trần Đức Đàn bị chôt do

ô nhiễm nguồn nước; iii) Liên đới bồi thường thiệt hại về

môi trường gồm những chi phí đê cải tạo lại nguồn nước và

đất vườn của ông Trần Đức Đàn bị ơ nhiễm.

+ Ịng Lâm c ả n h Can phải chịu: (i) Trách nhiệm hà.nh

chính về các hành vi gây thiệt hại đến tài sản của ng-ưòi

khác hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự vê Tội hủy hioại

hoặc cô ý làm

h ư

hỏng tài sản là sô nguyên vật liệu của

Công ty TNHH Hoa Hạ; (ii) Trách nhiệm hình sự về Tội vô

ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản là đưịng ơng díẫn

nước thải của Phân xưởng sản xt phân hố học.

+ Ơng Lâm Cảnh Can phải chịu trách nhiệm: (i) ]Bồi

thường thiệt hại về tài sản tương ứng với giá trị thiệt Ihại

của đưòng

ống

dẫn nước thải từ Phân xưởng sản xuất phiân

hoá học của Công ty TNHH Hoa Hạ do ông Lâm

c ả n h

C'an

đâm thủng; (ii) Liên đới bồi thường thiệt hại về tài

Siản

tương ứng với sô" ba ba và sô" cây trồng trong vườn của ô)ng

Trần Đức Đàn bị chết do ô nhiễm môi trường.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

TÌNH H U Ố N G T H Ứ HAI

Phần I. Các tình huống cụ thê về trnnh chấp mỏi trưịìig tại Việt Nam

I. MÓ TẢ TỈNH HUỐNG

Xã X huyện p tỉnh Phú Thọ là xã có rât nhiều người

dâu bị mắc bệnh ung thư. Đến tháng 3/2009, qua một cuộc

điều tra xã hội học, tỉ lệ người dân bị mắc các chứng bệnh

ung thư là cao hơn rất nhiều lẩn so với các xã khác trong

huyện và trong tỉnh. Thậm chí, xã X đã đưỢc lấy làm điểm

trong tồn tỉnh vì có các loại bệnh ung thư. Ngưòi dân ở

đây thì cho rằng nguyên nhân dẫn tới tình trạng mắc bệnh

ung thư trong xã là do họ phải sử dụng nguồn nước và

khỏng khí bị nhiễm chất nguy hại do Nhà máy s thải ra

trong quá trình hoạt động. Rất nhiều các đơn kiến nghị của

tập thể người dân xã X đưỢc đệ trình từ tháng 4/2009.

Trước tình hình đó, cơ quan có thâm quyền đã tiến

hành th an h tra hoạt động BVMT của Nhà máy s và đưa ra

kôt luận sơ bộ;

- Nhà máy

s

bắt đầu hoạt động t ừ năm 1978, trong quá

trình hoạt động từ năm 1978 cho tới năm 1993, Nhà máy

đã Xii chất thải nguy hại ra các khu vực xung quanh như

khu vực đất nông nghiệp, khu vực niiôi trồng thủy sản, gây

ảnh hưởng tói các thành phần môi trường như đâ"t, nước,

khơng khí...

- Hơn nữa, do hoạt động trong thời gian dài nên chất

thải nguy hại mà nhà máy thải ra đã ngấm dần vào môi

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

trường và đã vượt quá sức chịu tải của môi trường dẫn tới

ô nhiễm nguồn nước, khơng khí trong vùng lân cận, trong

đó có xã X.

Dựa trên kết luận này, ƯBND tỉnh Phú Thọ quyết định:

- Buộc Nhà máy

s

phải đầu tư thay đổi công nghệ mối

bảo đảm không gây ô nhiễm môi trường;

- Quyết định xử phạt hành chính đơi với những hành vi

vi phạm pháp luật môi trường của nhà máy;

- Nhà máy

s

phải bồi thường thiệt hại về tính mạng,

sức khỏe, tài sản cho ngưòi dân xã X do hoạt động của Iihà

máv làm ô nhiễm mơi trưịng;

- u cầu Sở Khoa học và Công nghệ, sở Tài nguyên và

Môi trường và Nhà máy s tố chức điều tra đánh giá hiện

trạng môi trường tại nơi nhà máy hoạt động đê có kêt hiộn

chính thức về tình hình ô nhiễm môi trường, từ đó xem xét

hoặc di dời Nhà máy hoặc di dời ngưòi dân tới một địa điếm

khác đê đảm bảo an tồn.

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

1. Khái quát về hành vi và trách nhiệm của nha máy s

Nhà máy s bắt đầu đi vào hoạt động từ n ă n 1978 (iên

năm 2010 là 32 năm. Trong st thịi gian này, N hà máy

s đã xả nước thải, khí thải và chât th ả i nguy hại vào môi

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

trưdng, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại khu

vực xã X huyện p. Vì vậv, Nhà máy s phải chịu trách

nhiệm

\ề

hành vi Xíi các chất thai vượt quá giới hạn vào

môi trường gây hậu quả cho nhân dân xã X. Trách nhiệm

mà Nhà máy s phải chịu bao ẹồm: bồi thường t ấ t cả các

t h i ệ t hại xảy ra do h à n h vi của Nhà

máy

s gây ra, cụ thể

'ả dã làm suy giảm chức năng, tính hữu ích của mơi

trư'ịng, gây tác động xấu tới sức khỏe, tính mạng con

ngiỉịi hoặc tài sản và các lợi ích hỢp pháp của các tổ chức,

cá Iihâr.

Nhà máy s còn phải chịu trách nhiệm phục hồi mơi

trưùng vì các thành phẩn mơi triíong bị ơ nhiễm do hành vi

Xíí chất thải vượt quá giới hạiì trong một thịi gian dài.

Ngồi ra. nhà máy s củng sẽ phải tiiân thủ theo các quyết

địn h hành chính của các cơ quan nhà nước có thâm quvền.

Hơn nữa, do hành vi xả nước thải, khí thải và chất thải

ngiuv hại vào môi trường, gây ô nhiễm môi trường nghiêm

trọng tại khu

vực

xã X huyện p nôn Nhà máy

s sẽ

bị xử lý

h à n h chính theo Nghị định 117/2009/NĐ-CP.

Phần I. Các tình hng cụ thẽ về tranh chấp mói trường tại Việt Nam

(1)

r h('o ru y (tinh tai Điốu 1 3í) ỉ.iiât 1WMT 2005, th iệt hại do ô

nhicĩni, suy thoái mỏi trường bao gồm: i) S u y g iả m chức năng, tính

hữu ích của mơi trường; ii) Thiệt hại về sức khỏe, tính ĩuạng của con

ngưài, tà:

sãn uà lợi ích hỢp p h á p của t ổ chức, cá n h â n do h ậ u qu ả

của việc suy g i ả m chức năng, tính hữu ích của môi trường gày ra.

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

2. Khái quát về thiệt hại của người dân và trách nhiệm của

chính quyền địa phương

2.1. Về thiềt h a i của người d â n

Thực tê là trong nhiều năm, phải sơng trong một mơi

trường có chất lượng suy giảm ngav từ khi Nhà máy s bắt

đầu đi vào hoạt động từ việc xả các chât thải độc hại của

nhà máy này, sức khỏe của ngvíịi dân xã X đã bị ảnh hư>ởng

nghiêm trọng. Nếu Nhà máy s khơng đặt ở vị trí đó. đư-ơng

nhiên ngiíịi dân xã X sẽ được sông trong môi trườngỊ có

chât lượng cao hơn. Ngay cả khi Nhà máv s vẫn đặt ở v:Ị t rí

đó, nhưng đã đầu tư vào hệ thông xử lý chất thải, đ ầ u tư

cho BVMT thì chất lượng mơi trường của xã X cũng khiôiig

bị suy giảm. Vì vậy, những thiệt hại của người dân xã

Ỵl

do

sức khỏe bị ảnh hưởng, do có tơn th ât về tính mạng, t h i ệ t

hại về về tài sản hay

lợi

ích hỢp pháp là hậu quả trực tiôp

của việc Nhà máy

s

gây

ô

nhiễm

thì

Nhà

máy s

phải

c^hịu

trách nhiệm bồi thường.

Tuy nhiên, cần phải nhận thức được rằng việc xác đ ịnh

thiệt hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản, các

lợi

ích vật

chât hoặc các lợi ích phi vật chất sẽ gặp nhiều khó khăn vì

hành vi gây hại của Nhà máy s xáy ra là trong thời g:ian

dài, có thế có nhiều sự kiện liên quan đến những thiệt hại

nêu trên đã chârn dứt tồn tại.

2.2. Vê trách nhiêm của các cơ q u a n n h à nước có

th ấ m quyên

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Xét ở khía cạnh trách nhiệm Cịuan lý nhà nước đổi với việc

gây ô nhiễm dẫn đến thiệt hại cúa ngitịi dân thì các cơ quan

sau đây có liên quan: UBND xã X. UBND huyện p, ƯBND

tỉnh Phú Thọ, các cơ quan chiiyôn môn thuộc UBND tỉnh

Phú Thọ như

sở

Tài nguyên và

Mỏi

trường, sở Nông nghiệp

và Phát triển nông thôn, sở Xây dựng, các cơ quan thanh tra.

Tính đến thòi điểm trước khi có các đơn kiến nghị của

ngưòi dân xã X, các cơ quan quán lý nhà nưốc, đặc biệt là

UBND xã X và ƯBND huyện p cán với tư cách là cơ quan

quản lý nhà nước có thẩm quyến chung

ở

phạm vi địa

phương phải nắm được tình trạng cụ thê của môi trường

trong phạm vi địa bàn của mình qiian lý. Trách nhiệm của

ƯBND xã X v<à huyện p là thực hiện chức năng quản lý mơi

tníờng thoo quy định của pháp luậl BVMT. Các cơ quan

này cần phải nắm được thực trạng môi trường ngay cả khi

chưa có hậu quả xảy ra.

Tính từ thịi điểm khi có đơn kiên nghị của người dân,

U13ND xã X và huyện p cần giải quyết tấ t cả các vâ"n đề có

liên quan đến hoạt động quản l,ý mỏi trưòng, xử lý vi phạm

như chỉ đạo công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động của nhà

máy s, như tính toán mức bồi thường thiệt hại, tính tốn

các giá trị cụ thơ do việc suv giam chíYt lượng của các thành

phần môi trường, chỉ đạo việc giải quyết tranh châp môi

trường giữa các bôn, xác định trách nhiệm cụ thê của từng

bên. Hên cạnh đó, UBND tỉnh Phú Thọ cần yêu cầu sự phôi

hợp thực hiện của các cơ qiian chuyên môn như Sở Xây

1’hán I. Các tình hiiốníi cụ thể về trunh cliâp môi trường tại Việt Nam

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

dựng, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài

nguyên và Môi trường.

Các cơ quan quản lý nhà nước chức năng

Các cơ quan quản lý nhà nưốc chức năng có tvách

nhiệm liên quan đến vụ việc nêu trên bao gồm:

-

Sờ Xây dựng:

sở

Xây dựng là

cơ

quan chịu trách nhiệm

trong xây dựng kết cấu hạ tầng như các cơng trình cấp,

thoát nước, xử lý chất thải rắn, xử lý nước thải khu vực này

và Nhà máy s sẽ phải là đối tưỢng của những hoạt động

này. Vì vậy, Sở Xây dựng cần xem xét trách nhiệm của Nhà

máy s đôi vối việc đảm bảo các trách nhiệm thu gom ('hât

thải rắn, nước thải khi thiết kế và xây dựng Nhà máy s.

-

Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn:

Chức năng

quản lý của sở Nông nghiệp và P h át triển nông thôn là

thực hiện quản lý nhà nước đôi với p h át triển nông nghiệp.

Xác định tác động của việc gây ô nhiễm của Nhà máy s đôi

với đất nông nghiệp, đôi với việc nuôi trồng thủy sản ở

huyện p thuộc trách nhiệm của sở Nông nghiệp và Phát

triển Nông thôn.

-

Sở K ế hoạch và Đầu tư

có trách nhiệm xác định địa

điểm đầu tư. Khi xác định điểm đầu tư, sở có trách nhiệm

xác định địa điểm xây dựng nhà máy s dựa trên những quy

Bình luận khoa học và định hướng giai quyẽt một sỏ vụ tranh châp...

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

hoạch phát triển kinh tế xã hội. Việc cho phép nhà máy s

được xây dựng trong phạm vi khu vực nhạy cảm về môi

trường, ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp là thuộc

trách nhiệm

sở

Kê hoạch và Đầu tư.

-

Sở Tài nguyên và Môi trường

là cơ quan chuyên môn

vc BVMT có trách nhiệm trong việc xem xét đánh giá thực

trạn g môi trường, quan trắc mơi trưịng, xem xét sô" liệu

quan trắc môi trưòng trên địa bàn xã X, huyện p và tỉnh

Phú Thọ, đôi chiếu, so sánh với các yếu tô" nền môi trường

từ trước khi Nhà máy s đi vào hoạt động để có các sô" liệu

cụ thể về việc suy giảm chất lượng môi trường do hoạt động

của Nhà máy s gây ra.

-

Các cơ quan thanh tra chuyên ngành

tùy từng lĩnh

vực cụ thể mà th am gia giải quyết vụ việc ở các mức độ

thích hỢp.

2.3. Đ in h hướng và giải p h á p x ử lý vu viêc

Vụ việc nêu trên liên quan đến trách nhiệm của nhiều

chủ thể dưới những góc độ khác nhau. Việc xử lý vụ việc có

thể được tiến hành theo những định hướng và giải pháp sau:

2.3.1. Xác định hành vi vi phạm (hành vi gây hại)

Trách nhiệm của các cơ quan chức năng là phải chứng

minh đưỢc trong thời gian từ năm 1978 đến năm 2010 là

32 năm, Nhà máy s đã xá chất thải nguy hại vượt quá giới

hạn cho phép vào môi trường. Việc chứng minh có thể sẽ

gặp nhiều khó khăn do thời gian bắt đầu thực hiện hành vi

Phần I. Các tình huống cụ thế vé tranh chấp môi trưímg tại Việt Nam

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

lỉình luận khoa học và định hư(Jìiị» íỉiái quyết một sô vụ tranh châp...

vi phạm đã lâu, nhà máy lại xả thải trong một thời fíian

dài. Tuy nhiên, việc chứng minh có thê dựa trên một sơ lập

luận cơ bản sau đây:

- Những chất gây độc hại đang có ở trong các thành

phần môi trường như đât, nguồn nvíớc có phái là những

chất có trong thành phần xả thải của Nhà máy s trong thời

gian qua hay không;

- Vùng tâm điểm ô nhiễm nhất trong vùng là khu vực

nào (đặc biệt là ô nhiễm đất). Bởi nếu đúng nguyên nhàn

chính là việc Nhà máy s xả thải thì khu vực quanh Nhà

máy trong vịng bán kính hẹp dương nhiên sẽ là tâm diôm

ô nhiễm của cả khu vực, và từ đó sỗ lan tố ơ nhiễm ra các

khu vực phụ cận;

- Việc gây ô nhiễm các thành phần môi trường và nhửiig

thiệt hại có mơl quan hộ nhân quả. Thiệt hại ở dây bao gồm

sức khỏe, tính mạng, tài sản và các lợi ích vật chất khác mà

các chủ thể phải gánh chịu do hậu quả của việc suy giíim

chức năng, tính hữu ích của các thành phần môi trường'.

- Hơn nừa, đặc biệt quan trọng là các cơ quan hữu quan

cần thu thập chứng cứ và sô" liệu về hành vi xả thải mà nlicà

máy đang trực tiêp xả vào môi trường. Cũng cần lưu tâm là

hành vi vi phạm pháp luật môi trường của Nhà máy s qua

từng giai đoạn có thê có các mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Đổ có thế chứng minh được những vấn đề trên, cần phải

có sự tham gia của nhiều các cơ quan nhà nước có thâm

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

ƯBND tỉnh, Sở Kông nghiệp và

J)hát

triển nông thôn, lực

liíỢn^ thanh tra chuyên ngành

>.'ếu xác định dược thiệt hại gây ra cho môi trường là

hậu Ịuả của việc Nhà máv s xa chất thải, việc tiến hành

các tiện pháp nhằm phục hồi môi trường bị thiệt hại hoàn

toàn thuộc về nhă máy s theo qiiy định tại Điều 92, Điều

9.3 L uật BVMT 2005; Điều 46 Nghị định 117/2009/NĐ-CP

của Chíiih phủ quv định những biện pháp khắc phục hậu

qiia gây ô nhiễm mơi trưịng.

23.2. Xem xét về sức chịu tải của môi trường

“Sức chịu tải của môi trường ’ là giới hạn cho phép mà

mơi '.rường có thô tiếp nhộn v<à hấp thụ các chất gây ô

nhiễ:n

]\{ôi trường có khả năng tự làm sạch và tự phục hồi

troiig một giới hạn cho phép. Tiiy nhiên, nêu sự tác động từ

bơn Igồi vượt quá giới hạn này, các thành phần mơi

trưịi.g sẽ bị biến dổi vê chât lượng, về

s ố

lượng, về tính chât

và mít kha năng tự phục hồi khi bị ơ nhiễm, suy thối.

có thê giải quyết vụ việc cụ thê này, các cơ quan hữu

quan cần xein xét tới sức chịu tái của các thành phần môi

Cịu;

dịnh vổ vấn (lổ này, cố Nghị dinh

sò'

65/NĐ-CI^ của Chính

])hủ bin h àn h ngày 23/6/2006 vổ tổ chức và hoạt dộng của t h a n h

tra là n g u y r n Ví'i mòi trường.

1'hỉo qu\- định tại k h o ản 11 ỈOiều 3 L u ậ t Bảo vệ

m ơ i

t n íờ n í 2005.

Phán I. ( 'ác tình huống cụ thê vé tninli chấỊTi mơi trưịTig tại Việt Nam

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

trường tại khu vực xung quanh Nhà máv

s.

Bên cạnh dó,

cũng cần xem xét thực trạng mơi trường ở thịi điểm trước

khi Nhà máy đi vào hoạt động, xem xét tình trạng mơi

trường diễn biến qua từng giai đoạn và xem xét tình trạng

mơi trường vào thịi điểm hiện tại để có các đôi chiếu, so

sánh và rút ra các kết luận chính xác. Việc làm này có thể

gặp nhiều khó khăn do hành vi sai phạm đã diễn ra trong

một thời gian dài.

Theo quy định tại Điều 94 Luật BVMT 2005, hiộn

trạng môi trường tỉnh Phú Thọ cần phải được theo dõi

thông qua các chương trình quan trắc mơi trường. Mặt

khác, chính bản thân Nhà máy

s

cũng cần phải tuân thủ

các quy định của pháp luật về quan trắc các tác động môi

trường, nhất là đôi vối những yếu tô' môi trường chịu tác

động bởi hoạt động của mình. Các chủ thể này cần thực

hiện chương trình quan trắc hiện trạng mơi trường gồm c.óc

hoạt động như định kỳ lấy mẫu, phân tích và dự báo diỗn

biến chất lượng của các thành phần môi trường, theo dõi

diễn biến sô" lượng, thành phần, trạng thái các nguồn tài

nguyên thiên nhiên

Các

số

liệu này phải được thông kê, lưu trữ nhằm phục

vụ công tác quản lý và BVMT.

Tuy nhiên, nêu nhửng sơ liệu này khơng thê có được (lo

các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cũng như do Nhà máy

Bình luận khoa học và định hưóTig giải quyết một sô vụ tranh chấp...

<1)

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

chưa thực hiện tô"t chức năng

v a

nghĩa vụ của mình thì việc

xác định sức chịu tải của mơi trường có thể căn cứ vào sô"

liệu xác định tại các điểm phụ cận chưa bị ô nhiễm và có

điều kiện địa lý, tự nhiên tiíơng ứng với vùng bị ô nhiễm.

2.3.3. Về vấn đề bồi thường thiệt hại

Theo quy định tại Điều 130 Luật BVMT 2005, thiệt hại

do ô nhiễm, suy thối mơi trưịng bao gồm: sự suy giảm, chức

năng, tính hữu ích của môi trường, thiệt hại về sức khỏe,

tính mạng con ngiíời, tài sản và lợi ích hợp pháp của tố chức,

cá nhân do hậu quả của việc suy giảm chức năng, tính hữu

ích của mơi trường gây ra. Vì vậv, trong vụ việc này, các giá

trị thiệt hại thực tế mà các bên cần tính tốn là:

-

S ự suy giảm chức năng, tính hữu ích của mơi trường:

Sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của mơi trường gồm

3 mức độ: có suy giảm; suy giảm nghiêm trọng và suy giảm

dặc biệt nghiêm trọng (theo quy định tại Điều 131 Luật

BVMT 2005). Thiệt hại này có thể xáy ra trực tiếp đôi với

các nguồn tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái và có thế

gián tiếp do khu vực bị ô nhiễm mất hoặc giảm giá trị cảnh

quan. Trong 32 năm qua, Nhà máy s đã xả ra các loại chất

thai độc hại vào đất, nước, không khí gây ơ nhiễm mơi

tníờng. Khi xác định thiệt hại, cầu tính mức độ gây ô

nhiễm của Nha máy S: có suy giảm, suy giảm nghiêm

trọng, hay suy giảm đặc biệt nghiêm trọng.

Thiệt hại thể hiện trong sự suy giảm chất lượng của các

thành phần mơi trvíờng. Các cơ quan nhà nước có thẩm

Phần I. Các tình huốĩiỊỉ cụ thế về tranh chàp mơi

trưịTig

tại Việt Nam

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

quyền cần tính tốn mức chi phí thực tế đê có thê phục hổi

lại tình trạng mơi trường đã bị suv giảm, hay nói một cách

chính xác hơn là chi phí đơ phục hồi lại tình trạng ban đầu

của các nguồn tài ngiiyên, các thành phần môi trường, ^\ly

nhiên, khi thực hiện việc tính tốn mức độ ô nhiễm, mức độ

thiệt hại, cần phải tính tới mơi quan hệ nhân quả giữa hành

vi gây ô nhiễm và thiệt hại thực tê xảv ra. Nếu tồn bộ tình

trạng mơi trường bị suy giảm là do Nhà máv

s.

nhà máy sẽ

phải chịu toăn bộ chi phí phục hồi. Cịn nếu trường hỢp có

các hoạt động khác cùng gây thiệt hại thì các cơ quan lại cần

tính tới mức độ cộng hưởng của các tác nhân gây ơ nhiễm và

từ đó tính tốn mức bồi thường thực tê đôi với từng chủ thổ.

-

Thiệt hại về sức khỏe, tính mạng của con người do hậu

quả của việc suy giảm chức năng, tính hữu ích của mơi

trường gâv ra cần được xác định. Sức khỏe, tính mạng của

con ngiíịi bị anh hưởng trực tiếp khi các thành phần môi

trường bị ô nhiễm là thực tê không thổ phủ nhộn xét ở lơ gíc

định tính. Tuy nhiên, đê định lượng những thiệt hại của

môi trường đê xác định trách nhiệm của chủ thể thì cẩn có

các biện pháp lượng hố. Việc suy giảm tính hữu ích của các

thành phần mơi trường tại khu vực xã X sẽ gây những thiệt

hại khác nhau cho các chủ thô trong vùng như sức khoẻ của

họ bị siiy giảm, bệnh tật, ôm daii

V . V . .

Tât Cíí những thiêt

hại này đều có thê được lượng hoá thành những giá trị cụ

thể. Các chi phí phục hồi sức khỏe bao gồm: chi phí thiiơc

men, viện phí, các chi phí th<ăm khám bệnh nhân, phẫii

thuật, chi phí bồi dưỡng phục hồi sức khỏe v.v... Khi tính

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

hữu ích của môi trường xã X bị ánh hưởng, ngvíời dân trong

vùng bị thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, mất một phần

hoặc mất hoàn toàn kha năng lao động dẫn đến việc mất

hoặc giảm thu nhập so với thu nhập bình quân trước đây.

Khoản thu nhập bị mất ho<ặc bị giảm sút cũng đưỢc coi là

giá trị thiệt hại phải bồi thường. Đặc biệt, cần tính tốn tới

mói quan hộ nhân quả giữa sự ô nhiễm môi trường do hoạt

dộng xá thải và mức độ sức khỏe bị ảnh hưởng. Liệu tất cả

tình trạng suy giảm sức khỏe hoặc mọi trường hỢp ung thư

ở

khu vực xã X và các xã xung qiianh đều do tác động của

viộc nhà máy s gâv ô nhiễm môi trường.

-

Thiệt hại vô tài san và lợi ích hỢp pháp của các tô

chức, cá nhân do hậu quá của việc suy giảm chức năng,

tính hữu ích của mơi trường gây ra. Thiệt hại về tài sản và

Idi ích hỢp pháp là những thiệt hại vật chât nên dỗ được

lượng hoá đế xác định trách nhiệm bồi thường. Thiệt hại

vật chất có thê được tính thành tiền, có giá trị. Thiệt hại

này thô hiện

ở

những dạng cụ thê như: mất tài sản (hoa

màii, gia súc. gia cầm); những chi phí cho sự ngăn chặn,

sửa chữa, thav thê (thay việc canh tác, chăn nuôi truyền

thòng trước đây bằng những hoa màu, gia súc. gia cầm

k h á c ) ; n h ữ n g Ị ) h í t ô n p h ả i b ỏ r a n h ằ m đ ê k h ô i p h ụ c l ạ i

nguyên trạng tài sản hoặc có thô ngăn ngừa thiệt hại xáy

ra). Trong trường hỢp Nhà

máv s xả

chất

thải

nguy hại

vượt quá giới hạn cho pliép trong nhiều năm, gây ô nhiễm

môi trường nghiêm trọng, những thiệt hại vật chất mà

người dân trong vùng phải chịu có thê là: thiột hại vê lúa,

Phần I. Các tình hng cu thê vé Iranh ch;ỉp mỏi trưịTií> tại Việt Nam

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

hoa màu do chất thải độc hại được xả vào khu vực đ ấ t nóng

nghiệp, ngấm dần trong nhiều năm gây thiệt hại; tliiệt hại

về thủy hải sản do chất thải nguy hại của nhà máy s có xả

thải vào khu vực nuôi trồng thủy sản; các giá trị thiệt hại

về kinh tế khác do các chất thải của Nhà máy s làm cản trở

các hoạt động của các tố chức cá nhân tiến hành sản xuất,

kinh doanh trong khu vực.

2.3.4. Về phần di dời

Vấn đề di dời sẽ đặt ra trong trường hợp sức khỏe của

người bị ảnh hưởng đang tiếp tục bị đe dọa hoặc co sở sản

xuất, kinh doanh gây ô nhiễm mơi trường nghiêm trọiig.

Có 2 phương án đưỢc đặt ra:

Phương án 1:

Nếu việc gây ô nhiễm môi trường của Nhà

máy s đã diễn ra trong một thời gian dài, các chât thải

ngấm dần vào môi trường gây ảnh hưởng nghiêm trọng đên

cuộc sông và sức khỏe của người dân thì việc di dời Nhà

máy s là khơng có nhiều tác dụng. Lúc đó, việc di (lời

những chủ thể chịu ảnh hưởng sẽ là phương án đưỢc ưu

tiên với việc xử lý những vấn đề cơ bản sau:

- Mức độ ô nhiễm của các thành phần môi trường là

như thế nào, các thành phần môi trường đã bị ô nhiễm có

khả năng phục hồi trong thịi gian trước mắt hay khơng và

sức khỏe của người dân có thê bị ảnh hưởng nghiêm trọng

hay không?

- Sô" lưđng người dân phải di dòi là bao nhiêu, ở nhũng

khu vưc nào?

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

- Vừa di dời người dân vừa ])hục hồi môi trường hay di

dời dân xong mới bắt đầu liến hànli các biện pháp phục hồi?

- Người dân vẫn di dời, Xhà máy

s

vẫn tiếp tục tiến

h àn h các hoạt động sản xiiất kiiih doanh hay cần di dời

người dân ngay rồi nhà máy mới dược tiếp tục hoạt động?

- Việc di dòi người dân là tạm thời hay vĩnh viễn?

- Cần xem xét tổng thê quy hoạch khu dân cư, quy

hoạch chiên lược phát triển khu Công nghiệp hay quy

hoạch của tỉnh...

Liên quan đến các quy định pháp luật về việc di dòi và

xử lý các cơ sở sản xuât, kinh doanh gây ô nhiễm mơi

tnrịng nghiêm trọng, có thê xem xét một sô" quy định sau:

Theo Điều 48 Nghị định 117/2009/NĐ-CP, các hình

thức xử lý đôi với tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuât, kinh

doanh, dịch vụ gâv ô nhiễm môi trường bao gồm: phạt tiền

và buộc thực hiện biện pháp giảm thiểu, xử lý chất thải đạt

tiêu chuẩn môi trường; tạm thời đình chỉ hoạt động cho đến

khi thực hiện xong biện pháp BVMT cẩn thiết; xử lý bằng

các hình thức khác theo qiiv định của pháp luật về xử lý vi

phạm hành chính; trường hỢp có thiệt hại về tính mạng,

sức; khỏe của con người, tài Síiii và lợi ích hỢp pháp của tổ

chức, cá nhân do hậu quả của việc gây ơ nhiễm mơi trường

thì cịn phái bơi thiíơng thiệt hcTi hoặc truy cứu trách nhiệm

hình sự theo quy định của pháp hiật.

Các cơ sở sản xuát, kinh doanh, dịch vụ gây ô nhiễm

môi trưòng nghiêm trọng thì ngồi việc bị xử lý theo các

Phần I. Các tình hnịỉ cụ thê về triinh chap mơi

trưỊTig

tại Việt Nam

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

hình thức nơii trên cịn có thổ phải chịu một trong các biện

p h á p như: buộc thực hiện các biện p h á p k hắc Ị)hục ô

nhiễm, phục hồi môi trường; buộc di dòi cơ sở đến vỊ tn xa

khii dân cư và phù hỢp với sức chịu tải của mơi trường hoặc

thậm chí bị câm hoạt động.

Trách nhiệm và thẩm quyền quyôt định việc xử lý đòi

với cơ sở gây ô nhiễm môi t rường và gây ô nhiễm môi t rường

nghiêm trọng trong trường hỢp này được giao cho cơ qiian

chuyên môn về BVMT cấp tỉnh (Thanh tra môi trường

thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường), UIỈND tỉnh...

Phương án 2:

Nếu việc di dòi Nhà máy s sõ ngăii chặn

được tình trạng sức khỏe của người dân bị cle dọa thì chung

ta cần tính đôn phương án di dời nhà máy với việc xử lý các

vân đề cơ bán saii dây:

- Có phải Nhà máy

s

dã và dang gây ô nhiễm inỏi

trưòng nghiêm trọng tối mức cẩn phải di dời hay khơiig?

Cần có một sô liệu khoa học cụ thổ, chính xác và tin cậy từ

phía các cơ quan chức năng đế có kết luận vê vấn dề này.

Việc di dời đặt ra khi có c<ác sơ liệu kết hiận vô các loại chât

thái mà Nhă máy s xa thai vào môi trường ỏ mức dộ

nghiêm trọng, de dọa sẽ tiếp tục íinh hưởng tới sức kliỏe

của con người và các thành phần môi trường;

- Chi phí dê di dịi: Có một sơ' loại chi phí nhif: xử lý các

th à n h phẩn môi trường bị ơ nhiễm, chi phí trả cho diện tích

đát dai cần có đê di chuyển đến, dây chuyên thiôl bị công

nghệ, chi phí trong quá trình di dời... Nhà máy s cần cliịu

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

trách nhiệm chính trong việc

clau

iư vôn dể xử lý ô nhiễm

ưiơi Lriíịng do hoạt dông củn minh gây ra. Giai pháp xét

vay vô"n ưii dãi từ Quỹ BVMT \Một Nam theo Quyôt định

sỏ 82/QĐ-TTG ngày 26/G/200()

của

Thủ tướng Chính phủ

vê việc thành lập, tô chức và hoạt dộng của Quỹ BVMT

Viột Kam

dê thực hiện việc di (lịi cũng có thơ’ hỗ IrỢ Nhà

máy. Bôn cạnh dó, các cơ quan chức năng là cơ qiian chủ

qu:'ui của

Nhà

máv

s

cũng cần bó trí kơ hoạch hỗ trỢ một

phần vơìi từ ngân sách nhà nuoc nôu việc di dời nhà máy

s

là nằm trong Kế hoạch di dời các cớ sở san xuất, kinh

doanh gây ô nhiễm mơi tníờng nghiêm Lrọng.

Phán I. ( ’ác tình hiiốriíí cụ thê về tr;inh fh;ip mõi trưòTiị’ tại Việt Nam

( i )

r i i c o Q u y ế i d ị n h

số

I/(ịl)-T'rK

iiKày 21^/1/2003

của

'1'hủ i ư ớ n g

C hính ])hủ về việc phô (luyộl, kế hoạcli xử Iv t riệt

( l ô

các

C(i

sỏ gây ô

n l ú ỗ n i i n ô i t r u ờ n ^ ^ n i í l i i r M i i I r ọ n ị ỉ .

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

Nhóm II

TRANH CHẤP ĐÒI B ồ l THƯỜNG THIỆT HẠI

DO S ự CỐ MỒI TRƯỜNG GÂY NÊN

TÌNH H U Ố N G TH Ứ N H Ấ T

I. MÓ TẢ TỈNH HUỐNG

Ngày 24/8/2006, tàu La Palmas (quôc tịch nước ngồi)

có trọng tải 31.000 tân, chuyên chở 23.000 tân dầu DO

trong lúc cập cảng Sài Gòn đã va vào cầu cảng và làm tràn

hơn 1.500 tấn dầu ra môi trường. Ngồi ra cịn có 150 tân

xăng tràn ra từ hệ thông ô"ng dẫn của cầu cảng. Dù đã ứng

phó sự

cố

kịp thòi, nhưng chi sau 9 giờ, váng dáu đã lan

rộng cách khu vực xảy ra sự cô' 40 - 50km theo phía hạ lưu

sơng Sài Gịn. Tiếp đó, do thủy triều lên, váng dầu bị (ỉây

ngưỢc lên thượng lưu cách nơi xảy ra

sự

cô" 4 - õkin.

15

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

tích trồng lúa nưốc và diện tích ni trồng thuỷ sản bị ảnh

hương nặng. Bên cạnh đó là thiệt hại đôi với ngành du lịch

khi đang mùa du lịch.

Ngày 15/9/2006, ƯBND TP. Hồ Chí Minh đã ra quyết

định xử phạt hành chính Thuyên trưởng tàu La Palmas với

sổ

tiên 70 triệvi đồng về hành vi gây ra sự

cố

tràn dầu, đồng

thời buộc chủ tàu ký quỹ 900.000USD để đảm bảo việc

chắc phục hậu quả. Cùng thời gian này, đưỢc sự uỷ quyền

của UBND TP Hồ Chí Minh, ơng Trần TN, Trưởng Phong

Quan lý Môi trường Sở TN-MT ƯBND TP. Hồ Chí Minh đã

khởi kiện tại TAND TP. Hồ Chí Minh địi bồi thường là

14,3 tỉ đồng. Toà án đã thụ lý vụ kiện nhưng đến thời điểm

hiện nay, vụ kiện vẫn chưa được đưa ra xét xử.

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh chấp môi trưímg tại Việt Nam

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

1. Những vâVi để pháp lý phát sinh

Đây cũng là một dạng tran h châp khá phổ biến trong

lĩnh vực môi trường - Tranh chấp liên quan đến trách

nhiộm bồi thường thiệt hại từ sự

cố

môi trường. Xét từ

phương diện lý luận, dạng tranh chấp này có thế đưỢc

nhận biêt qua một sỏ dấu hiệu cơ bản như sau:

Thứ nhất,

tran h chấp phát sinh từ những tai biến

hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con người

gây ô nhiễm, suy thối hoặc biến đổi mơi trường nghiêm

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48>

trọng “’.Nói cách khác, những sự cô" môi trường do hoạt

động bất cẩn hay sai sót về chuyên môn, kĩ thuật của con

ngưòi, do các yếu tô" nguy hiểm mà con người tạo ra trong

quá trình sản xuất hoặc trong sinh hoạt, làm tổn hại đòn

các thành phần mơi trường, từ đó gây tổn hại về tính nạng,

sức khoẻ và tài sản của người khác đều dẫn đến trách

nhiệm bồi thường thiệt hại và tranh chấp về bồi thường

thiệt hại. Tranh chấp đòi bồi thường thiệt hại do sự cò" môi

trường gây nên là tranh chấp giữa người bị hại với ngưòi để

xảy ra sự

cố

môi trường gây thiệt hại. Trong trường hợp cụ

thể này, tranh châ^p phát sinh từ các sự cô" tràn dầu 701 sô"

.ượng

lớn, phạm vi ô nhiễm rộng, mức độ thiệt hại lớr..

Thứ hai,

loại tranh chấp thường nảy sinh ngay sau khi có

sự cơ" xảy ra. Trong trường hđp này, sự cô" tràn dầu là thường

gây hậu quả môi trưòng nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến

sinh thái và gây thiệt hại đến nhiều hoạt động kinh tế, nhiều

ngành, đặc biệt là các hoạt động khai thác và sử dụng lài

nguyên sinh vật biển tại các vùng cửa sông, vịnh và vùng

biển ven bị. Chính vì vậy, song song với việc khẩn trưong tổ

chức ứng cứu sự

cố,

những hoạt động liên quan đến việc giữ

Bình luận khoa học và định hướng giải quyết một sở vụ tranh chấp...

</div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

phương tiện, tính tốn thiệt hại và hoàn thiện hồ sơ pháp lý

đê đòi bồi thưòng thường được

thực

hiện gấp rút.

Thiệt hại được tính để địi bồi thưòng gồm: (i) Chi phí

cho ứng cứu sự cơ, như ngăn dầu, gom dầu, xử lí dầu cặn

làm sạch mơi trưịng; (ii) Bồi thường thiệt hại về kinh tê

cho các tổ chức, cá nhân bị thiệt hại trực tiếp do sự cô" xảy

ra (như nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản, làm muối hay các

hoạt động sản xuất nông nghiệp khác...); (iii) Bồi thường

cho việc khơi phục mơi trường bị suy thối hoặc bị huỷ hoại

do ô nhiễm; (iv) Chi phí cho cơng tác khảo sát, lập căn cứ

dể đánh giá thiệt hại về kinh tê và môi trường.

Thứ ba,

tran h chấp thường nảy sinh giữa một bên là

doanh nghiệp vận chuyến, đặc biệt là vận chuyên dầu với

các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có các hoạt động sản xuất,

kinh doanh, sinh hoạt trong khu vực xảy ra sự cô. Sô lượng

chủ thế tham gia tranh chấp với tư cách là bên bị thiệt hại

thưịng rât 'lớn, có trường hỢp lên tới hàng trăm thậm chí

hàng nghìn ngưịi. Thông thường, trong những vụ tran h

chấp này có các chủ thể điển hình sau:

-

Đại diện bị hại là cơ quan quản lý môi trường của địa

phương (Sở Tài nguyên và Mơi trưịng tỉnh) (trường hỢp sự

cỏ xảy ra trong phạm vi một tỉnh). Chủ thể này đại diện

cho cả hai đôi tượng bị hại: (i) đại diện cho Nhà nưốc đối vối

những thiệt hại vê môi trường; (ii) đại diện cho nạn nhân

là các tổ chức, cá nhân bị thiệt hại vê tính mạng, sức khoẻ

và tài sản. Cá biệt trong một

số

trường hỢp phức tạp, u ỷ

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh cháp môi trường tại Việt Nam

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

ban nhân dân tỉnh còn giao nhiệm vụ cho cơ quan tư pháp

địa phương phôi hỢp cùng cơ quan quản lý môi trường giải

quyết vụ việc.

- Đại diện bên gây hại là chủ các phương tiện gây ra sự

cố.

Tuỳ thuộc vào tình tiết cụ thể của sự

cố

và

số

phương

tiện gây sự cô" mà bên gây hại có thề có từ một đến nhiều

chủ phương tiện. Ngoài ra, việc xác định cụ thê bên có

trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các sự cơ" tràn dầu

cịn tuỳ thuộc vào các phương thức bảo hiểm mà các chủ

phương tiện th a m gia. Có những phương thức bảo hiểm cho

phép nạn nhân của một vụ ơ nhiễm mơi trưịng đưỢc quyền

trực tiếp khiếu nại bồi thường tới các tổ chức bảo hiểm và

cũng có những phương thức bảo hiểm mà nạn nhân chỉ có

quyền khiếu nại và nhận bồi thường trực tiếp từ các chủ

phương tiện, sau đó chủ phương tiện sẽ nhận lại

s ố

tiền bồi

thưồng từ các tổ chức bảo hiểm.

2. Căn cứ, định hướng và giải pháp chủ yếu cho việc giải

quyết vụ việc

Việc xem xét, giải quyết vụ việc trên cần dựa vào các

văn bản pháp luật sau:

- Bộ luật hàng hải 2005;

- Bộ luật

d â n

sự 2005;

- L u ật BVMT 2005;

- Nghị định

số

62/2006/NĐ-CP ngày 21/6/2006 của

Chính phủ về xử p h ạ t vi phạm h à n h chính trong lĩnh vực

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

h àn g hải (sau đây gọi tắt là Nghị định 62/2006/NĐ-CP);

- Nghị định

sổ

81/2006/N})-CP ngày 09/8/2006 của

Chính phủ về xử phạt vi phạm hàiih chính trong lĩnh vực

BVMT (sau đây gọi tắt là Nghị dịnh 81/2006/NĐ-CP);'".

- Công ước quôc tê về trách nhiệm dân sự đôi với thiệt

hại do ô nhiễm dầu 1992 (viết tắt là CLC 92);

- Quvết định sô' 129/2001/QĐ-TTg ngày 29/8/2001 của

Thủ tướng Chính phủ vê việc phê duyệt Kế hoạch quôc gia

ứng phó sự cơ' tràn dầu giai doạn 2001 - 2010;

- Quyết định sô" 103/200õ/QĐ-TTg ngày 12/5/2005 của

Thủ tướng Chính phủ Ban hành Quv chế hoạt động ứng

phó sự cô tràn dẩu và một sô văn bản khác.

Vụ việc trên cho thấy có một sô vấn đề pháp lý sau cần

dược xem xét, giải quyết:

2.1.

Xác dinh trách nhiêm bồi thư ờ ng th iêt hai do sư

cô tràn dầu gảy nên

Cho đến thời điểm này, tràn dầu đã trở th àn h một

trong những sự cô" môi trường phô biến tại Việt Nam, và

(tược dự báo là sẽ có xu hưống cịn lăng cao khi mật độ các

phương tiện tham gia giao thông dường biên ngày càng

tăng. Tìm kiốm, thnm Hị, khai thár, vận chuyên dầu khí là

phần I. Các tình hnịỊ cụ thè vé tranh cháp môi trưòTig tại Việt Nam

' N a y là Nghị định sỏ 117/2009/NĐ-(’P ngày 31/12/2009 của Chính

p h ủ vô xử p h ạ l vi phạm h àn h chính trong lĩnh vực BVMT (có hiệu

lực t ừ ngày 01/03/2010).

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

các hoạt động có nguy cơ cao gây ơ nhiễm mơi trưịng. Xuất

phát từ những nguy cơ hiện hữu này nên pháp luật môi

trường của Việt Nam cũng đã quy định khá chặt chẽ các

yêu cầu về phòng, chơng sự cơ" mơi trường. Tình hng tàu

chở dầu trong q trình di chuyến đã đâm va vào cầu cảng,

làm tràn dầu gây ô nhiễm môi trường nêu trên đưỢc xác

định là dạng sự cô" do con người gây ra trong quá trình tiên

hà n h các hoạt động của mình.

Người gây ô nhiễm môi trường từ sự cô tràn dầu phải

chịu trách nhiệm hành chính đôi với h àn h vi vi phạm các

quy định về phịng, chơng sự cơ" mơi trường trong tìm kiếm,

th ă m dò, khai thác, vận chuyến dầu khí và các sự cơ" rị rí,

tr à n dầu khác được quy định tại Nghị định sô" 81/2006/NĐ-

CP. Theo đó,

“Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 70.000.000

đồng đối với hành vi gây ra sự cơ' rị rỉ dầu, cháy nô dầu,

tràn dầu gây ô nhiễm môi trường'' (Khoản 3 Điều 19),'"

đồng thòi còn phải chịu trách nhiệm khắc phục tình trạn g

ô nhiễm môi trường do hành vi vi phạm pháp luật gây ncn,

bồi thường thiệt hại về môi trưịng. Ngồi ra, nếu sự cô"

tr à n dầu xảy ra tại cầu cảng nêu trên cịn được xác định là

có h à n h vi phạm các quy định vê neo đậu, cập cầu, cập

mạn, lai dắt của tàu thuyền trong vùng nước cảng biến,

Bình luận khoa học và định hưởng giải quyẽt một sô vụ tranh chấp...

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

vùng nước trước cầu cảng và các khu vực h ạn chê khác khi

chưa được phép của Cảng vụ hàng hải thì còn phải chịu

trách nhiệm hành chính theo các quy định tại Nghị định

số

62/2006/NĐ-CP ngày 21/6/2006 của Chính phủ về xử phạt

vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàn g hải.

Vấn đê hiện còn gây tranh cãi là môi quan hệ giữa

trách nhiệm buộc thực hiện các biện pháp khắc phục tình

tr ạ n g ơ nhiễm môi trường với trách nhiệm bồi thường thiệt

hại do ô nhiễm môi trường gây nên. Theo pháp luật hiện

h à n h thì biện pháp khắc phục tình trạ n g ô nhiễm môi

trường trong trường hỢp vi phạm các quy định về phịng,

chịng sự

cố

mơi trường trong tìm kiếm, th ăm dị, khai thác,

vận chuyển dầu, khí và các sự cố rò rỉ, trà n dầu khác là

biện pháp hành chính do ngưịi có th ẩm quyền xử ph ạt vi

phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường áp dụng đối

vối ngưịi gây ơ nhiễm. Việc khắc phục tình trạn g ô nhiễm

môi trường thường do người làm ô nhiễm môi trường trực

tiếp tiên hành bằng các biện pháp làm sạch, cải tạo lại chất

lượng

môi trường sông bị ô nhiễm hoặc bỏ ra các khoản tiền

tương ứng đô thuê tổ chức, cá nhân khác tiến hàn h các biện

pháp trên. Việc làm sạch, cải tạo môi trường đến mức độ

nào thì được xem là đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ khắc

phục tình trạng ơ nhiễm môi trường phụ thuộc vào yêu cầu

của cơ quan nhà nưc3c có thẩm quyên trong việc xử lý vi

phạm hàn h chính nói chung, áp dụng các biện pháp khắc

phục hậu quả nói riêng.

Phần I. Các tình huống cụ thê về Iriinh chấp mỏi trưímg tại Việt Nam

</div>
(54)<div class='page_container' data-page=54>

Pháp luật hiện hành cũng đồng thịi quy định ngồi

việc thực hiện các biện pháp khắc phục ô nhiễm và phục

hồi môi trường theo yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước

về môi trường, người gây ô nhiễm mơi trường cịn phải có

trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật

BVMT 2005 và các quy định khác của pháp luật có liên

quan (Điều 93, khoản 3, điểm d). Nghĩa là, ngưịi gây ơ

nhiễm phải bồi thường 2 loại thiệt hại do ô nhiễm,

S I I V

thối mơi trường gây ra, gồm: i) Thiệt hại do suy giảm chức

năng, tính hữu ích của môi trường; ii) Thiệt hại về sức

khoẻ, tính mạng của con ngưòi, tài sản và lợi ích hỢp pháp

của tố chức, cá nhân do hậu quả của việc suy giảm chức

năng, tính hữu ích của môi trường gây ra. Việc giải quyết

bồi thường thiệt hại về môi trường nêu trên đưỢc tiến hành

theo các phướng thức: i) Các bên tự thoả thuận; ii) Yêu cầu

trọng tài giải quyết; iii) Khởi kiện tại Toà án.

Đôi với những thiệt hại về sức khoẻ, tính mạng của con

người, tài sản và lợi ích hỢp pháp của tố chức, cá nhân do

hậu quả của việc suy giảm chức năng, tính hữu ích của môi

trường gây ra việc giải quyết bồi thường theo các phưdng

thức trên là hỢp lý. Những thiệt hại trên liên quan đên cá

nhân người bị hại và họ có quyền yêu cầu hoặc không yêu

cầu bồi thường thiệt hại, mức độ và phương thức bồi tliường.

Những phương pháp trên là những phương

p h á p

dân sự.

Đôi vối loại thiệt hại do suy giảm chức năng, tính hữu ích

của mơi trưịng thì việc áp dụng phvíơng thức nào giải quyết

vẫn là vấn đê còn gây tranh cãi, đặc biệt là về mặt thủ tục.

</div>
(55)<div class='page_container' data-page=55>

Nêu áp dụng trách nhiệm buộc khắc phục tình trạng ơ

nhiễm môi trường như là một biện pháp hành chính thì

người gây ô nhiễm môi trường' khơng có quyền thoả thuận,

thương

lượng

vối cơ quan quan Iv mơi triíịng về mức độ

khắc phục sự

cố

và từ đó Icà tổng chi phí khắc phục sự

cố.

ơ

khía cạnh nhât clỊnh, đâv cũng là biện pháp mang tính chất

bồi thường. Nếu chủ thê gây ra sự cơ" tình khơng chịu áp

dụng các biện pháp khắc phục lình trạng ơ nhiễm mơi

trưịng, để gây hậu quả nghiêm trọng, họ cịn có thể phải

chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, nếu áp dụng trách

nhiệm bồi thường thiệt hại vê mơi trường thì tính chât của

vụ việc sẽ khác đi. v ề bản chất pháp lý, bồi thường thiệt hại

là loại trách nhiệm dân sự và người gây ô nhiễm mơi trường

có quyền thoả thuận với những chủ ihể là đại diện cho lợi

ích chung vê môi trường (thực clìât là các cơ quan quản lý

nhà nước về môi trường). Nôn không đạt được sự thoả

tlmận, các bên có quyền dưa vụ việc ra Toà án và lúc này

chủ thê là cơ quan quản lý nhà niíớc về mơi tníịng cũng chỉ

.à một bên đương sự trong vụ kiện dòi bồi thường thiệt hại

nià thôi. Trong khi đó, nêii áp dụng trách nhiệm hành

chính, những chủ thể này có quyến biiộc người gây ô nhiễm

phái khắc phục tình trạng'

ơ

nhiỗm môi trường mà không

cầii có sự thương lượng, thố

t h u c ậ n

của người gâv ô nhiễm.

Thực tiễn giai quyết các sự cô tràn dầu tại Việt Nam

trong thòi gian qiia cho tháy viộc áp dụng trách nhiệm

buộc khắc phục tình trọng mơi trưịiìg bị ơ nhiễm hay trách

nhiệm bồi thường thiệt hại do sự cô tràn dầu gây nên

Phán I. Các tình hiiỏng cụ thế về tranh chấp mỏi trưòTig tại Việt Nam

</div>
(56)<div class='page_container' data-page=56>

thường cán cứ vào chủ thể gây ra sự

cố

tràn dầu, cụ t h ể là

chủ thể gây ra sự cô" là doanh nghiệp Việt Nam hay do an h

nghiệp nước ngoài. Nếu ngưịi gây ơ nhiễm mơi trường là

các tổ chức, cá nhân nước ngoài, trách nhiệm bồi thư ởng

thiệt hại thường

đưỢc

áp dụng. Ngược lại, nếu ngưịi gâiy ơ

nhiễm là các tổ chức, cá nhân trong nước thì chủ yêu áp

dụng trách nhiệm buộc khắc phục tình trạng ơ nhiễm mơi

trường. Lí do giải thích tình trạng này có thế là năng lực

tài chính, yếu tơ" thịi gian, sự đan xen các mối quan hệ

pháp lý giữa cơ quan công quyền với các tổ chức, cá n h â n

trong nước vì phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam kiinh

doanh vận tải biển là doanh nghiệp nhà nước; thôngT lệ

quô'c tê trong việc giải quyết các tran h chấp, xung đột tro n g

lĩnh vực môi trường.

Trong trường hỢp cụ thế này, tàu La Palmas gây sựí cô'

tràn dầu mang quôc tịch một quôc gia Nam Mỹ, nên

V'iộc

đòi bồi thường thiệt hại về môi trường đước đặt ra mạinh

mẽ hơn. Việc yêu cầu bồi thường hoàn tồn có căn cứ p h á p

lý và thực tiễn.

Giải pháp chung cho vấn đề nêu trên là cơ quan bảo vệ

pháp luật cần buộc ngưịi gây ơ nhiễm mơi trường trviớc

hết phải thực hiện đầy đủ các biện pháp khắc phụcc ô

nhiễm và phục hồi môi trường. Trong trường

hỢp

họ khc>ng

thực hiện các biện pháp đó thì cơ quan quản lý nhà nớc

về mơi trường sẽ xác định thiệt hại đế người gây ô nhicễm

phải bồi thường.

</div>
(57)<div class='page_container' data-page=57>

2.2.

Xác d in h mức bồi thường thiêt hai do sư cô tràn

d ầ u g ây nên

Mức bồi thường thiệt hại do sự cô' tr à n dầu gây ra luôn

là nội dung gây tran h cãi

Vcà

khó đi đến thơng nhất. Điều

này một phần bắt nguồn từ sự thiếu thống nhất, thiếu tính

cụ thê trong các quy định của pháp luật về việc xác định

thiệt hại do ô nhiễm, suy thối mơi trường. Mặc dù, Luật

BVMT năm 2005 quy định Chính phủ hướng dẫn việc xác

định thiệt hại do ơ nhiễm, suy thối mơi trường, nhưng cho

đến thòi điểm này quy định nêu trên vẫn chưa đưỢc cụ thế

hoá. Ngay chính các quy định vê xác định thiệt hại do ơ

nhiễm, suy thối mơi trường trong Luật BVMT năm 2005

cũng còn một

số

điểm còn chưa thực sự rõ ràng đôi với

người thực hiện. Ví dụ, Điều 92 Luật BVMT năm 2005 quy

định rấ t rõ các dấu hiệu đê nhận biết mức độ bị ơ nhiễm

mơi trưịng của một khu vực. Tuy nhiên, Điều 131 của Luật

n<ày cũng xác định sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của

mơi trưịng theo 3 mức: có suy giảm; suy giảm nghiêm

trọng; suy giảm đặc biệt nghiêm trọng nhưng lại không

qiiy định cán cứ để xác định cụ thể các mức trên và cũng

kliông dẫn chiếu đến Điều 92 về các mức độ suy giảm chức

năng, tính hữu ích của mơi trưòng.

Việc xác đinh pham vi, giới liạn môi trường bị suy

giảm chức năng, tính hữu ích căn cứ vào 3 yếu tố^: giới

hạn, diện tích của khu vực, vùng lõi; giới hạn, diện tích

của vùng đệm trực tiếp; giới hạn, diệii tích của vùng khác

bị ảnh hưởng từ vùng lõi và vùng đệm (Điều 131 khoản 2

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh chãp mói trường tại Việt Nam

</div>
(58)<div class='page_container' data-page=58>

Bình luận khoa học và định hưóTig giải quyết một sỏ vụ tranh cliáp...

Luật BVMT năm 2005), khiến cho ngưòi áp dụng pháp

luật dễ bị nhầm lẫn giữa nội dung pháp lý trong quy (iịnh

nàv với các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển

rừng, bảo tồn đa dạng sinh học (vùng lõi. vùng đệm... tại

các khu rừng đặc dụng). Trong lúc đó, tư tưởng lập pháp

trong trường hỢp này là chỉ muôn xác định các mức độ

khác nhau của thiệt hại môi trường thông qua việc xác

định giối hạn, diện tích của các khu vực là trung tâm ô

nhiễm (khu vực bị thiệt hại nặng), với các khu vực cận kề

trung tâm ô nhiễm (khu vực bị thiệt hại nhẹ hơn so với

khu vực trung tâm).

Trong tình huông nêu trên, thiệt hại đôi với mơi triíịng

tự nhiên do sự cô" tràn dầu gây ra có giới hạn diện tích

khoảng GO.OOOha, trong đó diện tích bị ơ nhiễm nặng' nhất

(vùng trung tâm ô nhiễm) là 40.000ha. Môi trường nước và

đa dạng sinh học là các yếu tô" môi trường bị ảnh hưởng

nhiều nhất (tăng độ đục của nước, giảm lượng ơxy hịa tan,

tăng hàm lượng BOD, tăng nitơ nên đã xảy ra tình trạng

phú dưỡng hóa, làm giảm khoảng 60% thực vật phiêu sinh

và 40% động vật phiêu sinh, làm cho thảm thực vật ở ven

sông bị hủy hoại, rừng ngập mặn bị ảnh hưởng. Tuy nhiên,

việc tính toán giá trị thiệt hại đôi với 2 yếu tô m d trường

trên không hô dơn gian. Nêu khơng có các căn cú pháp lý

rõ ràng, việc đưa ra mức tiền đòi bồi thường là 14,3 tỉ dồng

sẽ khơng có sức thuyết phục.

</div>
(59)<div class='page_container' data-page=59>

trường nước được các nhà khoa học mơi trường dự tính

như sau

- Trường hỢp môi trường nước chỉ được sử dụng cho

một mục đích duy nhất (i), và bị ô nhiễm ở một mức độ duy

nhât(ii):

- Trường hỢp môi trường nưốc được sử dụng cho nhiều

mục đích (i), và bị ô nhiễm ỏ nhiều mức độ khác nhau (ii):

Thiệt hại đôi với môi trường nước bằng tổng thiệt hại đôi

với các vùng có mục đích sử dụng khác nhau và bị ô nhiễm

ở các mức độ khác nhau đó:

Trong đó:

+ Hệ sơ" điều chỉnh thiệt hại theo mục đích sử dụng môi

trường nước (nguồn nước dùng đê cung cấp nước sinh hoạt;

nguồn nước sử dụng cho sản xuât công nghiệp, nông

nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản; nguồn nước sử

dụng cho vui chơi giải trí; nguồn nước chưa được quy hoạch

sử dụng hoặc sử dụng cho mục đích khác);

+ Tổng lượng nước sử dụng cho mục đích i bị ô nhiễm

ở mức độ (ii) đưỢc xác định thông qiia

số

liệu, chứng cứ thực

tế (m ’);

+ Chi phí xử lý 1 mét khơi nước bị ỏ nhiễm ở mức độ (ii)

(dược pháp luậl ân (JỊnh inộL mức (iểii cụ thê căn cứ vào

Phần I. Các tình huống cụ thể vé tranh chấp mói trưịTig tại Việt Nam

Dự th ảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi h à n h Luật

BVAIT vê xác dịnh th iệ t hại do ô nhiễm, suy thoái gây ra.

</div>
(60)<div class='page_container' data-page=60>

mức độ bị ô nhiễm của môi trưịng.

Ví dụ,

5000đ đơi với Im'*

nước bị ô nhiễm, lO.OOOđ đôi với Im^ nước bị ỏ nhiễm

nghiêm trọng, 20.000đ đôi với Im^ nước bị ô nhiễm đặc biệt

nghiêm trọng).

Tương tự như vậy, các thiệt hại khi hệ sinh th á i bị suy

giảm chức nàng và tính hữu ích do suy thoái gây ra cũng

được xác định theo cơng thức trên. Trong đó, hệ sô' diều

chỉnh mức độ suy giảm chức năng, tính hữu ích của hệ sinh

thái khi bị suy thoái đưỢc tính căn cứ vào mức độ và địa

bàn bị suy thoái của các hệ sinh thái theo loại hình các hệ

sinh thái và theo phân khu chức năng trong các k h u rừng

đặc dụng, khu bảo tồn đa dạng sinh học đưỢc quy định

trong pháp luật bảo vệ và phát triển rừng và pháp lu ật về

đa dạng sinh học.

Một loại thiệt hại nữa cần

đưỢc

tính tốn khi

sự

cơ" tr à n

dầu xảy ra là thiệt hại về kinh tế. Trong trường

hỢp

cụ thê

này, đó là thiệt hại đốì với diện tích trồng lúa nước, diộn

tích ni trồng thuỷ sản và thiệt hại đối với ngành du lịch.

Phương pháp

đưỢc

áp dụng chủ yếu để tính tốn loại thiệt

hại này là phương pháp so sánh đôi chứng"’.

Phương pháp này được

sử

dụng đế tính tổng thiệt hại

Bình luận khoa học và định hưíkig giải quyết một sô vụ tranh chấp...

</div>
(61)<div class='page_container' data-page=61>

về câv trồng, vật nuôi, cũng như những giảm sút về lợi

n h u ận từ các hoạt động kinh doanh, thương mại do ô

nhiễm môi trưòng gây nên. Đại lượng so sánh là sản lượng

cây trồng, vật nuôi, mức thu nhập trung bình trong năm

mơi trưịng bị ơ nhiễm với những năm trước đó (để đảm bảo

độ chính xác, khách quan vê những thiệt hại do ô nhiễm

môi trường gây nên, cần loại trừ trước sản lượng, thu nhập

suy giảm do các tác nhân gây hại khác như thiên tai, thòi

tiết, sâ u bệnh...) hoặc/và sản lượng cây trồng, vật nuôi

trong khu vực bị ơ nhiễm với ngồi khu vực đó.

Ngồi ra, những chi phí hành chính - kĩ thuật, như chi

phí cho cơng tác khảo sát, lập căn cứ đê đánh giá thiệt hại

về kinh tê và môi trường, chi phí cho ứng cứu sự

cố

V . V . .

cũng được tính trong tổng chi phí mà chủ thể làm ô nhiễm

môi trường gây thiệt hại phải có nghĩa vụ hồn trả.

2.3.

Xác d in h quyên khởi kiên dòi bồi thường thiêt h a i

do sư cô tràn d ầ u gây nên

Việc xác định quyền khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại

do sự

c ố

tràn dầu gây nên được căn cứ vào các quy định của

Bộ lu ật Tô

tụng

dân sự năm 2004, Bộ luật Dân sự 2005,

Luật BVMT 2005. Tuy nhiên, từ phương diện lý luận, tư

cách khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại trong lĩnh vực môi

trường cũng là vấn đề đang còn gây tra n h cãi. Loại ý kiến

tliứ n h ấ t cho rằng tâ t cả những người là “nạn nh ân ” của

tình trạ n g mơi trưịng bị ô nhiễm đều có quyền khởi kiện

đòi bồi thường thiệt hại, song họ chỉ có thể đưỢc bảo vệ

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh cháp mơi trưímg tại Việt Nam

</div>
(62)<div class='page_container' data-page=62>

quyền

lợi

hỢp pháp khi trực tiêp thực hiện quyền này

(nghĩa là họ trực tiếp đứng đơn khởi kiện vụ án mà không

được thông qua người đại diện). Những người theo quan

điểm này lập luận như vậy căn cứ vào nguyên tắc tự định

đoạt của đương sự - tranh chấp không nảy sinh và trách

nhiệm bồi thường thiệt hại không đặt ra nếu bên bị hại

không thực hiện quyền khởi kiện yêu cầu bên gây hại phái

bồi thưịng cho mình, thậm chí trong trường hỢp bên bị hại

có u cầu thì Toà án cũng chỉ giải quyết những vấn đề

thuộc nội dung yêu cầu mà không giải quyết những vấn đề

khác. “Toà

án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có

đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết

trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu

Như

vậy, cho

dù

có cơ

sở để

khẳng định rằng

thiệt

hại về

tài sản, về kinh tế mà một tố chức, cá nhân bât kì phải gánh

chịu nằm trong sơ’ các thiệt hại do ô nhiễm môi trường gây

nên, song nếu cá nhân, tổ chức đó khơng thực hiện quyền

khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại (thể hiện qua đơn kiện cá

nhân hoặc kí tên vào đơn kiện tập thể) thì họ cũng không

đưỢc phục hồi những tổn thât bị xâm hại.

Họ

chỉ đưỢc hưởng

kết quả của việc khắc phục tình trạng mơi trường bị ô nhiêm

hay cải thiện môi trường sông chung mà thôi.

Loại ý kiến thứ hai cho rằng vì phạm vi bị ảnh hưởng

từ ô nhiễm môi trường thường rất rộng, khơng ít trường

Binh

luận khoa học và định hưóTig ỊỊÌai quyết một sơ vụ tranh ch:íp...

</div>
(63)<div class='page_container' data-page=63>

hợp

bao

gồm

nhiều

địa

phương, thiệt

hại

liên quan

tới

hàng

trăm hộ, thậm chí hàng nghìn hộ gia đình, cá nhân, nên

xhông thể và không nhất thiết tất cả các nạn nhân đều

phíii thực hiện quyền khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại.

Chỉ cần thông qua các hành vi uỷ quyền, đại diện thì coi

như quyền khởi kiện của người bị hại đã được thực hiện.

Khi có đủ cơ sở kết luận trong sô'các thiệt hại mà cộng đồng

dâu cư phải gánh chịu bao gồm cả thiệt hại của các tổ chức,

hộ gia đình, cá nhân không trực tiếp đứng đơn khởi kiện

thì họ vẫn là người được bù đắp những tổn thấ^t về ngưòi và

tài sản do hành vi làm ô nhiễm môi trường gây nên. Tuy

nhiên, châp nhận quan điếm này cũng có nghĩa là pháp

liiật cần phải tiếp tục xử lý môi quan hệ “hậu tranh chấp”

- quan hệ giữa chủ thê đại diện với người bị hại. Trong môl

quan hệ này, có một vấn đê rất phức tạp và nhạy cảm cần

được xử lý; đó là vấn đề “phân bổ”

số

tiền đưỢc bồi hoàn sau

khi tra n h chấp đã được giải quyết. Thực tế cho thấy, không

phái trong mọi trường hỢp, vấn đô nêu trên trong quan hệ

pháp lý giữa ngưòi đại diện và người chịu thiệt hại đều

được xử lý một cách tôt đẹp, nhất là khi chủ thể đại diện

lại là cơ quan hành chính cơng quyền. Xung đột mới vẫn có

tliê nảy sinh. Phải giải quyết đúng đắn cả mơi quan hệ này

thì mới coi là giải quyết triệt đê các tranh chấp môi trường.

Loại quan điếm thứ ba lại cho răng, cơ quan công quyền

clủ được quyền khởi kiện đế bảo vộ phần lợi ích cơng bị xâm

hại mà thôi. “Cơ

quan, tố chức trong phạm vi nhiệm vụ,

quyền hạn của minh có quyền khởi kiện vụ án dân sự để

Phán I. Các t'mh huống cụ thê về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(64)<div class='page_container' data-page=64>

yêu cầu Toà án bảo vệ lợi ích cơng cộng, lợi ích của Nhà

nước thuộc lĩnh vực minh phụ trách"'^\

cịn đơi với những

thiệt hại về tài sản, sức khoẻ của người dân, quyền khởi

kiện sẽ thuộc về chính các tổ chức, cá nhân bị hại. Nói cách

khác, các cơ quan cơng quyền chỉ có là đồng ngun đơn vối

các tổ chức và cá nhân trong các vụ kiện về môi trường.

Đôi với tình hng này, việc UBND Tp HCM đã Iiỷ

quyền cho ông Trần TN, Trưởng Phịng Quản lý Mơi trường

Sở Tài nguyên và Môi trường của th à n h phô" khởi kiện vụ

việc tại TAND thành phô" với mức tiền đòi bồi thường là

14,3 tỉ đồng (bao gồm cả thiệt hại đối với môi trường lự

nhiên và thiệt hại về kinh tế, thiột hại về tài

sản

đôl với tổ

chức, cá nhân). Cách xử lý này cho thấy UBND Tp HCM d<ã

theo quan điểm thứ 2.

2.4.

Xác đ in h thời h a n g iả i quyết vu kiên đòi bồi

thường thiêt hai từ sư cô' tràn dầu

Theo quy định của Bộ luật Tô tụng dân sự năm 2004,

thòi hạn tốì đa cho việc hoà giải và chuẩn bị xét xử một vụ

tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hỢp đồng là 6

tháng kể từ ngày Toà án thụ lý vụ kiện. Tuy nhiên, theo dữ

kiện của tình hng thì tính đến thời điểm này, thòi gian

Toà án thụ lý vụ án đã gần 2 năm mà vẫn chưa tiến hành

Bình

!uận khoa học và định hưổTig giủi quyết một sò vụ tranh chấp...

</div>
(65)<div class='page_container' data-page=65>

hoà giải và đưa vụ việc ra xél xử là đã vi phạm các quy

định về thời hạn giải quyôt vụ kiện. Việc vi phạm thời hạn

tôi đa cho việc giải quyết vấn dô bồi thường thiệt hại trong

ĩnh vực môi trường do các sự cô môi trường gây ra không

hê (ỉơn giản. Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tơi, tồ

án Tp. HCM cẩn thực hiện các quy định của Bộ luật tô"tụng

dân sự. Việc chứng minh thiệt hại sẽ được làm rõ từng bước

qua hoạt động tran h tụng của các bôn trong vụ kiện.

Phần I. Các tình huống cụ thơ về tninh (iiâp rnơi

trưịTìg

tại Việt Nam

</div>
(66)<div class='page_container' data-page=66>

TÌNH H U Ố N G T H Ứ HAI

Bình luận khoa học và định hư('mg giải quyết một số vụ tranh ch;âp,

I. TĨM TẮT TÍNH HUỐNG

Tháng 10/2006, UBND tỉnh ĐN nhận đưỢc nhiều dơn

tô" cáo của nhân dân xã X và Y, huyện p tỉnh ĐN về việc hệ

thơng

đưịng

dây tải điện (cao thể) do

Công

ty điện lực 'CÙa

tỉnh lắp đặt đã không đáp ứng các điều kiện vê an tcàn,

gây hậu quả xấu về tài sản, sức khoẻ cho dân cư nơii có

đưịng dây điện đi qua. Theo trình bày của ngưịi dân thiì kể

từ khi có đường dây điện 350Kv đi qua địa phương thì vào

những ngày trời mưa hoặc độ ấm cao đã xảy ra tình tr;ạng

nhiễm điện đơl với ngưịi, vật ni và một

số

vật dụng k im

oại trong gia đình người dân, đe doạ tính mạng, sức k.hoẻ

và tài sản của họ.

tình hình đó, người dân đã yêu iCầu

Công ty điện lực xem xét, khắc phục hậu quả nhưng C(ông

ty đã không thực hiện bất cứ hoạt động nào để xem :xét,

khắc phục tình trạng trên. Sau khi nhận được đơn tô' cáo,

UBND tỉnh đã chỉ đạo th a n h tra của sở TN-MT làm rõ' vụ

việc. Sau khi nghiên cứu hiện trường và tiến hành các bũộn

pháp nghiệp vụ cần thiết, đoàn thanh tra kết luận: ĩ lệ

thông đường dây điện được thiết kê lắp đặt đúng kỹ th u ậ t,

phù hỢp

quy

hoạch đất dai, bảo đảm khoảng cách an to à n

đối với người dân. Tuy nhiên, trên thực tê vào những riịgày

</div>
(67)<div class='page_container' data-page=67>

gia dụng và ảnh hưởng xâ\i sức khoe ngưòi dân. Thanh tra

kiến nghị cần nghiên cứu kỹ hơn các vấn đề khoa học kỹ

th u ậ t vổ nhiễm điện củng nhir các quy định pháp luật liên

quan đê từ đó có hướng giải quyết phù hỢp.

Dựa trên kết luận này, UBND tỉnh ĐN cho rằng Công

ty diện lực đã gây ô nhiễm môi trường nhưng chưa có quy

định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này

nôn không xử phạt hành chính. UBND tỉnh ĐN chỉ buộc

Công ty bồi thvíờng thiệt hại cho người dân. Hồ sơ chuyên

sang Toà án nhân dân tỉnh ĐN.

Toà án tỉnh ĐN cho rằng: Công ty điện lực khơng có lỗi

đối với

các

thiệt hại

của

người dân nhưng đây là trường hỢp

gây ô nhiễm mơi trvíịng nên phải bồi thưòng thiệt hại theo

Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 200Õ.

Công ty điện lực cho rằng: Hiện chưa có quy chuẩn*''

môi trường về điện từ nên không thê coi đây là hành vi gây

ô nhiễm, hậu quả xảy ra trên thực tê không phải xuất phát

từ hành vi gây ô nhiễm mơi trường, do đó Công ty không

phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh cháp môi trường tại Việt Nam

( 1)

Trước đây được goi là tiêu chuẩn.

</div>
(68)<div class='page_container' data-page=68>

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

é m

1. Các vả'n để pháp

lý

nảy sinh từ vụ việc

Đây là một loại tranh chấp mới xảy ra ở Việt Nam trong

thời gian gần đây. Loại tranh chấp này tuy chưa diễn ra phố

biến và gây bức xúc trong đời sông xã hội song việc giải qiiyết

lại rất khó khăn. Việc p ả i quyết

đưỢc

những tranh chấp

dạng này đòi hỏi phải ứng dụng các kiến thức, phvíơng tiộn

ihoa học cơng nghệ hiện đại để xác định nguyên nhân, diỗn

biến, hậu quả của nhiễm điện. Mặt khác, cần có hệ thơng quy

chuẩn kỹ thuật mơi trưịng thơng nhât cũng như các căn c,ứ

pháp lý rõ ràng làm cơ sở cho giải quyết tranh chấp. Tuy

nhiên, hiện nay chúng ta đang còn thiếu các điều kiện nói

trên trong quá trình giải quyết tranh châp này. Trong một xã

hội phát triển, nhu cầu về vật chất và tinh thần của con

người ngày càng được đáp ứng ở mức độ cao hơn thì đòi hỏi

của con người vê việc được bảo vệ sức khoẻ trước các tác động

xấu của mơi trường trong đó có loại tác động của điện trường

như trên sẽ diễn ra ngày càng phổ biến. Do vậy, việc giải

quyết tranh châp này không chỉ có ý nghĩa nhằm mục dích

trước mắt là khơi phục, bảo vệ quyền Iđi của các bên trong

quan hệ tranh châp mà nó cịn có ý nghĩa sâu xa hơn, đó là

tạo ra tiền lệ cho việc giải quyết các tranh châp tương tự

trong thời gian tới, đồng thòi cũng qua việc giải quyết các

tranh chấp này sẽ phát hiện những bất cập của hệ thông (lUy

phạm pháp luật cũng như tiêu chuẩn mơi trưịng, từ đó sẽ có

</div>
(69)<div class='page_container' data-page=69>

giải pháp phù hỢp để hoàn

thiện

hệ thống tiêu chuẩn môi

trường và các quy định pháp luật hiện hành.

Tình huông tra n h châp nàv làm phát sinh những vấn

đề sau cần được quan tâm xử lý.

1.1.

Tín h hơp p h á p hay không hơp p h á p trong tô cáo

của n h ả n dân xã X và Y, huyện p tới UBND tỉn h Đ N

Việc tô cáo của nhân dân các địa phưdng trên phù hdp

với quy định

của

pháp luật bởi lẽ trong trường hỢp này

quyền và lợi ích của người dân đã bị xâm hại (hiện tượng

nhiễm điện đã gây hư hại các đồ điện gia dụng, vật dụng

kim loại, gây ảnh hưởng xấu tới năng suất vật nuôi, ảnh

hưởng xấu đến sức khoẻ và đe doạ tính mạng con người).

Khi quyền và lợi ích hợp pháp bị ảnh hưởng, nhân dân

các dịa phương bị ảnh hưởng đã yêu cầu doanh nghiệp trực

tiêp quản lý vận hàn h đưòng dây tải điện (là nguồn gây ra

tác động xâu tới lợi ích người dân), xem xét đánh giá thiệt

hại và có biện pháp khắc phục hậu quả. Tuy nhiên, công ty

điện lực đã không thực hiện các yêu cầu của ng\íời dân,

khơng có giải pháp nhằm bảo đảm an tồn về tính mạng,

sức khoẻ, tài sản cho họ. Việc nhân dân chọn giải pháp tô"

cáo hành vi của Công ty điện lực tối lĩBND tỉnh ĐN để yêu

cầu UBND can thiệp nhằm bảo vệ quyền lợi của mình là

hỢp pháp. (Theo Điều 57 Luật Khiếu nại, tô"cáo 1998, Luật

sửa đổi, bổ sung một sô điều của Liiật Khiếu nại, tô cáo,

năm 2005; Điều 128 Luật BVMT 2005).

Phíin I. Các tình huống cụ thê về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(70)<div class='page_container' data-page=70>

Trong trường hỢp này, những ngưòi dân bị thiệt hại

khơng chỉ có quyền tô" cáo về việc Công ty điện lực của tỉnh

khơng bảo đảm an tồn trong q trình hoạt động, gây hậu

quả xấu tối đồi sông con người, mà cịn có quyền khởi kiện

địi bồi thvíờng thiệt hại nếu chứng minh được những thiột

hại của mình do đưịng dây tải điện gây ra (Khoản 1 Điều

128 Luật BVMT 2005, Điều 604 Bộ luật Dân sự 2005).

-

Đơn tô" cáo của người dân xã X và Y với UBND tỉnh

ĐN phản ánh mâu thuẫn, bât đồng (tranh chấp) giữa người

dân xã X, Y với Công ty điện lực của tỉnh thế hiện ở chỗ

ngưịi dân cho rằng chính quá trình vận hành của đưịng

dây tải điện do Cơng ty điện lực lắp đặt đã gây ra hậu quả

xấu đơl vói tài sản, sức khoẻ và đe doạ tính mạng người

dân. Mặt khác, người dân còn cho rằng những ảnh hưởng

này mang tính lâu dài, gây ra những biến đổi trong môi

trường không khí theo chiều hướng xấu (nhiễm điện). Tuy

nhiên, Công ty điện lực của tỉnh lại khơng đồng tình với

quan điểm của ngưịi dân. Cơng ty cho rằng mình khơng có

lỗi trong việc để xảy ra hậu quả đôi với người dân vì đã

thực hiện đúng các quy định của pháp luật trong quá trình

hoạt động nên không đáp ứng các yêu cầu của ngvrời dân và

không chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Cách xử sự

như vậy của Công ty là chưa hỢp tình, hớp lý và thiêu thiện

chí nên mâu thuẫn càng trở nên khó khống chê, dần đôn

việc người dân tô" cáo Công ty với UBND tỉnh.

Có thể thấy tranh chấp này có liên quan tối việc gây

biến đổi th àn h phần mơi trưịng, gây hậu quả xấu đôl với

</div>
(71)<div class='page_container' data-page=71>

địi sơng con người. Mặt khác,

t r o n g

tranh chấp này còn

phải xác định có hay khơng có hiện tượng ơ nhiễm môi

trường do nhiễm điện, xác dinh hậu quả trên thực tế và bồi

thường thiệt hại cho người bị thiệt h<ại. Với những tình tiết

đó, có thê coi đây là một loại tranh chấp môi trưịng (vì có

nhũng biểu hiện của tranh chấp môi trường theo Điều 129

Luật BVMT 2005). Tuy nhiên, đây cũng có thể coi là một

dạng tra n h chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy

hiểm cao độ gây ra (Điều 623 Bộ luật Dân sự 2005). Các

qiian điếm này hồn tồn khơng có gì mâu thuẫn bởi xét về

mặt lý luận và thực tiễn thì có những tran h chấp môi

trường mang tính dân sự và ngược lại.

Phần I. Các tình huống cụ thê vc tranh cháp mơi trưímg tại Việt Nam

1.2. Kết lu â n của cơ q uan thanh tra

-

Việc tô" cáo của người dân đã dẫn đến việc thành lập

đoàn thanh tra. Thực tê, để làm sáng tỏ sự việc, đoàn

thanh tra đã thực hiện các công việc cần thiết sau:

+ Yêu cầu ngưòi dân xã X, Y cung câp tài liệu và trả lòi

những vă"n đề cần thiết như: biểu hiện cụ thê củn hiện

tưỢng

nhiễm điện, thời gian xảy ra hiện tưỢng trên, vị trí

xảy ra nhiễm điện, hậu quá của nhiễm điện;

+ Yêu cầii công ty điện lực phai cuug cấp những tài liệu

kĩ thuật như quy mó, hiệu suất,

VỊ

tri... của hệ thóng dưịng

dây tải điện;

+ Tiôn hành các biện pháp kiểm tra kỹ thuật tại hiện

trường: kiếm tra vô hộ thông dây tái điện, vị trí, khoảng

</div>
(72)<div class='page_container' data-page=72>

cách đối với các hộ gia đình bị ảnh hưởng do nhiễm điện,

hậu quả của nhiễm điện trên thực tế;

+ Đưa ra kết luận về nguyên n h ân của nhiễm điện và

hậu quả của việc nhiễm điện cùng với kiến nghị nghiên cứu

biện pháp xử lý.

- Đoàn thanh tra đã đưa ra các kết luận sau;

+ Hệ thông đường dây điện được thiết k ế lắp đặt đúng

kỹ thuật, phù hỢp quy hoạch đất đai, bảo đảm khoảng cách

an tồn đơi với ngưòi dân. Như vậy, trong trường hỢp này

Công ty điện lực khơng có hành vi vi phạm pháp luật.

+ Tuy không vi phạm pháp luật song quá trình vận

hành hệ thông đường dây tải điện của Công ty vẫn gây ra

những hậu quả xấu đôi với người dân vào những ngày tròi

mưa hoặc có độ ẩm cao trong khơng khí. Đồn thanh tra

kiến nghị cần có thêm những nghiên cứu về mặt khoa học

kỹ thuật đôi với hiện tưỢng nhiễm điện để từ đó có giải pháp

íhắc phục hoặc sửa đổi các tiêu chuẩn kỹ th u ậ t cho Ị)hù

hỢp. Kiến nghị này của thanh tra là hỢp lý bởi đây là vấn

đề khoa học kỹ thuật phức tạp, cần phải tiếp tục nghiên cứu

làm rõ và không thể vội vàng đi đến những kết luận.

+ Việc thanh tra kết luận là có thiệt hại xảy ra trong thực

tế và thiêt hai này là do bi nhiễm điên do quá trình vận hành

của đường dây tải điện của Công ty X. Như vậy, kêt luận này

đã xác định được có thiệt hại trên thực tê và chỉ ra nguyên

nhân dẫn tới thiệt hại. Kết luận trên là căn cứ rất quan trọng

để giải quyết việc bồi thường thiệt hại cho ngiíời dcân xã X, Y.

</div>
(73)<div class='page_container' data-page=73>

+ Đoàn thanh tra còn chưa đưa ra các kiến nghị xử lý vụ

việc, mà chỉ kiến nghị nghiên cứu các vấn đề khoa học kỹ

th u ật và nghiên cứu biện pháp xử lý, đây là một thiếu sót

của đồn thanh tra cần được khắc phục. Điều này phản ánh

sự lúng túng và hạn chế về năng lực chuyên môn trong lĩnh

vực xác định các vi phạm do nhiễm điện của cơ quan thanh

tra. Thực tế đây là vân đề pháp lý khá mới mẻ ở Việt Nam

và nó đặt ra những địi hỏi về mặt khoa học kỹ thuật rất

phức tạp, hơn nữa các quy định pháp luật về vấn đề này còn

thiếu nên việc cơ quan thanh tra chưa đưa ra đưỢc các kiến

nghị cụ thê về cách xử lý vụ việc cũng là điềvi có thể lý giải

được.

Tuy nhiên nhìn dưới góc độ pháp lý chung ta thấy

phát sinh một vân đề là cần phải bô sung những quy định

pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm, bồi thường thiệt hại

do nhiễm điện gây ra đồng thịi phải nâng cao trình độ khoa

học, trình độ pháp lý của cơ quan thanh tra trong lình vực

này để bảo đảm hiệu quả hoạt động của công tác thanh tra.

1.3.

Phương án x ử lý của UBND tin h Đ N và Toà án

n h â n d â n tinh Đ N

-

UBND tỉnh cho rằng không thê xử phạt vi phạm hành

chính đổỉ với Cơng ty điện lực là đúng, bởi lẽ trong q trình

hoạt động Cơng tv điện lực đã thưc hiện đúng các quy định

của pháp luật, không có hành vi vi phạm pháp luật. Việc xảy

ra hậu quả là ngoài dự kiến của Cơng ty cũng như ngồi dự

kiên của pháp luật, bỏi lẽ thực tê hiện nay, các văn bản pháp

luật về xử phạt hành chính chưa có quy định về vấn đề này.

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh chấp mỏi trường tại Việt Nam

</div>
(74)<div class='page_container' data-page=74>

Theo nguyên tắc xử phạt hành chính thì chỉ coi là vi phạm

hành chính khi “theo quy định của Pháp lệnh xử lý vi phạin

hành chính và các văn bản pháp luật liên quan phải bị xử lý

hành chính”. Như vậy, rõ ràng trong trưòng hỢp này khi

chưa có quy định của pháp luật về xử lý hành chính đơi với

hành vi trên thì chưa thê xử phạt h àn h chính Cơng ty Điện

lực. Cách xử lý này của UBND tỉnh ĐN là đúng.

- UBND tỉnh cho rằng Công ty Điện lực của tỉnh đã gây

ô nhiễm môi trường. Quan điểm này chưa chính xác, bởi lẽ

theo quy định của pháp luật hiện h à n h thì: ơ nhiễm mơi

trường là sự biến đổi của các th àn h phần môi trường không

phù hớp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xâ"u đên

con người và sinh vật (khoản 6 Điều 3 Luật BVMT 2005).

Như vậy, chỉ coi là gây ô nhiễm môi trường nếu như đã có

tiêu chuẩn môi trường về điện từ và cơ quan có thâm quyền

chứng minh được rằng Cơng ty điện lực trong q trình vận

hành đưòng dây tải điện đã gây biến đổi môi trường không

khí vượt quá tiêu chuẩn điện từ cho phép. Tuy nhiên, trong

thực tê hiện nay, Nhà nước ta lại chưa ban hành đưỢc quy

chuẩn môi trường về điện từ nên không thể coi hiện tượng

nhiễm điện nói trên là hành vi gây ô nhiễm môi trường.

- Việc chuyên hồ sơ sang Toà án tỉnh đê giải quyết bồi

thường thiệt hại. Nếu sau khi có kết luận của cơ quan

th a n h tra, ƯBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan liên quan tổ

chức việc thường híỢng, hồ giải giữa ngưịi dân và

Cơng

ty

điện

lực

vê bồi thường thiệt hại, nhưng quá trình thương

</div>
(75)<div class='page_container' data-page=75>

lượng, hồ giải khơng thành cóng thì việc chuyển hồ sơ

sang Toà án để giải quyết là đúng pháp luật.

-

Quyết định của Toà án: Toà án cho rằng công ty điện

lực không có lỗi đơi với các thiệt hại của ngưòi dân. Tuy

nhiên, đây là trường hỢp gây ơ nhiễm mơi trưịng nên phải

bồi thường thiệt hại kể cả trường hỢp khơng có lỗi (theo

Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2005).

+ Quyết định này là không chính xác bởi theo chúng

tơi, hiện nay ở Việt Nam chưa có quy định tiêu chuẩn môi

trường về nhiễm điện (điện từ trong khơng khí) nên trường

hợp này khơng có đủ căn cứ pháp lý để xác định là hành vi

gây ô nhiễm môi trường. Dĩ nhiên, khi chưa xác định là

h àn h vi gây ô nhiễm môi trường thì khơng thế áp dụng

Điổu 624 Bộ luật Dân sự năm 2005 (vì Điều luật này chỉ áp

dụng cho hành vi gây ô nhiễm môi trường).

+ Toà án xác định là Công ty điện lực khơng có lỗi đơi

với những thiệt hại xảy ra trên thực tế. Xác định này là

đúng bởi lẽ ở đây, Công ty điện lực đã thực hiện đúng các

quy định của pháp luật trong lĩnh vực lắp đặt, vận hành

đường dây tải điện. Công ty khơng thể thấy trước thiệt hại

có thê xảy ra trong thực tê và ngay cả các quy định của

pháp luật cũng chưa dự liệu hậu quả có thê xảy ra trong

trường hỢp này. Mặt khác, đây là vấn đề khoa học, kỹ

th u ậ t rấ t phức tạp, ngay cả các cơ quan có thẩm quyền

cũng chưa thê làm rõ ngay mà còn cần phải tiếp tục nghiên

cứii để có kết ln chính xác.

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh chủp mơi trưímg tại Việt Nam

</div>
(76)<div class='page_container' data-page=76>

+ Như vậy, chúng ta thâV rằng Công ty điện lực khịng

gây ơ nhiễm mơi trường, nhưng lại gây ra thiệt hại trên

thực tê và khơng có lỗi với hậu quả đó. Vậy, Cơng ty có phải

bồi thường thiệt hại hay không? Theo chúng tôi, việc tồ án

tun bơ" Cơng ty phải bồi thường thiệt hại là đúng, nhưng

áp dụng Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2005 là sai. Trường

hỢp này không thế áp dụng Điều 624 Bộ luật Dân sự năm

2005 mà phải áp dụng Điều 623 Bộ luật Dân sự 2005 (Bồi

thường thiệt hại do nguồn ngiiy hiểm cao độ gây ra). Cụ thể

ở khoản 3 Điều 623 Bộ luật Dân sự 2005 quy định: chủ sở

hữu, người đưỢc chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng ngiiồn

nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại cả khi khơng có

lỗi, trừ các trường hỢp: thiệt hại xảy ra hồn tồn do lỗi của

ngưịi bị thiệt hại; thiệt hại xảy ra trong trường hđp bất khả

kháng hoặc tình thê cấp thiết, trừ trưồng hỢp pháp luật có

quy định khác. Cũng theo Bộ luật Dân sự thì việc vận hành

đưòng dây điện cao th ế đưỢc coi là nguồn nguy hiểm cao độ

do đó việc Cơng ty Điện lực vận h àn h đưịng dây tải điện nói

trên gây ra hiện tưỢng nhiễm điện dẫn tới thiệt hại về tài

sản, tính mạng, sức khỏe của người dân phải đưọc coi là

thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

ĐỐì chiếu quy định này với tình hng tranh chấp nói

trên, rõ ràng ngưòi bị thiệt hại là người dân không rơi vào

các trường hđp không đưỢc bồi thường. Do vậy Công ty

Điện lực phải bồi thường thiệt hại cho người dân theo Điều

623 Bô luât Dân sư.

</div>
(77)<div class='page_container' data-page=77>

-

Tuy nhiên nếu cơ quan có thẩm quyền chỉ giải quyết

tr a n h chấp trong phạm vi yêu cầu bồi thường thiệt hại là

chưa thoả đáng. Một vấn đề rất quan trọng đặt ra là, cơ

quan có thẩm quyền cần có sự nghiên cứu, đánh giá chính

xác ảnh hưởng của hiện tượng nhiễm điện đối với tài sản,

sức khoẻ, tính mạng người dân đê từ đó có giải pháp xử lý

tậ n gốc vấn đề này. Nhà nước cần tổ chức quan trắc môi

trường ở khu vực này đê có được các thông tin cần thiết

nhằm thực hiện các giải pháp bảo vệ tài sản, sức khoẻ của

ngitời dân. Trước mắt, nếu thấy hiện tưỢng nhiễm điện gây

ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ, tài sản của ngiíời dân ở mức

độ nghiêm trọng thì có thể tạm ngừng hoạt động của đường

dây tải điện hoặc di dòi ngưòi dân tới một khu vực khác,

sau đó tiếp tục nghiên cứu các vấn đề liên quan đê có giải

pháp hiệu quả trong thời gian tới.

1.4

H à n h vi gâ y n h iễm điên của Công ty Đ iên lưc có

p h ả i là h à n h vi vi p h a m p h á p luât hay k h ô n g ỉ

Trong vụ việc nêu trên, một trong những vâ"n đề pháp lý

đặc biệt quan trọng cần làm sáng tỏ là phải xác định hành vi

vận hành đường dây tải điện của Công ty Điện lực gây nhiễm

điện có phải là hành vi vi phạm pháp luật hay không? Làm

rõ vân đề này sẽ là cơ sở cho việc thực hiện các biện pháp xử

lý vụ việc đưỢc chính xác, khách quan, đúng pháp luật.

Xem xét vụ việc này chúng ta thấy: Quá trìn h thiết kế,

vận hành hệ thơng đưịng dây tải điện đúng kỹ thuật, phù

hỢp vối quy hoạch đất đai, bảo đảm khoảng cách an tồn

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh chấp mỏi trường tại Việt Nam

</div>
(78)<div class='page_container' data-page=78>

đối vối người dân và đáp ứng các quy định khác của pháp

luật, do đó Công ty Điện lực không có hành vi trái pháp

luật và cũng khơng có lỗi đôi với hiện tượng nhiem điện từ

đưòng dây tải điện. Như vậy có thê khẩng định hành vi gây

nhiễm điện của Công ty Điện lực không phải là hành vi vi

phạm pháp luật (vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp

luật, do chủ thể có năng lực chủ thể thực hiện một cách cô"

ý hoặc vô ý, xâm hại các quan hệ pháp luật và thường gây

hậu quả xấu trong đòi sống con người).

Chính vì khơng có hành vi vi phạm pháp luật của Công

ty Điện lực như đã phân tích cho nên không thê áp dụng

các trách nhiệm pháp lý như hình sự hoặc hành chính đôi

với Công ty Điện lực. Tuy nhiên hành vi của Công ty Điện

lực lại gây thiệt hại trên thực t ế đơl vối ngưịi dân mà thiệt

hại này không xuất phát từ hành vi vi phạm pháp luật,

vậy Công ty Điện lực có phải bồi thường thiệt hại cho

ngưòi dân hay không? Theo chúng tôi việc bồi thường thiệt

hại có thể

được

thực hiện ngay cả khi khơng có hành vi vi

phạm pháp luật song phải có thiệt hại xảy ra trên thực tế.

Trong vụ việc này đã có thiệt hại thực tê xảy ra nên đã có

căn cứ đế bồi thường thiệt hại. Vối vụ việc này Cơng ty

Điện lực khơng có lỗi đôi với thiệt hại xảy ra trên thực tê

song họ vẫn phải bồi thường thiệt hại theo quy định của

Điều 623 Bộ Luật dân sự (bồi thường thiệt hại do nguồn

nguy hiểm cao độ gây ra). Vấn đề này đã được phân tích ở

mục 1.3 của tình huông này.

</div>
(79)<div class='page_container' data-page=79>

Liên quan tới việc xem xét hành vi gây nhiễm điện của

Công ty Điện lực cũng cần phải bình luận một chút về ý

thức, thái độ của chủ Công ty. Khi nhận đưỢc phản ánh của

ngưòi dân về hiện tượng nhiễm điện gây ra các thiệt hại về

tài sản, sức khỏe... Công ty Điện lực đã không thực hiện bất

cứ hoạt động nào để xem xét, khắc phục tình trạng trên.

Mặt khác Công ty cũng cho rằng mình khơng có nghĩa vụ

bồi thường thiệt hại xảy ra trên thực tế. Hành vi này của

Công ty chứng tỏ ý thức pháp luật và đạo đức kinh doanh

của họ còn hạn chế, đây củng đang là một hiện tưỢng phổ

biến trong hoạt động sản xuất, kinh doanh ở Việt Nam hiện

nay (Ví dụ Cơng ty Vedan Đồng Nai gây ô nhiễm sông Thị

Vải). Điều này hoàn toàn không phù hỢp với xu th ế kinh

doanh trong một xã hội hiện đại và nó cần phải bị loại bỏ để

góp phần lành mạn hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh.

1.5

Trách nhiêm của Nhà nước đôi với hiên tương nhiễm

diên và các thiềt h a i của người dân trong vu viêc này

ở

đây

c h ú n g

tôi chưa bàn tới trách nhiệm xử

l ý v ụ v i ệ c

này của Nhà nước mà mn bình luận về việc Nhà nưốc có

những thiếu sót gì trong việc quản lý đưòng dây tải điện

đê dẫn tới việc một doanh nghiệp thực hiện đúng các quy

định pháp luật nhưng vẫn gây ra hậu quả xấu đốì với địi

sơng con ngưịi.

Rõ ràng Nhà nước có một phần lỗi trong vụ việc nói trên

khi cịn thiếu những quy định chi tiết để bảo đảm an tồn

đưịng dây tải điện ở những khu vực có điều kiện khí hậu,

Phần I. Cốc tình huống cụ thê về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(80)<div class='page_container' data-page=80>

Bình luận khoa học và định hư('mg giai quyết một sỏ vụ tranh cháp...

điều kiện địa lý đặc biệt. Quá trình quy hoạch xây dựng,

vận hành đường dây tải điện cũng chưa tính tốn hết các

khả năng xấu có thể xảy ra trong các điều kiện khí hậu (tặc

biệt, do đó dẫn tối việc thiếu những quy định pháp luật liên

quan làm cơ sở để bảo đảm lợi ích cho cả doanh nghiệp và

ngưịi dân, từ đó dẫn tới việc Công ty Điện lực và người dân

đều thực hiện đúng pháp luật nhưng cả hai đều phải gánh

những hậu quả bất

lợi

trong vụ việc trên (ngiíời dân bị thiệt

</div>
(81)<div class='page_container' data-page=81>

2. Hướng giải quyết tình huống

2.1.

Giải qu yết tra n h ch ấp ịỉiữa người d â n và Công tỵ

Diên lưc

Từ những phân tích ở mục 1 và dựa trên quy định pháp

luật hiện hành có thể giải quyết vụ việc này như sau:

Thứ nhất,

trong công tác

t h a n h

tra, cơ quan thanh tra

phải thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và

thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cần thiết tại hiện trường

đê đưa ra các kết luận cụ thể, chính xác vê các vấn đề sau:

+ Có hiện tượng nhiễm điện xảy ra trên thực tế hay không;

+ Nguyên nhân dẫn tới hiện tưỢng nhiễm điện có phải

do sự vận hành của đường dâv tải điện gây ra hay không;

+ Môl quan hệ nhân quả trực tiếp giữa sự vận hành của

dường dây tải điện với hậu quả xáy ra trên thực tế;

+ Đánh giá sơ bộ thiệt hại xảv ra trên thực tế;

+ Công ty Điện lực có hành vi vi phạm pháp luật trong

vụ việc này hay không;

+ Kiến nghị các biện pháp xử lý tới cđ quan nhà nước có

th ẩ m quyền.

Thứ hai,

sau khi có kết luận thanh tra, xem xét các tình

tiêt thực tê và đối chiếu với các quy định pháp luật hiện

hành thì UBND tinh ĐN nen xử lý vụ việc theo hưống:

+ Không truy cứu trách nhiệm hình sự và xử phạt hành

chính Cơng ty Điện lực trong vụ việc trên bởi lẽ Công ty

Điện lực khơng có hành vi vi phạm pháp luật;

I'hần I. Các tình huống cụ thê vé tninh cháp mói trưímg tại Việt Nam

</div>
(82)<div class='page_container' data-page=82>

+ Xác định Công ty Điện lực không có hành vi gây ơ

nhiễm môi trường bởi pháp lu ật Việt Nam chưa quy định

quy chuẩn kỹ t h u ậ t môi trường về nhiễm điện;

+ Xác định Công ty Điện lực phải bồi thường thiệt hại

cho ngưòi dân theo quy định ở Điều 623 Bộ luật D ân sự (bồi

thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra);

+ Tổ chức thương lượng, hòa giải về việc bồi thường thiệt

hại giữa Công ty Điện lực và ngưòi dân theo quy định của

Bộ luật Tô" tụng dân sự. Nếu thương lượng, hịa giải th à n h

cơng thì việc bồi thường thiệt hại đưỢc thực hiện theo thỏa

thuận giữa các bên. Nếu thương lượng không th à n h cơng

thì chun hồ sơ sang tòa án dân sự để giải quyết.

Thứ ba,

tòa dân sự sẽ giải quyết vụ việc theo hướng

buộc Công ty phải bồi thường thiệt hại cho ngưòi dân theo

quy định ở Điều 623 Bộ luật Dân sự (bồi thưòng thiệt hại

do

nguồn

nguy hiểm cao độ gây ra).

Thứ tư,

không chỉ chú ý giải quyết bồi thường thiệt hại

mà

cơ

quan có thẩm quyền khi giải quyết vụ việc này (dù

là UBND hay Tòa dân sự) đều phải chú trọng giải quyêt

các vấn đề liên quan đó là:

+ Buộc Cơng ty Điện lực phải xem xét thực hiện các giải

pháp vê mặt khoa học kỹ th u ậ t để loại trừ hiện tượng

nhiễm điện xảy ra trên thực tế;

+ Xem xét di dòi người dân đến nơi an toàn hoặc di dòi

đường điện cao t h ế đến địa điểm khác để loại trừ các hậu

quả xấu có thể xảy ra trên thực tế. Việc di dòi ngưòi dân

</div>
(83)<div class='page_container' data-page=83>

h a y đ ư ờ n g d â y t ả i đ i ệ n p h ả i c ă n c ứ v à o q u y h o ạ c h đ ầ t đ a i ,
q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n c ô n g n g h i ệ p c ủ a đ ị a p h ư ơ n g c ũ n g n h ư
c h i p h í v à c á c l ợ i í c h k i n h t ê k h á c t r o n g q u á t r ì n h d i d ị i .

2.2 M ơt sơ k iê n n g h i p h á t sin h từ vu viêc trên

Thứ nhất, xét dưới góc độ lý luận cần giải quyết một sô'

vấn đề sau:

-

N h à n ư ớ c p h ả i n h a n h c h ó n g n g h i ê n c ứ u c á c t á c đ ộ n g
t ừ s ự v ậ n h à n h c ủ a đ ư ờ n g d â y t ả i đ i ệ n đ ố i v ớ i m ô i t r ư ờ n g
d ê c ó n h ữ n g đ á n h g i á c ụ t h ế v ề m ứ c đ ộ n h i ễ m đ i ệ n t r o n g
c á c đ i ề u k i ệ n đ ị a l ý , đ i ề u k i ệ n t h ờ i t i ế t n h ấ t đ ị n h , q u a đ ó
s ẽ b a n h à n h c á c q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t p h ù h Ợ p l à m c ă n c ứ
c h o v i ệ c v ậ n h à n h a n t o à n đ ư ờ n g d â y t ả i đ i ệ n ;

- N h à n ư ớ c c ầ n s ớ m b a n h à n h c á c q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t m ô i
t r ư ờ n g t r o n g l ĩ n h v ự c n h i ễ m đ i ệ n l à m c ơ s ở c h o v i ệ c x á c đ ị n h
ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g d o n h i ễ m đ i ệ n . N h ư n g q u y c h u ẩ n n à y l à
c ă n c ứ k h o a h ọ c - p h á p l ý r ấ t q u a n t r ọ n g c h o v i ệ c B V M T c ũ n g
n h ư g i ả i q u y ế t c á c t r a n h c h ấ p l i ê n q i i a n đ ế n n h i ễ m đ i ệ n . T u y
I i h i ê n v ề v ấ n đ ề n à y h i ệ n n a y c ó h a i q u a n đ i ể m ;

Một là,

k h ô n g c ầ n t h i ế t p h ả i b a n h à n h q u y c h u ẩ n k ỹ

t h u ậ t m ô i t r ư ờ n g v ề n h i ễ m đ i ệ n b ở i l ẽ k h i x ả y r a h i ệ n
t ư ợ n g n h i ễ m đ i ệ n d ẫ n t ớ i c á c t h i ệ t h ạ i t r ê n t h ự c t ê t h ì n g a y
c ả v i ệ c k h ô n g c ó q u y c h u ẩ n k ỹ t h i i â t m ô i t r ư ờ n g v ề v ấ n đ ề

n à y v à k h ô n g c ầ n x á c đ ị n h đ â y c ó p h ả i l à h i ệ n t ư ợ n g ô
n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g h a y k h ô n g t h ì v ố i c á c q u y đ ị n h c ủ a p h á p
l u ậ t h i ệ n h à n h ( q u y đ ị n h b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i d o n g u ồ n
n g u y h i ể m c a o đ ộ g â y r a t r o n g B ộ l u ậ t D â n s ự ) .

Phần I. Các tình huống cụ thể về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(84)<div class='page_container' data-page=84>

Hai là,

c ầ n t h i ê t p h ả i q u y đ ị n h c á c q u y c h u ẩ n k ỹ t h i i ậ t

m ơ i t r ư ị n g v ề n h i ễ m đ i ệ n b ở i l ẽ n h ữ n g q u y c h u ẩ n n à y l à
c ă n c ứ đ ê x á c đ ị n h m ứ c đ ộ t á c đ ộ n g t ớ i m ô i t r ư ờ n g c ủ a c á c
đ ư ờ n g d â y t ả i đ i ệ n . T ừ n h ữ n g c ă n c ứ n à y có t h ế x á c đ ị n h

đưỢc giới h ạ n cho p h é p về m ứ c độ c ủ a đ ư ờ n g d â y tải đ i ệ n

t ớ i m ô i t r ư ờ n g t r o n g c á c đ i ề u k i ệ n n h ấ t đ ị n h , q u a đ ó l o ạ i
t r ừ c á c t á c đ ộ n g x â u t ừ s ự v ậ n h à n h c ủ a đ ư ờ n g d â v t ả i đ i ệ n
đ ế n m ô i t r ư ò n g v à đ ờ i s ô n g c o n n g ư ò i . N h ư v ậ y r õ r à n g l à
c á c q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t m ơ i t r ư ị n g v ề n h i ễ m đ i ệ n k h ô n g
c h ỉ đ ơ n t h u ầ n l à c á c c ă n c ứ đ ể g i ả i q u y ế t c á c t r a n h c h ấ p
m ô i t r ư ờ n g l i ê n q u a n t ớ i n h i ễ m đ i ệ n ( l à c ă n c ứ đ ê x á c đ ị n h
m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m ) m à c ò n l à c ă n c ứ đ ể B V M T v à đ ị n l i
h ư ớ n g q u á t r ì n h v ậ n h à n h đ ư ờ n g d â v t ả i đ i ệ n đ ư ợ c a n t o à n
đ ô l v ớ i đ ò i s ô n g c o n n g ư ờ i . C h ú n g t ô i c h o r ằ n g đ â y l à q u a i i

đ i ể m hỢp lý và n ê n được t h ự c h i ệ n t r ê n th ự c tế.

- C ầ n c â n n h ắ c đ ế n q u y

đ ị n h

v ề v ế u tô" lỗ i c ủ a n g ư ờ i g â y
ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g t r o n g t r á c h n h i ệ m b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i
d o l à m ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g . H i ệ n t ạ i , Đ i ề u 6 2 4 B ộ l u ậ t D â n

s ự 2 0 0 5 q u y đ ị n h : “C ớ

nhân, pháp nhân và các chủ thê khác

làm ô nhiễm môi trường gây thiệt hại thì phải bồi thường

theo quy định của pháp luật, kê cả trường hỢp người gày ỏ

nhiễm mơi trường khơng có lỗi".

T u y n h i ê n , t h ự c t ê c h o t h ấ y

c ó n h i ề u t r ư ờ n g h Ợ p n g ư ờ i g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g n h ư n g
h o à n t o à n k h ô n g d o l ỗ i c ủ a h ọ m à l à d o s ự t h i ế u s ó t c ủ a h ộ
t h ô n g q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t v ề m ô i t r ư ờ n g , n h ư c á c q u y
c h u ẩ n v ê c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g x u n g q u a n h c h ư a t í n h h ê t
s ứ c c h ị u t ả i c ủ a m ô i t r ư ờ n g x u n g q u a n h h o ặ c q u y c h u ẩ n v ề

</div>
(85)<div class='page_container' data-page=85>

Phần I. Các tình huống cụ thế

vé tranh t hấp

mơi trưímg tại Việt Nam

c h ấ t , t h ả i c h ư a t í n h đ ế n t ì n h l i u ố n g c h â t t h ả i t ừ c á c n g u ồ n
t h ả i k h á c n h a u c ó p h ả n un<( h o á h ọ c v ớ i n h a u . . . T r o n g
i r ư ò n g h ợ p n à y t r á c h n h i ệ m t h u ộ c v ổ c á c cơ q u a n c ó t h â m
( l u y ề n x â y d ự n g v à b a n h à n h h ộ t h ô n g q u y c h u ẩ n m ô i
t . r ư ò n g m ặ c d ù n g ư ờ i ẹ â y ô n h i ễ m l à c á c c h ủ n g u ồ n t h ả i .

Thứ hai, xét dưới góc độ thực tiễn cần giải quyết một sô

vấn đề sau:

-

Đ à o t ạ o , b ồ i d ư ỡ n g n â n g c a o t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n c ủ a

c ớ q u a n n h à n ư ớ c c ó t h ẩ m q u y ê n t r o n g c ô n g t á c t h a n h t r a ,
d ể m t r a g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p , x ử l ý v i p h ạ m p h á p l u ậ t
) ) h á t s i n h t ừ c á c h i ệ n t ư Ợ n g , h à n h v i g ắ n l i ề n v ớ i c á c đ i ề u
c i ệ i i k h o a h ọ c k ỹ t h u ậ t p h ứ c t ạ p n ó i c h u n g , t r o n g l ĩ n h v ự c

n h i ỗ m đ i ệ n n ó i r i ê n g đ ể b í ĩ o d á m n â n g c a o h i ệ u q u ả c ủ a
c ô n s Ị t á c n à v ;k/ ■

-

C ầ n c ó m ộ t co' c h ê p h ô i h ọ p d ồ n g b ộ , h i ệ u q u ả g i ữ a c á c
c ơ q u a n t ư p h á p v ớ i c á c cơ q i i a n q u ả n l ý v ề k h o a h ọ c k ỹ
t h u ậ t , c á c v i ệ n n g h i ê n c ứ u k h o a h ọ c k ỹ t h u ậ t đ ế b a n h à n h
c á c q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t m ô i t r i í ờ n g p h ù h Ợ p v à g i ả i q u y ế t
c á c t r a n h c h â p c ó y ế u tô^ k h o a h ọ c k ỹ t h u ậ t đ ư Ợ c c h í n h x á c ,

c h á c h q u a n ;

- T u y ê n t r u y ề n , g i á o d ụ c n â n g c a o ý t h ứ c p h á p l u ậ t ,
c t ạ o đ ứ c k i n h d o a n h c ủ a m ọ i c ơ s ơ s ả n x u ấ t k i n h d o a n h
(ỉê h ạ n c h ê c á c v i p h ạ m p h á p l u ậ t c ủ n g n h ư c á c t á c đ ộ n g

x â u tới lợi ích c ủ a c ộ n g đồiig troiig q u á t r ì n h s ả n x u ấ t

k i n h d o a n h . / .

</div>
(86)<div class='page_container' data-page=86>

Nh óm III

X U N G Đ Ộ T N Ả Y S I N H T R O N G Q U Á T R Ì N H
T I Ế N H À N H C Á C H O Ạ T Đ Ộ N G P H Á T T R I Ể N

TÌNH HUỐNG THỨ NHẤT

I. M Ò T Ả S ự VIỆC ■ ■

T h á n g 8 / 2 0 0 2 , T h ủ t ư ớ n g C h í n h p h ủ k ý Q u y ế t đ ị n h

số

1 6 9 5 / Q Đ - T T g v ê v i ệ c t h u h ồ i 1 2 0 . 0 0 0 m ‘“ đ ấ t t ạ i x ã A n P h ú ,

h u y ệ n G i a L â m , T h à n h p h ô " H à N ộ i đ ể g i a o c h o B a n q u ả n
l ý D ự á n c ô n g t r ì n h c ô n g c ộ n g ,

sở

G i a o t h ô n g C ô n g c h í n h
x â y d ự n g K h u l i ê n h Ợ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S ơ n N a m c ủ a
t h à n h p h ô . K h i đ i v à o h o ạ t đ ộ n g , K h u l i ê n h i ệ p x ử l ý c h â ' t
t h ả i r ắ n S ơ n N a m n à y s ẽ t h u ộ c q u y ề n q u ả n l ý c ủ a C ô n g t y
M ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị H à N ộ i .

</div>
(87)<div class='page_container' data-page=87>

s a u m ộ t t h ò i g i a n

x e m xét, t h á n g

1 1 / 2 0 0 4 U B N D t h à n h
p h ố H à N ộ i đ a b a n h à n h Q u y ế t d m h s ố 1 2 3 / 2 0 0 4 / Q Đ - U B

về việc p h ê d u y ệ t c h í n h s á c h đ ề n bù, h ỗ trỢ k i n h p h í t h u

h ồ i đ ấ t đ ể t h ự c h i ệ n d ự á n . T h e o đ ó , k h o ả n t i ề n đ ề n b ù
c h o c á c h ộ g i a đ ì n h đ ư ợ c t í n h t r ô n c ơ s ở

số

l ư ợ n g n h â n
k h â u đ ã đ ư ợ c đ ă n g k ý t r o n g s ô h ộ k h ẩ u c ủ a g i a đ ì n h t ạ i
t h ờ i đ i ể m l ậ p p h ư ơ n g á n đ ề n b ù t h i ệ t h ạ i v à m ứ c đ ộ t h i ệ t
h ạ i p h ả i g á n h c h ị u . S ô t i ê n n à v d ư ợ c d ù n g v à o v i ệ c l à m
g i ả m t h i ể u c á c ả n h h ư ở n g v ê m ô i t r ư ờ n g t ớ i c h í n h h ộ g i a
đ ì n h đ ó n h ư : t r ồ n g c â y x a n h x u n g q u a n h n h à , l ắ p đ ặ t h ệ
t h ô n g t h ô n g g i ó , h ú t m ù i .

S a u m ộ t t h ờ i g i a n d ự á n đ i v à o h o ạ t đ ộ n g , t h á n g 5 / 2 0 0 7 ,
d o s ự cô" t ạ i b ã i r á c S ó c S ơ n n ê n h à n g t r ă m x e r á c t ừ t h à n h
p h ô H à N ộ i đ ã ù n ù n đ ố r á c v ê b ã i r á c S ơ n N a m , g â y n ê n
t ì n h t r ạ n g q u á t ả i c h o b ã i r á c n à y . N ư ớ c r á c k h ô n g đ ư ợ c x ử
l ý đ ã t r à n r a s ô n g c ồ n G i a n g g ầ n đ ó , g â y ô n h i ễ m n g u ồ n
n ư ớ c , d ẫ n đ ế n t ì n h t r ạ n g c á , t ô m c h ê t h à n g l o ạ t . M ù i k h ó
c h ị i i t ừ b ã i r á c c ò n l à m ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g t r ầ m t r ọ n g , ả n h
h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n đ ị i s ơ l i g c ủ a n g i í ị i d â n q u a n h v ù n g .
T r ư ớ c t h ự c t r ạ n g đ ó , c ộ n g đ ồ n g d á n c ư ở đ â y đ ã l à m b ả n

k i ô n n g h ị g ử i l ê n c á c cơ q u a n c ó t h á m q u y ề n . B ả n k i ế n n g h ị
n à y d ã đ ư a r a đ ề n g h ị c á c cơ q u a n I i h à n ư ớ c p h ả i t i ế n h à n h
k i ổ m t r a m ứ c đ ộ ô n h i ễ m n s u ồ n n i í ớ c , x á c đ ị n h k h u v ự c m ô i
t n í ị n g b ị ô n h i ễ m v à á p d ụ n g n g a v c á c b i ệ n p h á p đ ê k h ắ c
p h ụ c t ì n h t r ạ n g đ ó đ ể k h ô n g L à m ả n h h ư ở n g x â u đ ế n s ứ c
k h o ẻ c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở k h u v ự c n à y . S a u m ộ t t h ờ i

g ian, v ụ việc v ẫ n c h ư a đưỢc giải q u y ế t v à c ũ n g k h ô n g có m ộ t

Phần I.

Các

tình huống

cụ thế về tranh chiíp

mỏi trưímg tại Việt Nam

</div>
(88)<div class='page_container' data-page=88>

t h ô n g t i n n à o p h ả n h ồ i l ạ i t ừ p h í a c á c cơ q u a n n h à n i í ố c .
Đ i ề u n à y đ ã g â y r a t â m l ý b ấ t b ì n h t r o n g c ộ n g đ ồ n g d â i i c ư .
H ậ u q u ả l à , n h ữ n g n g ư ờ i d â n ở đ â y đ ã d ự n g l ê u b ạ t , c h ặ n
đ ư ò n g c á c x e r á c , k h ô n g c h o đ ố r á c v à o b ã i r á c d ẫ n đ ê n v i ệ c
c h í n h q u y ề n đ ị a p h ư ớ n g p h ả i t ô c h ứ c c i í õ n g c h ê g i ả i t ỏ a . V ụ
v i ệ c t i ế p t ụ c k é o d à i , n g ư ờ i d â n đ ị a p h ư ơ n g đ ã k é o l ê n k h i ế u
n ạ i ở U B N D t h à n h p hô" H à N ộ i

II. BỈNH LU Ậ N K H O A H Ọ C V À ĐỊNH HƯỚNG GIẢI Q U Y Ế T

VỤ VIỆC

Đ â y l à m ộ t v ụ t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g k h á đ i ê n h ì n h ở
n ư ớ c t a t r o n g n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y . T í n h đ i ể n h ì n h c ủ a n ó

được t h ê h iệ n rõ n h ấ t ở p h ạ m vi t r a n h c h ấ p rộng, c h ủ t h ê

t r a n h c h â p có sơ liíỢng lớn và thời g i a n t r a n h c h ấ p kéo dài.

N ó i c á c h k h á c , đ<ây l à m ộ t t r o n g n h ữ n g v ụ t r a n h c h ấ p m ô i

t r ư ờ n g có liên q iia n đ ế n q u y ề n và lợi ích c ủ a n liiều ni^iíđi

v à đ ư ợ c d ư l u ậ n q u ầ n c h ú n g q u a n t â m . V ụ t r a n h c h ấ p n à y

cho t h â y m ột

số

vâ"n đ ề cơ b ả n s a u :

1. Tranh chấp mịi trường có thể nảy sinh từ khi cá c quyển

và lợi ích hỢp pháp

về

mơi trường chưa bị xâm hại

T r o n g v ụ v i ệ c n ê u t r ê n , n h ữ n g x u n g d ộ t g i ữ a c ộ i i g d ồ n g

Hình luận khoa học và định

hưổTiị>

ị>iai quyết một sô vụ tranh cliâp...

</div>
(89)<div class='page_container' data-page=89>

I*hần I.

Các

lình huốníỉ

CỊI

thế vé

tranh

(

h ã ị )

mơi

trưỊTiịỉ

tại Việt Nam

d â n c ư v ớ i B a n q u ả n l ý D ự á n c ó n ^ t r ì n h c ô n g c ộ n g ,

sớ

G i a o t h ô n g C ơ n g c h í n h - c h ủ q u . i i i d ự á n đ ã n ả y s i n h t ừ
k h i n h ữ n g á n h h ư ỏ ì i g x â u đ ê u ch.-Vt l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g s ô n g
c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở x ã A n I ^ h u c h ư a x ả y r a t r ê n t h ự c
t ế . C h ỉ m ộ t t h ò i g i a n n g ắ n s n i i k h i T h ủ t v í ớ n g C h í n h p h ủ
k ý Q u y ế t đ ị n h sô" 1 6 9 õ / Q Đ - T T g v ổ v i ệ c t h u h ồ i 1 2 0 . 0 0 0 m -
đ â t t ạ i x ã A n P h ú , h u v ệ n G i a L â m . T h à n h p h ô H à N ộ i đ ể
g i a o c h o B a n q u ả n l ý D ự á n c ô n g t r ì n h c ô n g c ộ n g , s ở G i a o
t h ô n g C ô n g c h í n h x â y d ự n g K h u l i ê n

hỢp

x ử

lý

c h ấ t t h ả i
r ắ n S ơ n N a m c ủ a t h à n h p h ô , n g ư ờ i d â n đ ã đ ồ n g l o ạ t p h ả n
đ ô i v i ệ c t h ự c h i ệ n d ự á n . N h i t v ậ v , t r a n h c h ấ p đ ã n ả y s i n h
ở .í^iai đ o ạ n t r i ể n k h a i d ự ủ n , n g h ĩ a l à k h i c h ư a x ả y r a ô
n h i o m m ô i t r ư ờ n g .

C ó t h ể t h ấ y , s o v ố i c á c t r a n h c h ấ p k h á c , t h ờ i đ i ể m p h á t
s i n h t r a n h c h â p m ô i t r ư ờ n g ' n á y s i i i h c ó t h ê s ớ m h ơ n . T r o n g
c á c Loại t r a n h c h í í p k h á c n h ư t r a n h c h ấ p d â n s ự , k i n h t ế ,

lao động, n h ữ n g q u y ề n và lợi ích họp p h á p y ê u c ầ u đưỢc

p h ụ c h ồ i t h ư ò n g l à n h ữ n g q u y ề n v à l ợ i í c h đ ã b ị x â m h ạ i
t r ô n i h ự c t ế . C ò n t r o n g ' l ĩ n h v ự c m ô i t r ư ò n g , c á c q u y ề n v à
lợi

ích hỢp p h á p vê môi trường' có thơ mới chỉ là k h ả n ă n g

d ự l i ệ u s ẽ b ị x â m h ạ i t r o n g t i t ơ n g ' l a i . T i i y n h i ê n , d ự l i ệ u đ ó
h o à n t o à n c ó cơ sở . K h a n ă n g ấ y s õ I r ớ L h à n h h i ệ n t h ự c n ế u

nó k h ô n g điíỢc n g ă n c h ặ n kịp thời, k h i d ự á n đưỢc t r i ể n

k h a i t r ê n t h ự c t ê t h i c h ã c c h a i i n o s è x ả y r a .

T r o n g v ụ v i ệ c n à y , l ý d o d ổ c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở đ â y
đ ồ n g l o ạ t p h ả n đ ô i v i ệ c t h ự c h i ệ n d ự á n l à h ọ c h o r ằ n g k h i
d ự á n đ ư ợ c t h ự c h i ệ n s ẽ l à m ả n h h ư ở n g x ấ u đ ê n c h ấ t

</div>
(90)<div class='page_container' data-page=90>

Bình luận khoa học và định hướng giải quyết một sô vụ tranh châp...

l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g s ô n g c ủ a h ọ . H ọ s ẽ p h ả i t h ư ò n g x i i y ê n
c h ị u đ ự n g m ù i h ô i t h ô i , x ú u ế , b ụ i . . . t ừ q u á t r ì n h c h x i y ê n
c h ở , t ậ p t r u n g v à x ử l ý r á c ở đ â y . R õ r à n g , m ù i h ô i t h ố i , x ú
u ế , b ụ i . . . t ừ q u á t r ì n h c h u y ê n c h ở , t ậ p t r u n g v à x ử l ý I ' á c
c h ư a c ó t r ê n t h ự c t ế , s o n g n h ữ n g h ậ u q u ả n à y c ả h a i b ê n
đ ề u n h ậ n t h ấ y k h á r õ r à n g ,

cả

B a n q u ả n l ý D ự á n c ô n g

t r ì n h c ô n g c ộ n g , S ở G i a o t h ô n g C ơ n g c h í n h l ẫ n c ộ n g đ ồ n g

d â n cư xã

A n P h ú

đ ề u n h ậ n t h â y k h i

K h u

liê n hỢp xử lý

c h â t t h ả i r ắ n S ơ n N a m đ i v à o h o ạ t đ ộ n g , t r o n g q u á t r ì n h
c h u y ê n c h ở , t ậ p t r u n g v à x ử l ý r á c , n g u y c ơ t r ê n l à h o à n
t o à n c ó t h ể x ả y r a v à n g ư ờ i h ứ n g c h ị u ả n h h ư ở n g x ấ u c ủ a
n ó k h ô n g a i k h á c c h í n h l à n h ữ n g n g ư ờ i d â n đ a n g s i n h

s ô n g g ầ n đ ịa b à n h o ạ t đ ộ n g c ủ a

K h u

liê n hỢp đó.

N h ư

vạy,

c ó t h ể t h ấ y , ở v à o t h ò i đ i ể m t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g n à y

n ả y s in h , các q u y ề n v à

l ợ i

ích hỢp p h á p về môi t r ư ờ n g c ủ a

c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở x ã A n P h ú v ẫ n đ ư Ợ c đ ả m b ả o , s o n g n ó
c ó n g u y c ơ b ị x â m h ạ i t r o n g t ư ơ n g l a i g ầ n , k h i d ự á n đ ư ợ c
c h í n h t h ứ c t r i ể n k h a i t r ê n t h ự c t ế .

2. Nhận thức v ề mơi trưịng của c ộ n g đồng dàn c ư là một

trong những yếu tố quyết định có h ay khơng tranh ch ấp môi

trường nảy sinh

</div>
(91)<div class='page_container' data-page=91>

m ô i t r ư ờ n g h a y s ự cô" m ô i t r ư ờ n g c h ư a x ả y r a . Đ i ề u đ ó đ ư Ợ c
t h ể h i ệ n c ụ t h ê n h ư s a u :

Thử nhất, về xung đột nảy sinh trước khi thực hiện dự án.

V ụ t r a n h c h â p m ô i t r ư ờ n g n ê i i t r ê n x ả y r a t ạ i H à N ộ i ,
n ơ i c ộ n g đ ồ n g d â n c ư c ó đ i ề u k i ệ n s ô n g v à t r ì n h đ ộ d â n t r í
k h á c a o s o v ớ i m ặ t b ằ n g d â n t r í c h u n g c ủ a c ả n ư ớ c . V ụ v i ệ c
n à y c h o t h â V , t r o n g t r ư ờ n g h Ợ p n h ữ n g n g ư ồ i d â n đ a n g s i n h

s ô n g t ạ i đ ị a b à n d ự đ ị n h t h ự c h i ệ n d ự á n x â y d ự n g k h u l i ê n
h ợ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S ơ n N a m k h ô n g n h ậ n t h ứ c đ ư Ợ c
n g u y cơ l à m g i ả m s ú t c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g d o h o ạ t đ ộ n g
c ủ a d ự á n v à c ũ n g k h ô n g q u a n t<ôm v ề n h ữ n g ả n h h ư ở n g
c ủ a n ó đ ơ i v ố i c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g s ô n g c ủ a m ì n h t h ì
c h ắ c c h ắ n s ẽ k h ơ n g c ó y ê u c ầ u đ ò i đ ư ợ c t r ả m ộ t k h o ả n t i ề n
d i í ớ i d ạ n g t i ề n b ù đ ắ p n h ữ n g g i ả m s ú t c h ấ t l ư ợ n g m ô i
t r ư ờ n g m à h ọ p h ả i g á n h c h ị u . N h ư v ậ y , x u n g đ ộ t g i ữ a c ộ n g
đ ồ n g d â n c ư v ớ i c h ủ q u ả n d ự á n v ề v i ệ c t h ự c h i ệ n d ự á n đ ã
k h ô n g n ả y s i n h . N ó i c á c h k h á c , t r o n g t r ư ờ n g h ợ p n à y ,
t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g đ ã n ả y s i n h v ì c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở
đ á y t h ự c s ự ý t h ứ c đ ư ợ c k h á r õ v ề n h ữ n g v ấ n đ ề m ô i t r ư ờ n g
l i ẽ n q u a n đ ế n v i ệ c t r i ể n k h a i d ự á n , n h ữ n g ả n h h ư ở n g x ấ u
c ủ a d ự á n đ ô i v ố i m ô i t r ư ờ n g . S ự q u a n t â m n à y c h í n h l à v ì
s ự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n c ủ a m ì n h .

G i ả d ụ , Q u y ê t đ ị n h t h u h ồ i c i â t đ ể x â y d ự n g k h u l i ê n
h ợ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n t ạ i đ ị a đ i ể m n à y k h ô n g đ ư Ợ c k ý v à o
n ă m 2 0 0 2 m à đ ư Ợ c k ý v à o n ă m 1 9 8 0 t h ì c h ư a c h ắ c đ ã c ó
t r a n h c h â p . B ở i lẽ , v à o t h ò i đ i ể m n h ữ n g n ă m 8 0 , đ ạ i b ộ

Phần I.

Các

tình huống

cụ

thể

về tranh chĩíp

mỏi trường tại Việt Nam

</div>
(92)<div class='page_container' data-page=92>

p h ậ n d â n c ư V i ệ t N a m , t r o n g đ ó c ó c ả n h ữ n g n g ư ò i d â n
s ô n g t r ê n đ ị a b à n T h à n h p h ô ' H à N ộ i c ò n r ấ t n g h è o . V ì t l i ế ,

môl q u a n t â m h à n g đ ầ u c ủ a họ t r o n g thời đ iể m đó là (tịi

sơ n g v ậ t c h ấ t trước m ắ t c h ứ k h ô n g p h ả i là v ấ n đề e h ấ t

. ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g s ô n g . C ũ n g c h í n h v ì l ẽ đ ó m à d ự á n x â y

d ự n g k h u liên h i ệ p xử lý c h ấ t t h ả i r ắ n có đưỢc t h ự c h iệ n ở

nơi họ s in h sông h a y k h ô n g c ũ n g k h ô n g p h ả i là v ấ n đề gây

c h ú ý đ ổ ì v ớ i h ọ . C ũ n g v ớ i l ý d o đ ó , t r o n g t r ư ờ n g h Ợ p d ự á n
c h ô n g đ ư Ợ c x â y d ự n g ở H à N ộ i m à đ ư ợ c t h ự c h i ệ n ở m ộ t k h u

d â n cư nào đó, nơi t r ì n h độ d â n t r í cịn h ạ n c hê th ì chắc

c h ắ n c ũ n g k h ó l à m n ả y s i n h t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g . T r o n g

đ iề u k iệ n h ầ u n h ư c h ư a có n h ậ n th ứ c gì v ề mơi tr ư ò n g , cộng

với đời sông v ậ t c h ấ t còn q u á t h i ế u th ô n , d â n cư c ủ a n h i ề u

k h u vực sẽ ít q u a n t â m h ơ n v ề c h ấ t lư ợ n g môi t r ư ờ n g sông.

Thứ hai, về xung đột nảy sinh trong quá trinh hoạt

động của Khu liên hỢp xử lý chất thải

-

T r ư ớ c t ì n h

t r ạ n g ô n h i ễ m môi t r ư ò n g t ạ i

G i a L â m d o s ự

q u á t ả i c ủ a K h u l i ê n h Ợ p S ơ n N a m , c ộ n g đ ồ n g d â n c ư ở đ â y
đ ã k i ế n n g h ị c á c c ơ q u a n n h à n ư ớ c g i ả i q u y ế t . V i ệ c l à m n à y
t h ể h i ệ n r ấ t r õ t r ì n h đ ộ n h ậ n t h ứ c c ủ a n g ư ò i d â n t r o n g v i ệ c
b ả o v ệ q u y ề n v à l ợ i í c h p h á p v ề m ô i t r ư ờ n g c ủ a m ì n h . IVỞ l ạ i

vối giả t h u y ế t n ê u ở p h ầ n t r ê n , t r ư ò n g hỢp n à y n ê u x ả y ra

v ớ i n h ữ n g v ù n g n ơ i d â n t r í t h ấ p t h ì í t k h ả n ă n g c ó m ộ t b í i i i
k i ế n n g h ị g ử i c h o c á c c ơ q u a n n h à n ư ố c c ó t h ẩ m q u y ề n .

- T r ư ớ c s ự i m l ặ n g , k h ô n g h à n h đ ộ n g c ủ a c á c c ơ q u a n
n h à n ư ớ c c ó t h ẩ m q u y ề n , n h ữ n g n g ư ờ i d â n ở đ â y đ ã d ự n g

</div>
(93)<div class='page_container' data-page=93>

, ề u b ạ t , c h ặ n đ ư ờ n g c á c x e r á c , k h ô n g c h o đ ổ r á c v à o b ã i r á c
d ã n d ế n v i ệ c c h í n h q u y ề n đ ị a p h i ì ơ n g p h ả i t ổ c h ứ c c ư õ n g
c h ê g i ả i t ỏ a . V ụ v i ệ c t i ế p t ụ c k é o t l à i . n g ư ờ i d â n đ ị a p h ư ơ n g
đ ã k é o l ê n k h i ế u n ạ i ở U B N D t h à n h p h ô " H à N ộ i . X u n g đ ộ t
n à y n ả y s i n h d o n h i ề u n g u y ê n n h â n t r o n g đ ó c ũ n g c ó
n g u y ê n n h â n v ê n h ậ n t h ứ c . K h ô n g g i ô n g v ớ i n h ữ n g đ á n h
g i á c a o v ề n h ậ n t h ứ c c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư x ã A n P h ú t r o n g
c á c x u n g đ ộ t n ê u t r ê n , h à n h d ộ n ơ t ự p h á t c ủ a n g ư ờ i d â n
t r o n g t r ư ờ n g h Ợ p n à y l ạ i l à d o s ự y ê u k é m v ề ý t h ứ c p h á p
l u ậ t , . T r ư ờ n g h Ợ p n à y n ế u x ả y r a d ô l v ớ i d â n c ư c ủ a c á c
n i í ó c t i ê n t i ế n , n ơ i c ó n h ậ n t h ứ c c a o h ơ n v ề m ô i t r ư ờ n g v à
ý t h ứ c p h á p l u ậ t m ô i t r ư ờ n g t h ì c h ắ c c h ắ n s ẽ c ó m ộ t d i ễ n
b i ê u k h á c . T h a y v ì d ự n g l ề u b ạ t . c h ặ n đ ư ờ n g c á c x e r á c ,
k h ô n g c h o đ ô ’ r á c v à o b ã i r á c n h ư n g ư ờ i d â n ở h u y ệ n G i a
L á m đ ã l à m s ẽ l à v i ệ c k ê u g ọ i s ự v à o c u ộ c c ủ a b á o c h í ,
t r u y ề n h ì n h v à c á c c h u y ê n g i a v ê m ô i t r ư ờ n g h o ặ c c h í í t
c ũ n g l à m ộ t c u ộ c đ ô l t h o ạ i g i ữ a C ô n g t y M ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị ,
c h ủ t h ê g â y ô n h i ễ m v ớ i c ộ n g đ ồ n g d â n c ư , n h ữ n g n g ư ờ i
p h ả i h ứ n g c h ị u h ậ u q u ả c ủ a t ì n h t r ạ n g ô n h i ễ m . Đ i ề u đ ó

k h ơ n g chỉ buộc các cơ q u a n n h à nước p h ả i n h a n h c h ó n g lê n

t i ô n g m à c ò n t r á n h đ ư ợ c n h ữ n g x á o t r ộ n v ề t r ậ t t ự , a n n i n h

x ã h ộ i k h ô n g c ầ n t h i ê t . M ặ t k h á c , n g u y ê n n h â n t ừ s ự h ạ n
c h ê t r o n g n h ậ n t h ứ c n à y c ũ n g l i ô n q u a n đ ế n n h ữ n g n g ư ờ i
c ó t r á c h n h i ệ m t r o n g c á c c ơ q u a n N h à n ư ớ c n ơ i n h ậ n k i ế n
n g h ị c ủ a n h â n d â n . H ọ c ầ n n h ộ n t h ứ c đ ư ợ c v i ệ c p h ớ t l ò
k i ê n n g h ị c ủ a n h â n d â n l à v i p h ạ m t r á c h n h i ệ m m à N h à
n ư ớ c v à n h â n d â n g i a o p h ó .

Phần I. Các tình huống cụ thê về tranh chiip mơi trưịng tại Việt Nam

</div>
(94)<div class='page_container' data-page=94>

3. Các khía cạnh quy hoạch đất đai của tranh chấp môi trường

Q u y h o ạ c h đâ"t đ a i l à s ự t í n h t o á n , p h â n b ổ đ ấ t đ a i c ụ
t h ế v ề sô" l ư ợ n g , v ị t r í , k h ô n g g i a n c h o c á c m ụ c t i ê u k i n h t ê
- x ã h ộ i , b ả o đ ả m

cơ sở

k h o a h ọ c v à t h ự c t ê c ủ a c á c m ụ c
t i ê u k i n h t ê - x ã h ộ i đ ể v i ệ c s ử d ụ n g đ ấ t p h ù h Ợ p v ớ i c á c
đ i ề u k i ệ n v ê đ ấ t đ a i , k h í h ậ u , t h ổ n h ư ỡ n g v à t ừ n g n g à n h
s ả n x u ấ t * ” .

N h ư v ậ y , q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i c ó ý n g h ĩ a h ế t s ứ c t o l ớ n

t r o n g công tá c q u ả n lý v à s ử d ụ n g đ ấ t, n h ằ m đ ả m bảo việc

k h a i t h á c , s ử d ụ n g đ ấ t m ộ t c á c h h Ợ p l ý , t i ế t k i ệ m n h ư n g
v ẫ n đ ạ t đ ư ợ c c á c m ụ c t i ê u đ ã đ ề r a . D ư ớ i g ó c đ ộ B V M T v à
b ả o v ệ s ứ c k h o ẻ c o n n g ư ờ i , q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i c ũ n g g i ữ m ộ t
v a i t r ò k h ô n g k é m p h ầ n q u a n t r ọ n g . N h ữ n g t á c đ ộ n g x ấ u
t ớ i m ô i t r ư ờ n g v à s ứ c k h o ẻ c o n n g ư ờ i t ừ c á c h o ạ t đ ộ n g p h á t
t r i ể n p h ụ t h u ộ c k h ô n g n h ỏ v à o đ ị a đ i ể m t r i ể n k h a i n h ữ n g
h o ạ t đ ộ n g ấ y m à v i ệ c x â y d ự n g k h u l i ê n h i ệ p x ử l ý r á c t h ả i
S ơ n N a m n ê u t r ê n l à m ộ t m i n h c h ứ n g đ i ể n h ì n h .

T r o n g t r ư ò n g h Ợ p n à y , n ế u q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i đ ư ợ c l ậ p
v à t h ự c h i ệ n t ố t t h ì c h ắ c c h ắ n v i ệ c x â y d ự n g K h u l i ê n h ợ p
x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S ơ n N a m s ẽ k h ô n g l à m ả n h h ư ở n g đ ế n
q u y ề n v à l ợ i í c h h Ợ p p h á p c ủ a n h i ề u n g ư ờ i đ ế n t h ế . N h ư
v ậ y , n ế u k h ô n g c ó q u á n h i ề u n g ư ờ i b ị ả n h h ư ở n g x ấ u t ừ

Bình luận khoa học và định hướng giải quyết một số vụ tranh châp...

T r ư ờ n g Đ ạ i học L u ậ t H à N ộ i,

Giáo trinh L u ậ t đất đai,

N xb . C ò n g

</div>
(95)<div class='page_container' data-page=95>

Phần I. Các tình hiiơno cụ Ihê về (ranh chấp mơi trirịng tại Việt Nam

h o ạ t d ộ n g c ủ a K h u l i ô n hỢ|) n à y t h ì n h ữ n g x u n g đ ộ t , bâ"t
đ ổ n g c ủ n g k h ó c ó cơ s ỏ d ể I i á y s i n h . Đ i ề u đ ó c ũ n g c ó n g h ĩ a ,
ỏ m ộ t g(')c d ộ n h ấ t đ ị n h , t r a i i l i c h ấ p m ô i t r v í ị n g c ó m ơ i l i ê n
h ệ k h á m ậ t t h i ê t v ớ i c á c v ấ n (lể v ề l ậ p v à t h ự c h i ệ n q u y
h o ạ c h đ ấ t đ a i . V i ệ c l ậ p v ả t h ự c h i ệ n c á c q u y h o ạ c h

áất

đ a i

in ộ t các h hỢp lý. k h o a học t r ê n

c ơ

sỏ c â n n h ắ c k ỹ các y ế u tơ"

v ó k i n h t ế , x ã h ộ i . B V M T Vcà s ứ c k h o ẻ c ộ n g đ ồ n g s ẽ t r á n h
đ ư ợ c x u n g đ ộ t v ê m ô i t r ư ờ n g k h i s ử d ụ n g đ ấ t đ a i c h o c á c
m ụ c đ í c h k h á c n h a u .

T h e o q v i y đ ị n h v ê p h â n l o ạ i d â ì t ạ i Đ i ề u 6 N g h ị đ ị n h
S(/ 1 8 1 / 2 0 0 4 / N Đ - C P c ủ a C h í n h Ị ) h ủ n g à y 2 9 t h á n g 1 0
n á m 2 0 0 4 v ê t h i h à n h L u ậ t Đ ấ t cỉai, đ â t đ ê c h â t t h ả i , b ã i
r á c , k h i i x ử l ý c h ấ t t h ả i l à d ấ t s ử d ụ n g v à o m ụ c đ í c h c ô n g
c ộ n g . L o ạ i đ ấ t n à y t h u ộ c dcat c h u y ê n d ù n g n ằ m t r o n g

n h ó m đ â ' t p h i n ô n g n g h i ệ p . K h i l ậ p q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i ,
v á n đ ề k h a i t h á c , s ử d ụ n g l o ạ i đ ấ t n à y c h o c á c m ụ c đ í c h
k h á c n h a u c ũ n g c ầ n đ ư Ợ c c á n n h ắ c k ỹ I v í ỡ n g . Đ i ề u 1 2
N g h ị đ ị n h s ô 1 8 1 / 2 0 0 4 / N Đ - C P n ê u t r ê n v ề n ộ i d u n g q u y
h o ạ c h s ử d ụ n g đ ấ t c ó q i i y đ ị n h m ộ t t r o n g n h ữ n g n ộ i d u n g
m à q u y h o ạ c h k h a i t h á c , s ử d ụ n g đ ấ t p h ả i đ ề c ậ p l à p h ả i
p h â n t í c h h i ệ u q i i ả k i n h t ê , x ã h ộ i . m ô i t r ư ờ n g c ủ a t ừ n g
p h x í ơ n g á n p h â n b ổ q u ỹ đ ấ t . , p h â i i t í c h ả n h h ư ơ n g x ã h ộ i
b a o g ồ m v i ệ c d ự k i ê n s ô h ộ d â i i ] ) h á i d i d ờ i , sô" l a o đ ộ n g
m ấ t v i ệ c l à m d o b ị t h u h ồ i d ấ t . N l i ư v ậ y , p h â n b ổ q u ỹ đ â t
c h u y ê n d ù n g c h o v i ệ c Xcây d ự n g k h u x ử l ý c h ấ t t h ả i c ũ n g
p h a i đ ả m b ả o n ộ i d u n g n à y , t ừ đ ó đ ư a r a c á c g i ả i p h á p đ ể
h i ệ n t h ự c h o n q u y h o ạ c h , t r á n h t ì n h t r ạ n g q u y h o ạ c h

</div>
(96)<div class='page_container' data-page=96>

k h ô n g m a n g t í n h k h ả t h i , c ả n t r ở s ự p h á t t r i ể r i k i n h t ế -
x ã h ộ i .

V ụ v i ệ c t r ê n l ạ i c h o t h â V m ộ t v ấ n đ ề k h á c n . ả y s i n h d o
p h á p l u ậ t h i ệ n h à n h c ò n t h i ế u c á c q u y đ ị n h t h í c h h ợ p v ề
q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i . K h i q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i l i ê n q u a n đ ế n
c ộ n g đ ồ n g d â n c ư , n ế u c h ỉ t í n h đ ế n t á c đ ộ n g v ề x ã h ộ i d o
p h ả i d i d ò i m ộ t

số

l ư ợ n g n h ấ t đ ị n h d â n c ư t h ì ' c h ư a đ ủ .
T h ự c t ế , c ó n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g p h á t t r i ể n đ ư Ợ c t r i ể n k h a i
t r ê n d i ệ n t í c h đ ấ t đ ã đ ư ợ c q u y h o ạ c h p h ù h ợ p , k h ô n g ] ) h ả i
d i d ờ i d â n c ư , n h ư n g ả n h h ư ở n g c ủ a n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g n à y
đ ế n c ộ n g đ ồ n g d â n c ư t ạ i đ ó l ạ i k h ô n g p h ả i l à n h ỏ . P h ả n
ứ n g c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư n ơ i t h ự c h i ệ n d ự á n x â y d ự n g
k h u l i ê n h Ợ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S ơ n N a m c h o t h â y k h á r õ
đ i ề u n à y . S ự p h ả n đ ô l t h ự c h i ệ n d ự á n c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n

cư t r o n g t r ư ờ n g hỢp n à y k h ô n g l i ê n q u a n tới việc họ p h ả i

d i d ờ i đ ế t h ự c h i ệ n d ự á n . T h ự c t ế , h ọ k h ô n g p h ả i d i d ò i ,
n h ư n g l ạ i p h ả i g á n h c h ị u n h ữ n g ả n h h ư ở n g b ấ t l ợ i v ê m ô i
t r ư ờ n g d o h o ạ t đ ộ n g c ủ a d ự á n t ạ o r a , c ụ t h ê l à s ự g i ả m s ú t
c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g t ạ i n d i h ọ đ a n g s i n h s ô n g . N ế u v â n
đ ề n à y đ ã đ ư ợ c c â n n h ắ c k h i l ậ p q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i t h ì
n h ữ n g x u n g đ ộ t l o ạ i n à y h o ặ c s ẽ b ị h ạ n c h ế , h o ặ c s ẽ k h ô n g
x ả y r a t r ê n t h ự c t ế . V ì t h ế , n h ữ n g v ấ n đ ề v ề s ứ c k h o ẻ c ộ n g
đ ồ n g c ũ n g c ầ n đ ư ợ c c â n n h ắ c t r o n g c á c n ộ i d u n g c ủ a q u y
h o ạ c h k h a i t h á c s ử d ụ n g đ ấ t đ a i n ó i c h u n g v à đ ấ t c h u y ê n
d ù n g n ó i r i ê n g . N h ữ n g n ộ i d u n g n h ư t h ê c ầ n đ ư Ợ c x e m l à
m ộ t t r o n g n h ữ n g c ă n c ứ đ ể l ậ p q u y h o ạ c h , k ê h o ạ c h s ử
d ụ n g đ â t . Đ á n g t i ế c l à p h á p l u ậ t đ ấ t đ a i h i ệ n h à n h c h ư a đ ề

</div>
(97)<div class='page_container' data-page=97>

c ậ p t ớ i s ự l ồ n g g h é p v â n đ ổ s ứ c k h o e , m ô i t r ư ờ n g v à o d ự á n
q u y h o ạ c h đâ"t đ a i .

Phần I. Các tình huốnịỊ cụ thê vé* tranh châp mỏi trưímg tại Việt Nam

4. Năng lực hạn chê

trong

quản lý môi trường của c á c

cơ

quan quản lý nhà nước và các đối tượng phát triển hạ tẩng,

dịch vụ c ô n g cộ n g

Vê phía các cơ quan nhà nước.

T r o n g q u ả n l ý n h à n ư ớ c

n ó i c h u n g v à q u ả n l ý m ô i t r ư ờ n g n ó i r i ê n g , N h à n ư ớ c g i ữ v a i
t r ò h ế t s ứ c q u a n t r ọ n g . T h ô n g q u a h ệ t h ô n g c đ q u a n q u ả n
l ý n h à n ư ớ c v ê B V M T , m ọ i h o ạ t đ ộ n g B V M T đ ề u đ ư ợ c t r i ể n

k h a i , g i á m s á t m ộ t c á c h t h ô n g nh<ất t r ê n p h ạ m v i c ả n ư ớ c
đ ả m b ả o n h ữ n g v i p h ạ m p h á p l u ậ t , n h ữ n g x u n g đ ộ t m ô i
t r i í ờ n g n ả y s i n h s ẽ đ ư ợ c g i ả i q u v ế t m ộ t c á c h t h o ả đ á n g k ị p
t h ờ i . V ì t h ế , n h ữ n g y ế u k é m t r o n g t ố c h ứ c v à h o ạ t đ ộ n g c ủ a
h ệ t h ô n g n à y s ẽ l à m ả n h h ư ở n g k h ô n g n h ỏ đ ế n h i ệ u q u ả c ủ a
c ô n g t á c B V M T , đ ế n v i ệ c đ ả m b ả o c á c q u y ề n v à l ợ i í c h h ợ p
p h á p v ề m ô i t r ư ờ n g c ủ a n g ư ờ i d â n , d ẫ n đ ế n t r a n h c h ấ p n ả y

sinh, ả n h h ư ở n g x ấ u đ ế n t r ậ t tự xã

h ộ i

và v ă n m i n h đô thị.

V ụ t r a n h c h ấ p x ả y r a t ạ i G i a L â m , H à N ộ i t r ê n đ â y c ũ n g
b ắ t n g u ồ n t ừ m ộ t t r o n g n h ữ n g n g i i y ô n n h â n c ơ b ả n l à n ă n g
l ự c h ạ n c h ế c ủ a c á c cơ q u a n N h à n ư ớ c t r o n g q u ả n l ý v à
B V M T . Đ i ề u đ ó đ ư ợ c t h ế h i ệ n q u a m ộ t sơ" k h í a c ạ n h s a u ;

Thứ nhất,

s ự l ú n g t ú n g c ủ a c á c cờ q u a n q u ả n l ý n h à n ư ớ c

có t h ẩ m q u y ề n t r o n g v i ệ c đ ả m b ả o q i i y ề n c ủ a n g ư ò i d â n đ ư ợ c
s ố i i g t r o n g m ộ t m ô i t r ư ờ n g t r o n g l à n h . Đ â y l à m ộ t t r o n g
n h ữ n g q u y ề n c ơ b ả n c ủ a c o n n g i í ò i đ ã đ ư ợ c p h á p l u ậ t g h i
n h ậ n v à đ ả m b ả o . T r o n g v ụ v i ệ c n ê u t r ê n , q u y ề n đ ư Ợ c sôVig

</div>
(98)<div class='page_container' data-page=98>

t r o n g m ộ t m ô i t r ư ờ n g t r o n g l à n h c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n CIÍ s i n h
s ô n g t ạ i đ ị a b à n h o ạ t đ ộ n g c ủ a K h u l i ê n h ợ p x ử l ý c h ấ t t h á i
r ắ n S ơ n N a m c ó n g i i y c ơ b ị đ e d o ạ r õ r ệ t . T u y n h i ê n , c á c c ơ
q u a n c ó t h ẩ m q u y ề n đ ã k h ô n g c ó m ộ t đ ộ n g t h á i c ầ n t h i ê t I i à o
đ ể b ả o v ệ q u y ề n l ợ i ấ y c h o n g i í ị i d â n , d ẫ n đ ế n s ự b ấ t b ì n h v à
n h ữ n g h à n h đ ộ n g v i p h ạ m p h á p l u ậ t . V i ệ c c ộ n g đ ồ n g d â n c ư
ở đ â y đ ồ n g l o ạ t p h ả n đ ô i v i ệ c t h ự c h i ệ n d ự á n l à m ộ t h ậ u q u ả
t â t y ế u . T r o n g v ụ v i ệ c n à y , n ế u Q u y ế t đ ị n h số^ 1 2 3 / 2 0 0 4 / Q Đ -

Ư B về việc p h ê d u y ệ t c h í n h s á c h đ ề n bù, hỗ trỢ k i n h p h í l.hu

h ồ i đ ấ t đ ể t h ự c h i ệ n d ự á n U B N D t h à n h p h ô H à N ộ i đ ư ợ c
b a n h à n h s ớ m h ờ n , q u y ề n l ợ i v ề m ặ t m ô i t r ư ò n g c ủ a n g ư ò i
d â n đ ư ợ c q u a n t â m t ừ t r ư ớ c k h i t r i ể n k h a i d ự á n t h ì c h ắ c h ắ n
đ ã k h ô n g c ó s ự p h ả n đ ố ì đ ồ n g l o ạ t c ủ a n g ư ờ i d â n đ ô i v ớ i d ự
á n , n ê n c ó t h ể x u n g đ ộ t đ ă k h ô n g n ả y s i n h .

Thứ hai,

t r ì n h đ ộ q u ả n l ý c ủ a c á c c ơ q u a n q u ả n l ý n h à

n ư ớ c v ề B V M T c ò n r â t y ế u . Đ i ề u n à y t h ể h i ệ n r õ q u a v i ệ c
g i ả i q u y ế t s ự

cố

t ạ i B ã i r á c S ó c S ơ n , n g u y ê n n h â n d ẫ n d ê n
ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g ở k h u d â n c ư n ớ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a K h u
l i ê n h Ợ p S ơ n N a m .

T r ư ớ c p h ả n ứ n g v à đ ề n g h ị c ủ a đ ô n g đ ả o d â n c ư v ê v i ệ c
x á c đ ị n h k h u v ự c m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m , v ê s ự c ẩ n t h i ế t
k h ắ c p h ụ c t ì n h t r ạ n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ồ n g , b ả o v ệ s ứ c k h o ẻ
v à l ợ i í c h c ủ a c ộ n g đ ồ n g , c á c c ơ q u a n n à y đ ã k h ô n g c ó m ộ t
t h ô n g t i n p h ả n h ồ i . T h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 2 2 L u ậ t
B V M T , t r á c h n h i ệ m g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p v à k i ế n n g h ị v ề
B V M T c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư t r o n g t r ư ờ n g h Ợ p n à y t h u ộ c v ề
U B N D h u y ệ n G i a L â m . S ự t h i ế u t r á c h n h i ệ m c ủ a cơ q u a n

</div>
(99)<div class='page_container' data-page=99>

n à y t r ư ớ c y ê u c ầ u v à k i ế n n g h ị c ủ a n g ư ò i d â n đ ã g â y b â ' t
b ì i i h t r o n g n h â n d â n , d ẫ n h ọ đ ế n n h ữ n g p h ả n ứ n g t h á i q u á
n h ư d ự n g l ề u b ạ t , c h ặ n đ ư ò n g c á c x e r á c , k h ô n g c h o đ ổ r á c
v à o b ã i r á c , l à m x á o t r ộ n t r ậ t t ự a n n i n h

ở

đ ị a p h ư ơ n g . N ế u
Ư B N D h u y ệ n G i a L â m s ớ m g i ả i q u y ế t k ị p t h ò i n h ữ n g y ê u
c ầ u v à k i ế n n g h ị c ủ a n g ư ờ i d â n t h ì c h ắ c c h ắ n s ẽ k h ô n g l à m

p h á t s i n h t h ê m t r a n h c h â p v à k h ô n g l à m c h o v ụ t r a n h
c h ấ p k é o d à i , p h ứ c t ạ p n h ư đ ã x ả y r a .

Vê phía

các

đối

tượng

tiến hành hoạt

đ ộ n g

p h át triến.

B ê n c ạ n h ý t h ứ c m ô i t r ư ờ n g , t r ì n h đ ộ q v i ả n l ý c ủ a c á c c h ủ
t h d n à y c ũ n g l à y ế u tô" q u y ế t đ ị n h đ ô l v ớ i v i ệ c h ạ n c h ê
n h ữ n g t á c đ ộ n g bâ"t l ợ i c h o m ô i t r ư ờ n g t ừ h o ạ t đ ộ n g p h á t
t r i ể ỉ i m à h ọ t i ế n h à n h . T r a n h c h ấ p n ả y s i n h g i ữ a c ộ n g
đ ồ n g d â n c ư x ã A n P h ú v ớ i c ô n g t y m ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị H à
N ộ i t r o n g v ụ v i ệ c t r ê n c h o t h ấ y r ấ t r õ đ i ề u n à y .

ỉ ) ể k h ắ c p h ụ c s ự

cố

t ạ i b ã i r á c S ó c S ơ n , h à n g t r ă m x e r á c
t ừ t h à n h phô" H à N ộ i đ ư Ợ c c h u y ế n v ề K h u l i ê n h ợ p S ơ n N a m ,
g â y I i è n t ì n h t r ạ n g q u á t ả i c h o b ã i r á c n à y . N ư ớ c r á c k h ô n g
đ ư ợ c x ử l ý đ ã t r à n r a s ô n g c ồ n G i a n g g ầ n đ ó , g â y ô n h i ễ m
n g u ồ n n ư ớ c , d ẫ n đ ế n t ì n h t r ạ n g c á t ô m c h ế t h à n g l o ạ t . M ù i
k h ó c h ị u c ủ a b ã i r á c c ò n l à m ô n h i ễ m m ô i t r v í ờ n g t r ầ m t r ọ n g ,
á n h h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n s ứ c k h ỏ e c ủ a n g i í ị i d â n s ô l i g q u a n h

vùng. T r o n g t r ư ờ n g hợp n à y , k h i giải q u y ế t sự

cố

t ạ i b ã i r á c

S ó c S d n , c ô n g t y m ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị H à N ộ i đ ã k h ô n g t í n h đ ế n
k h ả n ă n g c h ị u t ả i , đ ế n n g u y c ơ g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g t ạ i
K h u l i ê n h Ợ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S ơ n N a m . H ậ u q u ả l à , đ ê
n g ă n n g ừ a n g u y c ơ g â y ô n h i ễ m t ạ i b ã i r á c S ó c S ơ n , c ô n g t y

Phản I. Các tình huống cụ thể về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(100)<div class='page_container' data-page=100>

l ạ i g â y r a t ì n h t r ạ n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g ở K h u l i ê n h ợ p S ơ n

N a m , d ẫ n đ ế n q u y ề n đ ư ợ c s ô n g t r o n g m ô i t r ư ờ n g t r o n g s ạ c h
c ủ a c ư d â n v ù n g n à y b ị x â m p h ạ m .

Bình luận khoa học và định hướng giải quyết một sô vụ tranh chấp...

5. Thiếu c á c quy định pháp luật phù hợp đ ể giải quyết

tranh châ'p

C á c q u y đ ị n h p h á p l u ậ t p h ù h Ợ p l à m ộ t t r o n g n h ữ n g
y ế u tô" c d b ả n q u y ế t đ ị n h v i ệ c g i ả i q u y ế t m ộ t c á c h n h a n h
c h ó n g , k ị p t h ò i c á c t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g n ả y s i n h . V i ệ c
c á c x u n g đ ộ t l i ê n t i ế p n ả y s i n h v à t h ò i g i a n g i ả i q u y ê t
t r a n h c h ấ p k é o d à i t r o n g v ụ t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g n ê u
t r ê n c ũ n g b ắ t n g u ồ n m ộ t p h ầ n t ừ t ì n h t r ạ n g p h á p l u ậ t v ừ a
c ó n h ữ n g q u y đ ị n h b ấ t c ậ p , v ừ a t h i ế u n h ữ n g q u y đ ị n h c ầ n
t h i ế t v ề c ơ c h ê g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g . H ệ t h ô n g
p h á p l u ậ t h i ệ n h à n h c ò n m ộ t s ô t ồ n t ạ i cơ b ả n s a u l i ê n
q u a n đ ế n c ơ c h ê g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ò n g :

Thứ nhất,

t h i ế u c á c q u y đ ị n h p h á p l u ậ t p h ù

hỢp

đ ể g i ả i

q u y ế t y ê u c ầ u đ ò i b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i v ề m ô i t r ư ò n g ở g i a i
đ o ạ n t r ư ớ c k h i c á c d ự á n b ắ t đ ầ u h o ạ t đ ộ n g , t ứ c l à g i a i
đ o ạ n g i ả i p h ó n g m ặ t b ằ n g , x â y d ự n g c ô n g t r ì n h v . v . . .

</div>
(101)<div class='page_container' data-page=101>

l i ê n h Ợ p S ơ n N a m h o ạ t đ ộ n g , ỏ d .â y c ó m ộ t v ấ n đ ề p h á p l ý
đ ặ t r a l à c ơ s ở p h á p l ý n à o

cho việc

n g ư ờ i d â n đ ư Ợ c n h ậ n
k h o ả n t i ề n b ù đ ắ p n h ữ n g g i a m sú t. c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g
v ò a i s ẽ c h i t r ả k h o ả n t i ề n đ ó .

- T i ế p c ậ n t ừ g ó c đ ộ p h á p l u ậ t đ ấ t đ a i t h ì s ự p h ả n ứ n g
c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư x ã A n P h ú b ắ t n g u ồ n t ừ v i ệ c t h u h ồ i
đ â t đ ê x â y d ự n g K h u l i ê n h i ệ p x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n S đ n
N a m . T h e o q u y đ ị n h t ạ i N g h ị đ ị n h

số

1 9 7 / 2 0 0 4 N Đ - C P c ủ a
C h í n h p h ủ n g à y 0 3 t h á n g 1 2 n ă m 2 0 0 4 v ề b ồ i t h ư ờ n g , h ỗ

trỢ và t á i đ ị n h cư, k h i N h à nước t h u hồi đ ấ t , c ộ n g đ ồ n g d â n

CIÍ x ã A n P h ú k h ô n g t h u ộ c đ ô l t ư ợ n g đ ư Ợ c b ồ i t h ư ò n g h a y

h ỗ trỢ vì họ k h ô n g p h ả i là người p h ả i di dời chỗ ở đ ể g iả i

p h ó n g m ặ t b ằ n g p h ụ c vụ cho việc th ự c h i ệ n d ự á n .

- T i ế p c ậ n t ừ g ó c đ ộ p h á p l u ậ t m ô i t r ư ờ n g , v i ệ c t h u h ồ i
đ â t đ ê t h ự c h i ệ n d ự á n t i ề m ẩ n n g u y cơ g â y ả n h h ư ở n g x ấ u
đ ê n c h ấ t l ư ợ n g m ô i t r ư ờ n g v à n g ư ò i b ị t h i ệ t h ạ i s ẽ l à c ộ n g
đ ồ n g d â n c ư x ã A n P h ú , n ơ i t h ự c h i ệ n d ự á n . T h e o q u y đ ị n h
t ạ i Đ i ề u 1 3 0 L u ậ t B V M T , t h i ệ t h ạ i d o ô n h i ễ m , s u y t h o á i
m ô i t r ư ờ n g b a o g ồ m : s u y g i ả m c h ứ c n ă n g , t í n h h ữ u í c h c ủ a
m ô i t r ư ờ n g v à t h i ệ t h ạ i v ề s ứ c k h o ẻ , t í n h m ạ n g c ủ a c o n

người, t à i s ả n và lợi ích hỢp p h á p của tổ’ chức, cá n h â n do

h ậ u q u ả c ủ a v i ệ c s u y g i ả m c h ứ c n ă n g , t í n h h ữ u í c h c ủ a m ô i

t r ư ờ n g g â y ra. N h ư vậy, t r o n g trường hỢp này, h o ạ t đ ộ n g

c ủ a K h u l i ê n h Ợ p x ử l ý c h â ' t t h ả i r ắ n S ơ n N a m r õ r à n g l à c ó

k h ả n ă n g g â y r a n h ữ n g t ổ n h ạ i v ề s ứ c k h o ẻ c ủ a n g ư ò i d â n
A n P h ú d o h ọ s ẽ p h ả i t h ư ờ n g x u y ê n h ứ n g c h ị u m ù i h ô i t h ố i ,
x ú u ê . . . n g h ĩ a l à c h ứ c n ă n g t í n h h ữ u í c h c ủ a m ô i t r ư ờ n g b ị

Phần 1. Các tình huống cụ thê về tninh cháp môi trường tại Việt Nam

</div>
(102)<div class='page_container' data-page=102>

s u y g i ả m . N ó i c á c h k h á c , t h i ệ t h ạ i m à n g ư ò i d â n x ã A n l ^ h ú

sẽ p h ả i g á n h chịu là t h i ệ t h ạ i do ô n h i ễ m mơi trvíờng g ây r a .

S o n g , v ấ n đ ề n g ư ò i d â n A n P h ú c ó

đưỢc

n h ậ n k h o ả n t i ề n b ồ i

th ư ờ n g n h ữ n g t h i ệ t h ạ i đó h a y k h ô n g lại k h ó được đ ả m bào

th e o các q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t h i ệ n h à n h .

T ạ i t h ờ i đ i ể m n ả y s i n h t r a n h c h ấ p , n h ữ n g t ổ n h ạ i c h o m ô i
t r ư ờ n g c h ư a x ả y r a v à v ì t h ế , v i ệ c n g i í ờ i d â n x ã A i i P h ú b ị t ố n
h ạ i v ề s ứ c k h o ẻ c ũ n g c h ỉ m ớ i l à d ự l i ệ u t r o n g t ư d n g l a i . D o đ ó ,
k h ơ n g t h ể t í n h t o á n đ ư ợ c m ứ c đ ộ t h i ệ t h ạ i v ề s ứ c k h o ẻ c ủ a
n g ư ò i b ị t h i ệ t h ạ i v à đ ư ơ n g n h i ê n v ấ n đ ề b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t

h ạ i

do ô n h i ễ m môi tr ư ờ n g t r o n g tr ư ờ n g hỢp n à v c ũ n g k h ô n g t h ê

đ ặ t r a . N ó i c á c h k h á c , t r o n g v ụ t r a n h c h ấ p n à y . n g i í ờ i d â n x ã
A n P h ú

sẽ k h ô n g đưỢc t r ả tiề n bồi t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i do ô

n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g g â y r a v à c ũ n g k h ơ n g c ó a i p h ả i c h ị u t r á c h
n h i ệ m b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i v ì t h i ệ t h ạ i c h ư a x ả y r a .

T ừ n h ữ n g p h â n t í c h t r ê n , c ó t h ể n h ậ n t h ấ y s ự l ú n g

t ú n g , k h ó xác đ ị n h t r á c h n h i ệ m c h í n h là do t h i ế u c á c (Ịiiy

đ ị n h p h á p l u ậ t c ầ n t h i ế t đê giải q u y ế t t r a n h c h á p môi

t r ư ò n g n ả y s i n h ở giai đ o ạ n trư ớ c k h i d ự á n đi v à o h o ạ t

đ ộ n g . R õ r à n g t r o n g v ụ v i ệ c n à y , t h i ệ t h ạ i c ó t h ê n h ì n t h ấ y ,

người bị t h i ệ t h ạ i v à người g â y r a t h i ệ t h ạ i c ũ n g x á c đ ị n h

được n h ư n g lại k h ơ n g có c ă n cứ p h á p lý đê giải quyêt. y ê u

c ầ u đ ò i b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i . V ì t h ế , v i ệ c x â v d ự n g V’à b a n

h à n h mới các q u y đ ị n h p h á p l u ậ t v ề hỗ trỢ t à i c h í n h c h o các

đôi tưỢng có n g u y cơ p h ả i h ứ n g c h ịu n h ữ n g ả n h h ư ờ n g xâ\i

v ề mơi t r ư ị n g do việc t h ự c h i ệ n các dự á n p h á t t r i ể n là h ẽ t

sức c ầ n t h i ế t .

</div>
(103)<div class='page_container' data-page=103>

Phán I. Các tình huòn” cụ thé vế

tranh

cli;ip mói

trưỊTig

tại Việt Nam

Thứ hai,

t h i ê u s ự t h ố i i g n h â t t r o n g q u y đ ị n h v ề t h ẩ m

q u y ế n g i ả i q u v ế t t r a n h c h ấ j ) v à x á c đ ị n h k h u v ự c m ô i
t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m c ủ a c á c C(í q u a n n h à n ư ớ c .

IV o n g t r ư ò n g hỢp cụ t h ể này. t h ẩ m q u y ề n giải q u y ê t

t r a n h c h ấ p đ ư ợ c x á c đ ị n h l à c ủ a U B N D h u y ệ n G i a L â m ,
T h à n h p h ô " H à N ộ i t h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 2 2 L u ậ t B V M T .

Đe có t h ê giải q u v ế t đưỢc v ụ việc n à y , m ộ t t r o n g n h ữ n g

c ô n g v i ệ c c ầ n l à m l à p h á i x á c đ ị n h x e m có h a y k h ô n g t ì n h
t r ạ n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g d o s ụ q u á t ả i c ủ a b ã i r á c S ơ n
N a m t h e o p h ả n á n h v à k i ế n n g h ị c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư x ã
A n P h ú . Đ i ề u n à v c ó n g h ĩ a l à p h a i x á c đ ị n h đ ư ợ c k h u v ự c
m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m . Đ â y c ũ n s , l à c ơ s ở đ ể q u y ê t đ ị n h á p
d ụ n g c á c b i ệ n p h á p p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g t h e o y ê u c ầ u c ủ a
n g i í ờ i d â n . S o n g , t h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 9 3 L u ậ t B V M T ,
t ) ’0 n g v ụ v i ệ c n à v , c h i c ó U B N D T h < à n h p h ô H à N ộ i m ớ i c ó
t h ẩ m q u y ề n x á c đ ị n h k h u v ự c m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m . V ì
v ậ y , U B N D h u y ệ n G i a L â m đ ư ợ c t r a o q u y ề n g i ả i q u y ế t

t ] 'a n h c h ấ p do ô n h i ễ m môi tr ư ờ n g g â y r a n h ư n g lại k h ô n g

c o q i i y ề n l à m r õ c á c v ấ n đ ề v ổ ô n h i ễ m m ô i t r i í ị n g đ ế g i ả i

q u v ô t t r a n h c h á p c ũ n g n h ií át) dụiig các b iệ n p h á p đế k h ắ c

p h ụ c t ì n h t r ạ n g m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m . Q u y đ ị n h n à y đ ã v ô

h ì n h t r u n g tước bỏ t h ẩ m q u v ô n giái (|u y ế t t r a n h c h ấ p c ủ a

U B N D c<ap h u y ệ n . C ó lõ s ự i m l ặ n g t ừ p h í a c á c c ơ q u a n n h à
n ư ớ c t r ư ớ c đ ề n g h ị c ủ a c ộ n g đ ồ i i g d â n c ư v à t h ờ i g i a n t r a n h
c h â p k é o d à i t r o n g v ụ v i ệ c n à y Ị ) h ẩ n n à o c ũ n g v ì l ý d o n à y .

Thứ ba,

t h i ế u c ă n c ứ p h á p l ý d ê x ử l ý h à n h v i v i p h ạ m

c i i a C ô n g t y M ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị H à N ộ i .

</div>
(104)<div class='page_container' data-page=104>

T ì n h t r ạ n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g , l à m ả n h h ư ở n g x ấ u đ ế n
s ứ c k h o ẻ c ủ a c ộ n g đ ồ n g d â n c ư x ã A n P h ú t r o n g v ụ v i ệ c n à y
x ả y r a d o q u y ế t đ ị n h c ủ a C ô n g t y M ô i t r ư ị n g đ ơ t h ị H à N ộ i
c h u y ể n r á c t ừ b ã i r á c S ó c S ơ n v ề K h u l i ê n h Ợ p S ơ n N a m . R õ
r à n g , đ â y l à h à n h v i g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ò n g m à v i ệ c x á c
đ ị n h c h ê t à i á p d ụ n g l ạ i r ấ t k h ó k h ă n . Đ i ề u 1 5 N g h ị đ ị n h

số

8 1 / 2 0 0 6 / N Đ - C P n g à y 0 8 t h á n g 9 n ă m 2 0 0 6 c ủ a C h í n h p h ủ
v ề x ử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h í n h t r o n g l ĩ n h v ự c b ả o v ệ m ô i
t r ư ờ n g c ó q u y đ ị n h v ề t r á c h n h i ệ m h à n h c h í n h đ ơ i v ớ i h à n h
v i v i p h ạ m c á c q u y đ ị n h v ề q u ả n l ý v ậ n c h u y ể n v à x ử l ý c h â t
t h ả i . Đ i ề u l u ậ t n à y q u y đ ị n h h ì n h t h ứ c v à b i ệ n p h á p x ử
p h ạ t đ ô l v ớ i c á c h à n h v i : q u ả n l ý , v ậ n c h u y ể n v à x ử l ý c h â ' t
t h ả i , c á c c h â t g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g k h ô n g t h e o đ ú n g q u y
đ ị n h v ề b ả o v ệ m ô i t r ư ờ n g , g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g ; v ậ n
c h u y ể n , x ử l ý c h ấ t t h ả i n g u y h ạ i k h ô n g t h e o đ ú n g q u y
đ ị n h . . . T u y n h i ê n , k h ó c ó t h ế t ì m t h ấ y m ộ t h à n h v i q u y đ ị n h
t ạ i đ i ề u n à y t ư ơ n g t ự h à n h v i c ủ a C ô n g t y m ô i t r ư ờ n g đ ô t h ị
H à N ộ i đ ế t r ê n c ơ s ở đ ó á p d ụ n g Đ i ề u 1 5 N g h ị đ ị n h

số

8 1 / 2 0 0 6 / N Đ - C P . T h ự c c h ấ t , v i ệ c q u ả n l ý , v ậ n c h u y ể n v à x ử
l ý c h ấ t t h ả i c ủ a C ô n g t y n à y v ẫ n t u â n t h ủ đ ú n g c á c q u y
đ ị n h v ề b ả o v ệ m ô i t r ư ờ n g . Đ ó l à p h ả i v ậ n c h u y ế n c ỉ ế n đ ú n g
n ơ i q u y đ ị n h , p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n c h u y ể n p h ả i đ ả m b á o k h ô n g
g â y p h á t t á n , r ò r ỉ c h ấ t I h ả i . T u y n h ữ n g v i p h ạ m I i à y k h ô n g
x ả y r a s o n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g v ẫ n d i ễ n r a . N h ư v ậ y , r õ
r à n g c ó h à n h v i g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g , c h ủ t h ể t h ự c h i ệ n
h à n h v i g â y ô n h i ễ m c ũ n g x á c đ ị n h đ ư ợ c , s o n g l ạ i k h ô n g t h ể

</div>
(105)<div class='page_container' data-page=105>

á p d ụ n g c á c b i ệ n p h á p x ử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h í n h d o
k h ô n g c ỏ c h ế t à i á p d ụ n g đô'i v ới h à n h v i đ ó . Đ i ề u n à y c ũ n g

c ó n g h ĩ a l à C ô n g t y m ô i t r ư ờ n g d ô t h ị H à N ộ i s ẽ c h ỉ p h ả i
c h ị u t r á c h n h i ệ m b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i d o h à n h v i l à m ô
n h i ỗ m m ô i t r ư ờ n g c ủ a m ì n h g â y r a , p h ả i á p d ụ n g c á c b i ệ n
p h á p k h ô i p h ụ c l ạ i t ì n h t r ạ n g m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m m à
k h ô n g b ị x ử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h í n h v ề h à n h v i đó"*.

V ụ t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g n ê u t r ê n c h o t h ấ y s ự c ầ n
t h i ế t p h ả i s ử a đ ổ i , b ổ s u n g p h á p l u ậ t đ ể x á c đ ị n h t r á c h
n h i ệ m c ủ a c á c c h ủ t h ể g â y ô n h i ễ m , b ả o v ệ q u y ề n v à l ợ i í c h
h ợ p p h á p c ủ a d â n c ư n ơ i t h ự c h i ệ n c á c h o ạ t đ ộ n g p h á t t r i ể n
( k ê c ả c á c h o ạ t đ ộ n g v ì l ợ i í c h c h u n g c ủ a c ả c ộ n g đ ồ n g ) , h ạ n
c h ế v à n g ă n n g ừ a c á c x u n g đ ộ t m ơ i t r ư ị n g c ũ n g n h ư t ạ o
đ i ề i i k i ệ n t h u ậ n l ợ i v ề m ặ t p h á p l ý c h o c á c c ơ q u a n c ó t h ẩ m
q u y ề n g i ả i q u y ế t n h a n h c h ó n g , k ị p t h ờ i c á c t r a n h c h ấ p m ô i
t r ư ờ n g . B ê n c ạ n h đ ó , c á c v ấ n đ ề v ề x â y d ự n g v à t h ự c h i ệ n
q u y h o ạ c h đ ấ t đ a i , v ề t ă n g c ư ờ n g n ă n g l ự c q u ả n l ý c ủ a c á c
c ơ q u a n n h à n ư ớ c v à c á c c h ủ t h ể g â y ô n h i ễ m c ũ n g c ầ n p h ả i
đ ư Ợ c q u a n t â m đ ú n g m ứ c .

Phần I. Các tình huống cụ thể về tranh chấp mòi trường tại Việt Nam

N g h ị đ ịn h 1 1 7 / 2 0 0 9 / N Đ -C P n g à y 31/12/2009 v ề x ử p h ạ t v i p h ạ m

h à n h c h ín h tro n g lĩn h vực B V M T ( th a v th ê ch o N g h ị đ ịn h

8 1 / 2 0 0 6 / N Đ - C P và có h iệ u lực từ n g à y 01/03/2010) c ũ n g k h ô n g q u y

đ ịn h b iệ n p h á p xử lý h à n h c h ín h đơì với h à n h v i n à y.

</div>
(106)<div class='page_container' data-page=106>

Bình luận khoa học vù định hưổTis ^iải quyết một sơ vụ tranh cháp.

TÌNH HUỐNG THỨ HAI

I. M Ò T Ả S ự VIỆC

</div>
(107)<div class='page_container' data-page=107>

Phần I.

Các

tình huốỉiíỉ

cụ

thè vé

tranh chãp

mói trirịìig tại Việt Nam

II. BỈNH L U Ậ N K H O A HỌC V À Đ Ị N H H Ư Ớ N G GIẢI Q U Y Ế T

VỤ VIỆC

1. Bình luận vấn để

T r ư ớ c h ế t , p h á i t h ấ y

r ằ n g ,

h ơ n 14 ÕO l à n g n g h ề c ủ a V i ệ t
N í u n d a n g đ ó n g g ó p m ộ t p h ầ n r ấ t q u a n t r ọ n g c h o s ự p h á t

t r i ể n k i n h tô - xã hội của đ á t niíớc. n h ấ t là t r o n g t ạ o việc

l à m v à t h u n h ậ p c h o n g ư ờ i l a o d ộ n g , ố n đ ị n h x ã h ộ i .

T u y n h i ê n , h o ạ t độn g

c ủ a c á c

là n g n g h ề t r u y ề n t h ô n g

đ a n g g â y r a ả n h h ư ở n g Xcâii tới môi t r ư ờ n g v à sức k h o ẻ con

n g ư ờ i , đ ặ c b i ệ t l à n h ữ n g n g ư ờ i d â n s i n h s ô n g t r ê n đ ị a b à n .
C á c n g u ồ n g â y ô n h i ễ m c ủ a l à n g

n g h ê

đ a d ạ n g v à p h â n t á n
t r o n g k h u d â n c ư . S ự đ a d ạ n g c ú a h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế

c ủ a

l à n g n g h ề t ạ o r a n h ữ n g t á c đ ộ n g k h á c n h a u đ ô i v ớ i m ơ i
t r i í ờ n g n h ư ; ô n h i ễ m k h ơ n g k h í , ô n h i ễ m c h ấ t t h ả i r ắ n , ô
n h i ỗ m n ư ố c v à ô n h i ễ m t i ế n g ồ n .

Đ â y l à m ộ t t r o n g n h ữ n g b i ể n h i ệ n c ủ a m â u t h u ẫ n g i ữ a
p h á t t r i ể n k i n h t ê v à B V M T . S ự x u ấ t h i ệ n n h ữ n g x u n g đ ộ t
v ề l ợ i í c h m ô i t r ư ờ n g đ ò i h ỏ i p h á i c ó n h ữ n g b i ệ n p h á p g i ả i
q u y ế t . N ế u n h ữ n g x u n g đ ộ t n à y k h ô n g đ ư ợ c g i ả i q u y ế t m ộ t
c á c h t h o ả đ á n g , c á c l ợ i í c h c h í n h

đáiìg

c ủ a n g ư ờ i d â n s ẽ b ị
ả n h h ư ở n g , g â y k h ó k h ă n c h o v i ộ c t h ự c h i ệ n c h ủ t r v í ơ n g ,
t h i ê t l ậ p v à d i i y t r ì m ộ t x ã h ộ i c ô n g b ằ n g , b ì n h đ ẳ n g v à v ă n
m i n h t r o n g c á c l à n g n g h ê , c.ác v ù n g n ô n g t h ô n . Đ i ề u đ á n g
q u a n t â m l à x ử l ý đ ư ợ c m ô i q u a i i h ộ í ^ i ữ a p h á t t r i ể n l à n g
n g h è v à B V M T , t ạ o r a s ự p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g c ủ a n ô n g
t h ô n V i ệ t N i m , d u y t r ì n h ữ n g t r u y ề n t h ô n g l ị c h s ử t ô t đ ẹ p

</div>
(108)<div class='page_container' data-page=108>

c ủ a d â n t ộ c đ ư ợ c h o á t h â n t r o n g n h i ề u h o ạ t đ ộ n g c ủ a l à n g
n g h ề , l ễ h ộ i c ủ a l à n g n g h ề .

Đ ặ c t h ù c ủ a m â u t h u ẫ n g i ữ a l ợ i í c h k i n h t ế v à l ợ i í c h
m ô i t r ư ờ n g t r o n g v ấ n đ ề ô n h i ễ m l à n g n g h ề ở c h ỗ c h í n h
n h ữ n g n g ư ờ i g â y ô n h i ễ m c ũ n g l à n h ữ n g n g ư ờ i c h ị u s ự t á c
đ ộ n g c ủ a t ì n h t r ạ n g m ô i t r ư ờ n g b ị ô n h i ễ m . H o ạ t đ ộ n g c ủ a
c á c c đ s ở s ả n x u ấ t t h ư ờ n g đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t h e o c á c p h ư ơ n g
p h á p t r u y ề n t h ô n g “c h a t r u y ề n c o n n ô l ” . Đ i ề u đ á n g c h ú ý
l à c á c l à n g n g h ề đ ã c ó l ị c h s ử h à n g t r ă m n ă m , c ó k h i c ả
h à n g n g h ì n n ă m . S ự p h á t t r i ể n l à n g n g h ề ở t r ì n h đ ộ c ô n g
n g h ệ t h ấ p , l a o đ ộ n g g i ả n đ ơ n . C á c p h ư đ n g t h ứ c s ả n x u ấ t
đ ư ợ c k ê t h ừ a t ừ t h ế h ệ n à y s a n g t h ê h ệ k h á c . T i ề m n ă n g
p h á t t r i ể n c ủ a l à n g n g h ề , n h i ề u h ộ g i a đ ì n h t i ế n h à n h c á c
n g h ề t h ủ c ô n g t r u y ề n t h ô n g c ò n y ế u d o í t v ơ n , t h i ế u s ự h ỗ
t r Ợ c ủ a c ô n g n g h ệ m ớ i , t h â n t h i ệ n v ớ i m ô i t r ư ờ n g . K h á c v ớ i
c á c k h u c ô n g n g h i ệ p , l à n g n g h ề l à s ự “ h o à q u y ệ n ” g i ữ a k h u

s ả n x u ấ t v à k h u d â n s i n h . C á c c ơ s ở s ả n x u ấ t x u ấ t c ó q u y
m ô n h ỏ , p h â n t á n v à x e n k ẽ t r o n g k h u v ự c d â n c ư . D o v ậ y ,
v i ệ c t h ự c h i ệ n c á c n g h ĩ a v ụ B V M T c ủ a h ộ g i a đ ì n h , c á n h â n
c ó h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t t r o n g l à n g n g h ê s ẽ g ặ p n h ữ n g k h ó
k h ă n n h ấ t đ ị n h s o v ớ i c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t t ậ p t r u n g .
N h ữ n g đ ề n g h ị h ỗ t r Ợ t ừ p h í a N h à n ư ớ c c h o v i ệ c d i c h u y ể n
r a k h u v ự c t ậ p t r u n g l à n h ữ n g đ ò i h ỏ i c h í n h đ á n g v à p h ù
h Ợ p v ớ i k h ả n ă n g t h ự c t ê c ủ a c á c h ộ s ả n x u ấ t t i ể u t h ủ c ô n g
p h ả i d i d ồ i . B ê n c ạ n h đ ó , c ũ n g c ầ n p h ả i n h ì n n h ậ n r ằ n g
v i ệ c h ỗ t r Ợ t ừ p h í a N h à n ư ớ c c h o v i ệ c d i d ò i c á c cơ s ở s ả n
x u ấ t t r o n g l à n g n g h ê ' r a k h u t ậ p t r u n g k h ô n g c h ỉ x u ấ t p h á t

</div>
(109)<div class='page_container' data-page=109>

t ừ l ọ i í c h c ủ a c á c c ơ s ở s ả n x u ấ L m à c ò n l à t r á c h n h i ệ m N h à
n ư ớ c t r o n g v i ệ c q u ả n l ý m ô i t r ư ờ n g , t r o n g v i ệ c b ả o đ ả m c á c
q u y ề n c ủ a n g ư ờ i d â n đ ô i v ớ i m ô i t r ư ờ n g .

T h e o q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t , m ọ i t ổ c h ứ c v à c á n h â n ,
n h ấ t l à n h ữ n g c h ủ t h ể s ả n x u ấ t

k i n h

d o a n h , p h ả i t h ự c h i ệ n
c á c b i ệ n p h á p B V M T , k h ô n g đ ư ợ c l à m ả n h h ư ở n g t ớ i m ô i
t r ư ờ n g v à ả n h h ư ở n g t ớ i

sức khoẻ

c ủ a n g ư ờ i k h á c . P h á t
t r i ể n b i ề n v ữ n g v ề t h ự c c h ấ t đ ư ợ c t h ể h i ệ n t r o n g n g u y ê n l ý
s a u :

‘'Để thực hiện

được

sự phát triển lâu bền, BVMT nhất

thiết sẽ là một bộ phận cấu thành của quá trinh phát triển

và không thề xem xét tách rời quá trình đ ố ’.

T u y ê n bô"

J o h a n n e s b u r g n ă m 2 0 0 2 v ê p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g c ụ t h ế h o á
c á c t i ê u c h í c ủ a p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g t ạ i m ụ c 5 l à p h á t t r i ể n
k i n h t ế , p h á t t r i ể n x ã h ộ i v à B V M T - ở c ấ p đ ộ đ ị a p h ư ơ n g ,

q uốíc g i a , k h u v ự c v à t o à n c ầ u " ’.

T u y n h i ê n , m ỗ i q u ố c g i a v à c ộ n g đ ồ n g q u ố c t ế đ a n g p h ả i
đ ư ơ n g đ ầ u v ớ i m ộ t t h á c h t h ứ c r i ê n g , n h ữ n g m â u t h u ẫ n đ ặ c
t h ù g i ữ a p h á t t r i ể n k i n h t ê v à B V M T . H o ạ t đ ộ n g c ủ a l à n g
n g h ê v à B V M T t ạ i c á c l à n g n g h ê c h í n h l à t h á c h t h ứ c đ ặ c
t h ù c ủ a n h i ề u đ ị a p h ư ơ n g , n h i ề u c ộ n g đ ồ n g ở n ư ớ c t a .

xử

l ý n h ữ n g m â u t h u ẫ n , n h ữ n g v ấ n đ ề p h á t s i n h t ừ c á c h o ạ t
đ ộ n g c ủ a l à n g n g h ề s ẽ k h ô n g t h ự c s ự m a n g l ạ i h i ệ u q u ả
n ế u k h ơ n g có n h ữ n g n ề n t ả n g p h á p l ý v ữ n g c h ắ c , n h ữ n g

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh cháp mỏi trường tại Việt Nam

C ụ c M ô i trư ờng -

H ành trinh phát triển bền vững 1972 -1992- 2002,

N xỉ). C h í n h t r ị quổc gia, H à N ộ i, 2002, tr. 14, 15, 19, 24.

</div>
(110)<div class='page_container' data-page=110>

Hình

luận khoa học và định hưÓTig giái quyết một sỏ vụ

tranh

chùp...

c h í n h s á c h k i n h tế, xã hội p h ù hỢp t r o n g đó các q u y đ ị n h

của p h á p l u ậ t môi t r ư ờ n g c ầ n được á p d ụ n g và th ự c h i ệ n

m ộ t c á c h n g h i ê m c h ỉn h .

2. Những định hướng xử lý vâVi đề

Đ ê ’ g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề ô n h i ễ m l à n g n g h ề , c ụ t h ê l à l à n g
n g h ề t r o n g t ì n h h u ô n g n ê v i t r ê n , Đ i ề u 3 7 v à Đ i ề u 3 8 L u ậ t
B V M T 2 0 0 5 đ ã c ó n h ữ n g q u y đ ị n h v ề n g h ĩ a v ụ c ủ a Ciic

c h ủ t h ể s ả n x u ấ t k i n h d o a n h v à q u y đ ị n h BVTVIT đ ô i v ố i
l à n g n g h ề .

T r ư ớ c h ế t , h ộ g i a đ ì n h , c á n h â n p h ả i t u â n t h ủ c á c n g h ĩ a
v ụ v ề B V M T t r o n g h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t k i n h d o a n h , đ ặ c b i ệ t

à c á c n g h ĩ a v ụ s a u :

- C ó h ệ t h ô n g t h u g o m v à x ử l ý n ư ố c t h ả i đ ạ t t i ê u c h i i â n
m ô i t r ư ờ n g . T r ư ờ n g h Ợ p n ư ớ c t h ả i đ ư ợ c c h u y ể n v ề h ệ t h ô n g
x ử l ý n ư ớ c t h ả i t ậ p t r u n g t h ì p h ả i t u â n t h ủ c á c q u y đ ị n h
c ủ a t ố c h ứ c q u ả n l ý h ệ t h ô n g x ử l ý n ư ớ c t h ả i t ậ p t r u n g ;

- C ó đ ủ p h ư ơ n g t i ệ n , t h i ế t b ị t h u g o m , l ư u g i ữ c h ấ t t h ả i
r ắ n v à p h ả i t h ự c h i ệ n p h â n l o ạ i c h ấ t t h ả i r ắ n t ạ i n g u ồ n ;

- C ó

b iệ n p h á p g i ả m

t h i ể u

v à

x ử l ý

bụi, k h í t h ả i đ ạ t t i ê u

c h u ẩ n t r ư ớ c k h i t h ả i r a m ô i t r ư ò n g ; b ả o đ ả m k h ô n g đ o r ò

rỉ, p h á t t á n k h í t h ả i , hơi, k h í độc h ạ i r a mơi tritịng; h ạ n

c h ê t i ê n g ồ n , p h á t s á n g , p h á t n h i ệ t g â y á n h h ư ớ n g x ă u đ ô i
v ớ i m ô i t r ư ờ n g x u n g q u a n h v à n g ư ờ i l a o đ ộ n g ;

</div>
(111)<div class='page_container' data-page=111>

h ợ p v à p h á i t ự c h ị u c h i p h í k h i I h ự c h i ệ n b i ệ n p h á p b ả o
đ ả m v i ệ c g i ả m t h i ể u , t h u g o m , x ử l ý c á c c h ấ t t h ả i . T r o n g
t r ư ờ n g h Ợ p k h ô n g t h ê t h ự c h i ệ n d ư ợ c n h ữ n g b i ệ n p h á p n à y ,
c á c cơ s ở s ả n x u â ' t k i n h d o a n h n à y p h ả i k ý k ế t h Ợ p đ ồ n g v ớ i

tó chức, cá n h â n có đ ủ n ă n g lực t h ự c hiện.

T h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 3 5 . Đ i ề u 3 7 v à Đ i ề u 1 0 5 L u ậ t
B V M T 2 0 0 5 , h ộ g i a đ ì n h c ó h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h
d o a n h , d ị c h v ụ p h ả i t h ự c h i ệ n n g h ĩ a v ụ s a u :

- T ấ t c ả c á c

t h i ế t

b ị , c ô n g c ụ s ả n x u ấ t k h ô n g đvíỢc t h ả i
k h ó i , b ụ i , k h í c h ứ a c h â t đ ộ c v à o m ô i t r ư ờ n g v à g â y r a t i ế n g
ồ n v i í ợ t q u á t i ê u c h u ẩ n m ô i t r ư ờ n g c h o p h é p . K h ô n g đ ư Ợ c
đ ư a t h i ế t b ị , c ô n g c ụ s ả n x u ấ t k h ô n g đ ạ t c á c t i ê u c h u ẩ n m ô i
t r ư ờ n g v à o h o ạ t đ ộ n g .

- Đ ặ t c ơ s ở s ả n x u ấ t t r o n g k h o ả n g c á c h a n t o à n đ ô i v ớ i
k i m d â n c ư n ế u c ó c á c c h ấ t n g u y h i ể m n h ư : c h â t d ễ c h á y ,
d ỗ n ổ , c h ấ t p h ó n g x ạ , c h â t đ ộ c h ạ i , m ù i g â y h ạ i . . . T r o n g
t r ư ờ n g h Ợ p c á c c ơ s ở n à y đ ã đ ư ợ c đ ặ t t r o n g k h u d â n c ư t h ì
c h ủ c ơ s ở s ả n x u ấ t p h ả i c ó p h ư ơ n g á n , k ê h o ạ c h c h u y ể n r a
k h ỏ i k h u d â n c ư . K h ô n g đ ư ợ c x â y d ự n g m ớ i c ơ s ở g â y ô
n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g t r o n g k h u d â n c ư .

- K h i

ti ế n h à n h h o ạ t độn g s á n

x i i â t - k i n h d o a n h

và các

h o ạ t đ ộ n g k h á c p h ả i t h ự c h i ệ n c á c b i ệ n p h á p v ệ s i n h m ô i
t r ư ờ n g , p h ả i có t h i ế t b ị k ỹ t h u ậ t d ế x ử l ý c h ấ t t h ả i , b ả o đ ả m
t i ê u c h u ẩ n m ô i t r ư ờ n g , k h ô n g đ ư ợ c g â y t i ế n g ồ n , đ ộ r u n g
đ ộ n g v ư ợ t q u á g i ớ i h ạ n c h o p h é p l à m t ổ n h ạ i đ ế n s ứ c k h o ẻ
v à í i n h h ư ở n g x â u đ ế n s i n h h o ạ t c ủ a n h â n d â n x u n g q u a n h .

Phán 1. Các tình huống cụ thê về Iranh chấp mơi trưímịỊ tại Việt Nam

</div>
(112)<div class='page_container' data-page=112>

- C u n g c ấ p c h o c ơ q u a n c h u y ê n m ô n t h ô n g t i n v ô m ô i
t r ư ờ n g l i ê n q u a n đ ế n h o ạ t đ ộ n g c ủ a m ì n h .

- C h ấ p h à n h c h ê đ ộ k i ể m t r a , t h a n h t r a v ê BVTVIT c ủ a
N h à n ư ớ c .

- N ộ p t h u ê m ô i t r ư ờ n g n ế u s ả n x u â t k i n h d o a n h m ộ t s ô
l o ạ i s ả n p h ẩ m g â y t á c đ ộ n g xâ"u l â u d à i đ ế n m ô i t r ư ờ n g v à
s ứ c k h o ẻ c o n n g ư ờ i .

- N ộ p p h í B V M T n ê u c ó x ả t h ả i n ư ớ c t h ả i , k h í t h ả i , c h ấ t
t h ả i r ắ n r a m ô i t r ư ờ n g .

- B ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i v ề m ô i t r ư ờ n g n ế u l à m ô n h i ễ m
m ô i t r ư ờ n g g â y t h i ệ t h ạ i .

N h ữ n g c h ủ t h ể n ê u t r ê n p h ả i t ự đ ầ u t ư k i n h p h í d ể
t h ự c h i ệ n c á c n g h ĩ a v ụ m ô i t r ư ờ n g t h e o q u y đ ị n h c ủ a L u ậ t
B V M T n ă m 2 0 0 5 . N h à n ư ớ c c h ỉ c ó c h í n h s á c h ư u đ ã i , h ỗ t r ợ
c h o h o ạ t đ ộ n g B V M T đ ư ợ c q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 1 7 L u ậ t
B V M T n ă m 2 0 0 5 , c ụ t h ể ;

- N h à n ư ớ c ư u đ ã i , h ỗ t r Ợ v ề đ â t đ a i đ ố i v ớ i h o ạ t đ ộ n g
B V M T s a u đ â y : X â y d ự n g h ệ t h ô n g x ử l ý n ư ớ c t h ả i s i n h
h o ạ t t ậ p t r u n g ; X â y d ự n g c đ s ở t á i c h ế , x ử l ý c h ấ t t h ả i r ắ n
t h ô n g t h ư ờ n g , c h ấ t t h ả i n g u y h ạ i , k h u c h ô n l ấ p c h ấ t t h ả i ;
X â y d ự n g t r ạ m q u a n t r ắ c m ô i t r ư ờ n g ; D i d ò i c ơ s ở g â y ô
n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g n g h i ê m t r ọ n g ; X â y d ự n g c ơ s ở c ô n g
n g h i ệ p m ô i t r ư ồ n g v à c ơ n g t r ì n h B V M T k h á c p h ụ c v ụ l ợ i
í c h c ơ n g v ề B V M T .

</div>
(113)<div class='page_container' data-page=113>

c á c h o ạ t đ ộ n g B V M T đ ư ợ c q u v đ ị n h n h ư s a u : h o ạ t đ ộ n g t á i

c h ế , x ử l ý , c h ô n l ấ p c h ấ t t h ả i ; s á n x u â t n ă n g l ư ợ n g s ạ c h ,
n ă n g l ư ợ n g t á i t ạ o đ ư ợ c m i ỗ n h o ặ c g i ả m t h u ê d o a n h t h u ,
t h u ô g i á t r ị g i a t ă n g , t h u ê m ô i t r ư ờ n g , p h í B V M T ; M á y m ó c ,
t h i ê t b ị , p h ư ơ n g t i ệ n , d ụ n g c ụ n h ậ p k h ẩ u đ ư Ợ c s ử d ụ n g t r ự c
t i ê p t r o n g v i ệ c t h u g o m , l ư u g i ữ , v ậ n c h u y ê n , t á i c h ế , x ử l ý
c h ấ t t h ả i ; q u a n t r ắ c v à p h â n t í c h m ơ i t r ư ờ n g ; s ả n x u ấ t n ă n g
l ư ợ n g s ạ c h , n ă n g l ư ợ n g t á i t ạ o đ ư ợ c m i ễ n t h u ê n h ậ p k h ẩ u ;
C á c s ả n p h ẩ m t á i c h ế t ừ c h â t t h ả i , n a n g l ư ợ n g t h u đ ư ợ c t ừ
v i ệ c t i ê u h u ỷ c h ấ t t h ả i , c á c s ả n p h ẩ m t h a y t h ê n g u y ê n l i ệ u
t ự n h i ê n c ó l ợ i c h o m ô i t r ư ờ n g

đưỢc

N h à n ư ớ c t r Ợ g i á .

' T ổ c h ứ c , c á n h â n đ ầ u t ư B V M T đ ư ợ c ư u t i ê n v a y v ô n
t ừ c á c q u ỹ B V M T ; t r ư ờ n g h Ợ p v a y v ô n t ạ i c á c t ổ c h ứ c t í n
d ụ n g k h á c đ ê đ ầ u t ư B V M T t h ì đ ư ợ c x e m x é t h ỗ t r Ợ l ã i s u â t
s a u đ ầ u t ư h o ặ c b ả o l ã n h t í n d ụ n g đ ầ u t ư t h e o đ i ề u l ệ c ủ a
q u ỹ B V M T .

C á c c h í n h s á c h ư u đ ã i đ ô i v ớ i h o ạ t đ ộ n g B V M T n ó i
c h u n g , đ ô i v ớ i c á c c ơ s ở h o ạ t đ ộ n g t r o n g c á c l à n g n g h ề n ó i
r i ê n g s ẽ đ ư Ợ c C h í n h p h ủ q u y đ ị n h c ụ t h ể , t r o n g đ ó q u a n
t r ọ n g n h â t l à c h í n h s á c h đ ư ợ c N h à n ư ớ c ư u đ ã i v ề đ ấ t đ a i
( Đ i ề u 1 1 7

k h o ả n l

đ i ể m d L u ậ t B V M T 2 0 0 5 ) .

C h í n h v ì v ậ y , p h á p l u ậ t q u y đ ị n h t r á c h n h i ệ m c ủ a
Ư I Ỉ N D c ấ p t ỉ n h ( Đ i ề u 3 8 k h o ả n 2 L u ậ t B V M T ) t r o n g v i ệ c
c h ỉ d ạ o , t ố c h ứ c t h ô n g k ê , đ á n h g i á m ứ c đ ộ ô n h i ễ m c ủ a c á c
l à n g n g h ề t r ê n đ ị a b à n v à c ó k ế h o ạ c h g i ả i q u y ế t t ì n h t r ạ n g
ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g c ủ a l à n g n g h ê b ằ n g c á c b i ệ n p h á p s a u

Phần I. Các tình huống cụ the về trunh cháp mỏi trưòng tại Việt Nam

</div>
(114)<div class='page_container' data-page=114>

đ â y : C ả i t ạ o , n â n g c ấ p h o ặ c x â y m ớ i h ệ t h ố n g t h u g o m . x ử
l ý n ư ớ c t h ả i t ậ p t r u n g ; X â y d ự n g k h u t ậ p k ế t c h á t t h ả i r a n
t h ô n g t h ư ò n g , c h ấ t t h ả i n g u y h ạ i , b ô t r í t h i ế t b ị đ á p ứ n g
y ê u c ầ u t h u g o m c h â t t h ả i v à p h ù h Ợ p v ớ i v i ệ c p h â n l o ạ i t ạ i
n g u ồ n p h ụ c v ụ c h o v i ệ c x ử l ý t ậ p t r u n g ; Q u y h o ạ c h k h u ,
c ụ m c ô n g n g h i ệ p l à n g n g h ề đ ể d i d ò i c ơ s ở s ả n x u ấ t g â y ô
n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g n g h i ê m t r ọ n g r a k h ỏ i k h u d â n c ư ; T u y ô n
t r u y ề n , p h ổ b i ế n đ ể n h â n d â n b i ế t v à á p d ụ n g c ô n g n g h ệ
m ớ i í t g â y ô n h i ễ m .

N h ư v ậ y , p h ụ t h u ộ c v à o m ứ c đ ộ g â y ô n h i ễ m c ủ a l à n g
n g h ề v à đ i ề u k i ệ n s ẵ n c ó , U B N D c ấ p t ỉ n h c ó t h ổ l ự a c h ọ n
v à k ế t h ợ p c á c b i ệ n p h á p n ê u t r ê n đ ể g i ả i q u y ế t t ì n h t r ạ n g
ô n h i ễ m l à n g n g h ề . T u y n h i ê n , c ũ n g c ầ n n h ậ n t h ứ c r ằ n g
c á c b i ệ n p h á p n à y l à n h ữ n g b i ệ n p h á p h ỗ t r ợ t ừ p h í a N h à
n ư ớ c . X u ấ t p h á t t ừ n g u y ê n t ắ c “ n g ư ờ i g â y ô n h i ễ m p h ả i t r ả
g i á ” , t r á c h n h i ệ m c h í n h t r o n g v i ệ c g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề ô
n h i ễ m l à n g n g h ề v ẫ n t h u ộ c t ổ c h ứ c , h ộ g i a đ ì n h , c á n h â n
t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t k i n h d o a n h .

M ộ t t r o n g n h ữ n g p h ư ơ n g á n t ô i ư u v ì c ó t h ê g i ả i q u y ế t
t r i ệ t đ ế v ấ n đ ề ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề , đ ặ c b i ệ t l à
n h ữ n g l à n g n g h ề b ị ô n h i ễ m n g h i ê m t r ọ n g , l à d i c h u y ổ n
h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t r a k h ỏ i k h u d â n c ư , t h à n h l ậ p k h u S í i n
x u ấ t t ậ p t r u n g , ư u đ i ể m c ủ a p h ư ơ n g á n n à y l à có t h ể t á c h
n g u ồ n g â y ô n h i ễ m r a k h ỏ i k h u d â n c ư v à t ậ p t r u n g n g u ồ n
g â y ô n h i ễ m v à o m ộ t đ ị a đ i ể m đ ể t ừ đ ó c ó t h ê á p d ụ n g
n h ữ n g b i ệ n p h á p t h í c h h Ợ p n h ằ m g i ả m t h i ể u , l o ạ i t r ừ c á c

</div>
(115)<div class='page_container' data-page=115>

y ê u tô" ả n h h ư ở n g t ớ i m ô i t r ư ò n ẹ . T ạ i k h u v ự c m ớ i đ ư Ợ c q u y
h o ạ c h , c ó t h ể x â y d ự n g c á c h ộ t h ô n g x ử l ý c h â ' t t h ả i , đ ặ c
b i ệ t l à n ư ớ c t h ả i v à k h í t h ả i .

C-ơ s ở p h á p l ý đ ô t ạ o q i i ỹ c ỉ ấ t t h ự c h i ệ n c á c b i ệ n p h á p
n à y đ ư ợ c q u y đ ị n h t ạ i L u ậ t Đ ấ t d a i n ă m 2 0 0 3 v à c á c v ă n
b á n h ư ớ n g d ẫ n t h i h à n h . C ụ t h ô l à :

- T r ê n

cơ

s ở q u y

h o ạ c h và

k ê h o ạ c h đ ư ợ c

x â y d ự n g

t h e o

q u y đ ị n h t ạ i c á c đ i ề u t ừ Đ i ề i i 2 1 đ ế n Đ i ề u 3 0 c ủ a L u ậ t Đ ấ t

đ a i 2 0 0 3 , cơ q u a n q u ả n l ý n h à n ư ớ c c ó t h ẩ m q u y ề n g i a o đ ấ t
h o ặ c c h o t h u ê đ ấ t ( c ó t h ê p h ả i t h ự c h i ệ n t h u h ồ i đ ấ t c ủ a
n g v í ị i đ a n g s ử d ụ n g đ â t ) đ ể h ộ g i a đ ì n h v à c á n h â n s ả n
x u ấ t t r o n g k h u d â n c ư d i c h u y ê n đ ị a đ i ể m s ả n x u ấ t .

- U B N D x ã k h ô n g t h u ộ c k h u v ự c q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n
đ ô t h ị t ố c h ứ c t h ự c h i ệ n l ậ p q u v h o ạ c h , k ê h o ạ c h s ử d ụ n g
đ â t t ạ i đ ị a p h ư ơ n g t r ì n h H ộ i đ ồ n g n h â n d â n x ã t h ô n g q u a
v à t r ì n h U B N D c ấ p h u y ệ n p h ê d u y ệ t q u y h o ạ c h , k ế h o ạ c h
s ử d ụ n g d ấ t ( Đ i ề u 2 5 L u ậ t Đ ấ t đ a i 2 0 0 3 ) . Q u y h o ạ c h , k ê
h o ạ c h s ử d ụ n g đ â t đ ư Ợ c l ậ p c h i t i ế t t ớ i t ừ n g t h ử a đ ấ t v à
p h a i l ấ y ý k i ế n c ủ a n h â n d â n b ằ n g c á c h g i ớ i t h i ệ u t ớ i t ổ
d A n p h ố , t h ơ n x ó m . . . v à đ ư ợ c n i ê m y ế t c ô n g k h a i t ạ i t r ụ s ở
U B N D x ã . K h i t r i ể n k h a i t h ự c h i ệ n q u y h o ạ c h , k ế h o ạ c h đ ã
đ ư ợ c p h ê d u y ệ t , n ê u d i ệ n t í c h đ ấ t d ự đ ị n h s ử d ụ n g c h o m ụ c
đ í c h d i c h u y ê n , t ậ p t r u n g s ả n x u ấ t c ủ a l à n g n g h ề đ a n g c ó
n g i í ờ i s ử d ụ n g đ ấ t t h ì U B N D c ấ p x ã p h ả i b á o c á o v à đ ê
n g h ị c ơ q u a n n h à n ư ớ c c ó t h ẩ m q u y ề n t h u h ồ i đ ấ t , t h ự c

h i ệ n c á c c h í n h s á c h b ồ i t h ư ờ n g k h i t h u h ồ i đ ấ t v à c h u y ể n

Phán I. Các tình huốníỊ cụ the về tranh cháp mỏi trưímg lại Việt Nam

</div>
(116)<div class='page_container' data-page=116>

đ ổ i m ụ c đ í c h s ử d ụ n g đ ấ t t h e o q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t đ ấ t
đ a i ( t ừ Đ i ề u 3 6 đ ế n Đ i ề u 4 4 L u ậ t Đ ấ t đ a i 2 0 0 3 ) .

N h ư v ậ y , L u ậ t B V M T v à L u ậ t Đ â t đ a i đ ã t ạ o r a n h ữ n g
c ơ s ở p h á p l ý c h o v i ệ c t ạ o q u ỹ đ ấ t đ ê g i ả i q u y ế t v ấ n d ề ô
n h i ễ m l à n g n g h ề . T u y n h i ê n , t r o n g t h ò i g i a n q u a , t r o n g c ô n g
t á c q u y h o ạ c h s ử d ụ n g đ â t , c h í n h q u y ề n ở n h i ê u đ ị a p h ư ơ n g
c h ư a q u a n t â m đ ú n g m ứ c đ ế n v i ệ c g i ả i q u y ô t ô n h i ễ m l à n g
n g h ề . D o đ ó , n g à y 1 8 / 4 / 2 0 0 7 , B ộ t r ư ở n g B ộ N ô n g n g h i ộ ] ) v à
P h á t t r i ể n n ô n g t h ô n đ ã c ó C h ỉ t h ị sô" 2 8 / 2 0 0 7 / C T - B N N v ề
đ ẩ y m ạ n h t h ự c h i ệ n v i ệ c q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề
n ô n g t h ô n v à p h ị n g c h ơ n g ô n h i ễ m l à n g n g h ề . C h ỉ t h ị n à y
đ ã y ê u c ầ u C h ủ t ị c h Ư B N D c á c t ỉ n h , t h à n h p h ô ' t r ự c t h u ộ c
T r u n g ư ơ n g , G i á m đ ố c s ở N ô n g n g h i ệ p v à P h á t t r i ể n n ô n g
t h ô n c h ỉ đ ạ o t h ự c h i ệ n m ộ t

số

v i ệ c s a u :

Vê quy hoạch phát triển ngành nghề nông thôn

+ T ă n g c ư ò n g s ự c h ỉ đ ạ o c ủ a c h í n h q u y ề n c á c c ấ p đ ô i
v ớ i p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n v à B V M T đ ể p h á t
t r i ể n b ề n v ữ n g .

+ K h ẩ n t r ư ơ n g c h ỉ đ ạ o x â y d ự n g q u y h o ạ c h p h á t t r i ế n
n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n , p h á t t r i ể n c á c l à n g n g h ề , c ụ m c ơ s ở
n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n , g ắ n v ớ i v i ệ c h ì n h t h à n h c á c t h ị
t r â n , t h ị t ứ m ớ i ở n ô n g t h ô n .

+ Q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n n g à n h n g h ê n ô n g t h ô n đ ư Ợ c x à y
d ự n g p h ù h Ợ p v ố i qviy h o ạ c h t ô n g t h ể p h á t t r i ể n k i n h t ô x ã
h ộ i c ủ a đ ị a p h ư ơ n g v à c ả n ư ớ c , g ắ n v ớ i B V M T l à n g n g h ề .
T h ự c h i ệ n t ố t c á c q u y đ ị n h t ạ i N g h ị đ ị n h s ô 6 6 / 2 0 0 6 / N Đ ' C P

</div>
(117)<div class='page_container' data-page=117>

n g à y 0 7 / 7 / 2 0 0 6 c ủ a C h í n h p h ủ vô' p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề
n ô n g t h ô n v à c á c v ă n b ả n h ư ớ n g d ẫ n t h i h à n h .

Về phịng chống ơ nhiễm mơi trường làng nghề

+

T ă n g c ư ò n g c á c h o ạ t đ ộ n g t u y ê n t r u y ề n , p h ổ b i ế n ,

v ậ n đ ộ n g n g ư ờ i d â n t h ự c h i ệ n tô"t c á c q u y đ ị n h v ề v ệ s i n h
m ó i t r ư ờ n g v à p h ò n g c h ô n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề .

+ T h ô n g k ê , đ á n h g i á m ứ c đ ộ ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g
n g h ề t r ê n đ ị a b à n v à c ó k ế h o c ạ c h g i ả i q u y ế t t ì n h t r ạ n g ô
n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề .

+ T ổ c h ứ c d i

dòi

c ơ s ỏ

s ả n

x u ấ t g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g
n g h i ê m t r ọ n g r a k h ỏ i k h u d â n c ư . đ ặ c b i ệ t l à c á c c ớ s ở g â y
ô n h i ễ m b ở i c á c h o á c h ấ t c ó c h ứ a H

2

S O

1

, H

2

S , N H : i , H C l ,
N a O H . . . ; c á c l o ạ i k i m l o ạ i n ặ n g n h ư c h ì , t h ủ y n g â n , a s e n ;
k h ô n g k h í c ó c á c h Ợ p c h ấ t c ó c h ứ a S O

2

, C O

2

, c o , N O

2

+ H ỗ t r Ợ đ ầ u t ư c ả i t ạ o , n â n g c ấ p h o ặ c x â y d ự n g m ớ i h ộ
t h ô n g t h u g o m , x ử l ý n ư ớ c t h á i , c h â t t h ả i t ậ p t r u n g . X â y
d ự n g đ ồ n g b ộ h ệ t h ô n g c â p n ư ớ c c h o s ả n x u ấ t v à h ệ t h ô n g
x ử l ý n ư ớ c t h á i t ạ i c á c l à n g n g h ề t ậ p t r u n g .

+ H ư ớ n g d ẫ n á p d ụ n g c ô n g n g h ệ m ớ i í t g â y ô n h i ễ m m ô i
t r ư ờ n g t ạ i c á c l à n g n g h ề . X â y d ự n g k h u t ậ p k ế t c h ấ t t h ả i
r ắ n t h ô n g t h ư ờ n g , c h ấ t t h ả i n g u y h ạ i , đ ầ u t ư t r a n g t h i ế t b ị
d á p ứ n g n h u c ầ u t h u g o m , p h â n l o ạ i c h ấ t t h ả i đ ô k h ô n g
ả n h h ư ở n g t ớ i m ô i t r ư ờ n g v à s ứ c k l i o ẻ n g ư ò i d â n .

+ Đ ẩ y m ạ n h c ô n g t á c k i ê m t r a m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề ,
k ị p t h ò i p h á t h i ệ n n h ữ n g y ế u t ô ’ g â y n g u y h ạ i t ớ i m ô i

Phần I. Các tình huống cụ thế về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(118)<div class='page_container' data-page=118>

t r ư ờ n g v à s ứ c k h ỏ e n g ư ờ i d â n , đ ặ c b i ệ t l à l a o đ ộ n g ở c á c c ơ
s ở s ả n x u â ' t t ạ i l à n g n g h ề .

Về tổ chức thực hiện

+ u ỷ b a n n h â n d â n c á c

t ỉ n h ,

t h à n h p h ô ’

t r ự c

t h u ộ c
T r u n g ư ơ n g c ó n h i ệ m v ụ c h ỉ đ ạ o đ ẩ y n h a n h t h ự c l i i ệ n x â y
d ự n g q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề n ô n g h ô n , p h ò n g
c h ô n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề t r ê n đ ị a b à n ; Q u y
h o ạ c h v à đ ầ u t ư c á c c ụ m l à n g n g h ề , c h u y ê n d ầ n c á c cơ s ở
s ả n x u ấ t g â y ô n h i ễ m r a k h ỏ i k h u d â n c ư ; Đ ẩ y m ạ n h c ô n g
t á c v ậ n đ ộ n g , t h u y ế t p h ụ c n g ư ờ i d â n t h ự c h i ệ n t ố t c á c q u y
đ ị n h v ề v ệ s i n h m ô i t r ư ờ n g đ ê đ ả m b ả o s ứ c k h o ẻ n g i í ị i d â n
l à n g n g h ề ; X â y d ự n g C h ư ơ n g t r ì n h b ả o t ồ n v à p h á t t r i ể n
l à n g n g h ề , g ử i v ề B ộ N ô n g n g h i ệ p v à P h á t t r i ể n n ô n g t h ô n
đ ú n g t h ờ i g i a n q u y đ ị n h .

+ S ở N ô n g n g h i ệ p v à P h á t t r i ể n n ô n g t h ô n c h ị u t r á c h

n h i ệ m t ổ c h ứ c t h ự c h i ệ n x â y d ự n g q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n
n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n , C h ư đ n g t r ì n h B ả o t ồ n v à p h á t t r i ể n
l à n g n g h ề , c o i đ â y l à n h i ệ m v ụ t r ọ n g t â m t r o n g C h ư ơ n g
t r ì n h c ơ n g t á c n ă m 2 0 0 7 ; T h ự c h i ệ n đ ú n g t i ế n đ ộ x â y d ự n g
q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n . T r ư ờ n g h Ợ p
c h ư a đ ư a v à o k ê h o ạ c h t h ự c h i ệ n t r o n g n ă m 2 0 0 7 t h ì p h ả i
b á o c á o U B N D t ỉ n h , t h à n h ph ô" b ổ s u n g k i n h p h í đ ể t h ự c
h i ệ n ; C h ủ d ộ n g , p h ô i h ợ p c h ặ t c h ẽ v ớ i c á c c ơ q u a n l i ê n q u a n
t h u ộ c B ộ v à ở đ ị a p h ư ơ n g t r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n x â y
d ự n g q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n n g à n h n g h ề n ô n g t h ô n , p h ò n g
c h ô n g ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g l à n g n g h ề .

</div>
(119)<div class='page_container' data-page=119>

N hóm IV

T R A N H C H Ấ P N Ả Y S I N H

T R O N G Q U Á T R Ì N H K H A I T H Á C ,

sử

D Ụ N G
C Á C N G U Ồ N T À I N G U Y Ê N T H I Ê N N H I Ê N

TỈNH HUỐNG THỨ NHẤT

I. MỊ T Ả TÌNH H U Ố N G

S ô n g N ậ m M ộ l à m ộ t n h á n h c ủ a s ô n g L a m , c ó t r ữ l ư ợ n g
t ó m c á l ớ n v à có r ấ t n h i ề u l o ạ i c á c ó g i á t r ị k i n h t ê c a o n h ư
c á t r ì n h , c á l ă n g , c á c h é p . . . N h á n h s ô n g n à y h i ệ n đ a n g l à
n g u ồ n c u n g c ấ p t h u ỷ s ả n c h ủ y ô i i c h o c ộ n g đ ồ n g d â n c ư
s i n h s ố n g d ọ c h a i b ê n b ờ s ô n g v à c á c v ù n g l â n c ậ n .

X ã T à C à , h u y ệ n K ỷ S ơ n , t ỉ n h N g h ệ A n n ằ m d ọ c b ờ

s ỏ n g c ó 3 d â n t ộ c c h ủ y ế u s i n h s ô n g l à d â n t ộ c K h ơ M ú , d â n
t ộ c T h á i v à d â n t ộ c M ô n g . N g u ồ n t h ự c p h ẩ m c h ủ y ế u p h ụ c
v ụ c h o c u ộ c s ô n g c ủ a đ ồ n g b à o c á c d â n t ộ c ở đ â y c h í n h l à

các loại cá tô m đưỢc đ á n h b ắ t t ừ sông

N ậ m M ộ .

Đ ồ n g b à o d â n t ộ c K h ơ M ú có m ộ t p h o n g t ụ c l à h à n g
n ă m , v à o k h o ả n g t h á n g 7 d ư ơ n g l ị c h h o ặ c t h á n g 6 â m l ị c h ,
k h i n h ữ n g c ơ n m ư a đ ầ u m ù a c ủ a m ù a m ư a đ ổ x u ô n g , t h ì
t r o n g 1 g i ò k ê t ừ k h i b ă t đ ầ u m ư a , c á c g i a đ ì n h k h ô n g đ ư ợ c
r a s ô n g b ắ t c<á. T h e o k i n h n g h i ệ m c ủ a h ọ t h ì đ â y l à t h ò i
đ i ể m r ấ t t ồ t c h o s ự s i n h s ả n c ủ a d à n c á n ê n h ọ k h ô n g b ắ t ,
đ ê c h o c á đ ẻ . N g o à i t h ò i đ i ể m n à y , k h i đ á n h b ắ t c á t r ê n

</div>
(120)<div class='page_container' data-page=120>

s ô n g , n g ư ờ i K h ơ M ú c ũ n g k h ô n g b ắ t n h ữ n g c o n c á n h ỏ l ĩ ì ớ i
n ở h o ặ c m ớ i v à o t h ò i k ỳ s i n h t r ư ở n g . T u y v ộ v , đ ồ n g b à o
T h á i l ạ i k h ô n g t h ừ a n h ậ n p h o n g t ụ c n à y . H ọ c h o r ằ n g b ắ t
c á v à o l ú c m ớ i m ư a t r o n g t h ò i k ỳ đ ầ u c ủ a c ơ n m ư a l à b ắ t
đ ư ợ c d ễ n h ấ t v à n h i ề u n h ấ t . H ọ b ắ t t ấ t c ả c á c l o ạ i c á c ó t h ê
b ắ t đ ư ợ c , k ể c ả n h ữ n g c o n m ớ i n ở . D o v ậ y , t r o n g c ộ n g đ ồ n g
c ả 2 d â n t ộ c n à y đ ã n ả y s i n h m â u t h u ẫ n r â t l ớ n v ề t h ò i
đ i ê m đ á n h b ắ t c á v à l o ạ i c á đ ư ợ c b ắ t . Đ ồ n g b à o K h ơ M ú b á o
v ệ p h o n g t ụ c c ủ a m ì n h v à c h o r ằ n g đ ồ n g b à o T h á i n ê n h ọ c
t h e o c á c h k h a i t h á c c á c ủ a h ọ v ì đ â y l à c á c h k h a i t h á c c ó
t h ể g i ú p h ọ d u y t r ì đ ư ợ c s ả n l ư ợ n g c á đ ê đ á n h b ắ t l â u d à i .
C ò n Đ ồ n g b à o T h á i t h ì l ạ i c h o r ằ n g c á l à s ả n p h ấ m t ự
n h i ê n d o “ô n g t r ờ i ” b a n t ặ n g c h o c o n n g ư ờ i n ê n k h a i t h á c
n h i ề u t h ì “ô n g t r ò i " s ẽ c h o n h i ề u . V ì t h ế , n ê n đ á n h b ắ t c á

vào th ò i đ iể m b ắ t đưỢc n h i ề u n h â t , dễ n h â t là h o à n t o à n

hỢp lý.

H ọ

t h ư ờ n g t ự đ a n lưới vối m ắ t lưới r ấ t n h ỏ (kích

t h ư ớ c m ắ t l ư ớ i l à 8 m m ) v à s ử d ụ n g q u a n h n ă m đ ể c ó t h ể
b ắ t đ ư ợ c t â t c ả c á c l o ạ i c á .

V à o t h á n g 7 n ă m 2 0 0 6 , k h i t r ậ n m ư a đ ầ u m ù a c ủ a
m ù a m ư a đ ổ x u ô n g , n g ư ò i T h á i n ô n ứ c r a s ô n g b ắ t c á . ỉ) ê 
b ả o v ệ p h o n g t ụ c k h a i t h á c c á c ủ a m ì n h , n g ư ò i K h ơ M ú ( ỉ ã
t ậ p h ợ p c á c h ộ g i a đ ì n h c ầ m c u ô c v à g ậ y g ộ c r a s ô n g n g ă n
k h ô n g c h o n g ư ờ i T h á i b ắ t c á . S a u n ử a g i ò đ ồ n g h ồ x ô x á t ,
v ớ i s ự c a n t h i ệ p c ủ a c ô n g a n x ã , m â u t h u ả n g i ữ h a i b ê n đ ã
t ạ m l ắ n g . T u y v ậ y , s a u v ụ v i ệ c đ ó , c ộ n g đ ồ n g n g ư ờ i T h á i
c h o r ằ n g n g ư ò i K h ơ M ú đ ã n g ă n c ả n h ọ t r á i p h á p l u ậ t , h ọ
c ó q u y ề n đ ư ợ c đ á n h b ắ t c á v à o b ấ t k ỳ t h ờ i đ i ể m n à o h ọ

</div>
(121)<div class='page_container' data-page=121>

m i i ô n . v ỏ i s u y n g h ĩ ấ v . c ộ n g d ồ n g n g ư ò i T h á i đ ã l à m đ ơ n
y ê u c ầ u U B N D x ã T à C à g i ả i q u y ê t . S o n g , Ư B N D x ã T à C à
đ ã t ừ c h ô i g i ả i q u y ế t v ớ i l ý d o đ â y l à t r a n h c h ấ p m ô i
t r ư ờ n g n ê n k h ô n g t h u ộ c t h ẩ m q u y ề n g i ả i q u y ê t c ủ a U B N D
c ấ p x ã . T r v í ớ c t ì n h h ì n h đ ó , t h á n g 9 n ă m 2 0 0 6 , n g ư ờ i T h á i
đ ã t ậ p t r u n g n h a u l ạ i , t ấ n c ô n g b â t k ỳ n g ư ờ i K h ơ M ú n à o
d a n g b ắ t c á t r ê n s ô n g , g i ô n g n h ư c á c h m à n g ư ò i K h đ M ú
đ ã l à m v ố i h ọ t r ư ớ c đ ó . X ơ x á t l ạ i t i ế p t ụ c x ả y r a g i ữ a h a i
b ê i i v à c ũ n g l ạ i c h ỉ đ ư ợ c d ậ p t ắ t k h i c ó s ự c a n t h i ệ p c ủ a
c ô n g a n x ã T à C à . Đ ế n l ú c n à y , n g ư ờ i K h ơ M ú l ạ i l à m đ d n
y ê i i c ầ u Ư B N D h u y ệ n K ỳ S ơ n g i á i q u y ế t đ ể b ả o v ệ q u y ề n
l ợ i c h í n h đ á n g c ủ a h ọ " ’.

II. BÌNH L U Ậ N K H O A H Ọ C V À ĐỊNH HƯỚNG GIẢI Q U Y Ế T

VỤ VIỆC ■ •

C ó t h ể n ó i , t r a n h c h ấ p g i ữ a c ộ n g đ ồ n g d â n t ộ c T h á i v à
c ộ n g đ ồ n g d â n t ộ c K h ơ M ú t ạ i x ã T à C à t r o n g t ì n h h u ố n g
n ê u t r ê n l à m ộ t t r o n g n h ữ n g l o ạ i t r a n h c h ấ p đ ã n ả y s i n h
t ừ k h á l â u ở n ư ố c t a . S o n g , t r ư ớ c đ<ây, n ó c h ỉ d ừ n g l ạ i l à
n h ữ n g m â u t h u ẫ n , x u n g đ ộ t n h ỏ l e t r o n g c ộ n g đ ồ n g d â n c ư
đ ị a p h ư ơ n g . C á c b ê n t r a n h c h í i p t h i í ị n g t ự g i ả i q u y ê t h o ặ c
v ớ i s ự c a n t h i ệ p c ủ a c h í n h q u y ề n d ị a p h ư ơ n g n h ằ m đ ả m
b ả o t r ậ t t ự a n n i n h x ã h ộ i líỊÌ ciin p h ư ơ n g . M ộ t s ỗ ' n ă m g ầ n
đ â y , k h i d â n s ô n g à y c<àng g i a t ă n g , k h i c á c n g u ồ n t à i

Phấn I. Các tình huống cụ thê về tranh chãp mỏi trưímg tại Việt Nam

(1) T ì n h h u ô n g trôn c h ỉ là giả đ ịn h .

</div>
(122)<div class='page_container' data-page=122>

n g u y ê n t h i ê n n h i ê n n g à v c à n g t r ở n ê n k h a n h i ế m v à g i á t r ị
k i n h t ê c ủ a c h ú n g n g à y c à n g đ ư ợ c k h ẳ n g đ ị n h t h ì c á c t r a n h
c h ấ p d ạ n g n à y c à n g t r ở n ê n p h ô b i ế n h ơ n v à c ó c h i ề u h ư ớ n g
g a y g ắ t h ơ n . N ó đ ị i h ỏ i s ự c a n t h i ệ p m ạ n h h ơ n t ừ c á c c ơ
q u a n n h à n ư ớ c k h ô n g c h ỉ đ ể b ả o đ ả m t r ậ t t ự x ă h ộ i m à c ò n
đ ể d u y t r ì s ự b ề n v ữ n g c ủ a m ô i t r ư ờ n g n ó i c h u n g v à c á c
n g u ồ n t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n n ó i r i ê n g .

1. C á c vấn đề pháp lý phát sính

V ụ t r a n h c h ấ p n à y c h o t h ấ y m ộ t sô" v ấ n đ ề s a u :

Về nguyên nhăn làm nảy sính tranh chấp.

K h a i t h á c

t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n l à h o ạ t đ ộ n g đ ã c ó t ừ r â t x a x ư a
t r o n g l ị c h s ử l o à i n g ư ờ i . T u ỳ t h e o p h o n g t ụ c , t ậ p q u á n c ủ a
t ừ n g n h ó m n g ư ờ i k h á c n h a u , c á c h t h ứ c k h a i t h á c t à i
n g u y ê n đ ê t h o ả m ã n c á c n h u c ầ u c ủ a c o n n g ư ờ i c ũ n g k h á c
n h a u . S o n g , c h í n h n h ữ n g k h á c b i ệ t t r o n g t ậ p q u á n k h a i

t h á c t à i n g u y ê n đó c ũ n g đ ã l à m n ả y s i n h k h ô n g ít x u n g đột.

V ụ v i ệ c x ả y r a t ạ i x ã T à C à n ê u t r ê n l à m ộ t m i n h c h ứ n g r ấ t
r õ c h o đ i ề u đ ó .

N g i í ị i K h ơ M ú v à n g i í ị i T h á i đ ã c ó h a i t ậ p q u á n k h a i
t h á c c á h o à n t o à n t r á i n g ư ợ c n h a u v à m ỗ i d â n t ộ c đ ề u t h e o
q u a n đ i ể m r i ê n g c ủ a m ì n h . V ớ i q u a n đ i ể m đ ê d u y t r ì s ự p h á t
t r i ể n c ủ a d à n c á , đ ả m b ả o c ó t h ô đ á n h b ắ t đ ư Ợ c l â u d à i ,
n g ư ờ i K h ơ M ú c ó t ậ p q u á n t r á n h đ á n h b ắ t c á t r o n g v ò n g m ộ t
g i ò k h i t r ậ n m ư a đ ầ u m ù a c ủ a m ù a m ư a đ ế n . H ọ q u a n n i ệ m
đ â y l à t h ờ i đ i ể m r ấ t t ô t đ ể c h o c á đ ẻ . N ế u k h ô n g đ ể c h o c á đ ẻ

</div>
(123)<div class='page_container' data-page=123>

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh châp môi trường tại Việt Nam

t h ì s ẽ k h ơ n g c ị n c á đ ê đ á n h b ắ t . v ề p h ư ơ n g d i ệ n s i n h t h á i ,
đ â y l à m ộ t t ậ p t ụ c t ô t c ầ n đ ư ợ c d u y t r ì . N g ư ợ c l ạ i , m ụ c t i ê u
c ủ a

Iigưòi

T h á i đ ư ợ c đ ặ t r a l à l à m s a o k h a i t h á c đ ư ợ c n h i ề u
n h ấ t , n h a n h n h ấ t n ê n v i ệ c c h ọ n t h ờ i đ i ể m k h a i t h á c l à t r o n g
v ò n g m ộ t g i ờ s a u k h i c ơ n m ư a đ ầ u m ù a b ắ t đ ầ u l à t h í c h h Ợ p
n h ấ t . V ề p h ư ơ n g d i ệ n k i n h t ế t h ì c á c h t h ứ c k h a i t h á c n à y
h i ệ u q u ả n h ấ t , s o n g c h ỉ l à t r ư ớ c m ắ t , k h ô n g l â u b ề n .

H a i t ậ p q u á n k h a i t h á c c á c ủ a h a i c ộ n g đ ồ n g d â n t ộ c

n ê u t r ê n c ó t h ê s ẽ k h ô n g l à n g u y ê n n h â n n ả y s i n h t r a n h
c h ấ p n ế u c h ú n g đ ư ợ c á p d ụ n g t r o n g v i ệ c đ á n h b ắ t c á t r ê n
h a i d ò n g s ô n g k h á c n h a u . N g ư ờ i T h á i c ó t h ề v ẫ n s ử d ụ n g
p h ư ơ n g t h ứ c k h a i t h á c c ủ a h ọ m à k h ô n g g ặ p p h ả i b ấ t k ỳ s ự
p h á n ứ n g n à o c ủ a n g ư ờ i K h ơ M ú n ế u n h ư n g ư ờ i K h ơ M ú
k h ô n g c ù n g k h a i t h á c c á t r ê n d ị n g s ơ n g đ ó . V ấ n đ ề đ ặ t r a
ở đ â y l à

lợi

í c h . V ớ i q u a n

đ iể m

c ủ a n g ư ờ i K h ơ M ú t h ì
p h i í ó n g t h ứ c k h a i t h á c c ủ a n g ư ờ i T h á i s ẽ l à m ả n h h ư ở n g

đ ế n

l ợ i í c h c ủ a h ọ , n ê n p h ả n ứ n g c ủ a n g ư ờ i K h đ M ú t r o n g

v ụ v i ệ c n à y l à đ i ề u t ấ t y ế u . C ị n đ ơ i v ớ i n g ư ờ i T h á i , v i ệ c
n g ư ờ i K h ơ M ú k h ô n g b ắ t c á v à o t h ò i đ i ể m m ư a đ ầ u m ù a
k h ô n g ả n h h ư ở n g g ì đ ế n l ợ i í c h c ủ a h ọ . V ì t h ế , v i ệ c n g ư ờ i
K h ơ M ú c ó b ắ t c á v à o t h ờ i đ i ế m đ ó h a y k h ô n g k h ô n g p h ả i
l à v ấ n đ ề m à h ọ q u a n t â m .

N h ư v ậ y , c ó t h ể n ó i , k h i

c ù n g

c h u n g c h i a s ẻ l ợ i í c h t ừ
v i ệ c k h a i t h á c m ộ t n g u ồ n t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n , n h ữ n g
k h á c b i ệ t t r o n g c á c h t h ứ c v à t ậ p q u á n k h a i t h á c c ó t h ê l à
n g u y ê n n h â n l à m n ả y s i n h

x u n g

đ ộ t m ô i t r ư ờ n g .

</div>
(124)<div class='page_container' data-page=124>

Về vai trị hồ giải của UBND cấp xã trong giải quyết

tranh chấp.

U B N D c ấ p x ã l à

cơ

q u a n q u ả n l ý n h à n ư ớ c v ê B V M T ở
đ ị a p h ư ơ n g . T r o n g g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g , c ơ
q u a n n à y c ũ n g g i ữ m ộ t v a i t r ò k h á q u a n t r ọ n g . V i ệ c t r a n h
c h â p c ó t h ể đ ư Ợ c g i ả i q u y ế t n h a n h c h ó n g , k ị p t h ò i h a y k h ô n g

p h ụ t h u ộ c k h ô n g n h ỏ v à o v a i t r ò h o à g i ả i c ủ a U B N D c ấ p x ã .

L u ậ t B V M T , t ạ i k h o ả n 3 Đ i ề u 1 2 2 c ó q u y đ ị n h m ộ t
t r o n g n h ữ n g c h ứ c n ă n g q u ả n l ý m ô i t r ư ờ n g c ủ a U B N D c ấ p
x ã l à h o à g i ả i c á c t r a n h c h ấ p v ê m ô i t r ư ờ n g p h á t s i n h t r ê n
đ ị a b à n t h e o q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t v ề h o à g i ả i . Đ â y l à c ơ
q u a n q u ả n l ý c ấ p c ơ s ở n ê n h ọ c ó đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i đ ể c ó
t h ế h o à g i ả i m ộ t c á c h n h a n h n h ấ t v à t h à n h c ô n g n h ấ t c á c
v ụ t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ở n g n ả y s i n h t r ê n đ ị a b à n t h u ộ c d i ệ n
q u ả n l ý c ủ a m ì n h . T u y n h i ê n , v a i t r ò c ủ a U B N D c ấ p x ã
t r ê n t h ự c t ế l ạ i k h ô n g d i ễ n r a n h ư v ậ y .

T r o n g v ụ v i ệ c x ả y r a t ạ i x ã T à C à , s ự c a n t h i ệ p c ủ a c ô n g
a n x ã ở đ â y c h ỉ l à v ớ i m ụ c đ í c h đ ả m b ả o t r ậ t t ự x ã h ộ i c h ứ
k h ô n g p h ả i đ ế t h á o g ỡ x u n g đ ộ t g i ữ a n g ư ờ i T h á i v à n g ư ờ i
K h ơ M ú v ề l ợ i í c h t r o n g v i ệ c c h i a s ẻ n g u ồ n t à i n g u y ê n .
U B N D x ã đ ã t ừ c h ô i g i ả i q u y ế t y ê u c ầ u c ủ a c ộ n g đ ồ n g
n g ư ờ i T h á i v ì c h o r ằ n g v ụ v i ệ c n à y k h ô n g t h u ộ c t h â m
q u y ề n c ủ a U B N D c ấ p x ã . T h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 2 2 L u ậ t
B V M T t h ì U B N D c ấ p h u y ệ n m ớ i l à c d q u a n c ó t h â m q u y ề n
g i ả i q u y ế t c á c t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g . U B N D c ấ p x ã c h ỉ c ó
t r á c h n h i ệ m h o à g i ả i c á c t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g . N h ư v ậ y ,

</div>
(125)<div class='page_container' data-page=125>

đ ã c ó m ộ t c á c h h i ể u k h á m á y m ó c t r o n g t r ư ờ n g h Ợ p n à y .
V i ệ c t ừ c h ô i g i ả i q u y ế t y ê u c ầ u c ủ a U B N D x ã T à C à c h o
t h ấ y h ọ đ ã h i ể u Ư B N D x ã c h ỉ có c h ứ c n ă n g h o à g i ả i t r a n h
c h ấ p m ô i t r ư ờ n g t h e o đ ú n g t r ì n h t ự tô" t ụ n g , n g h ĩ a l à h ọ s ẽ
t i ế n h à n h h o à g i ả i s a u k h i v ụ

việc

đ ã đ ư Ợ c m ộ t c đ q u a n
k h á c c ó t h â m q u y ề n t h ụ l ý . K h i Ư B N D c â p x ã k h ơ n g c ó
t h ẩ m q u y ề n g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p t h ì h ọ k h ô n g t i ế n h à n h

h o à g i ả i . N h ư n g t h ự c t ế , n ế u Ư B N D x ã h o à g i ả i n g a y t ừ

k h i x u n g đ ộ t v ừ a m ớ i n ả y s i n h t h ì c ó t h ể n g a y l ậ p t ứ c x ử l ý
đ ư Ợ c t r a n h c h ấ p , t h á o g ỡ đ ư ợ c x u n g đ ộ t g i ữ a c á c b ê n .

T r o n g t r ư ò n g h Ợ p x u n g đ ộ t n ả y s i n h g i ữ a c ộ n g đ ồ n g h a i
d â n t ộ c n ê u t r ê n , n ế u n g a y t ừ v ụ x ô x á t đ ầ u t i ê n , U B N D x ã
đ ã t i ế n h à n h h o à g i ả i t h ì r â t c ó t h ê đ ã k h ô n g c ó v ụ x ô x á t
t h ứ h a i x ả y r a . M ộ t đ i ề u t ấ t y ế u l à v ớ i s ự c a n t h i ệ p l ầ n t h ứ
h a i c ủ a c ô n g a n x ã m à x u n g đ ộ t g i ữ a h a i c ộ n g đ ồ n g v ẫ n
c h ư a đ ư Ợ c t h á o g ỡ t h ì k h ô n g t h ê c h ắ c c h ắ n l à s ẽ k h ô n g c ó
n h ữ n g v ụ x ô x á t t h ứ b a , t h ứ t ư . . . t i ế p t ụ c x ả y r a g i ữ a h a i
c ộ n g đ ồ n g n à y . V ì t h ế , v ấ n đ ề đ ặ t r a ở đ â y l à c ầ n p h ả i c ó
c á c h h i ể u đ ú n g đ ắ n v ề v a i t r ò h o à g i ả i c ủ a U B N D c ấ p x ã
t h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 2 2 L u ậ t B V M T . U B N D c ấ p x ã c ó
t h ô t h ự c h i ệ n v a i t r ò n à y n g a y t ừ k h i t r a n h c h ấ p v ừ a m ớ i
n ả y s i n h c h ứ k h ô n g p h ả i c h ỉ t i ê n h à n h h o à g i ả i k h i c ó y ê u
c ầ u c ủ a c ơ q u a n t h ụ l ý v ụ v i ệ c , i h o o t r ì n h t ự t ô t ụ n g .

Về vai trò của biện pháp giáo dục, tuyên truyền nhằm

hạn chê các tranh chấp

V ụ v i ệ c n à y c h o t h ấ y , t h ư ờ n g x u y ê n g i á o d ụ c , t u y ê n

Phần I. Các tình huống cụ thể vc tranh chấp mơi trưímg tại Việt Nam

</div>
(126)<div class='page_container' data-page=126>

t r u y ề n v à p h ố ’ b i ế n k i ế n t h ứ c v ề B V M T n h c ằ m n â n g c a o ý
t h ứ c m ô i t r ư ờ n g v à ý t h ứ c p h á p l u ậ t m ô i t r ư ờ n ị l à m ộ t
t r o n g n h ữ n g b i ệ n p h á p l o ạ i t r ừ v à h ạ n c h ế c á c s u n g đ ộ t

m ô i t r ư ờ n g . Đ i ề u đ ó đ ư ợ c t h ể h i ệ n q u a h a i k h í a c ạ n h s a u
c ủ a v ụ t r a n h c h ấ p n à y :

Thứ nhất,

t r u y ề n b á đ ê đ i đ ế n t h ô n g n h ấ t v à : ù n g g ì n

g i ữ n h ữ n g p h o n g t ụ c tô"t đ ẹ p t r o n g k h a i t h á c t à i n g u y ê n c ó
t h ê h ạ n c h ế v i ệ c n ả y s i n h t r a n h c h ấ p .

T r o n g v ụ t r a n h c h â p n à y , c ó t h ê n ó i . n g ư ờ i K h ơ M ú ( ỉ ã
c ó m ộ t t ậ p t ụ c r ấ t t ô t t r o n g k h a i t h á c v à đ á n h b ắ ‘. c á . T ậ p
t ụ c n à y c ầ n đ ư ợ c d u y t r ì v à t u y ê n t r u y ề n c h o c ả c ó n g đ ồ n g
h i ệ n đ a n g k h a i t h á c n g u ồ n l ớ i t h u ỷ s ả n . T ậ p t ụ c I h a i t h á c
c á c ủ a n g ư ờ i T h á i l ạ i c ầ n p h ả i đ ư ợ c t h a y đ ố i . S ự l u n g đ ộ t
t r o n g c á c h n g h ĩ , c á c h n h ì n n h ậ n v ấ n đ ề c ủ a h a i d â i t ộ c n à y
k h i c ù n g k h a i t h á c m ộ t l o ạ i t à i n g u y ê n t h i ê n n h . ê n , t r ô n
c ù n g m ộ t đ ị a đ i ể m c h o t h ấ y v a i t r ò c ủ a n h ậ n t h t c l à h ế t
s ứ c q u a n t r ọ n g . N ế u c ó s ự t h ố n g n h ấ t t r o n g n h ậ n t i ứ c g i ữ a
h a i c ộ n g đ ồ n g n à y t h ì c h ắ c c h ắ n t r a n h c h ấ p đ ã k l ô n g x ú y
r a . T u y n h i ê n , c ó đ ư Ợ c đ i ề u đ ó k h ô n g h o à n t o à n đ í n g i á n .

Đ ể c ó đ ư Ợ c s ự t h ô n g n h ấ t t r o n g

n h ậ n

t h ứ c v à d u y t r ì ,
p h á t h u y đ ư ợ c n h ữ n g p h ư ơ n g t h ứ c k h a i t h á c t à i n g u y ô n
t h i ê n n h i ê n b ề n v ữ n g , c ầ n p h ả i n h ì n n h ậ n m ộ t c í c h đ ú n g
đ ắ n v ề v a i t r ò c ủ a v i ệ c g i á o d ụ c t u y ê n t r u y ề n k i ế n h ứ c m ô i
t r ư ờ n g , đ ặ c b i ệ t v ố i c á c d â n t ộ c t h i ể u s ô . T h ự c t ê ( h o t h ấ y ,
ở n ư ớ c t a t r o n g m ộ t t h ò i g i a n k h á d à i v i ệ c g i á o d i c ý t h ứ c
m ô i t r ư ờ n g c h o c ộ n g đ ồ n g l à v ấ n đ ề b ị b ỏ n g ỏ v à m d c h ỉ b ắ t

</div>
(127)<div class='page_container' data-page=127>

đ ầ u

đưỢc

q u a n t à m v à i n ă m

íĩần

đ á y . T u y v ậ y , t r o n g t h ờ i
đ i ế m h i ộ n t ạ i . g i á o d ụ c ý i h ứ c m ô i t r ư ờ n g ở V i ệ t N a m h ầ u

n h ư c h i í a d ê n d u Ợ c v o i d ồ n g l ) à o d â n t ộ c t h i ổ u sô", n ơ i đ i ề i i
k i ệ n g i á o d ụ c c ị n n h i ơ u k h ỏ k l i ă n . T r o n g l ú c đ ó , n h ữ n g d â n
t ộ c í t n g ư ờ i g i ữ v a i t r ị k h ơ n g n h ỏ t r o n g v i ệ c b ả o v ệ c á c
n g u ồ n t à i n g u v ô n t h i ê n n h i ê n n h ư n g u ồ n l ợ i t h u ỷ s ả n ,
k h o á n g s ả n q u ý h i ế m v à

dặc

b i ệ t Là t à i n g u y ê n r ừ n g .

T ừ v ụ v i ệ c c ủ a d â n t ộ c K h() M ú v à d â n t ộ c T h á i n ê u t r ê n ,
v ấ n d ề đ ặ t r a l à c ầ n t i ế n h c ì n h n g a y c á c b i ệ n p h á p đ ê t r u y ề n

b ú n h ữ n g t ậ p t ụ c t ô t đ ẹ p t r o n g k h a i t h á c t à i n g i i y ê n t h i ê n

n h i ê n t r o n g c ộ n g d ồ n g ' c<ác cl.ân t ộ c t h i ể u s ô . K h i c á c t ậ p t ụ c
đ ó c ù n g đ ư Ợ c c h u n g ' t a y g i ữ g ì n v à p h á t h u y t h ì k h ơ n g c h ỉ
c á c x u n g đ ộ t m ô i t r ư ờ n g t ư ơ n g t ự n h ư t r ê n s ẽ đ ư ợ c h ạ n c h ế
m à c ị n c ó t h ô n g ă n n g ì í a diíỢc t ì n h t r ạ n g l à m s u y t h o á i , c ạ n
k i ệ t t à i n g u y ê n , s u y t h o á i d a d ạ n g s i n h h ọ c d o k h ô n g b i ế t
c á c h k h a i t h á c c<ác n g u ồ n t à i n g u y ê n n à y m ộ t c á c h k h o a h ọ c .
T r ( » n g v ụ v i ệ c n à v , n ế u g i ú p n g i t ờ i T h á i h i ô u đ ư ợ c r ằ n g v i ệ c
k h ô n g b ắ t c á v à o t r ậ n m ư a d ầ n m ù a c ủ a m ù a m i í a , k h ô n g
d ù n g l ư ớ i v ớ i m ắ t l ư ớ i q u á n h ỏ d ô b ắ t t ấ t c ả c á c l o ạ i c á ,
k h ô n g b ắ t n h ữ n g c o n m ố i n ỏ . . . m à n g ư ờ i K h ớ M ú đ a n g l à m
l à (tô d ả m b ả o lợi í c h l â u d à i c h o c a c h í n h n g i í ờ i T h á i t h ì c ó
l ẽ x i i n g d ộ t g i ữ a h ọ đ ã k h ô n g n í i y s i n h . N g i í ờ i T h á i s ẽ l à m
t l i e o n g ư ờ i K h ơ M ú đ ê d i i y t r ì lợi í c h l â u d à i c ủ a c h í n h h ọ .

T i í í í n g t ự n h i í th ế , n ế i i giÚ Ị) n g i í ờ i

'rhái

k h ắ c p h ụ c q u a n

n i ệ m c á l à s á n p h â m t ự n h i ô n d o ‘ o n g t r ò i ” b a n t ặ n g c h o c o n
n g ư ờ i n ô n đ á n h b ắ t b a o n h i ê i i t h ì “ô n g t r ờ i ” l ạ i c h o b ấ y

n h i ê u t h ì c h ắ c c h ắ n n g i í ờ i T h á i c ũ n g s ẽ t ự t h a y đ ố i h à n h v i

[*hán I. Các tình hii()nj> cụ thế vc Iranh chiíp mỏi trưịng tại Việt Nam

</div>
(128)<div class='page_container' data-page=128>

k h a i t h á c c ủ a m ì n h . V ì t h ế , t r o n g t r ư ờ n g h ợ p c ụ t h ê n à y , n ố u
c ơ q u a n g i ả i q u y ế t t r a n h c h â p l à m r õ v à g i ú p c á c b ê n đ i đ ố n
s ự t h ô n g n h ấ t t r o n g n h ậ n t h ứ c v ề c á c h t h ứ c k h a i t h á c n g u ồ n
t à i n g u y ê n n à y t h ì k h ô n g c h ỉ g i ả i q u y ế t đ ư ợ c m ộ t c á c h
n h a n h c h ó n g m â u t h u ẫ n đ ã n ả y s i n h m à c ò n c ó t h ê d i i y t r ì
đ ư ợ c m ộ t t ậ p t ụ c t ô t , đ ả m b ả o k h a i t h á c b ề n v ữ n g n g u ồ n l ợ i
t h u ỷ s ả n . Đ i ề u đ ó c ũ n g c ó n g h ĩ a , v i ệ c t r u y ề n b á n h ữ n g
p h ư ơ n g c á c h k h a i t h á c t à i n g u y ê n đ ú n g đ ắ n c ò n có t h ê đ ư ợ c
t h ự c h i ệ n n g a y t r o n g q u á t r ì n h g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p , b ở i
c h í n h c ơ q u a n g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p .

Thứ hai,

t u y ê n t r u y ề n p h á p l u ậ t , n â n g c a o ý t h ứ c p l i á p

l u ậ t c ủ a c ộ n g đ ồ n g c ũ n g c ó t h ế h ạ n c h ế v i ệ c n ả y s i n h
t r a n h c h ấ p .

N h ư đ ã p h â n t í c h ở

t r ê n ,

c á c h t h ứ c k h a i t h á c c á c ủ a
n g ư ờ i T h á i k h ô n g t ạ o r a l ợ i í c h b ề n v ữ n g . D ư ớ i g ó c đ ộ p h á p
l ý , c á c h k h a i t h á c n à y c ò n l à h à n h v i v i p h ạ m p h á p l u ậ t .
V ụ v i ệ c n à y c h o t h ấ y , đ ể đ á n h b ắ t c á , n g ư ờ i T h á i đ ã t ự đ a n
l ư ớ i v ớ i m ắ t l ư ớ i r â t n h ỏ đ ê c ó t h ể đ á n h b ắ t đ ư Ợ c m ọ i l o ạ i
c á . T h e o q u y đ ị n h h i ệ n h à n h c ủ a L u ậ t T h u ỷ s ả n , c á c h t h ứ c
k h a i t h á c n à y c ủ a n g ư ò i T h á i v i p h ạ m p h á p l u ậ t . M ộ t t r o n g
n h ữ n g n g u y ê n t ắ c k h a i t h á c t h u ỷ s ả n đ ư ợ c q u y đ ị n h t ạ i
Đ i ề u 11 L u ậ t T h u ỷ s ả n l à k h i k h a i t h á c t h u ỷ s ả n ở v ù n g
b i ể n , s ô i i g , h ồ , d ầ i n , p h ú v à c á c v ù n g n ư ớ c Lự n h i ê n k l i á c

p h ả i b ả o đ ả m k h ô n g l à m c ạ n k i ệ t n g u ồ n lợi t h u ỷ s ả n ; p h ả i
t u â n t h e o q i i y đ ị n h v ê m ù a v ụ k h a i t h á c , t h ò i h ạ n k h a i
t h á c , v ù n g k h a i t h á c , c h ủ n g l o ạ i v à k í c h cỡ t h u ỷ s ả n đvíỢc

</div>
(129)<div class='page_container' data-page=129>

k h a i t h á c . T u y n h i ê n , t r o n g v ụ V I Ộ C n à y n g ư ờ i T h á i đ ã

k h ô n g b i ô t m ì n h đ a n g v i

p h ạ m p h á p

l u ậ t .

Đ ặ t n g ư ợ c l ạ i v â n d ề , n ế u n g u ờ i T h á i đ ư Ợ c t u y ê n t r u y ề n
v à b i ế t r ằ n g , p h á p l u ậ t k h ô n g c h o p h ó p s ử d ụ n g l ư ớ i đ á n h
c á c ó m ắ t l ư ó i n h ỏ h ơ n q u y đ ị n h đ ể k h a i t h á c c á t h ì c ó l ẽ đ ã
k h ô n g c ó t ì n h t r ạ n g h ọ t h ư ò n g x u y ê n t h ự c h i ệ n h à n h v i đ ó ,
h o ặ c í t n h ấ t t h ì c ũ n g k h ô n g p h á i c ả c ộ n g đ ồ n g c ù n g t h ự c
l i ệ i i h à n h v i đ ó . K h i n g ư ờ i T h á i k h ô n g b ắ t t ấ t c ả c á c l o ạ i
c á l . h e o p h ư ơ n g t h ứ c n h ư t h ế t h ì c h ắ c c h ắ n s ẽ k h ơ n g c ó s ự
p l i ả n ứ n g t ừ p h í a c ộ n g đ ồ n g n g ư ờ i K h ơ M ú , n g h ĩ a l à t r a n h
c h â p g i ữ a h ọ v ề v ấ n đ ề n à y đ ã k h ô n g n ả y s i n h .

T ừ n h ữ n g p h â n t í c h n ê u t r ê n , c ó t h ể k h ẳ n g đ ị n h : G i á o
d ụ c t u y ê n t r u y ề n k i ế n t h ứ c v ề m ô i t r ư ờ n g v à ý t h ứ c p h á p
. u ậ t m ô i t r ư ờ n g n ó i c h u n g , v ề k h a i t h á c h Ợ p l ý c á c n g u ồ n
t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n n ó i r i ê n g g i ữ m ộ t v a i t r ò h ế t s ứ c
q u a n t r ọ n g t r o n g B V M T . N ó k h ơ n g c h ỉ l à m h ạ n c h ê s ự n ả y
s i n h c á c x u n g đ ộ t m ô i t r ư ờ n g m à c ò n g i ú p d u y t r ì v à n h â n
r ộ n g n h ữ n g p h ư ơ n g c á c h k h a i t h á c t à i n g u y ê n b ề n v ữ n g .
N h ữ n g k i ế n t h ứ c n à y c ó t h ể d ư ợ c p h ổ b i ế n t h ô n g q u a h ệ
t h ô n g g i á o d ụ c , c ó t h ể t h ự c h i ệ n t r o n g c ộ n g đ ồ n g , t h ậ m c h í
n g a y t r o n g q u á t r ì n h t h á o g õ c á c x u n g đ ộ t m ô i t r ư ờ n g .

2. Định hướng xử lý

C ó t h ể t h ấ y đ â y l à m ộ l v ụ t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g k h á
đ ó n g i ả n . V â n đ ề c ầ n đ ư ợ c g i ả i q u y ô t t r o n g v ụ v i ệ c n à y l à
đ ả n i b ả o q u y ề n v à lợ i í c h h ợ p p h á p c ủ a c á c b ê n k h i c ù n g k h a i

Phán 1. Các tình hníỉ c u thế về tranh ch:Vp môi Irưìmg tại Việt Nam

</div>
(130)<div class='page_container' data-page=130>

Bình luận khoa học và định hiróTiịỉ ỊỊÌai quyết một

sỏ

vụ tranh chàp...

t h á c m ộ t n g u ồ n t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n m à k h ô n g đ ặ t r a y ò u
c ầ u đ ò i b ồ i t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i . V ì t h ế , k h ô n g q u á k h ó k h ă n k h i
g i ả i q u y ế t v ụ v i ệ c n à y . T u v n h i ê n , v i ệ c g i ả i q u y ế t x u n g đ ộ t
n à y l ạ i đ ặ t r a m ộ t s ô v â n đ ê l i ê n q u a n đ ô n v i ộ c t h ự c h i ệ n c á c
q u y đ ị n h p h á p l u ậ t v ề b ả o v ộ v à p h á t t r i ể n n g x i ồ n lợ i t l m ỷ
s ả n m à đ i ể n h ì n h l à v i ệ c h ư ớ n g d ẫ n c ụ t h ê c h o n g ư ờ i k h a i
t h á c t h u ỷ s ả n q u y m ô n h ỏ v ề c ô n g c ụ k h a i t h á c , t h ờ i đ i ể m
k h a i t h á c v à k í c h cở t h u ỷ s ả n d ư Ợ c k h a i t h á c .

M ộ t t r o n g c á c b i ệ n p h á p k i ể m s o á t h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c
t h u ỷ s ả n đ a n g đ ư ợ c á p d ụ n g ở n ư ớ c t a l à g i â V p h é p k h a i
t h á c t h u ỷ s ả n . T h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 11 L u ậ t T h u ỷ s ả n
t h ì đ â y l à l o ạ i g i ấ y p h é p đ ư ợ c c ấ p c h o c á c t ố c h ứ c , c á n h â n
t i ế n h à n h k h a i t h á c t h u ỷ s ả n b ằ n g t à u c á c ó t r ọ n g t ả i t ừ
0 , 5 t ấ n t r ở l ê n . N h ư v ậ y , t h e o q u y đ ị n h n à v , c á c h o ạ t đ ộ n g
Á h a i t h á c t h u ỷ s ả n q u y m ô n h ỏ k h ô n g p h ả i x i n p h é p . C ũ n g
t ừ đ ó m à h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c t h u v s ả n q u y m ô n h ỏ đ ã v à
đ a n g b ị b u ô n g l ỏ n g , k h ô n g đ ư ợ c h ư ớ n g d ẫ n c ụ t h ế v à h ầ u
n h ư k h ô n g đ ư ợ c k i ể m s o á t . S ự v i ệ c x ả v r a ở x ã T à C à t r o n g
v ụ v i ệ c n ê u t r ê n c h o t h â y r â t r õ đ i ề u đ ó .

</div>
(131)<div class='page_container' data-page=131>

Phán I. Các tình huống cu the ve

tr;inh

cliúp mơi trưịTig tại Việt Nam

đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t r o n g ' v ụ v i ệ c d(3 d ê x ứ lý . B ở i lẽ , v ớ i m ộ t q u y

đ ị n h c h u n g l à p h á i k h a i t h á c d ũ n g m ù a v ụ , p h ả i s ử d ụ n g
c á c l o ạ i n g ư c ụ , p h ư ơ n g t i ệ n

k h a i

thcác t h u ỷ s ả n c ó k í c h cỡ
p h u h ợ p v ớ i c á c l o à i i h i i ỷ s á n đ ư ợ c p h é p k h a i t h á c t h ì
v i ệ c x á c d ị n h l o ạ i c ô n g ' c ụ n à o d ư ợ c s ử d ụ n g , t h ờ i đ i ể m n à o
CÍLÍỢC k h a i t h á c l à q u á k h ó k h ă n d ô i v ớ i n g i í ờ i k h a i t h á c
t h u ỷ s ả n n h ỏ l e đ ê m i í u s i n h ,

dặc

b i ệ t l à k h i c ù n g m ộ t l ú c
h ọ c ó t h ê k h a i t h á c n h i ề u locTÌ t h u y s ả n k h á c n h a u , v ớ i
n h i ề u l o ạ i k í c h c ỡ v à v ớ i s ô l ư ợ n o t u y k h ô n g l ớ n n h ư n g k h a i
t h á c l â u d à i . T r o n g

khi

đ ó , v ấ n đ ỏ n à y l ạ i đ ư ợ c h ư ớ n g d ẫ n
r ấ t c ụ t h ể c h o c á c d ố i t ư ợ n g ' k h a i t h á c t h u ỷ s ả n v ớ i q u y m ơ
t i ì t r u n g b ì n h t r ở l ê n . N g ư ò i

k h a i

i h á c t h u ý s ả n đ ư ợ c k h a i
t l i á c l o ạ i t h u ỷ s á n n à o v à t i f ơ n g ứ n g v ớ i l o ạ i t h u ỷ s ả n đ ó t h ì
h ọ s ẽ đ ư ợ c k h a i t h á c Vcào t h ờ i d i ể n i n à o t r o n g n ă m , k h a i
t h á c b à n g n h ủ n g c ô n g c ụ v à p h ư ơ n g t i ệ n n à o đ ư ợ c x á c đ ị n h
r í í t c ụ t h ê t r o n g g i â y p h é p k h a i t h á c t h u ỷ s ả n .

N h ư v ậ y , v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i k h a i th :'i c đ ơ n l ẻ , q u y r n ô n h ỏ

t l i ì v ấ n đ ề n à y m ớ i c h ỉ d ừ n g ' ỏ n h ữ n g ' q u y đ ị n h q u á c h u n g

c l r u n ẹ . í t đ iíỢ c n g ư ị i k h a i t h á c n h ổ b i ế t đ ế n . T r o n g v ụ v i ệ c

n ô u t r ê n , m<ặc d ù n g ư ờ i T h á i t ự đ a n m ắ t l ư ớ i đ ê đ á n h b ắ t

c á v ớ i m ắ t l ư ớ i n h ỏ h ơ n q i i y d ị i i h t ạ i T h ô n g t ư s ô ' 0 1 / 2 0 0 0 /

T T - B T S c ủ a B ộ T h u ý s á n " ’ ( n a y là B ộ N ô n g n g h i ệ p

Đ â y là ' r h ó n g i ư .sửa clổi, bố s u n g một sô iliể m tro n g T h ô n g tư 0 4 -

T S / ' r r H ịỉày 30/8/1990 của I5ộ T l i u ỷ sản hư ớng d ẫ n ih ự c h iệ n P h á p

lộ n li bảo vệ và ])hál ti iển n g u ồ n lợi l l u i ỷ sản. T ạ i p h ụ lụ c '1 củ a

</div>
(132)<div class='page_container' data-page=132>

Hình luận khoa học và định hư('mịỊ giải quyết một sô vụ tranh chàp...

v à P h á t t r i ể n n ô n g t h ô n ) m à k h ô n g b ị x ử p h ạ t c h o t h ấ y ,
k h ô n g c h ỉ n g ư ò i T h á i k h ô n g b i ế t đ ô n q u y đ ị n h n à y m à n g a y
c ả c ơ q u a n q u ả n l ý ở đ ị a p h ư ơ n g c ũ n g c ó t h ơ k h ô n g b i ế t .

T h e o q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t v ề b ả o v ệ v à p h á t t r i ố n
n g u ồ n l ợ i t h u ỷ s ả n h i ệ n h c à n h , v i ệ c t ự đ a n l ư ớ i v ớ i m ắ t l ư ớ i
n h ỏ h ơ n k í c h t h ư ớ c c h o p h é p đ ể đ á n h b ắ t c á c ủ a n g ư ờ i T h á i
l à h à n h v i v i p h ạ m p h á p l u ậ t v ề k h a i t h á c t h u ỷ s ả n . Đ ê x ử
l ý h à n h v i n à y , N g h ị đ ị n h

số

1 2 8 / 2 0 0 Õ / N Đ - C P v ô x ử p h ạ t
v i p h ạ m h à n h c h í n h t r o n g l ĩ n h v ự c t h u ỷ s ả n , t ạ i Đ i ề u 1 0
k h o á n 2 đ i ể m b c ó q u y d ị n h : P h ạ t t i ề n t ừ 2 0 0 . 0 0 0 đ ồ n g đ ế n
3 0 0 . 0 0 0 đ ồ n g đ ô i v ớ i h à n h v i s ử d ụ n g m ắ t l ư ớ i c ó k í c h
t h ư ớ c n h ỏ h ơ n q u y đ ị n h đ ô k h a i t h á c t h u ỷ s ả n

T r o n g v ụ v i ệ c n à y , n ê u C h ủ t ị c h U B N D x ã C à T à r a
q u y ế t đ ị n h x ử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h í n h

đối

h à n h v i v i
p h ạ m c ủ a t ừ n g n g ư ờ i v i p h ạ m t h e o Đ i ề u 1 0 k h o ả n 2 đ i ể m
b n ê u t r ê n t h ì c ó t h ể t ì n h t r ạ n g t ự đ a n l ư ố i v ớ i k í c h t h ư ớ c

(tiếp theo tr. 133)

T h ô n g t ư n à v có q u y đ ịn h vô k íc h ih ư ớ c m ắ t lư ới

n h ỏ n h á t c ủ a n g ư cụ k h a i t h á c t h u ỷ sả n nước ngọt. T h e o dó, t u ỳ

t h u ộ c v à o v iệ c k h a i th á c từ n g lo ạ i cá k h á c n h a u , k íc h th ư ớc m ắ t

lư ố i c ũ n g k h á c n h a u n h ư n g k íc h Ih ư ốc n h ỏ n h á t là k h ô n g n h ỏ hơn

lO m m .

' " T h e o (luy d ị n l i Lại N g h ị d ịn h 3 1 / 2 0 1 0 / N D - C P ng ày 29/03/2010 vổ

xử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h ín h t ro n g lĩn h vực t h u ỷ s ả n ( N g h ị đ ịn h

n à y t h a y th ô ch o N g h ị đ ịn h 12 8 / 2 0 0 5 / N Đ - C P nôu Irê n và có h iệ u

lực t ừ n g à y 15 t h á n g 5 n ă m 2010) h à n h v i n à y sẽ bị x ử p h ạ l từ

</div>
(133)<div class='page_container' data-page=133>

m ắ t l ư ớ i n h ỏ h ơ n q u y đ ị n h c ủ a n g ư ờ i T h á i đ ã c h ấ m d ứ t . H ọ
c ó t h ể t h ự c h i ệ n h à n h v i v i p h ạ m đ ó v ì k h ô n g b i ê t , n h ư n g
k h i đ ã b ị x ử p h ạ t t h ì k h ả n ă n g t h a y đ ổ i h à n h v i c h o p h ù
h ợ p v ớ i q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t l à h o à n t o à n c ó t h ể .

N h ư v ậ y , s o v ớ i k h a i t h á c q u y m ô l ớ n , v i ệ c k h a i t h á c
t h i i ỷ s ả n n h ỏ l ẻ t i ề m ẩ n í t n g u y cơ g â y s u y t h o á i n g u ồ n l ợ i
t h i i ỷ s ả n h ơ n . S o n g , h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c v ớ i n h ữ n g c ô n g
c ụ n h ư v ậ y d i ễ n r a h à n g n g à y , đ ư ợ c t i ế n h à n h b ở i r ấ t
n h i ề u n g ư ò i t ạ i t ấ t c ả n h ữ n g n ơ i có n g u ồ n l ợ i t h u ỷ s ả n . V ì
t h ế , s ự h ư ớ n g d ẫ n c ụ t h ê h ơ n c h o n g ư ờ i k h a i t h á c t h u ỷ s ả n
v ề c á c l o ạ i c ô n g c ụ p h ư ơ n g t i ệ n đ ư ợ c p h é p s ử d ụ n g c ũ n g
n h ư t h ờ i đ i ể m k h ô n g n ê n k h a i t h á c t h u ỷ s ả n v à k í c h c ỡ t ô l
t h i ể u c ủ a m ộ t

số

l o ạ i t h u ỷ s ả n đ ư ợ c k h a i t h á c l à v ấ n đ ề

c ẩ n đ ư Ợ c q u a n t â m . X ử l ý t ô t c á c v ấ n đ ề t ư ở n g c h ừ n g l à
n h ỏ n à y c ó t h ể g i ú p đ ả m b ả o đ ư ợ c s ự p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g
c ủ a c á c g i ô n g l o à i t h u ỷ s ả n , b á o d ả m đvíỢc l ợ i í c h l â u d à i
t r ư ớ c h ế t c h o c h í n h n g ư ờ i k h a i t h á c t h u ỷ s ả n v à s a u đ ó l à
c h o c ả c ộ n g đ ồ n g .

Phần I. Các tình huống cụ Ihế về triinh cliáp mơi trưịTig tại Việt Nam

</div>
(134)<div class='page_container' data-page=134>

TÌNH HUỐNG THỨ HAI

I. MÔ T Ả TỈNH H U Ố N G

T h á n g 8 n ă m 2 0 0 5 . C ô n g t y T N H ? I I I

đưỢc

U B N D t i n h
Y c ấ p p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u đ á c ẩ m t h ạ c h d ạ n g k h ô i t ạ i

m ỏ n ú i c . h u v ộ n H . C ô n g l y đ ã t i ế n h à n h x o n g ' c á c t h ủ t ụ c
c ầ n t h i ế t v à đ ã đ i Vcào ho<ạt đ ộ n g . T h á n g 1 2 / 2 0 0 6 . Đ o à n
t h a n h t r a c ủ a B ộ T à i n g u y ê n v à M ô i t r ư ờ n g đ ã y ê u Cíìu t h u 
h ồ i g i ấ y p h é p v à b u ộ c c ô n g t y d i c h u y ể n t o à n b ộ t à i s á n c ủ a
m ì n h r a k h ỏ i k h u v ự c k h a i t h á c , p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g , ( l ấ t
đ a i . . . L í d o c ủ a v i ệ c v ê u c ẩ u t h u h ồ i l à v ì k h u v ự c n à y
k h ô n g đ ư ợ c p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u . T h á n g 1 0 / 2 0 0 7 . T h ủ
t ư ớ n g C h í n h p h ủ đ ã p h ô d u y ệ t k ế h o ạ c h , g i a o c h o T ậ p đ o à n
C ô n g n g h i ệ p T h a n v à K h o á n g s a n V i ệ t N a m n g h i ô n c ứ u ,
v h ả o s á t đ ô k h a i t h á c đ á q u ý v ớ i q u y m ô c ô n g n g h i ệ p . T ô n g
C ô n g t y K l i o á n g s ả n V i ệ t N a m d ư ợ c g i a o n h i ệ m v ụ n à y .
n h ư n g k h i t r i ô n k h a i h o ạ t đ ộ n g t h ì x u n g đ ộ t v ớ i C ô n g t y l i .
C ô n g t y I I c h o r ằ n g h ọ đ a n g t r o n g g i a i đ o ạ n k h i ê u n ạ i
q u y ế t đ ị n h x ử l ý c ủ a Đ o à n t h a n h t r a . T ậ p đ o à n C ô n g
n g h i ệ p t h a n v à k h o á n g s á n c ũ n g đ ồ n g t h ờ i x u n g d ộ t v ớ i

c h í n h q u y ê n d ị a p h ư ơ n g t r o n g v ấ n đ ề V'ô b ả o v ộ r ừ n g . Đ ế
k h a i t h á c v ớ i q u y m ô l ớ n . T ậ ] ) đ o à n b u ộ c p h ủ i c h ặ l p h á niỘL
s ô d i ệ n t í c h r ừ n g t ạ i k h u v ự c n à y .

</div>
(135)<div class='page_container' data-page=135>

II. BÌNH L U Ậ N K H O A HỌC V À ĐỊNH HƯỚ N G GIẢI Q U Y Ế T

VỤ VIỆC

1. Những vân để pháp lý phát s i n h từ vụ việc

Vê việc cấp phép của UBND (inh Y:

T h e o q u v đ ị n h t ạ i

Đ i ề u 5 6 L u ậ t s ử a d ố i . b ô s u n g n i ộ t s ô đ i ề u c ủ a L u ậ t
K l i o á n g s á n n ă m 2 0 0 5 . Ư B X I ) c : í p l ỉ n h c ó q u y ề n c ấ p g i ấ y
p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u k h o á n g s á n t h e o Đ i ề u 4 9 . Đ i ề u 5 0
c ủ a L i i ộ t K h o á n g s á n h o . ặ c c ấ Ị ) g i ấ y p h é p k h a i t h á c , c h ô

biỏn k h o á n g s á n ở n h ữ n g k h u vực dã đưỢc điề u t r a , đ á n h

giá ho ặ c t h ă m dò, p h ê d u y ệ t t r ữ luỢng k h o á n g s á n n h ư n g

k h ô n g n ằ m t r o n g q u y h o c ạ c h ( l U Ô c g i a k h a i t h á c , c h ế b i ế n

k h o á n g s á n , đ ã đưỢc các cơ q u a n Iilià nước có t h ẩ m q u y ề n

p h ê d u y ệ t h o ặ c k h ô n g t h i i ộ c d i ệ n clự t r ữ t à i n g u y ê n k h o á n g

s á n c ủ a quôc gia.

T r o n g t r ư ờ n g h ợ p c ụ t h ô n à y , cỏ m ộ t y ế u t ô q u a n t r ọ n g

c ầ n d ư ợ c l ư u ý l à k h u v ự c m ỏ I i ú i c k h ô n g p h ả i l à k h u v ự c

đ iíỢ c p h é p k h a i t h á c t ộ i i t h u . n ê n U B X D c â p t ỉ n h k h ô n g có

q u y ế n c ấ p g i ấ y p h é i ) k h a i ( h á c l ậ n t h u . V ì v ậ y . t r á c h
n h i ộ m t r ư ớ c h ế t t h u ộ c v ô ư l ^ N D l i n l ì Y.

về

việc k h a i th á c của C ô n g

ty TNHH.

C ô n g t v T N H H H

l à m h ồ s ơ x i i i c ấ Ị ) g i ấ y p h Ó Ị ) k h a i t h á c t ậ n t h u g ử i l ê n

U 1 3 N D t ỉ n h Y v à clưrtc Ư B N I ) l ỉ n h Y c ấ p g i â v p h é p . N ô u

v i ệ c c ấ p g i ấ y p h ó ) ) c ủ a U B N I ) l i n h Y l à đ ú n g t h ấ m q u y ề n ,
v i ệ c k h a i t h á c t ậ n t h u k h o á n g s ; \ n c ủ a C ô n g t y T N H H l i c ó
t h è v ẫ n d i ễ n r a b ì n h t h ư ờ n g v ớ i d i ề u k i ệ n p h ả i t u â n t h ủ
đ ú n g t h e o c á c q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t m ô i t r ư ờ n g v ê t à i

Phần I. Các tình huốní’ cụ thú \ế tr:inli cluíp niói

trưịTig

tại Việt Nam

</div>
(136)<div class='page_container' data-page=136>

n g u y ê n k h o á n g s ả n . N g ư ợ c l ạ i , n ế u v i ệ c c ấ p g i â y p h é p c ủ a
U B N D t ỉ n h Y l à k h ô n g đ ú n g t h ẩ m q u y ề n . C ô n g t y T N H H
H p h ả i t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g n h ằ m t r ả l ạ i h i ệ n t r ạ n g
m ô i t r ư ờ n g b a n đ ầ u .

Về việc khai thác của Tổng Công ty khoáng sản Việt

Nam.

T h e o k ê h o ạ c h đ ã đ ư ợ c T h ủ t ư ớ n g C h í n h p h ủ p h ê

d u y ệ t n ă m

2007,

k h u v ự c m ỏ n ú i

c

đ ư Ợ c g i a o c h o

Tập

d o à n
C ô n g n g h i ệ p T h a n v à k h o á n g s ả n V i ệ t N a m n g h i ê n c ứ u ,

k h ả o s á t , k h a i t h á c . V i ệ c k h a i t h á c d o T ổ n g C ô n g t y
K h o á n g s ả n V i ệ t N a m t r ự c t i ế p t i ế n h à n h .

K h i t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ t r ự c t i ế p , T ổ n g C ô n g t y
K h o á n g s ả n V i ệ t N a m đ ã x u n g đ ộ t v ố i h a i t ổ c h ứ c ;

Thứ nhất,

x u n g đ ộ t v ớ i C ô n g t y T N H H H d o n h i ề u v à n

đ ê l i ê n q u a n đ ế n h o ạ t đ ộ n g c ủ a c ô n g t y n à y ở k h u v ự c m ỏ
n ú i c . C h ẩ n g h ạ n , v i ệ c h ọ đ ã đ ầ u t ư v ô n , l a o đ ộ n g v à o v i ệ c
k h a i t h á c t ậ n t h u . N h i ề u m á y m ó c , c á c t r a n g t h i ê t b ị c ầ n
t h i ế t v ẫ n c ò n đ a n g h i ộ n d i ệ n t ạ i k h u v ự c m ỏ . C h í n h q u y ề n
đ ị a p h ư ơ n g v ẫ n c h ư a c ó q u y ê t đ ị n h r õ r à n g đ ô i v ớ i c á c v a n
đ ê l i ê n q u a n đ ế n h o ạ t đ ộ n g c ủ a C ô n g t y .

Thứ hai,

x u n g đ ộ t v ớ i

c h í n h

q u y ề n đ ị a p h ư ơ n g v ồ víYn

đ ề b ả o v ệ r ừ n g . N ế u t i ế n h à n h k h a i t h á c v ớ i q u y m ô l ớ n ,
T ổ n g C ô n g t y p h ả i c h ặ t p h á m ộ t k h ô i l ư ợ n g l ớ n d i ệ n t í c h
r ừ n g t ạ i k h u v ự c m ỏ .

V ê m ặ t p h á p l ý , v i ệ c T ổ n g C ô n g t y K h o á n g s ả n V i ệ t N a m
t i ế n h à n h h o ạ t đ ộ n g h o à n t o à n h Ợ p p h á p . T u y n h i ê n , m u ( m
t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g n à y , T ổ n g c ô n g t y K h o á n g s ả n V i ệ t

</div>
(137)<div class='page_container' data-page=137>

N a m p h ả i g i ả i q u y ế t x o n g t ấ t c á c á c x u n g đ ộ t v ớ i c á c cơ q u a n
n ê u t r ê n . V í d ụ , T ổ n g C ô n g t v K h o á n g s ả n V i ệ t N a m c ầ n
p h ả i đ ợ i C ô n g t y T N H H I I t i ế n h à n h c á c b i ệ n p h á p p h ụ c h ồ i
m ô i t r ư ờ n g , d i c h u y ê n t o à n b ộ t à i s ả n , m á y m ó c t h i ế t b ị c ủ a
C ô n g t y T N H H H r a k h ỏ i k h u v ự c k h a i t h á c v . v . . . T ổ n g C ô n g

t y K l i o á n g s ả n V i ệ t N a m c ũ n g p h ả i g i ả i q u y ế t t h ỏ a đ á n g v ớ i
c h í n h q u y ề n v à n h â n d â n đ ị a p h ư ơ n g v ề v i ệ c c h ặ t p h á m ộ t
p h ổ n d i ệ n t í c h r ừ n g t r o n g k h u v ự c .

2. Định hướng giải quyết

V ụ v i ộ c c ó t h ê đ ư ợ c g i ả i q u y ế t t h e o c á c h ư ớ n g c ơ b ả n s a u :

- Về'

Quyết

định

cấ p g iấ y p h é p

khai

thác

tậ n

thu khoáng

sản của ƯBND tỉnh Y.

N h ư t r ê n đ ã p h â n t í c h , q u y ế t đ ị n h

c ấ p g i ấ y p h é p t ậ n t h u k h o á n g S í i n c ủ a Ư B N D t ỉ n h Y c h o
C ô n g t y T N H H H l à s a i t h ẩ m q u y ề n . U B N D t ỉ n h Y c h ỉ đ ư ợ c
p l i ó p c ấ p g i ấ y p h é p t ậ n t h u k h o á n g s ả n n ế u đ â y l à k h u v ự c
đ ư ợ c B ộ T à i n g u y ê n v à M ơ i t r ư ị n g g i a o , h o ặ c k h u v ự c đ ị a
b à n n ú i c l à k h u v ự c đ ã d ư Ợ c đ i ề u t r a , đ á n h g i á h o ặ c t h ă m
d ò , p h ê d u y ệ t t r ữ l ư ợ n g k h o á n g s ả n m à k h ô n g n ằ m t r o n g
q u y h o ạ c h k h a i t h á c , c h ê b i ê n k h o á n g s ả n c ủ a c ả n ư ớ c " ’.

Q u y ế t đ ị n h c ấ p g i â y p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u k h o á n g

Sỉin

c ủ a U B N D t ỉ n h Y c ầ n p h ả i đ ư ợ c t h u h ồ i n g a y l ậ p t ứ c .
D o d ó , h o ạ t d ộ n g k h a i t h á c t ộ n t h u d á c â m t h ạ c h d ạ n g

Phán I. Các tình huống cụ the về tranh chấp mói trưímg tại Việt Nam

Theĩo q u y đ ịn h tạ i Đ iổ u 56 L u ậ t sửa dổi, bổ s u n g m ột

số

đ iề u củ a

L u ậ t K h o á n g s ả n n ă m 2005.

</div>
(138)<div class='page_container' data-page=138>

Hình luận khoa học và định hưóTiịỉ giái quyẽt một sỏ vụ tranh chiíp...

k h ơ i t ạ i m ỏ n ú i c . h u v ộ n H c ủ a C ô n g t y T N H H I I l à t r á i
p h á p l u ậ t k ê t ừ t h ờ i đ i ê m g i ấ y p h é p d o U B N D t ỉ n h Y c â p
b ị t h u h ồ i .

V i ệ c t h u h ồ i g i â y p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u k h o á n g s ả n

c ủ a C ô n g t y T N I I H H c ủ a U B N D t ỉ n h Y l à t h i i h ồ i t r o n g

t r ư ờ n g h Ợ p g i â V p h é p c ấ p s a i t h â m q u y ề n t h e o q u y đ ị n h t ạ i
N g h ị đ ị n h 1 6 0 / N Đ - C P n g à v 2 7 / 1 2 / 2 0 0 5 c ủ a C h í n h p h ủ q i i y
đ ị n h c h i t i ế t v à h ư ớ n g d ẫ n t h i h à n h L u ậ t K h o á n g s ả n 1 9 9 6
v à L u ậ t s ử a đ ô i , b ổ s u n g m ộ t sô" đ i ề u c ủ a L u ậ t K h o á n g s ả n
2 0 0 5 . C ơ q u a n n à o c ó t h ẩ m q u y ề n c â p g i ấ v p h é p , cơ q i i a n
đ ó c ó t h ẩ m q u y ề n t h u h ồ i g i ấ y p h é p .

Vê trách nhiệm của Công ty TNHH H:

H l à C ô n g l y

T N H H đ ư ợ c U B N D t ỉ n h Y c ấ p g i â y p h é p k h a i t h á c t ậ n t h u
v h o á n g s ả n ở k h u v ự c m ỏ n ú i c . V ì v ậ y . n ế u t r o n g t h ò i g i a n
g i ấ y p h é p n à y c h ư a b ị t h u h ồ i , C ô n g t y T N H H H v ẫ n c ó

q u y ê n t h ự c h i ệ n c á c h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c t ậ n t h u k h o á n g

s ả n t h e o d ú n g n ộ i d u n g c ủ a g i ấ y p h é p . T i i v n h i ê n , n ê u g i ấ y

p h é p k h a i t h á c tcận t h u k h o á n g s á n t ạ i k h i i v ự c rr.ỏ n ú i c

c ủ a C ô n g t y T N H H H b ị t h u h ồ i , t h ì t ừ t h ò i đ i ổ m có q u y ế t
d ị n h t h u h ồ i , c ô n g Ly k h ô n g d ư ợ c p h é p t i ê p t ụ c t h ự c h i ệ n

c á c h o ạ t đ ộ n g t<ại k h u v ự c m ỏ n ú i c .

</div>
(139)<div class='page_container' data-page=139>

t r á c h n h i ệ m d ô i v ới n h ữ n g t h i ệ t l i ạ i c ủ a c ô n g t y T N H H H .

Tinh hìĩíỊ thứ nhât,

n ô i i t r ư ớ c t h ò i đ i ể m U B N D t ỉ n h

Y c ấ p g i ấ y p h é p , k h u v ự c m ỏ n ú i c d ư Ợ c c ô n g b ô l à k h u v ự c
m à v i ệ c c â p g i ấ y p h é p k h a i t h á c k h o á n g s ả n t r ê n đ ó k h ô n g
t h u ộ c t h â m q i i y ô n c ủ a U B N D t ỉ i i h Y, k h u v ự c k h ô n g đ ư ợ c
p l i é p k h a i t h á c t ậ n t h u m à c h ỉ đ ư ợ c p h é p k h a i t h á c đ ô i v ớ i
q u y m ô c ô n g n g h i ệ p t h ì U B N D t i n h Y p h ả i c h ị u t r á c h
n l i i ệ m đ ô i v ớ i t h i ệ t h ạ i m à c ô n g l y T N H H H đ ã p h ả i b ỏ r a .

Tinh huống thứ hai,

n ế i i k h i i v ự c n à y c h ư a đ ư ợ c c ô n g

b ô l à đ ã đ ư ợ c k h o a n h v ù n g , x á c d ị n h l à k h u k h a i t h á c q u y
m ô c ô n g n g h i ệ p c h o đ ế n t h ò i đ i ể m c ó q u y ế t đ i n h c ủ a T h ủ
t ư ớ n g C h í n h p h ủ v ê v â n đ ô n à y t h ì t o à n b ộ c h i p h í m à
C ị n g t y T N Ỉ i H H đ ã b ỏ r a đ ầ i i t ư t ạ i k h u v ự c m ỏ n ú i c s ẽ

được

đ ề n b ù t h e o q u y đ ị n h t ạ i K h o ả n 2 Đ i ề u 1 4 v à K h o ả n
3 Đ i ể n 5 3 c ủ a L u ậ t K h o á n g s á n 1 9 9 6 .

T r o n g b ấ t c ứ l ì n h h u ô n g ' n à o k ê t r ê n , d ù t r á c h n h i ệ m
đ ề n b ù , m ứ c đ ộ

đưỢc

đ ề n b ù đ ư ợ c x á c đ ị n h r a s a o t h ì C ơ n g
t y T N H H H v ẫ n p h ả i d ọ n d ẹ p , d i c h u y ê n t o à n b ộ t à i s ả n ,
m á y m ó c t h i ế t b ị c ủ a m ì n h r a k h ỏ i k h u v ự c k h a i t h á c , đ ặ c

b iệ t, l à p h ả i t i ế n h à n h c á c b i ệ n p h á ] ) p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g
t h e o q u y d ị n h t ạ i Đ i ề u 5 3 L i i ậ t K h o á n g s ả n 1 9 9 6 " ’.

IMiần I.

Các

lình htiị’ cụ thể về

tranh

chĩÍỊ) mơi trưịng tại Việt Nam

t l ) 'Pheo qiiy d ịn h tại Điổu 53 L u ạ t Khoáng;' s ả n 1996, khi giây p h ép

khai th á c dã hôi hạn hoặc bị ihu lìồi tlìì lo chức, cá n h â n dưỢc phép

khai thác tậ n th u khoáng sản phải di chuyển tồn bộ tài sản của mình

ra khỏi k hu vực khai thác, ])hục hổi môi IruYnig, môi sinh và đâ't đai.

</div>
(140)<div class='page_container' data-page=140>

- V ế

hoạt động khai thác của Tổng Cơng ty Khố ng san

Việt Nam.

T ổ n g C ô n g t y K h o á n g s ả n V i ệ t N a m l à đ ơ n v ị

đ ư Ợ c T ậ p đ o à n C ô n g n g h i ệ p T h a n v à K h o á n g s ả n V i ệ t N a m
g i a o n h i ệ m v ụ t r ự c t i ế p t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g k h a i t h ; í c
v ớ i q u y m ô c ô n g n g h i ệ p t ạ i k h u v ự c m ỏ n ú i c t h e o q u y ế t
đ ị n h c ủ a T h ủ t ư ớ n g C h í n h p h ủ t ừ t h á n g 1 0 / 2 0 0 7 .

T r o n g k h i t h ự c h i ệ n h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c , T ổ n g C ô n g t y
K h o á n g s ả n V i ệ t N a m đ ã v á p p h ả i s ự p h ả n ứ n g t ừ c h í n h
C ô n g t y T N H H H v à t ừ p h í a c h í n h q u y ề n đ ị a p h ư ơ n g . C ; \ c

t r a n h c h ấ p n à y có t h ể đưỢc xử lý n h ư s a u :

Thứ nhất,

t r a n h c h ấ p g i ữ a T ổ n g C ô n g t y K h o á n g s ả n

V i ệ t N a m v ớ i C ô n g t y T N I - Ĩ H H p h á t s i n h t ừ v i ệ c c ô n g t y
n à y v ẫ n c h ư a r ò i k h ỏ i k h u v ự c m ỏ n ú i c v ớ i l ý d o l à đ a n g

k h i ế u n ạ i q u y ế t đ ị n h x ử l ý c ủ a đ o à n t h a n h t r a . T r o n g

tr ư ờ n g hỢp n à y , n h ư t r ê n đ ã p h â n tích, cho d ù có đưỢc d ồ n

b ù h a y k h ô n g , đ ề n b ù v ớ i m ứ c đ ộ b a o n h i ê u t h ì C ơ n g t y
T N H H H p h ả i t h u g o m l ạ i t o à n b ộ m á y m ó c , t r a n g t h i ế t b ị
v à đ ặ c b i ệ t l à t r á c h n h i ệ m p h ụ c h ồ i l ạ i h i ệ n t r ạ n g m ô i
t r ư ờ n g . V ì v ậ y , C ô n g t y T N H H H c ầ n n h a n h c h ó n g r ờ i k h ỏ i
í h u v ự c m ỏ n ú i c , t i ế n h à n h t ấ t c ả c á c b i ệ n p h á p p h ụ c h ồ i
m ô i t r ư ò n g c ầ n t h i ế t đ ê t r ả l ạ i m ặ t b ằ n g c h o T ổ n g C ô n g t y
K h o á n g s a n V iệ L N a m .

Thứ hai,

t r a n h c h ấ p g i ữ a T ổ n g C ô n g t y K h o á n g s ả n

V i ệ t N a m v ớ i c h í n h q u y ề n đ ị a p h ư ơ n g v ô b ả o v ệ r ừ n g . T h ự c
t ế l à n ê u t i ế n h à n h k h a i t h á c v ớ i q u y m ô c ô n g n g h i ệ p , T ổ n g

</div>
(141)<div class='page_container' data-page=141>

Phần I. Các tình hnịỊ cụ tliê về tranh cháp mơi trưímg tại Việt Nam

C ô n g t y p h ả i c h ặ t p h á m ộ t k h ô i l ư ợ n g l ớ n d i ệ n t í c h r ừ n g t ạ i
k h u v ự c n à y .

T h e o p h á p l u ậ t , T ố n g c ô n g t v K h o á n g s ả n V i ệ t N a m đ ã
đ i í ợ c T ậ p đ o à n C ô n g n g h i ệ p T h a n v à K h o á n g s ả n V i ệ t N a m
t r ự c t i ế p g i a o n h i ệ m v ụ t h ự c h i ệ n q u y ế t đ ị n h c ủ a T h ủ
t ư ớ n g C h í n h p h ủ . V ì v ậ y , T ổ n g C ô n g t y k h o á n g s ả n V i ệ t
N a m

đưỢc p h é p t i ế n h à n h

c á c

h o ạ t đ ộ n g t ạ i k h u vực này.

N ê u c ầ n p h ả i p h á b ổ m ộ t p h ầ n d i ệ n t í c h r ừ n g đ ể m ở r ộ n g
q u y m ô k h a i t h á c , T ô n g C ô n g t y K h o á n g s ả n V i ệ t N a m c ầ n

phôi hỢp với các c h ủ rừng, phôi hỢp với c h í n h

q u y ề n

địa

p h ư ơ n g t í n h t o á n m ứ c đ ề n b ù t h ỏ a đ á n g đ ô l v ớ i p h ầ n d i ệ n
t í c h r ừ n g c ầ n p h ả i p h á b ỏ .

T ổ n g C ô n g t y K h o á n g s ả n V i ệ t N a m m u ô n t i ế n h à n h
h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c v ớ i q u y m ô c ô n g n g h i ệ p t h ì c ầ n p h ả i
t i ê n l i à n h c á c t h ủ t ụ c p h á p l ý c ầ n t h i ế t n h ư x i n c ấ p c á c l o ạ i
g i ấ y p h é p v ề t à i n g u y ê n k h o á n g s ả n n h ư g i ấ y p h é p k h ả o
s á t , t h ă m d ò , k h a i t h á c v à g i â y p h é p c h ê b i ế n v ớ i q u y m ô
c ô n g n g h i ệ p .

M ặ t k h á c , T ổ n g C ô n g t y c ũ n g c ẩ n t i ế n h à n h h o ạ t đ ộ n g
k ý q u ỹ đ ê p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g t r o n g t h ă m d ò v à k h a i t h á c
k h o á n g s ả n . K h u v ự c m ỏ n ú i

c

l à k h u v ự c c ó t r ữ l ư ợ n g đ ủ
l ớ n đ ô c ó t h ể t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g k h a i t h á c v ớ i q u y m ô
c ô n g n g h i ệ p c h ứ k h ô n g p h ả i k h a i t h á c t ậ n t h u . V ì v ậ y , c á c
h o ạ t đ ộ n g d i ễ n r a t ạ i đ â y c ầ n p h á i c l ư ợ c t i ế n h à n h t h e o
đ ú n g q u y d ị n h c ủ a p h á p l u ậ t : x i n c â p g i ấ y p h é p t ừ k h ả o
s á t , t h ă m d ò . k h a i t h á c v à c h ê b i ế n t h e o q u y đ ị n h t ạ i L u ậ t

</div>
(142)<div class='page_container' data-page=142>

s ử a đ ổ i , b ổ s u n g m ộ t sô" d i ề u c ủ a L u ậ t K h o á n g s ả n n ă m
2 0 0 5 . Đ ặ c b i ệ t , T ổ n g C ô n g t v k h o á n g s ả n V i ệ t N a m c á n
p h ả i t i ế n h à n h h o ạ t đ ộ n g k ý q u ỹ đ ê p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g
t h e o q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 1 4 L u ậ t B V A d T 2 0 0 Õ ; Đ i ề u 3Õ N g h ị
đ ị n h 1 6 0 / N Đ - C P c ủ a C h í n h p h ủ b a n h à n h n g à y 2 7 / 1 2 / 2 0 0 5
q u y đ ị n h c h i t i ế t L u ậ t K h o á n g s ả n v à L u ậ t s ử a d ô i , b ô s u i i g
m ộ t s ô đ i ề u c ủ a L u ậ t K h o á n g s ả n .

</div>
(143)<div class='page_container' data-page=143>

N h ó m V

XƯNG ĐỘT NẢY SINH

TỪ HOẠT ĐỘNG XUẤT, NHẬP KHẨ

ư

TÌNH HUỐNG THỨ NHẤT

I. MÒ T Ả VỤ VIỆC

T ừ t h á n g 3 - 2 0 0 6 đ ế n t h á n g 9 - 2 0 0 7 C ô n g t y T N H H

s

đ ã m u a 3 7 7 t ấ n p h ế l i ệ u g ồ m 1 3 0 t â n n h ậ p k h ẩ u v à 2 4 7
t â n m u a t ừ c á c n g u ồ n t r o n g n ư ố c . P h ê l i ệ u n à y g ồ m m ả n h
n h ự a , c h a i n h ự a v à c ụ c n h ự a . T o à n b ộ sô" p h ế l i ệ u n h ậ p
k h ẩ u đ ề u c ó t ị k h a i v à c h ứ n g t ừ n h ậ p k h ẩ u t h e o q u y đ ị n h .
C ơ q u a n H ả i q u a n đ ã t i ế n h à n h k i ể m t r a x á c s u ấ t k h o ả n g
1 0 % lô h à n g n h ư n g c h ư a p h á t h i ệ n v i p h ạ m .

N g à y 1 4 - 9 - 2 0 0 7 ,

sở

T à i n g u y ê n v à M ô i t r ư ò n g c ù n g v ố i
C h i c ụ c H ả i q u a n c ử a k h â u

c

t i ế n h à n h m ở n i ê m p h o n g 3
C o n t a i n e r t r ê n k h o b ã i c ủ a C ô n g t y v ớ i

số

l ư ợ n g k h o ả n g 3 0
t â n . Q u a k i ể m t r a c h o t h ấ y sô" n g u y ê n l i ệ u n à y c ó n g u ồ n gốíc
t ừ M ê h i c o . P h ê l i ệ u l à c á c m ả n h v ụ n b ằ n g n h ự a

đưỢc

b ă m ,
c ắ t t ừ c á c l o ạ i c h a i n ư ớ c h o a q u ả v à m ộ t sô" l o ạ i c h a i P E T
k h á c . Sô" p h ế l i ệ u n à y c ò n c h ứ a t ạ p c h ấ t , b ụ i đ ấ t v à c ó
n h i ễ m d ầ u P C H ( V i ế t t á t c ủ a P o l y c h l o r i n a t e d B i p h e n y l s )
m ộ t c h ấ t h ữ u k h ó p h â n h u ỷ , c ự c đ ộ c , r ấ t b ề n v à r ấ t d ễ p h á t
t á n t r o n g n ư ớ c v.à k h ô n g k h í . C á c c ơ q u a n n à y c h o r ằ n g

số

p h ế liệu n à y k h ô n g đ ú n g với c h ủ n g loại p h ế liệu đưỢc q u y

</div>
(144)<div class='page_container' data-page=144>

định trong Quyết định

số

12/2006-BTNMT của BTNMT“Vê'

việc ban hành danh mục phế liệu

được

phép nhập khâu làm

nguyên liệu san xuât”.

Theo

Công' tv

TNHII s

và qua xác

minh thì dầu PCB bị rò rỉ từ

c á c

Container biến thê do Công

ty Cố phần H nhập khâu thông qua hỢp đồng uỷ thác cho

Nhà máv nhiệt điện M bị võ trong quá trình vận chuyên.

Chủ tịch UBND Thành phô H quyêt định xử phạt Công

ty TNHPI s 20.000.000 đồng.

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

1. Các vấn đề pháp lý phát sinh

Trong vụ việc này, sô"lượng 377 tấn phô liệu tại kho bãi

của Công ty TNHH s bao gồm cả

số

phế liệu do Công ty

trực tiếp nhập khẩu (130 tấn) và Công ty mua từ nguồn

trong niíốc (247 tấn). Do đó, Cơng ty TNHH s đã thực hiện

hai hành vi: (i) Nhập khẩu phế liệu và (ii) Mua phế liệu từ

nguồn trong nước. Như vậy, Công ty TNHH s phải tuàn

thủ hai nhóm quy định của pháp luật môi trường áp dụng

cho hai hành vi tương ứng: (i) quy định vê nhập khâu phê

liệu và (ii) quy định mua và sử dụng phế liệu trong nước.

Tuy nhiên, sô" phê liệu mua từ nguồn trong nước có thể là

do các chủ thơ khác thu gom từ nguồn phát sinh trong nước

hoặc nhập khấu từ nước ngoài.

Trong

t r ư ờ n g hỢp n à y ,

Công

t v

T N H H s

đ ã t h ự c h i ộ n

xong thủ tục nhập khẩu 130 tân phê liệu và hoàn thành

</div>
(145)<div class='page_container' data-page=145>

việc mua 247 tấn phế liệ u từ các nguồn trong nưốc. Như

vậy, cần xem xét

c á c

điều kiện vê hành vi nhập khẩu phế

liệu của Công ty TNHH s (diều kiện phê’ liệu được phép

nhập khẩu và điều kiện của chủ thê nhập khẩu phế liệu)

và diếu kiện mua phê liệu trong nước.

Tương ứng với các hành vi của doanh nghiệp, cơ quan

quảii lý nhà nước, trong chức năng, quyền hạn của mình theo

quy định cúa pháp luật, có thê tiến hành thanh tra, kiểm tra

đơi với hoạt động của doanh nghiệp và trong trường hỢp phát

hiện hành vi vi phạm pháp luật,

c ó

thể tiến hành xử lý theo

quy định. Trong trường

hỢp

này. cẩn xem xét tính

hỢp

pháp

dơi với hoạt động kiểm tra ngày 14 tháng 9 năm 2007 của

sở

l'ài nguvên và Môi trường và Chi cục hải quan

c

cũng như

Quyêt định xử phạt vi phạm hành chính của Chủ tịch UBND

thành phô"

H. Để

xác định trách nhiệm cụ thể của Cơng ty

T N í ỉH

s,

các cơ quan quản lý nhà nước cần xác định nguồn

gôi; của từng Container trong kho bãi của cơng ty.

Bên cạnh đó, những phê liệu bị nhiễm độc (PCB) cần

phải được xem xét và xử lý theo quy định của pháp luật

niôi trường.

Phán I. Các tình huống cụ thỏ về trimh cháp mơi trưỊTiịỊ tại Việt Nam

2. Xem xét tính hợp pháp của hành vi nhập khẩu 130 tấn

phế

liệu của Cóng ty

TNHH s

2.1.

Phê liêu dã dươc công ty TNHH

s

n h á p k h ấ u có

thiiôc loai p h ê liêu dươc p h é p n h â p khâu?

Việc xác định các phê liệu

l ĩ i c à

công ty TNHH

s

đã

</div>
(146)<div class='page_container' data-page=146>

Hình luận khoa học và định hư(íng giải quyết một sô vụ tranh cháp...

n h ậ p có t h u ộ c p h ạ m vi c á c p h ê l i ệ u đưỢc p h é p n h ậ p k h ẩ u

k h ô n g c ầ n c ă n cứ v à o các q u y đ ị n h v ề t i ê u c h í p h ê l i ệ u

đưỢc p h é p n h ậ p k h ẩ u .

Khoản 1 Điều 43 Luật BVMT 2005 quy định: “Phế liệu

nhập khẩu phải đáp ứng các yêu cầu BVMT sau đây: đã được

phân loại, làm sạch, không lẫn những vật liệu, vật phẩni,

hàng hoá cấm nhập khẩu theo quy định của pháp luật Việt

Nam hoặc điều ước quôc tê mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa

Việt Nam là thành viên; không chứa chất thải, các tạp chất

nguy hại, trừ các tạp chất không nguy hại bị rời ra trong q

trình bơc xếp, vận chuyển; Thuộc danh mục phê liệu

được

phép nhập khẩu do Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định’’.

Theo quy định này, các phê liệu được phép nhập phải

đáp ứng các điều kiện sau:

-

Danh mục các loại phế liệu đưỢc phép nhập khẩu đưỢc

xác định tại Quyết định

số

12/2006/QĐ- B T N M T . D anh

mục này liệt kê chi tiết các nhóm phế liệu nhựa gồm các

đặc điểm: Plastic (nhựa) ở dạng khôi, cục, thanh, ông, tấm,

sỢi, m ảnh được loại ra từ quá trình sản xuất, chưa qua sử

d ụ n g ; c á c l o ạ i b a o b ì b ằ n g n h ự a đ ự n g n ư ớ c k h o á n g , n ư ó c

</div>
(147)<div class='page_container' data-page=147>

c h i ề u c ủ a m ấ u v ụ n k h ô n g q u á õ cm v à đ ã được x ử lý đ ạ t

yêu cầu về BVMT.

- Mức độ sạch và đồng nhíít của phê liệu nhập khẩu

được quy định trên đây được cụ thể hố thơng qua việc cơ

quan nhà nước có thẩm quvền ban hành và áp dụng các

Ti(';u chuẩn (Quy chuẩn kỹ thuật) môi trường Việt Nam đôl

với phê liệu nhập khẩu. Trong đó Quy chuẩn kỹ thuật mơi

trường Việt Nam quy định vê các chất cấm, các chất không

dược lẫn trong giấy loại và phương pháp thử, về bao gói vận

clmvển và bảo quản. Khi phê liệu nhập khẩu đáp ứng được

các vêu cầu của tiêu chuấn này thì có nghĩa là phế liệu nhập

khẩu đã đáp ứng yêu cầu về độ sạch và độ đồng nhất theo

quy định tại Điều 43 khoản 1 mục a Luật BVMT 2005.

- Phế liệu không

đưỢc

lẫn các chất thải, các tạp chât

nguv hại, trừ các tạp chất không nguy hại bị rịi ra trong

q trình bơc xếp, vận chuyên (Điều 43 khoản 1 mục b

Luật B V M T 200Õ).

- Phế liệu không dưỢc lãn các loại hàng hoá cấm nhập

khấu là các loại hàng hoá được qiiy định trong các văn bản

pháp luật về thương mại trong từng thời kỳ. Trong thòi

diêm hiện tại, văn bản pháp luật có hiệu lực về vấn đê này

là Nghị định 12/2006/NĐ-CP. Các loại hàng hoá bị cấm

nhập khấu theo quy clỊnh của pháp luật mơi trưịng, được

quy định tại Điều 42 khoản 2 Luật BVMT 2005 và các loại

chrít thải theo quy định tại Điều 3 khoản 10 và Điều 7

khoản 9 Luât BVMT 2005.

Phần I. Các tình huống cụ the về trunh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(148)<div class='page_container' data-page=148>

Căn cứ vào các quy định trôn và thực tế kicm tra 03

Container tại kho bãi của công ty TNHH s cho thây:

-

Ve

chủng loại:

Chủng loại phế liệu trong 03 Container

được k i ể m t r a p h ù hỢp với c h ủ n g lo ạ i p h ê l i ệ u được p h é p

nhập khẩu theo quy định của pháp luật.

- Ve

chất

lượng:

Sơ phơ

liệu

này

có

n h i ễ m

dầu PCB. là

một chât hữu cơ khó phân huỷ, cực độc, là loại chât thải ngiiy

hại theo Quyết định 23/2006/QĐ/BTNMT của Bộ trưởng Bộ

Tài ngiiyên và Môi trường ngày 26/12/2006 về việc ban hành

Danh mục chất thải ngiiy hại (Mã CTNH; 1703), nên đã vi

phạm Điều 43 khoản 1 mục b Luật BVMT 2005.

Tuy nhiên, vâ"n đề sẽ trở nên khó đánh giá về mặt pháp

lý nếu như sô phế liệu này không nhiễm dầu PCB. Trong

tr i í ị n g hỢp nàv, việc đ á n h giá c h ấ t lư ợ n g sô p h ế liệu (lẫn t ạ p

chất và bụi đât) được kiểm tra có đáp ứng đưỢc chất lượng

theo quy định tại Điều 43 khoản 1 mục a hay khơng sẽ có

những quan điểm và cách hiểu khác nhau. Nguyên nhân dẫn

tới những cách hiểu khác nhau này là do cho tới thòi diêm

này cơ quan nhà nước có thám quyền chưa ban hành Quy

chuẩn kỹ thuật mơi trường đốĩ với phế liệu nhựa Iihập khííu.

Sẽ có cách hiểu cho rằng: “đã được làm sạch ’ theo quy

định tại Điều 43 khoản 1 mục a là phê liệu phai đảm bảo

đồng nhất, sạch và không được lẫn bất cứ tạp chất gì dù với

tỉ lệ nhỏ nhất. Tuy nhiên có thê thấy rằng, phê liệu tồn tại

trên thực tế khó có thê đáp ứng được yêu cầu náy.

Cách hiểu thứ hai cho rằng; đáp ứng yêu c<ầu “đã điíỢc

</div>
(149)<div class='page_container' data-page=149>

làm sạch" theo quv clịnh tại Điôii 13 khoản 1 mục a khi đáp

ứng Quy chuẩn kỹ thihật mơi trưdníĩ đơi với phê liệu nhựa

nliập khẩii. Trong tníờng hỢp Xhà nước chưa ban hành Qiiy

chuẩn kỹ ihuột mơi triíờng đơi vói

Ị ) h ê

liệu nhựa nhập khẩu

t h ì việc d á p ứ n g

vêu cầu

“đ ã

dược

l à m s ạ c h ” p h ụ th u ộ c vào

chất lượng phê liệii theo Lhơng lộ quỏc tơ hoặc có thể đưỢc lẫn

một số tạp chất nhất định. Quan diêm này dựa trên cơ

sở

các

qiiy clịnh vô chất lượiig hàng hoá trong giao dịch quôc tô và

quy dịnh về điều kiện cúa chủ thơ (kíọc phép nhập khẩu phê

liệu

theo quy định tcại Điêu 43 khoán 2 mục b. Theo đó. chủ

thê được phép nhập khẩu phô liệu khi “có đủ năng lực xử lý

các tạp chất đi kèm với phế liệu nhậ)) khẩu". Như vậy, trong

quá trình nhập khẩii, phô liệu nhậ]) khẩu phải có “các tạp

c h ấ t (li k è m " t h ì p h á p liiột mới yêu cầii c h ủ th ô n h ậ p k h ẩ u

phê liệu “có đủ năng lực xử lý các tạp chât di kem”.

Mặc dù qiia quá Irình kiêm Ira cho thấy, sô' phế liệu

trong 03 Container có nguồn gơc từ Mêhico nhưng vẫn

chưa kháng định dược 03 Container này là do Công ty

TNHII s Irực tiôp nhỘỊ) kháu hay do công tv rrma lại từ

một chủ thê nhập khắii khác.

D o d ó . m u ô n x e m x é t t í n h p h ù h Ợ Ị) v ớ i p h á p l i i ộ t d ô i v ớ i

hành vi nhập khâu phô liệu nhựa củn công tv TNMM s cần

phải tiếp tục xem xét, ])hàn loại phố liệu tại kho bãi của

côn^ ty theo hướng: (i) sô ])hế liệu nhựa công ty trực tiếp

nhập khẩu và (ii) sô phố liệu công ty mua từ chủ thê nhập

khấu. Sau khi phân lo.ại theo các tiơu chí trên, các cán bộ

l*hần I.

Các

t ì n h hiiốní> cụ th è \ ề t r a n h chiìp m ơ i trưịTig tai V'iệt N a m

</div>
(150)<div class='page_container' data-page=150>

trong đoàn kiểm tra thuộc

sở

Tài nguyên và Môi trường và

Chi

cục

hải

quan

c phải tự

mình thực hiện hoạt động giám

định hoặc trưng cầu giám định của cơ quan có thẩm quyền

giám định đôl với phê liệu nhựa do công ty trực tiôp nhập

khẩu và mua của chủ thể nhập khẩu khác.

Trong trvíịng

hỢp

cụ thổ này, Đồn kiểm tra đã khơng

thực hiện những hoạt động nêu trên. Do dó, những kêt

luận của Đoàn kiểm tra không thể trở thành căn cứ, cơ sở

pháp lý cho hành vi xử lý vi phạm.

2.2.

Công ty TNHH

s

có dươc q u yên n h ậ p k h ấ u p h ê liệu

h a y không?

Phế liệu là một loại hàng hố có nguy cơ ảnh hưởng xàu

tới mơi trường. Do đó, các chủ thê chỉ được thực hiện hoạt

động nhập khấu khi đáp ứng được đầy đủ các điều kiện

theo quy định của pháp luật thương mại và pháp luật môi

trường. Điều 43 khoản 2 Luật BVMT đã quy định khá rõ

những chủ thể được phép thực hiện hoạt động nhập khẩu

phế liệu. Những quy định về chủ thể được phép nhập khẩu

phế liệu xác định các điều kiện sau đôl với chủ thổ được

phép nhập khẩu:

Thứ nhất, đối với chủ th ề nhập khẩu p h ế liệu phục vụ

sản xuất.

Thông qua việc xác định mục đích của hoạt dộng

nhập khẩu phế liệu, pháp luật hiện hành đã xác định

nhóm chủ thế được phép nhập khẩu phế liệu. Điều 43

khoản 2 Luật BVMT xác định điều kiện của chủ thể được

</div>
(151)<div class='page_container' data-page=151>

phóp nhập khẩu phê^ liệu là các tô chức, cá nhân trực tiếp

sử dụng phê liệu nhập khâu làm nguyên liệu, tái chế.

Theo quy định này, các chủ thê phải thoa mãn dồng thời

hai diều kiện: (i) là ngưòi trực tiếp sử dụng phê liệu nhập

khâu; (ii) sử dụng phô liệu nhập khâu với mục đích sử

dụng và/hoặc tái chô, không được nhập khâu chất thải với

mục đích xử lý; (iii) đáp ứng đầy đủ điều kiện về cơ sở vật

chất, kỹ thuật và nhân lực theo quy dịnh.

Pháp luật hiện hành đã có những quy định chung về

điểu kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật nhằm bảo đảm cho hoạt

động lưu giữ, tái chế phê liệu nhập khẩu và xử lý những

tạp chất sau hoạt động tái chê' phù hỢp với yêu cầu B V M T .

Các điều kiện này gồm: Có kho bãi, dành riêng cho việc tập

kôt phô" liệu bảo đảm các điều kiện B V M T ; Có đủ năng lực

xử lý các tạp chất đi kèm với phế liệu nhập khâu; Có cơng

nghệ,

t h i ế t b ị t c á i

chê,

t á i

sử dụng

p h ô

liệu đạt quy chuẩn

kỹ thuật môi trường.

Thứ hai, đổi với chủ th ể kinh doanh nhập khẩu phếliệu.

Điều 43 khoản 5 Lu<ật BVMT 2005 qviy dịnh, nhập khẩu

phê liệu ìà một loại hình kinh doanh có điêu kiện. Bộ Cơng

thiíơng và Bộ Tài ngun và Môi trường đã ban hành

Thông tư sô" 02 ngày 30/8/2007 hướng dẫn Ihực hiện Điều

43

liUât B V M T vô tiên chuẩn, điều kiện kinh doanh nhập

khẩu phê liệu. Theo các quy định này, các chủ thổ sau dây

dược phép nhập khâu phê liệu; i) Thvíơng nhân có cơ sở sán

x u í í t t r ự c t i ế p

sử

d ụ n g p h ê l i ệ u n h ậ p k h â u l à m n g u y ê n liệu

sán xuất, tái chế; ii) Thương nhân nhập khâu uỷ thác phê

Phần I. Các tình hng cụ thê vé tranh châp mơi trưịns tại Việt Nam

</div>
(152)<div class='page_container' data-page=152>

liệu cho thương nhân trực tiếp sử dụng phô liệu làm

nguvôn liệii sản xiiât, tái chế; iii) Thương nhân nhập khâu

phế liệu đô phân phôi cho thương nhân trực tiô]) sử dụng

phô liệu làm nguyên liệu sản xuất, tái chế.

Các điềii kiện nôu trôn dược Sở Tài nguyên và Mơi

t r i í ờ n g nơi đ ặ t cơ sở s ả n x u â t h o ặ c k h o . b ã i c h ứ a p h ế liộu

n h ậ p k h â u k i ể m t r a v à k h i d o a n h n g h i ệ p đ á p ứ n g đ ầ y clủ

các điều kiện theo quy định của pháp

l u c ậ t

thì Sở Tài

nguyên và Môi trường s ẽ cấp G iấy xác nhận đủ điôii kiện

nhcập

k h < â u p h ê l i ệ u .

Mặc

d ù t ì n h h u ô n g n ê u t r ê n k h ô n g ( l ô

cập tối vân dề này nhưng trôn thực tế Công ty T N H I i s dã

làm thủ tục hái quan nhập khâu 130 tcVn phê liệu nhựa và

sô n h ự a n à y đ a n g điíỢc c h ứ a t ạ i k h o , b ã i c ủ a c ô n g ty cho

nên có thê suv luận là công ty T N H H

s

dã

đưỢc

cấj) Giá’y

x á c

nhận đủ diều kiện nhập khẩu phế liệu.

Tiiy nhiên, dô đam báo tính chính xác, day đủ trong q

trình kiếm tra, Đoàn kiếm tra của sở Tài ngiiyên và Môi

Irường và Chi cục hải qiian c cũng cần kiôm tra Giấy xác

nhộn dủ diều kiện nhập khẩu phế liệu của công ty TNHH 8.

2.3.

T r á c h n h i ê m c ủ a c á c cơ q u a n có t h ấ m q u y ê n t r o n g

ưiềc k i ế m s o á t h o a t d ô n g n h á p kliciu và s ã d u n g p h ê liê u

Việc nhập khẩu phế liệu không đáp ứng vêu cau BVMT

làm phát sinh trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có

thâm quyên trong việc kiêm soát hoạt động nhập khan.

Trong vụ việc này là trách nhiệm của cơ quaii hái quan, cơ

</div>
(153)<div class='page_container' data-page=153>

tương đôl rõ ràng, cụ thô vô tháni (ịuyền của hộ thông cơ

qiian qiián lý nhà niíớc troiig quá ti'ình kiêm sốt hoạt

dộno- nhập khẩu phô liệu. Trách

n h i ệ m

cụ thê trong việc

kiểm soát hoạt

dộng

nhậ]) kháu

Ị)Ỉ1Ô

liệu đã đưỢc pháp luật

trao cho hai nhóm cơ quan chính: (i) cơ quan qiiản lý nhà

niíớc vơ mơi trường và (ii) có quaii hái quan.

+ Viê

thảm quyền của cơ quan

(Ịuản

lý nhà nước về môi

trường:

Theo quy định tại Điêu 13. Điều 122 và Điều 123

Lviật BVMT va Nghị clỊnh 25/2008/NĐ-CP ngày 04/3/2008

quy dinh chức năng, quyền hạn, nhiộm vụ và cơ câu tổ chức

của Bộ Tài nguyên và Môi triiờng (Trước đây là Nghị dịnh

91/2002/NĐ-CP ngày 11/1 1/2002) và Quyết dịnh sô’

14/200Õ/QĐ-BTNMT ngày 02/12/2005 của Bộ trưởng Bộ Tài

nguyên và Môi trường quy clịnh chức năng, qiiycn hạn và cơ

cấu tô chức của Cục BVMT, các cơ quan quán lý nhà nước

vơ mơi trường có chức năng kiếm soát hoạt dộng nhập khẩu

phê liệii gồm Tông cục môi trường thiiộc Bộ Tài nguyên và

Môi trường và các Sở Tài ]iguyên và Mơi trường cấp tỉnh.

Việc phân tích những quy dịnh li'ên cho thấy chức năng

kiem soát hoạt dộng nhập khâu

Ị ) h ô

liệu được trao cho các

Sỏ 1'ài

nguyên

và Mỏi trường' câp t inh. sở Tài nguyên và Môi

t r ư ờ n g c â p t ỉ n h có t r á c h Iihiộm l l ì â m t r a diổii k i ệ n dôi với

d o a n l i n g h i ệ p n h ậ p k h â u ])hô liệu, t iô]) n h ậ n t h ô n g b á o n h ậ p

k h ẩ u c ủ a c h ủ th ô n h ậ ị ) k h ẩ u p h ế liệu, p h ô i hỢp với cd q u a n

h a i q u a n t r o n g h o ạ t d ộ n g k iổ m t.ra, p á m s á t t ạ i c ử a khâvi,

k i ê m t r a , g i á m sát qiiá t r ì n h sử (lụ n g p h ê liệu n h ậ p k h á u và

p h á t h iệ n , n g ă n c h ặ n

v à

xử lý n h ữ i i g t r ư ờ n g hỢp vi p h ạ m .

Phán I. Các (ình hriỊỉ cụ thè ve triinh t háp mói trưịTiịỉ tại Việt Nam

</div>
(154)<div class='page_container' data-page=154>

+

Vê thẩm quyền của cơ

quan hải quan:

Cơ

quan hải

quan

có trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động nhập khẩu phô

liệu tại cửa khẩu. Hải quan có những thâm quyền sau: tiếp

nhận và kiểm tra hồ sơ hải quan, kiêm tra thực tê phô liệu

nhập khâu, cho phép thông quan, phát hiện, ngăn chặn và xử

lý những trường hỢp vi phạm. So với Luật H ải quan 2001,

Luật Hải quan sửa đối, bô sung năm 2005 đã có những quy

định mới về phương thức thực hiện chức năng, nhiệm vại,

quyền hạn của cơ quan hải quan,

về

cơ cấu tô chức, theo quy

định của Luật Hải quan và Nghị định 96/2002/NĐ-CP ngày

19/11/2002 quy định chức năng, nhiộm vụ, quyền hạn và cơ

cấu tô chức của Tổng cục Hải quan, cơ quan hải quan

được

tố

ch ứ c t h e o n g ii y ê n tắ c t ậ p t r u n g t h ô n g n h ấ t t h à n h h ệ t h ô n g

từ trung ương đến địa phương, bao gồm Tống cục Hải quan

trực thuộc Bộ Tài chính, các Cục Hải quan tỉnh, liên tính,

thành phố" trực thuộc Trung ương, các Chi cục Hải quan cửa

khẩu, Đội kiểm soát Hải quan và các đơn vỊ tương đương trực

thuộc Cục hải quan địa phương. Chi cục Mải quan cửa khẩu

có trách nhiệm thực hiện kiểm soát hoạt động xuất nhập

khẩu hàng hoá, trong đó có hoạt động nhập khẩu phô' liộu

(Điều 17 Luật Hải quan).

Cơ quan hải quan và cơ quan quản lý nhà nước về môi

t r ư ờ n g có t r á c h n h i ệ m p h ố i hỢp t r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ộ n

c h ứ c n ă n g k i ể m s o á t h o ạ t đ ộ n g n h ậ p k h ấ u p h ô liệ u c ủ a

mình theo quy định tại Nghị định 107/2002/NĐ-CP ngày

23/12/2002 quy định phạm vi địa bàn hoạt động hải quan;

t r o n g p h ò n g , c h ô n g b u ô n lậ u , v ậ n c h u y ể n t r á i p h é p h à n g

</div>
(155)<div class='page_container' data-page=155>

h o á q u a b i ê n giới v à các h à n h vi vi phọ m p h á p l u ậ t h ả i q u a n .

Các nội dung phôi

hỢp

được quy dịnh tại Điều 11 Nghị định

n à y .

Các

nội d u n g phôi hỢp giữa

cơ

q u a n h ả i q u a n v à các cơ

q i i a n h ữ u q u a n k h á c và t r á c h n h i ệ m c ủ a t ừ n g cơ q u a n t r o n g

h o ạ t đ ộ n g p h ô i hỢp t r o n g q u á t r ì n h k i ể m s o á t h o ạ t đ ộ n g

x u ấ t , n h ậ p k h ẩ u đ ã đưỢc qiiy d ị n h rõ r à n g , cụ th ể .

Đôl chiếu với những quy định trên đây,

Sở

Tài nguyên

và Môi trường và Chi cục Hải quan của khẩu c có chức

năng, nhiệm vụ, quyền hạn kiểm tra trong và sau thông

qiian đôl vối hoạt động nhập khâu và sử dụng phê liệu của

công ty T N H H s.

Hoạt động kiểm tra phế liệu nhựa theo xác suất (10%)

của cơ quan hải quan đôi với lô phê liệu 130 tấn do công ty

T N H H

s n h ậ p k h ẩ u là p h ù hỢp với n h ữ n g q u y đ ị n h v ề

kiểm hoá của pháp luật về hải quan

Việc kiểm soát sau nhập khâu đôi với phế liệu được

thực hiện theo Luật BVMT năm 2005 (Điều 43 khoản 4).

Theo các quy định trong Luật này. UBND cấp tỉnh, mà

trực tiếp là Sở Tài nguyên và Môi trường cấp tỉnh (Điều

123 Luật BVMT), có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc

xử lý các tạp chất đi kèm phế liệu mà doanh nghiệp đã

n h ậ p k h ẩ u .

Số

l ầ n k i ê m t r a n h i ề u n h ấ t là h a i l ầ n t r o n g

năm đôl với một cơ sở sản xuât kinh doanh, dịch vụ, trừ

t r ư ò n g hỢp cơ sở s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h , d ịc h v ụ đó bị tô" cáo

là đã vi phạm hoặc có dấu hiộii vi phạm pháp luật vô

BVMT

(Điều

126

khoản

3 Lucật BVMT 2005).

Phần I. Các tình huống cụ thè về tranh cliãp môi trir(mí» tại Việt Nam

</div>
(156)<div class='page_container' data-page=156>

Vụ việc của Công ty

TNHH s

dã không đồ cập tới hoạt

động kiểm tra của Đoàn kiểm tra của

sở

T<ài ngiiyêii và

Môi trường thuộc trường hỢp nào theo quy định tại ĩ)iều

126 khoản 3 Luật BVMT 2005.

Do đó, hoạt động kiểm tra ngày 14 tháng 9 năm 2007

c ủ a

Đoàn

k i ê m t r a l i ê n n g à n h là hỢp p h á p k h i h o ạ t d ộ n g

íiổm tra này là kiểm tra theo định kỳ (hai lần trong năm)

hoặc theo tô" cáo của tổ chức, cá nhân hoặc Cơng ty

TNHH

s

có dấu hiệu vi phạm. Trong trường

hỢp

không đảm bảo

một trong

các

yếu tô" trên, hoạt động kiểm tra ngày 14

tháng 9 năm 2007 của Đoàn kiểm tra liên ngành là khơng

có cơ sở pháp lý.

2.4.

H ình thức và mức dô x ử lý vỉ p h a m p h á p lu â t vê

nh á p k h â u p h ê liêu

Việc

xử lý vi p h ạ m t r o n g v ụ việc n à y c ầ n đưỢc t h ự c h i ộ n

p h ù hỢp với các q u y đ ị n h s a u đ â y c ủ a p h á p l u ậ t .

Điều 127 Luật

BVMT

quy định trách nhiệm pháp lý áp

dụng đôl với những người vi phạm pháp luật về BVMT vối

những hình thức như xử phạt vi phạm hành chính, truy

cứu trách nhiệm hình sự, bồi thưịng thiệt hại và phục hồi

môi trường.

Trách nhiệm hành chính trong vụ việc này (nêu có)

được quy định cụ thê tại Điều 16 Nghị định 81/2006/NĐ-

CP ngày 09/8/2006 quy định vô xử phạt vi phạm hàiih

chính trong lĩnh vực BVMT.

</div>
(157)<div class='page_container' data-page=157>

lYong trường hỢp lô phô liệu nhựa 130 tấn công ty

TNHH

s

nhập khẩu không bảo đảm chất

lượng

theo quy

định của Luật BVMT (vi phạm quy chuẩn kỹ thuật môi

trường đôi với phế liệu nhập khẩu; chứa tạp chất nguy hại)

thì

cơng ty

TNHH s

có

thể bị

phạt tiền

từ 15.000.000

đồng

đếu 2Ị.000.000 đồng"’.

Tuy nhiên, đê có thê áp dụng trách nhiệm hành chính

đơi

với cơng ty TNHH

s,

cơ quan có thẩm quyền xử

lý

phải

chứng minh được hành vi vi phạm của công ty.

Quá trình xác minh và theo thông tin của Công ty

TNHH s thì dầu PCB bị rị rì từ Container biến thế do

Công ty cổ phần H nhập khẩu thông qua hỢp đồng uỷ thác

cho nhà máy nhiệt điện M bị vỡ trong quá trình vận

chuyến. Quá trình rò rỉ này được hiểu là rò rỉ khi vận

c l m y ổ n t r ê n t à u h à n g h o ặ c t ạ i k h o , b ã i h ả i q u a n t r ư ớ c k h i

lô h à n g đưỢc t h ô n g q u a n v à v ậ n c h u y ể n r a k h ỏ i k h o , b ã i

hííi quan. Do đó, có thê kết luận là 03 Container đưỢc kiểm

tra thuộc lô phê liệu 130 tấn do công ty TNHH s nhập

kliau. Tuy nhiên, cơ quan có thẩm quyền xử lý cũng cần

X(!m

xét tới yếu tô" ngoại cảnh của tình trạng nhiễm dầu

PCB của phế liệu nhựa nhập khẩu và cần được xem là sự

Phấn I. Các tình huống cụ thé về tranh chàp mỏi IrưòTig tại Việt Nam

Theo quy định tại khoản 5 Điều 21 Nghị định 117/2009/NĐ-CP

vể xử p h ạ t vi p h ạ m h à n h chính trong lĩnh vực BVMT (có hiệu lực

từ n g à y 01/03/2010) h à n h vi này sõ bị xử p h ạ t từ 300.000.000 đồng

đôn 400.000.000 đồng.

</div>
(158)<div class='page_container' data-page=158>

Bình luận khoa học và định hưóTig giải quyêt một sô vụ tranh thap...

cố

trong quá trình vận chuyển hàng hố hoặc lưu giữ tại

kho, bãi hải quan. Do đó khơng xuất hiện hành vi vi phạm

pháp

luật của công ty T N H H

s.

Cũng sẽ có quan điểm cho rằng, trvíờng

hỢp

nhiễm dầu

P C B

t r o n g t r ư ờ n g h đ p n à y với t r ư ò n g hỢp có d ầ u

P C B

h o ặ c

c h â t t h ả i ngviy h ạ i k h á c l ẫ n t r o n g p h ế l i ệ u n h ậ p k h ẩ u l à

h a i t r ư ờ n g hỢp g i ô n g n h a u v à do đó p h ả i á p d ụ n g t r á c h

n h i ệ m p h á p lý n h ư n h a u .

Theo quy định hiện hành, hành vi nhập khẩu phê liệu

có chứa

dầu

PCB hoặc chất thải

nguy

hại khác lẫn trong

phế liệu nhập khẩu là hành vi vi phạm pháp luật và có thể

bị xử phạt hành chính theo Điều 16 khoản 1 N g h ị định

81/2006/NĐ-CP ngày 09/8/2006 quy định về xử phạt vi

phạm hành chính trong lĩnh vực BVMT với mức tiền xử

phạt là từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.

Trong quá trình áp dụng quy định này đê xử lý đốì với

n h ữ n g h à n h vi vi p h ạ m p h á p l u ậ t , c á c c h ủ t h ê n h ậ p k h â u

p h ế l i ệ u t h ư ờ n g đ ư a r a n h ữ n g lý

do

n h ư : b ị n h à xuâ^t k h â u

l ừ a g ia o h à n g k h ô n g đ ú n g c h ủ n g loại, c h ấ t lư ợ n g h o ặ c n h à

x u ấ t k h ẩ u cơ t ì n h g i a o h à n g k h ô n g đ ả m b ả o c h â t lưỢng

h o ặ c m ì n h k h ô n g t h ể k i ể m s o á t đ ư ợ c c h ấ t l ư ợ n g p h ê l i ệ u

nhập khẩu... đế trôn tránh trách nhiệm. Cũng cần thấy

rằng, một trong những nội dung của Hợp đồng xuât nhập

k h ẩ u là c h ấ t IvíỢng h à n g h o á x u â t n h ậ p k h ẩ u v à n h à n h ậ p

k h ẩ u có q u y ề n (v à có n g h ĩ a v ụ ) k i ể m s o á t t h e o h ì n h t h ứ c

t ự k i ế m s o á t h o ặ c u ỷ q u y ề n k i ể m s o á t c h â t lư ợ n g h à n g h o á

</div>
(159)<div class='page_container' data-page=159>

n h ậ p k h ẩ u ) k h ô n g b á o đ ả m châ^t l ư ợ n g t h e o hỢp đ ồ n g v à

t h e o q u y d i n h c ủ a p h á p l u ậ t q u ô c g i a n h ậ p k h ẩ u , c h ủ t h ể

n h ậ p k h ẩ u có q u y ề n v à có t r á c h n h i ệ m t ừ c h ô i t i ô p n h ậ n

hịng hố (phế liệu nhập khẩu). Bên cạnh đó, Điều 43

khoản 3 mục a Luật BVMT 2005 cũng xác định trách

n h i ộ m c ủ a c h ủ t h ê n h ậ p k h ẩ u p h ế l i ệ u p h ả i t h ự c h i ệ n cá c

quy dịnh của pháp luật B V M T .

Do đó, t r ư ờ n g hỢp n h i ễ m d ầ u do s ự cô c ủ a V’ự v iệ c n à y

với t r ư ờ n g hỢp n h i ễ m d ầ u n g a y t ừ k h i p h ế l i ệ u c h ư a rời

qiiôc

gia x u â t k h ẩ u là h a i t r ư ờ n g hỢp có b ả n c h ấ t p h á p lý

k h á c n h a i i v à t ừ đó có n h ữ n g h ư ớ n g x ử lý k h á c n h a u .

Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đưỢc thực

hiệu theo quy định tại Pháp lệnh xử lý vi phạm hănh chính

2002 (Hiện nay đã được sửa đổi, bổ sung năm 2008). Tại

thời diêm xảy ra vụ việc vẫn áp dụng các quy định về thâm

quyồii xử lý theo Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính

2002. Mặc dù tình hng khơng mô tả rõ là Chủ tịch

U13ND thành phô" II ban hành Quyết định xử phạt công ty

T N l ĩ í i

s

trong trường

hỢp

này là Chủ tịch Ư B N D thành

phô' II

trực thuộc trung ương (câp tỉnh) hay Chủ tịch

UIỈND thành phô H thuộc tỉnh nhvíng căn cứ vào thành

phần Đoàn kiêm tra liên ngành ngày 14/9/2007 và các quy

định vê xử lý vi phạm hành chính cho thây: Quyêt định xử

phạt do Chủ tịch

U B N D

cấp tỉnh ban hành.

Như vậy, nôu chỉ xét về thẩm quyền xử phạt thì Qut

cỉỊnh xử phạt này đúng thẩm quyền.

Phần I. Các (ình hníỉ cụ thơ

v ề

tranh châp môi

t r ư ò T i g

tại Việt Nam

</div>
(160)<div class='page_container' data-page=160>

3. Các định hướng giải quyết

Theo các quy định

đưỢc

trình bày trơn đây, có thê đánh

giá tình hng nêu trên thông qua các vân đề saii:

Thứ nhất,

hoạt động kiểm tra hàng hoá theo xác siiất

(10%) của cơ quan hải quan đôi với lô phế liệu nhập khẩu

của Công ty

TNHH

s (130 tấn) là phù hỢp với quy định của

pháp luật hải quan và pháp luật môi trường

Thứ hai,

tính hỢp pháp đơi với hoạt động kiểm tra của

Đoàn kiểm tra liên ngành ngày 14/9/2007 phụ thuộc vào lý

do đê thành lập Đoàn kiếm tra.

Trong trường hỢp hoạt động kiểm tra này là kiểm tra

theo định kỳ (hai lần trong năm) hoặc theo tô" cáo của tố

chức, cá nhân hoặc Công ty T N H H s có dấu hiệu vi phạm

t h ì h o ạ t đ ộ n g k i ê m t r a n à y là hỢp p h á p v à c á c k ế t l u ậ n có

liên quan có giá trị pháp lý.

Trong trường hỢp không đảm bảo một trong các yôu tô’

trên, hoạt động kiểm tra ngày 14 tháng 9 năm 2007 của

Đoàn kiểm tra liên ngành là khơng có cơ sở pháp lý và mọi

kết luận liên quan đều khơng có giá trị pháp lý.

Thứ ba,

tình trạng phế liệu nhựa nhiễm dầu P C B trong

03

C o n t a i n e r

(và

c ó

thể là nhiều hơn 03

C o n t a i n e r )

trong lô

130 tân phê liệu Iihựa do cỏiig ty

TNIIH

s nhập khấu cẩn

được xem là sự cơ" ngồi ý mn của cơng ty T N H H s và do

đó, cơng ty T N H H s khơng có hành vi vi phạm pháp luật.

</div>
(161)<div class='page_container' data-page=161>

loại sô phê liệu nhựa bị nhiễm d;ni và sô phê liệu nhựa

'chông bị nhiễm dầu và khả nâng tái chế, sử dụng của sô"

p h ê l i ệ u n h ự a b ị n h i ễ m d ầ u .

Nếu sô^ phô liệu nhựa bị nhiễm dầu vẫn cịn có thể sử

dụng làm nguyên liệu sán xuất sau khi làm sạch, Đoàn

kiểm tra và công ty T N H H s cần xác định phương án xử lý

theo hướng:

Một là,

trong trường hỢp công tv T N H H s có đủ khả năng

làm sạch dầu thì Sở Tài ngiiyên và Môi trường sẽ quyết định

để c ông ty t ự l à m sạch . T u y n h iê n , c h ấ t t h ả i s a u k h i l à m s ạ c h

phê liệu nhựa nhiễm dầu P C B thuộc chất thải nguy hại. Do

đó, cơng ty TNHH s phải tự mình xử lý hoặc chuyển giao cho

cơ sở xử lý chất thải ngiiy hại có Giây phép xử lý chất thải

nguy hại theo quy định tại Điều 73 Luật BVMT 2005.

H a i là,

trong trường hỢp công ty T N H H s không đủ khả

năng làm sạch dầu thì Sở Tài nguyên và M ôi trường sẽ cùng

với công ty T N H H s xác định cơ sở tái chê có đủ năng lực

tái chế nhựa nhiễm dầu PCB thực hiện hoạt động tái chế.

Nếu

số

phê liệu nhựa bị nhiễm dầii không thể sử dụng

làm nguyên liệu sản xuât thì cần xác định

số

phế liệu

nhựa này là châl thải nguy hại. M ặc dù công ty T N H H s

không cỗ hành vi vi phnm phnp luột nhưng công ty là chủ

sở hữu đôi với chất thải nguy hại. Do đó, cơng ty T N H H s

có trách nhiệm quản lý đôi với chất thái nguy hại theo quy

định về quản lý chất thải nguy hại. Cồng ty TNHH s có

trách nhiệm chuyển giao nhựa phê liệu có nhiễm dầu PCB

l’hần I. Các tình hníỉ cụ thê về tranh chủp môi trường tại Việt Nam

</div>
(162)<div class='page_container' data-page=162>

thông qua HỢp đồng xử lý châ't thải nguy hại cho chủ thơ

có Giấy phép xử lý chất thải nguy hại đô xử lý (Điều 73

Luật BVMT 2005).

Thứ tư,

mặc dù Quyết định xử phạt

h à n h

chính của Chủ

tịch ƯBND Thành phô H

phcạt

Cong ty TNHH 20.000.000

d ồ n g là đ ú n g t h ẩ m qviyền v à đ ú n g k h u n g t h e o q u y đ ị n h t ạ i

Điều 16 khoản 1 và Điều 33 khoản 2 N g h ị định

81/2006/NĐ-CP ngày 9/8/2006 quy định về xử phạt vi phạm

hành chính trong lĩnh vực B V M T nhưng như đã phân tích

ở trên, cơng ty T N H H s khơng có hành vi vi phạm pháp

luật, nên Quyết định xử phạt này khơng có cơ sở phá]> lý.

Do đó, Chủ tịch Ư B N D Thành phô H phải thu hồi Quyết

định xử phạt vi phạm hành chính đơi với Công ty T N M H s.

Thứ năm,

thực trạng của pháp luật trong lĩnh vực này

có thể gây ra những khó khăn trong quá trình thực thi

pháp luật của doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước.

Pháp luật về nhập khẩu phê liệu chứa đựng một sô" quy

định thiếu rõ ràng, mâu thuẫn dẫn đến khó khăn trong

q trình áp dụng. Trong khi Điều 43 khoản 1 mục a Luật

BVMT 2005 đã xác định điều kiện phế liệu được phép nhập

khẩu là đã được phân loại, làm sạch thì tại Điều 43 khốn

1 mục b lại cho phép phê liệu có chứa những tạp chất

không nguy hại. Điều 43 khoản 1 mục b quy định: “không

chứa chất thải, các tạp châ't nguy hại, trừ tạp chất không

nguy hại bị rời ra trong q trình bơc xếp, vận chuyển”.

Như vậy, có thể hiểu rằng, trước khi “bị rời ra trong quá

</div>
(163)<div class='page_container' data-page=163>

trinh bơc xếp, vận chuyển” thì các tạp chất này lẫn trong

phê liộu và như vậv các phê liộii nhập khẩu được phép

chứa một

số

những tạp chất khơng nguy hại.

Bên cạnh đó, Điều 43 khoản 2 mục b về điều kiện của tổ

chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu là: “có đủ năng lực xử lý

các tạp chât đi kèm với phê liệii nhập khẩu”. Nếu phế liệu

đáp

ứng

đầy đủ yêu cầii là được làm sạch thì việc pháp

luật

qiiy định bạt buộc đôl với tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế

liệu phải cố năng lực xử lý tạp ch<ất là không cần thiết. Và

nếu diều này là cần thiêt nhằm BVMT chung thì rõ ràng

p h á p l u ậ t đ ã c h o p h é p p h ê l i ệ u c h ứ a n h ữ n g t ạ p c h ấ t k h ô n g

ngiiy hại, ít nhất đưỢc hiếu là chứa một tỉ lệ nhât định những

tạp chất này. Mặc dù trong qiiy dịnh về điều kiện đôi với phế

liệu nhập khẩu không khắng định rõ sự cho phép nhập khẩu

n h ữ n g p h ê liệu có l ẫ n n h ữ n g t ạ p c h ấ t k h ô n g n g iiy h ạ i n h ư n g

với những phân tích ở trên chúng ta thấy rõ sự cho phép đó.

Như vậv, các quy định nêu trên có tính chất loại trừ lãn

nhau. Theo bất cứ cách hiểu nào thì cũng tạo ra sự mâu

thuẫn giữa các quy định này và sẽ là nguyên nhân gây ra

những khó khăn trong qua trình áp dụng pháp luật.

Tại mục 18 của Danh mục các phê liệu được phép nhập

khẩu làm nguyên liệu ban hành kòm theo Quyêt định sô

12/200G/QD-BTNMT xác định các loại bao bì nhựa đựng

nước khống, nước tinh khiôt đcã qua sử dụng là loại phê

liệu được phép nhập khẩu. Nhií vậy, theo quy định này, chỉ

các loại bao bì đựng nước khoáng hoặc nước tinh khiết đã

Phán I. Các tình hnị> cụ thè về tranh chấp mơi trưịng tại Việt Nam

</div>
(164)<div class='page_container' data-page=164>

Ịỉình luận khoa học và định hư('mị> giải quyêt một sô vụ tranh chấp...

qua sử dụng mới được phép nhập khấu còn các bao bì nhựa

đã đựng nước giải khát các loại như Coca cola, Pepsi, 7

ưp..., hoặc đựng các sản phẩm khác sẽ không được phép

n h ậ p k h ẩ u , k ể c ả t r o n g t r ư ò n g hỢp đ á p ứ n g n h ữ n g đ i ề u

kiện khác của các quy định về điều kiện đôi với phế liệu

nhập khẩu. Muôn được phép nhập khẩu, các loại chai nhựa

này phải được băm, cắt với kích thước mỗi chiều của mau

vụn không quá 5 cm. Quy định này có thể gây khó khăn

cho doanh nghiệp nhập khẩu. Chảng hạn như trong lô

hàng nhập

k h ẩ u

của Công Ty

TNHH

s bao gồm: i) các chai

nhựa đựng nước khoáng, nước tinh khiết và ii) các chai

nhựa đựng nước giải khát các loại như Coca cola, Pepsi, 7

up... đã được làm sạch, không chứa các tạp ch<ất khác. M ột

điều hiển nhiên là nếu các chai nhựa đựng Coca cola,

Pepsi, 7 up... đã được làm sạch thì tính chât lý, hoá và ngiiy

cơ gây ảnh hưởng tối mơi trường khơng có sự khác biột với

chai nhựa đựng nước khoáng, nưốc tinh khiết. Trong

trường hỢp này, mặc dù không xuât hiện những nguy cơ

gây ảnh hưởng xấu tới môi trường nhưng nôu cho phép

nhập khẩu sẽ vi phạm Điều 43 khoản 1 mục c Luật B V M T

năm 2005 và Quyết định sơ 12/2006/QĐ-BTNMT.

Cho tới thịi điểm hiện nay, trong các loại phế liộu

đưỢc p h é p n h ậ p k h ẩ u , cơ q u a n n h à n ư ớ c có t h á n q u y ồ n

</div>
(165)<div class='page_container' data-page=165>

loại phô liệu khác đưỢc phép nhập khẩu chvía đưỢc ban

h à n h , t r o n g đó có Q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t m ô i t r ư ờ n g đ ô l với

nhựa phô liệu

được

p h Ó Ị )

nhập khẩu. N h ư đã phân tích,

c á c p h ế liộii đưỢc p h é p n h ậ p k h ẩ u có t h ể c h ứ a n h ữ n g t ạ p

c h ấ t k h ô n g n g u y h ạ i . Q u y c h u ẩ n k ỹ t h u ậ t m ô i t r ư ờ n g đ ô l

với phế liệu nhập khẩu giúp cho tô chức, cá nhân có nhu

c ầ u n h ậ p k h â u b i ế t đ ư ợ c p h ạ m vi, giới h ạ n t ô i đ a c h o

p h é p c á c t ạ p c h ấ t đ ư ợ c p h é p l ẫ n t r o n g p h ế l i ệ u n h ậ p k h ẩ u

và các vân đế có liên quan đến chất lượng phế liệu nhập

khẩu. Q u y chuẩn kỹ thuật môi trường đôi với p h ế liệu

n h ậ p k h ẩ u c ũ n g l à c ă n c ứ q u a n t r ọ n g c h o q u á t r ì n h k i ể m

soái, c ủ a cơ q u a n q u ả n lý n h à nưốc

Muôn đạt hiệu quả cao trong quá trình quản lý nhà

n i í ớ c đ ơ l v ớ i h o ạ i đ ộ n g n h ậ p k h á u p h ê l i ệ u , t r o n g

quá

t r ì n h

xử lý vi p h ạ m p h á p l u ậ t t h ì p h ả i bảo đ ả m h a i đ i ề u k i ệ n s a u :

- Các quy định của pháp luật phííi đầy đủ, rõ ràng và

minh bạch. Do đó, cơ quan quán lý nhà nước cần nhanh

c h ó n g b a n h à n h Q u y c h u ẩ n k ỹ t h i i ậ t m ô i t r ư ờ n g đ ố i với

p h ế l i ệ u n h ậ p k h ẩ u c ò n t h i ế u .

- Các cơ quan quản lý nhà nước phải tu ân thủ đầy đủ

c á c q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t t r o n g q u á t r ì n h t h ự c t h i

p h á p l u ậ t .

Phần I. Các tình hnịỉ cụ thê về (ranh châp môi trưímíỊ tại Việt Nam

</div>
(166)<div class='page_container' data-page=166>

lỉình luận khoa học và

định

hiróTiịỊ giai quyêt một sô vụ trainli chấp,

TÌNH HUỐNG THỨ HAI

I. MĨ TẢ VỤ VIỆC

Tháng 11/2006, Cơng ty TNHH X (sau đây gọi tắt là

Công ty X) nhập khẩu một lượng lớn phân bón ho á học và

thc bảo vệ thực vật về Việt Nam để phục vụ cho hoạt

động sản xuất nông nghiệp. Khoảng tháng 01 năm 2007,

người dân ở xã A, huyện B, tỉnh

c

có mua khoảng 30 trín

phân hố học và 1 tấn thuôc bảo vộ thực vật của Công l.y X

về sử dụng cho diện tích lúa của địa phương. Vụ mùa dó,

tất cả những diện tích lúa có sử dụng loại phân hố học và

thc bảo vệ thực vật nói trên đều bị chết. Thậm chí vụ

mùa sau, lúa gieo trồng trên diện tích dất nơng nghiệp (lã

dùng phân bón và thc bảo vệ thực vật mua của Công ty

X từ vụ trước cũng tiếp tục bị chết.

Người nông dân xã A cho rằng Công ty X đã bán cho họ

thc bảo vộ thực vật và phân hố học không bảo dảm chất

lượng, dẫn tới hậu quả là khi sử dụng đã gây ô nhiễm đât,

nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp làm chêt lúa.

Mgưịi dân đã chính thức u cẩu Cơng ty X phải giải trình

rõ vê chất lượng thc bảo vộ thực vật và phân bón hố học,

đ ồ n g Lhời p h á i bồi

Ihườiig

LhiộL h ạ i c h o b à cơn n ô n g d ả n do

</div>
(167)<div class='page_container' data-page=167>

về hậu quả lúa chết và không cliấỊ; nhận bồi thường. Bức

xúc trước thái dộ của Công ty X, ngiíịi dân xã A đã gửi đơn

tô cáo Công ty này (vô việc bán

Ị ) h â n

hoá học và thuốc bảo

vộ thực vật không báo dám chfú lượng) tới cơ quan nhà

nước có thám quyền yêu cầu giai quyết vụ việc.

II. BÌNH LUẬN KHOA HỌC VÀ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT

VỤ VIỆC

1. Những vấn đế pháp lý phát sinh từ vụ việc

1.1. T í n h c h ấ t c ủ a vu t r a n h c h ấ p

Vụ việc trên nơu nhìn ở quan hệ bồi thường thiệt hại

thì có rất nhiều yếu tơ" đơ có thơ coi là một tranh chấp dân

sự. Tuy nhiên, về bản chất, đây là một dạng tranh chấp về

BVMT bởi nó phát sinh từ liành vi nhập khẩu và sử dụng

các sán ])hám có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường (phân

hố học, thc báo vệ thực vật) và h<ậii quá là một diện tích

kin dất trồng lúa và nguồn niíớc phục vụ sản xt nơng

nghiệp có biếu hiện bị ơ nhiễm, dẫn tối gây thiệt hại về tài

sán cho người nông dân xã A. Trong vụ tranh chấp này,

việc xác định nguyên nhân gây ra ô nhiễm cũng như xác

định trách nhiệm xử lý khắc phục hậu quả, bồi thường

thiệt hại có ý nghĩa đặc biệt trong việc áp dụng khoản 2

Điổii 129 Luật iiVMl' năm 2005.

1.2. N h ữ n g n h ó m q u a n h ê và các v â n đ ê p h á p lý n ả y s i n h

Vân đơ mấu chơt trong tình huống này là sự kiện lúa và

Phần I. ( ’ác tình huốriíỉ cụ thế vế tranh c háp mỏi trưímg tại Việt Nam

</div>
(168)<div class='page_container' data-page=168>

cây hoa màu của bà con nông dân xă A bị chết trên iriột diện

t í c h l ớ n , g â y t h i ệ t h ạ i v ề k i n h t ế .

Ngưịi

n ơ n g d â n

cho

r ằ n g

l ú a c h ế t là h ậ u q u ả c ủ a v iệ c s ử d ụ n g t h u ô c b ả o vộ t h ự c v ậ t

và phân bón khơng bảo đảm chất lượng của Công

X.

Vụ tranh chấp này làm phát sinh các quan hệ pháp

uật sau dây:

Nhóm quan hệ thứ nhất,

quan hộ giữa ngưịi nóng dân

với Công tv X. Nội dung của quan hệ này bao gồm các vấn

đề pháp lý sau:

+ Yêu cầu của người nông dân đối với Cơng ty X về việc

giải trình vê chất lượng phân bón hố học và thuôc bảo vệ

thực vật đã bán cho họ.

+ Yêu cầu của người nông dân buộc Công ty X bồi

thường thiệt hại do lúa của bà con nông dân bị chêt trong

2 vụ liền.

+ Yêu cầu của người nông dân buộc Công ty X phải khôi

phục hiện trạng môi trường đất, nông nghiệp và nước phục

vụ sản xuất nông nghiệp của xã A đã bị ô nhiễm do dùng

phân bón hố học và thuốc bảo vộ thực vật của Công ty X.

+ Sự phủ nhộn trách nhiệm từ Công ty X đôi với những

yêu cầu trên vì cho rằng lúa chết không phải do phâ n hố

học và thc bảo vệ thực vật của Công ty X gây ra.

Nhóm quan hệ thứ hai,

quan hệ giữa bà con nôn g dân

xã A vối cơ quan nhà nước có thấm quyền. Nội dung quan

hộ này bao gồm các yêu cầu sau đây của người nônig dân

đơi với cơ quan nhà nước có thẩm quyền:

</div>
(169)<div class='page_container' data-page=169>

+ Xác định mức thiệt hại (lúa chết) xảy ra trên thực tế;

+ Xác định tình tr.ạng ô nhiễm, suy thoái đất nơng

nghiệp tại những khii vực có sử dụng thc bảo vệ thực vật

và phân bón hố học mua của Cơng ty X;

+ Xác đ ị n h n g iiy ê n n h â n d ẫ n tới ô n h i ễ m , s u y t h o á i đ ấ t

nông nghiệp, nước phục vụ sản xiiất nơng nghiệp ở những nơi

có sử dụng phân bón, thuốc bảo vộ thực vật của Cơng ty X.

Nhóm quan hệ thứ ba,

quan hộ giữa cơ quan nhà nước

có thám quyền với Cơng ty X. Nội dung của nhóm quan hộ

n à y

gồm

c á c v ấ n đ ề s a u :

+ Xác định rõ chủng loại, chất lượng, khôi lượng và

nguồn gôc xuất xứ của phân bón hố học và thuốc bảo vộ

thực vật mà Công ty X nhập khấu và bán cho nông dân.

+ Xác định mức độ đáp ứng các yêu cầu vô B V M T của

ph.àii hoá học v<à thuôc bảo vộ thực vật mà Công ty X bán

cho bà con nông dân

xã

A.

2. Bỉnh luận và

các

định hướng giải quyết

Những vấn đề pháp lý phát sinh từ các môi quan hệ

t r ê n c ầ n đưỢc n h ộ n đ ị n h v à x ử lý t h e o các h ư ớ n g s a u ;

-

Quan hệ tranh chấp giữa bà con nông dân xã A với

Công ty

X.

Tranh chấp phát sinh giữa người nông dân xã A vởi

Công ty X có căn cứ thực tiễn bởi có những tình tiết để giúp

xác đinh sư tồn tai của cơ sở thưc tiễn.

l'hần I. Các lình hníỉ cụ thế vế trunh cháp mơi trưírriịỊ tại Việt Nam

</div>
(170)<div class='page_container' data-page=170>

+ Nhận định của ngưòi dân về nguyên

nh<ân

dẫn tới

thiệt hại là có căn cứ. Ngưòi dân thấy rằng chỉ có lúa

ở

những diện tích có sử dụng phân hoá học và thuốc bảo vệ

thực vật của Công ty X bị chết, còn lúa trên những diện

tích khơng sử dụng phân hoá học và thuốc bảo vệ thực vật

của Công ty X thì khơng bị chết mà chỉ có biểu hiện giám

năng suất. Ngưịi dân hồn tồn có cơ sở để cho rằng

nguyên nhân dẫn tới lúa bị chết là do sử dụng phân hoá

học và thuốc bảo vệ thực vật của Công ty X và lúa trên

những diện tích lân cận tuy không chết nhưng bị giám

năng suất do nguồn nưốc chịu ảnh hưởng do sự lây lan của

thuôc bảo vệ thực vật và phân bón hố học không bảo đam

chất lượng đã gây nên. Phán đoán này của người dân là có

cơ

sở

bắt nguồn từ tính chất độc hại của thuôc bảo vệ thực

vật là loại chất hoá học. Nhiều loại phân hố học nếu

khơng bảo đảm chất lượng,

sử

dụng không đúng kỹ thiiật

t h ì c h ẳ n g n h ữ n g g â y t h i ệ t h ạ i t r ự c t i ế p tới s i n h v ậ t m à c ò n

ảnh hưởng xấu tới đất và nguồn nước, tới đất nông nghiệi).

Nêu phân hố học và thc bảo vệ thực vật ảnh hưởng xâu

tới đất và nguồn nước thì chắc chắn

sẽ

gây thiệt hại trên

diện rộng chứ không chỉ giới hạn trong phạm vi diện tích

trực tiếp sử dụng. Lý do là ở sự thẩm thâu hoặc lưu thông

của nguồn nước và sự tương tác của nó với các thành phẩn

khác của mỏi trường. Hơn nữa, ỏ vụ mùa tiêp theo, lúa trên

các diện tích đất nơng nghiệp trước đây dùng phân hố học

và thuốíc bảo vệ thực vật của Công ty X vẫn tiếp tục bị chết

và giảm năng suất (tuy không nghiêm trọng bằng vụ đầu

</div>
(171)<div class='page_container' data-page=171>

tiên). Người dân nghi ngò l<à do sử dụng phân hoá học và

thuôc bảo vệ thực vật của Công ty X dẫn đôn ô nhiễm đất,

ô nhiễm nước phục vụ Síín xuất nơng nghiệp và gây h ậ u

quá lâu dài với sản xiiất nơng nghiệp. Suy đốn này của

ngưịi dân là có căn cứ bơi ô nhiễm đất, nước thường gây

hậu quả kéo dài chứ không phai chỉ ở một thời điểm.

+ Vổ yôu cầu bồi thường thiệt hại. Người dân xác định

rằng Cơng ty X bán phân hố học và thc bảo vệ thực vật

khịng đam báo chất lượng, gây ra thiệt hại với ngvíời nơng

dân thì phải bồi thường. Yêii cầu này có căn cứ pháp lý.

Việc bồi t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i t r o n g n h ữ n g t r ư ờ n g hỢp n à y đưỢc

quy định trong Điều 604 Bộ luật Dân sự năm 2005, khoản

4 Điều 5 Luật B V M T năm 200Õ.

+ Về yêu cầu khắc phục ô nhiễm. u cẩu của ngiíời dân

buộc Cơng ty X phai khắc phục tình trạng ơ nhiễm là hỢp

pháp nếu ngiiồn gây ô nhiễm là do phân hóa học và thc bảo

vệ thực vật của Công tv X. Căn cứ đổ đưa ra yêu cầu này là

trách nhiệm luật định của các chủ thê đưa vào sử dụng

những' chất gây ô nhiễm. Trách nhiộm của chủ thê trong việc

khắc phục tình trạng ơ nhiỗm do hoạt động của mình gây ra

được quy định nhằm báo vệ sự trong lành của môi trường,

l o ạ i t r ừ c á c h ậ u q u á x â u c ó t h ê Ị ) h á t s i n h t i ế p t h e o .

+ Vê việc Công ty X ])hủ nhận trách nhiệm. Việc Công

ty X cho rằng họ không gây ra ơ Iihiỗm đất nơng nghiệp và

mtóc phục vụ sản xuất nông nghiỘỊ), bởi lẽ phân bón hố

học và thic bảo vộ thực vật củn công ty đáp ứng các điều

Phán I. Các tình huốnỊỉ CII Ihé về tranh chiip mỏi trưòTig tại Việt Nam

</div>
(172)<div class='page_container' data-page=172>

kiện và tiêu chuẩn do pháp luật quy định. Hơn nữa tình

trạng ô nhiễm có thể do ngưòi dân sử dụng phân hóa liọc

và thuốc bảo vệ thực vật không đúng kỹ thuật, đúng quy

trình dẫn tới lúa chết. Việc lúa chết cũng có thể do kỹ thuật

canh tác, do biến đổi bất thường của thòi tiết. Rõ ràng, việc

Công ty X phủ nhận trách nhiệm bồi thường thiệt hại là

cũng có cơ sở nếu không xác định được nguyên nhân của

tình trạng lúa chết trên các diện tích có bón phân hóa học,

có sử dụng thuôc bảo vệ thực vật do Công ty X bán.

Tuy nhiên, việc Công ty X khơng chịu giải trình các vấn

đề liên quan tới chất lượng phân bón hố học và thuốc bảo

vệ thực vật là khơng có cơ sở, bởi lẽ người bán hàng buộc

phải bảo đảm về chất lượng sản phẩm và cung cấp các thông

tin về chất lượng sản phẩm cho bên mua theo yêu cầu của

bên mua (Điều 429, Điều 430 Bộ luật Dân sự năm 2005).

Từ những phân tích trên đây, có thể kết luận mâu chôt

của vấn đề trong quan hệ tranh chấp giữa người dân

xã

A

và Công ty X là xác định chính xác nguyên nhân thực sự

c ủ a t ì n h t r ạ n g l ú a c h ế t .

Câu

t r ả lòi n ằ m t r o n g c h â t liíỢng

c ủ a p h â n h ó a học v à t h u ố c b ả o vệ t h ự c v ậ t có đ á p ứ n g đ ư ợ c

các yêu cầu của pháp luật về BVMT không.

-

Quan hệ giữa người dân xã A với cơ quan có thâm quyền

Trong quan hệ này cần chú ý đến quyền của ngưòi dân

yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền can thiệp đế bảo

vệ lợi ích mơi trường của mình. Việc ngưòi dân yêu cầu cơ

quan có thẩm quyền can thiệp đê bảo vệ quyền lợi trong

</div>
(173)<div class='page_container' data-page=173>

triíờng hợp này phù hỢp với qiiy định của pháp luật (Điều

128 Luật B V M T năm 2005). Sau khi nhận đưỢc đơn của

người dân, cơ quan có thâm qiivơn sẽ tiên hành các công

việỉc cần thiêt dưới đây;

Một là,

cơ quan có thẩm qiivcn yêu cầu người dân cung

c â p n h ữ n g t h ô n g t i n c ầ n t h i ế t đô ẹ i ả i q u y ê t v ụ việc gồm:

+ Thơng tin về tình hình năng suất lúa trong các vụ

g ầ n đ â y ;

+ Thông tin về hiện tượng lúa chết (có hay khơng có

t r c i n g các v ụ k h ô n g sử d ụ n g p h â n h o á học v à t h u ô c b ả o v ệ

tliực vật của Công ty X);

+ T h ô n g t i n v ề k h ô i

lượng

J)hân b ó n v à t h u ô c b ả o v ệ

tliực vật mà người dân mua của Cơng ty X (có thể kèm theo

hoi.í đơn, c h ứ n g từ);

+ Thông tin về kỹ thuật mà người dân sử dụng đôi với

ph:âii h o á h ọ c v à t h u ô c b ả o v ệ t h ự c v ậ t c ủ a C ô n g t y X.

H ai là,

cơ quan có thẩm quyền tiên hành các biện pháp

kiể.m t r a k ỹ t h u ậ t t ạ i h i ệ n t r ư ờ n g n h ằ m m ụ c đ íc h x á c đ ị n h

n g u y ê n n h â n g â y r a l ú a c h ế t v à d á n h g iá t ì n h t r ạ n g m ơi

t n ử ị n g ở n h ữ n g d i ệ n tíc h l ú a c h ô t v à các d i ệ n t í c h p h ụ c ậ n .

Việic x á c đ ị n h n g u y ê n n h â n l ú a ch ơ t, t ì n h t r ạ n g m ôi t r ư ờ n g

đỏi hỏi p h ả i t i ê n h à n h các c ô n g việc s a u :

+ Phân tích, lây mẫu đcâ't, mẫu nước sản xuât nông

n g h i ệ p đ ể x é t n g h i ệ m , q u a đó x á c đ ị n h d ư l ư ợ n g t h u ố c b ả o

vộ Ithực v ậ t c ũ n g n h ư tồ n d ư p h â n h o á học;

I’h,ần I. Các tình huốnịỉ cụ thế về tranh châp môi trưịìig tại Việt Nam

</div>
(174)<div class='page_container' data-page=174>

+ Xác định (có hay khơng) tình trạng dât, nước phục vụ

sản xuất nông nghiệp ở các vùng có lúa chết và các vùng

không sử dụng thuôc bảo vệ thực vật. phân hóa học của

Cơng ty X;

+ T h u thập các sô liệu về suy giảm năng suất lúa để xác

định thiệt hại trên thực tế.

-

Quan hệ giữa cơ quan nhà nước có thảm quyền uới

Công ty X

Khi xử lý môl quan hệ này cần chú ý trước hết việc làm

rõ nguồn

gốc,

xuất xứ, chủng loại, khơi lượng, thịi hạn sử

dụng đôi vối lô hàng là phân hố học và thc bảo vộ thực

vật mà Công ty X nhập khâu. Có thơ có những khả năng

sau đây xảy ra và tương ứng với các khả năng đó là trách

nhiệm của Cơng ty X.

Thứ nhất,

giả sử lơ hàng phân bón và thc bảo vệ thực

vật mà

Công

ty

X

nhập khẩu là hoàn toàn hỢp pháp, tức ]à

có hồ sơ nhập khẩu đầy đủ, chât lượng đảm bảo, chủng loại,

nguồn

gốc

xuất xứ được xác định và không nằm trong danh

mục phân hố học, thiiơc bảo vệ thực vật bị cấm nhộ]) khâu

theo quy định của pháp luật. Trong trường hỢp này Công

ty X không phải chịu trách nhiệm về hậu quả lúa chơt ở xã

A. T ìn h trạng lúa chết có thê do người dân sử dụnp: ))hân

bón hố học và thc bảo vệ thực vật không đúng kỹ thuật,

quá liều lượng, dẫn tới ô nhiễm đất, nước. Do đó, Cơng ty

X k h ô n g p h ả i c h ị u t r á c h n h i ệ m đôi vối t ì n h t r ạ n g đ ấ t , n ư ớ c

b ị ô n h i ễ m , c á c cơ q u a n n h à nư ớc p h ả i tố’ c h ứ c chỉ đ ạ o k h ắ c

</div>
(175)<div class='page_container' data-page=175>

phục ô nhiễm. Người dân tuy bị thiệt hại song khơng có

qiiyền u cầu bồi thường.

Thứ hai,

giả sử lơ hàng phân hố học và thuốc bảo vệ

thực vật không nằm trong danh mục bị cấm nhập khẩu

theo quy định của pháp luật hiện hành nhưng Công ty X

đã nhập lậu, khơng có giây tờ pháp lý cần thiết. Trong

trường hỢp này, vấn đề nảy sinh là liệu Công ty X có chịu

trách nhiệm đơi với tình trạng ơ nhiễm đất trồng lúa khơng

và có phải bồi thường thiệt hại hay không? Công ty X

không phải bồi thường thiệt hại và không phải chịu trách

nhiộm khắc phục hậu quả. Lập luận cho định hướng này

cũng giông như trong trường hỢp nêu trên. Dù nhập lậu

hay khơng nhập lậu thì thực tê là thuốc bảo vệ thực vật,

phân bón hóa học đảm bảo chât lượng. L ý do là người dân

sử dụng không đúng gây ô nhiễm. Giữa việc nhập lậu và

việc người dân sử dụng quá liều lượng, khơng đúng quy

t r ì n h k ỹ t h u ậ t k h ô n g có m ối q u a n h ệ n h â n q u ả . C ô n g t y X

không có lỗi đơi vối tình trạng môi trường bị ô nhiễm mặc

dù trách nhiệm hành chính hoặc hình sự vẫn có thể đặt ra

đối với việc nhập lậu hàng hóa.

Thứ ba,

giả sử

trưịng

hỢp lơ hàng phân hố học và

thuổc bảo vệ thực vật của Công ty X không đáp ứng chât

lượng và nằm trong danh mục bị cấm nhập khẩu. Bên cạnh

đó, cơ quan có thám quyền xác định chính vì do sử dụng

thuốc bảo vệ thực vật và phân hoá học không đáp ứng yêu

cầu về chất lượng nên đất bị ơ nhiễm, dẫn tói chết lúa và

Phẩn I. Các tình huống

c ụ

thê

v ề t n i n t i c h á p

mơi

t r ư Ị T i g

tại Việt Nam

</div>
(176)<div class='page_container' data-page=176>

gây thiệt hại về tài sản của người dân. Tình trạng ơ nhiễm

có thể kéo dài tiếp tục gây hậu quả xấu trong các vụ mùa

tới. Kết luận trên của cơ quan có thẩm quyền sẽ làm phát

sinh ở Công ty X trách nhiệm bồi thường cho người dàn xã

A, khôi phục hiện trạng môi trường đất, nước.

Một vấn đề đặt ra ở đây là Công ty X nhập khẩu thuốc

bảo vệ thực vật và phân bón hố học khơng đáp ứng tieu

chuẩn, nằm trong danh mục bị câm thì sẽ xử lý như thế

nào ngoài việc phải bồi thường thiệt hại cho ngưòi dân xã

A? Trước hết phải khẳng định việc nhập khẩu thuốc bảo vệ

thực vật, phân bón khơng đáp ứng tiêu chuẩn chất

lượng

và nằm trong danh mục bị cấm là hành vi vi phạm pháp

luật (Điều 42 Luật BVMT năm 2005, Điều 41, 43 Pháp

lệnh Bảo vệ và kiểm dịch thực vật năm 2001). Hành vi vi

phạm này dẫn tới hậu quả ơ nhiễm đất, nưóc phục vụ Síin

xuất nơng nghiệp của xã A, làm chết lúa, thiệt hại trực tiếp

lợi ích về tài sản của ngưịi nơng dân. Có những quan điểm

sau đây về trách nhiệm áp dụng đốì với Cơng ty X;

-

Á p dụng việc xử phạt hành chính đơi với Cơng ty X về

hành vi gây ô nhiễm nước, ô nhiễm đất. Theo chúng tôi là

không thể xử phạt Công ty X vê hành vi này vì ở đây khơng

có đủ căn cứ kết luận Cơng ty X có hành vi gây ô nhiễm đất

ô nhiễm nưốc mặc dù nguyên nhân dẫn tối ô nhiễm đất,

nư ớc l à do p h â n h o á học v à t h u ố c b ả o vệ t h ự c v ậ t c ủ a C ô n g

ty X gây ra. Công ty X không trực tiếp khai thác đất và

nguồn nước đê sản xuất nông nghiệp, không trực :iếp sử

</div>
(177)<div class='page_container' data-page=177>

dụng phân bón hóa học v<à thuôc báo vệ thực vật. V ì vậy,

việc xử phạt hành chính Cơng ty này về hành vi gây ô

nhiễm đât và nguồn nước là khơng có căn cứ. Theo chúng

tói, trách nhiệm của Công ty phát sinh từ nghĩa vụ phải

đảm bảo chất lượng hàng hóa đưa vào lưu thơng. Do khơng

thực hiện tôt nghĩa vụ này, Công ty phải bồi thường thiệt

hại như đã nêu ở trên.

-

Chỉ xử phạt hành chính Cơng ty X về hành vi vi phạm

quy định vê nhập khẩu (Điều 16 Nghị định sô 81/2006/NĐ-

CP ngày 09/8/2006). Tuy nhiên, trong pháp luật hiện hành,

chưa có những quy định rõ ràng đôi với nhập khẩu thc

bao vệ thực vật. Tình trạng đât, nguồn nước trong sản xuất

nông nghiệp bị ô nhiễm, gây thiệt hại cho người dân xã A

chỉ là hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật môi trường

trong lĩnh vực nhập khẩu. Do đó, cần xử phạt hành chính

C(3ng ty X về hành vi vi phạm quy định trong lĩnh vực nhập

khấu và buộc Công ty X phải khắc phục hậu quả thông qua

những biện pháp sau đây:

+ Buộc tái xuất hoặc tiêu huỷ sơ lượng phân bón hố

học và thc bảo vệ thực vật đang cịn chưa sử dụng.

+ Buộc Cơng ty X phải áp dụng các biện pháp khôi phục

h i ệ n t r ạ n g ô n h i ễ m m ôi t r ư ờ n g do t h u ô c b ả o vệ t h ự c v ậ t ,

phân bón hố học khơng dáp ứng chát lượng gây ra.

+ Xác định những địa phương nào đã sử dụng phân bón

hố học và thc bảo vệ thực vật của mình đế từ đó có biện

pháp khắc phục hậu quả phù hỢp. Ngồi ra, có thể xem xét

Phán I. Các tình huống cụ thê về tranh chấp môi trường tại Việt Nam

</div>
(178)<div class='page_container' data-page=178>

mức độ ảnh hưởng của phân bón hố học và thc bảo vệ

thực vật đôi với sức khoẻ con người đế có các giải ph áp khắc

phục khác.

-

Việc bồi thưòng thiệt hại do người dân xã A và Công

ty X thoả thuận trên cơ sở kết luận sơ bộ của cơ quan nhà

nước có thẩm quyền, nêu không thoả thuận được thì giải

quyết theo thủ tục tơ" tụng dân sự.

Ngồi những vấn đô liên quan đến áp dụng trách

nhiệm nào đôi với Công ty X như đã kể trên, cịn có câu hỏi

khác cần đưỢc làm rõ là tại sao thuốc bảo vệ thực vật nằm

trong danh mục bị cấm mà Công ty X lại nhập được về Việt

Nam. Nếu đó là hành vi nhập lậu thì việc xử lý tương đối

đdn giản. Nhưng nếu đó là việc nhập khẩu có đầy đủ hồ sơ

giâV phép của cơ quan có thẩm quyền cho phép nhập khấu

lơ hàng thì phải xem xét trách nhiệm của cơ quan nhà nước

cho phép nhập khẩu cũng như cơ quan trực tiếp kiểm tra

lô hàng nói trên khi nhập vào Việt Nam, đế từ đó có các

biện pháp xử lý nghiêm khắc với các cán bộ thiếu trách

nhiệm hoặc tiếp tay cho việc nhập khẩu lô hàng không đảm

bảo chất lượng nói trên.

</div>
(179)<div class='page_container' data-page=179>

Phần II

MỘT SỐ KĨNH NGHIỆM QUỐC TẾ VỂ GlẢl QUYẾT

TRANH CHẤP MÔI TRƯỜNG VÀ KHẢ NĂNG,

ĐIỂU KIỆN ÁP DỤNG TẠI VIỆT NAM

</div>
(180)<div class='page_container' data-page=180></div>
(181)<div class='page_container' data-page=181>

Phán II. Một sô kinh nghiệm quổc tê...

Môi trường

I c à

vấn đề mang tính toàn cầu nên việc xây

d ự n g v à h o à n t h i ệ n cơ c h ê g i ả i q u y ê t t r a n h c h ấ p m ô i

trường tại Việt Nam khơng thể tách rịi xu hướng chung

trên thế giới. Tuy nhiên, xung qiianh vấn đề nghiên cứu

v à h ọ c h ỏ i k i n h n g h i ệ m q u ô c t ế v ề g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p

m ô i t r ư ờ n g h i ệ n v ẫ n đ a n g có h a i “l u ồ n g ” ý k i ế n k h á c

n h a u . Ý k i ế n t h ứ n h â t c h o r ằ n g , m ặ c d ù m ô i t r ư ờ n g l à

mơl quan tâm của tồn nhân loại, song BVMT nói chung,

g i ả i q u y ế t t r a n h c h ấ p m ôi t r ư ờ n g n ó i r i ê n g t r o n g p h ạ m

v i quô"c g i a v à p h ạ m vi q u ô c t ế l ạ i l à n h ữ n g v ấ n đ ề k h ô n g

hoàn toàn đồng nhất. Tranh chấp mơi trưịng trên phạm

v i q u ô c tô' là n h ữ n g x u n g đ ộ t v ề m ô i t r ư ò n g g i ữ a c á c q u ô c

g i a , v à c h ú n g l u ô n đưỢc g i ả i q u y ế t bở i n h ữ n g t h i ế t c h ế

k h á c h ẳ n với v iệ c g i ả i q u y ế t x u n g đ ộ t g i ữ a c á c c á n h â n ,

pháp nhân trong một quôc gia cụ thể. Do vậy, kinh

n g h i ệ m c ủ a q u ô c t ê v ề v ấ n đ ề n à y k h ô n g m a n g l ạ i n h i ề u

ý nghĩa cho các quôc gia sở tại. Song ý kiến khác lại cho

r ằ n g , n g o ạ i t r ừ y ế n tô" c h ủ t h ổ , k h ơ n g có s ự k h á c b i ệ t

g i ữ a t r a n h chá"p m ơ i t r ư ị n g t r ê n p h ạ m vi q u ô c t ê với

t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g t r o n g p h ạ m v i q u ô c g i a v ề c á c y ế u

tô: cơ sở p h á t s i n h t r a n h c h ấ p , đ ô i t ư ợ n g t r a n h c h ấ p , t h ò i

đ i ể m n a y s i n h t r a n h c h ă p . . . ' r h ặ m c h í n g a y c ả y ê u tô c h ủ

t h ê t h a m g i a t r a n h c h â p t h ì c ũ n g k h ô n g p h ả i h o à n t o à n

khác biệt. Việc một con tàu mang quôc tịch nước ngoài

l à n i ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g b i ể n c ủ a quô"c g i a k h á c g â y t h i ệ t

</div>
(182)<div class='page_container' data-page=182>

hại không chỉ đơn thuần là môl quan hộ xung đột giữa

chủ tàu với người bị hại ‘'.

Thực tê" đã cho thấy, những dấu hiệu pháp lý đô nhận

biết tranh chấp môi trường trên phạm vi

qxiốc

tế cũng là

những dâu hiệu để nhận biết tranh chấp môi trường trong

phạm vi mỗi quôc gia. Các thiết chế có tính đồng thuận; các

ngun tắc phịng ngừa, nguyên tắc phát triển bền vững,

nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả giá, nguyên tắc phôi

hỢp, hỢp tác... m à c ộ n g đ ồ n g q u ố c t ế đ ã á p d ụ n g có k ế t q u ả

đều phát huy hiệu quả khi triển khai vào việc giải quyết

tranh chấp môi trường trong phạm vi quôc gia. Những ý

tưởng pháp lý vê giải quyết tranh chấp môi trường ở cấp độ

quôc gia đều ít nhiều bắt nguồn từ thực tiễn pháp lý về giải

q u y ế t t r a n h c h ấ p m ôi t r ư ờ n g ở c ấ p độ q u ô c tế . NgưỢc lại,

những trải nghiệm từ thực tiễn triển khai cơ chế giải quyết

tranh châp môi trường của nhiều quôc gia cũng được cộng

đồng qiiôc tê đúc rút và trở thành cách tiếp cận của pháp

luật quốc tế về giải quyết tranh chấp mơi trường. Ngồi ra,

do tính chất toàn cầu của vấn đê môi trường nên viộc

nghiên cứu thực tiễn pháp lý quôc tê trong lĩnh vực môi

t r ư ờ n g c ầ n đưỢc x e m là m ộ t y ê u c ầ u m a n g t í n h b ắ t buộc.

Chúng tôi đồng tình với quan điểm này và cho rằng kinh

nghiệm thực tiễn về giải quyết tranh chấp môi trường qc

Bình luận khoa học và định hướng giải quvẽt một số vụ tranh cháp...

</div>
(183)<div class='page_container' data-page=183>

Phần II. Một sô kinh nị>hiệm quốc tẽ...

tô sẽ giúp Việt Nam rút ng<ắn khống thời gian phải tìm tịi,

n l i ậ n d i ệ n t r a n h châ'p môi t r ư ờ n g ; c h ủ đ ộ n g h ơ n t r o n g việc

kiểm soát xung đột mơi trường; dồng thịi giúp Việt Nam có

t h ê m cơ sở t h ự c t i ễ n dô x â v d ự n g và h o à n t h i ệ n cơ c h ế giải

q ii y ê t t r a n h c h ấ p môi t r ư ờ n g t r o n g p h ạ m vi quốc g ia m ì n h .

I.

MỘT SỐ DẠNG TRANH CHẤP MÒI TRƯỜNG TRÊN PHẠM VI

QUỐC TẾ

Trên bình diện qnơc tế, tranh châp mơi trường cũng có

biểu hiện rất đa dạng và phức tạp, thể hiện phổ biến dưới

một sô dạng sau đây:

Một là,

tranh châ'p giữa các quốc gia (đặc biệt là các quốc

gia v e n b iể n ) t r o n g việc k h a i t h á c các n g u ồ n t à i n g u y ê n s i n h

vạt biên. Tranh chấp liên quan đến các quyền được thăm dò

v à k h a i t h á c , bảo t ồ n và q u ả n lý các n g u ồ n t à i n g i i y ê n t h i ê n

n h i ê n , s i i i h v ậ t h o ặ c k h ô n g s i n h v ậ t b iể n t r o n g p h ạ m vi

q u y ề n c h ủ q u y ề n v à q u y ề n t à i p h á n c ủ a m ì n h .

H a i là,

tranh

chấp giữa các quôc gia láng giềng (hoặc

t r o n g c ù n g k h u vực) vơ việc địi bồi t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i do l à m

ô nhiễm môi trường xuvên biên giới gây nên. Tranh chấp

l i ê n q u a n đ ế n q u y ề n dưỢc b ả o vệ t í n h m ạ n g , s ứ c k h o e v à

tài Scín của

người

dân nước

inìnli.

Nliừng thiệt hại về

ngưòi

và t à i s ả n t r o n g t r i í ị n g hỢp n à v t h ư ờ n g do h à n h vi (h o ặ c s ự

cô) 1 àm ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước gây nên.

Ba là,

tranh châp nảy sinh trong q trình một qc

</div>
(184)<div class='page_container' data-page=184>

g ia ( h o ặ c m ộ t sô" q u ố c gia) t i ế n h à n h các d ự á n p h á t t r i ể n

g â y ả n h h ư ở n g ( h o ặ c có n g u y cơ g â y ả n h h ư ở n g ) đ ế n c á c

yếu tô" môi trường thuộc quyền sử dụng hỢp pháp của quốc

g i a k h á c . D ạ n g t r a n h c h â p n à y t h ư ờ n g l i ê n q u a n đ ế n

quyền sử dụng chung các nguồn nước quôc tế.

Bôn là,

tranh

chấp nảy sinh từ việc thực hiện các hoạt

đ ộ n g có n g u y cơ ca o g â y ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g n g h i ê m t r ọ n g ,

đ ặ c b i ệ t li ê n q u a n đ ế n các v ụ t h ử v ũ k h í h ạ t n h â n , h o ạ t

đ ộ n g v ậ n c h u y ể n q u a b i ê n giới các c h ấ t n g u y h ạ i v à t i ò u

h u ỷ c h ú n g .

N g o à i ra , cịn có m ộ t sô" d ạ n g t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g có

n g u ồ n gôc t ừ t r a n h c h ấ p t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tế , n h ư : t r a n h

c h â p n ả y s i n h t ừ h à n h vi b u ô n b á n q u ô c t ế các lo à i đ ộ n g

thực vật hoang dã quý hiếm, hoặc từ hành vi xuâ't nhập

k h ẩ u p h ế liệu, c h ấ t t h ả i . . .

Như vậy, ở mức độ khái quát nhất có thể nhận thấy so

với các t r a n h c h ấ p t h ư ơ n g m ạ i , h à n g h ả i ..., t r a n h c h ù p m ô i

t r ư ờ n g là d ạ n g t r a n h c h â p h ộ i t ụ n h i ề u yếii tô" “qiiôc tổ"

n h ấ t , n h ư : t r a n h c h ấ p n ả y s i n h g i ữ a c á c q u ô c g ia v ề v ấ n đ ề

m ôi t r ư ờ n g , đ ị a đ i ể m x ả y r a t r a n h c h ấ p có t h ể n ằ m n g o à i

p h ạ m vi l ã n h t h ổ c ủ a các nước, đôi t ư ợ n g t r a n h c h â p có t h ể

l i ê n q u a n đ ế n q u y ề n v à lợi ích môi t r ư ờ n g c ủ a cả c ộ n ^ đ ồ n g

q u ô c tê, t r a n h c h ấ p có t h ế d ế lạ i h ậ u quíi p h á p lý là u d à i

cho n h i ề u qiiôc gia... C ũ n g vì n h ữ n g đ ặ c đ i ể m n à y m à t h ự c

t i ễ n g iả i q u y ế t t r a n h c h ấ p m ô i t r ư ờ n g t r ê n p h ạ m vi quôc t ế

có nhiều nét đăc thù.

</div>
(185)<div class='page_container' data-page=185>

Phán II. Một sô kinh nghiệm quốc tê...

II. PH Á P LUẬT QUỐC TÊ VỂ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP

MỎI TRƯỜNG VÀ NHU CẦU GIA NHẬP, TIẾP NHẬN CỦ A VIỆT

NAM

Khác với các tranh chấp trong lĩnh vực thương mại quôc

té - việc giải quyết tranh chấp thường chỉ đòi hỏi sự nỗ lực

của chính các qc gia tham gia tranh chấp, căn cứ pháp lý

được

áp dụng chủ yếu để giải quyôt loại tranh chấp này là

các hiệp định thương mại song phương giữa chính các quốc

gia đó. Trong lĩnh vực BVMT, ngoài sự nỗ lực của các bên,

việc giải quyết tranh chấp còn đòi hỏi cả sự tham gia ở mức

cao nhâ't của cộng đồng qc tế. Điều này cũng có nghĩa là

căn cứ pháp lý chủ yếu được áp dụng để giải quyết các tranh

châ"p môi trường quôc tô Lại là các thoả thuận đa phương

(các điều ước quôc tê) giữa các quốc gia trong khu vực cũng

nhií trên phạm vi toàn thê giới. Ngồi ra, thơng lệ quốc tế

trong giải quyết tranh chấp mơi triíịng, mặc dù chưa có bơ

dày lịch sử như các lĩnh vực khác, song cũng là căn cứ pháp

lý hêt sức quan trọng đê tiên hành hoạt động này.

1. Các cam kết quốc tế về BVMT, giải quyết tranh chấp

môi trường

Ý t h ứ c đưỢc v a i t r ò c ủ a p h á p l u ậ t q uốc tê t r o n g việc

BVMT, ngay từ những năm đâu thập kỷ 60 của thê kỷ XX,

t n í ố c n h ữ n g h i ể m h ọ a c ủ a h ạ t n h â n g â y r a đôi với con

níỊiíịi v à mơi t r ư ờ n g , h à n g l o ạ t các đ i ề u ước q u ô c t ế li ê n

q u a n đ ế n h ạ t n h â n , p h ó n g x ạ đ ã được t h ô n g q u a , n h ư :

</div>
(186)<div class='page_container' data-page=186>

Bình luận khoa học và dịnh hư('mg í>iái quyêt một sơ vụ tranh chíip...

Cơng ước Paris (1960) về trách nhiệm đôi với bên thứ 3

trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân; Công ước Brucxen

(1962) về trách nhiệm của các nhà điều hành các tàu chạy

bằng năng lượng hạt nhân; Công ước Viên (1963) về trách

nhiệm dân sự đôi với những tổn hại về hạt nhân; Hiệp ước

Maxcdva (1963) về cấm thử vũ khí hạt nhân trong khí

quyển, trong vũ trụ và dưới biển...

Tuy nhiên, các điều ước qc tế được kí kơt vào thời

điểm này mới chỉ mang tính chât là những giải pháp ứng

phó với một sơ" hoạt động có nguy cơ cao gây ơ nhiễm môi

trường (chủ yếu là lĩnh vực năng lượng hạt nhân), mà

chưa thê hiện quan điểm BVMT một cách toàn diện trước

sự tác động ngày càng tăng của quá trình phát triển kinh

tê thế giới.

Đê thông nhất hơn nữa nhận thức về môi trường giữa

các quôc gia, từ đó từng bước tạo lập nên mộl hệ thông

pháp luật quôc tế về BVMT, năm 1969, bằng Nghị quyết

2581, Đại hội đồng Liên

hỢp

quốc đã kêu gọi triệu tập một

hội nghị quốc tế về các vấn đề mơi trvíịng.

Ngày 05/6/1972, Hội nghị dầu tiên của Liên hđp quôc

về môi trường được tố chức tại Stockholm (Thuỵ Điên)“*.

Hội nghị đã thông qua bản Kế hoạch hành động về môi

trường và khun nghị thành lập Chương trình mơi trường

</div>
(187)<div class='page_container' data-page=187>

Phần II. Một sỏ kinh nghiệm quốc tế...

của Liên

hỢp

quôc (U N EP). Trong Tuyên bô" của Liên

hỢp

qiiôc về môi trường và con người (gọi tắt là Tuyên bổ^

Stockholm), 26 nguyên tắc cơ bản đã được thiết lập, làm cơ

sở

cho việc B V M T trên phạm vi tồn cầu cũng như khu vực.

Từ khía cạnh là căn cứ đé giải quyết xung đột môi

trường quốc tế, Tuyên bô^ Stockholm đã xác định một sô" nội

dung

cơ

bản sau:

1) Xác định các quyền

cơ

bản của con người trong lĩnh

vực BVMT, không phân biệt địa vị giai cấp, giới tính, tơn

giáo...

“Con người có quyền cơ bản được tự do, binh đắng và

đầy đủ các điều kiện sống trong một môi trường chất lượng"

(Nguyên tắc 1).

2) Xác định các biện pháp cấp bách nhằm loại trừ khả

náng xảy ra xung đột từ các hoạt động có nguy cơ cao gây

ô nhiễm môi trường (Nguyên tắc 6).

3) Xác định các công cụ có giá trị nhằm loại trừ hoặc

g i ả m t h i ể u x u n g đ ộ t t r o n g l ĩ n h v ự c m ôi t r ư ờ n g , n h ư : q u y

hoạch tổng thể, kê hoạch hoá mơi trưịng. Điều này có ý

n g h ĩ a h o à hỢp b ấ t c ứ x u n g đ ộ t n à o g i ữ a n h u c ầ u p h á t t r i ể n

và nhii cầu bảo vệ, cải thiện môi trường (Nguyên tắc 14).

4) Xác định phạm vi quyền hạn được khai thác và sử

dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường,

đồng thời có những biện pháp không gây thiệt hại đến

quyền và

lợi

ích của quốc gia khác, cũng như không gây

thiột hại đến chât lượng mơi trưịng sơng chung của loài

n^Ịitời (Nguyên tắc 21).

</div>
(188)<div class='page_container' data-page=188>

Bình luận khoa học và định hướng giiii quyết một số \ ụ tranh cHúp...

5) Xác định trách nhiệm pháp lý của các quôc gia trong

trường hỢp gây tổn hại đến môi trường của qiiôc gia khác

và môi trường quốc tế (Nguyên tắc 22).

6) Xác định trách nhiệm hỢp tác quôc tế trong àệc giải

quyết các vấn đề môi trường, xung đột môi trường N hủng

vân đề

qxxốc

tê liên quan đến bảo vệ và cải thiện mô. trường

c ầ n được g iả i q u y ế t t r ê n t i n h t h ầ n hỢp t á c g i ữ a

tét

c ả c á c

nước, dù lớn hay nhỏ, trên cơ sở quan hệ bìr.h đẳng

(Nguyên tắc 24).

Trên cơ sở những nguyên tắc chung nêu trên, hing loạt

các điều ước quôc tê về B V M T nói chung, B V M T liến nói

riêng đã được thiết lập vào giai đoạn này, như: Côn

.5

ước vê

ngăn ngừa ô nhiễm biển do nhận chìm các chât th íi và các

chât khác (1972), Công ước về ngăn ngừa ô nhiễm biển do

tàu gây ra (Công ước M A P O L 73/78), và đặc biệt .à Công

ước của Liên hờp quốc về Luật biển (1982)... Với qay định

“các

quốc gia không được đùn đẩy thiệt hại của các nguy cơ

gây ô nhiễm và không được thay th ế kiểu ơ nhiễm nìy bằng

kiểu ô nhiễm khác"

(Điều 195); “Các

quốc gia quan úm làm

sao cho luật trong nước của mình có những hình thức tơ

tụng cho phép thu được sự đền bù nhanh chóng là thích

đáng, hay sự bồi thường khác đối với những thiệt 'lại nảy

sinh từ ô nhiễm môi trường biển do tự nhiên nỉủn hay

pháp nhăn thuộc quyền tài phán của minh gây rc”

(Điều

235 khoản 2)..., Công ước Lu ật biển được xem là căn cứ

p h á p l ý q u a n t r ọ n g n h ấ t t r o n g v i ệ c g i ả i q u y ế t CẾC t r a n h

</div>
(189)<div class='page_container' data-page=189>

Phần II. Một sò kinh nịỉhiệm quốc té...

nguồn tài nguyên thiên nhiên trên biển, cũng như những

tranh chấp đòi bồi thường thiệt hại do làm ô nhiễm mơi

trưịng biển gây nên, ở cả 3 cấp độ: câ"p độ toàn cầu, khu vực

cũng như tại mỗi quốc gia. Ngoài ra, các Công ước Viên về

bảo vệ tầng ôzôn (1985), Nghị định thư Montreal về các

chât làm suy giảm tầng ôzôn, Công ước Bazel về kiểm soát

vận chuyển qua biên giới các chất phế thải nguy hiểm và

tiêu huỷ chúng (1989)... đều được áp dụng đê giải quyết các

tranh chấp môi trường xuyên biên giới.

Hai

m ư ơ i n ă m

sau,

n g à y

03/6/1992, Hội

n g h ị

Liên

hỢp

qiiốc về môi trường lần thứ hai được tổ chức ở Rio De

Janneiro (Braxin)"’.

Hội nghị đã thông qua bản Tuyên bô về Môi trường và

Phát triển (gọi tắt là Tuyên bô" Rio) với 27 nguyên tắc

chung, phản ánh một bước tiến mới trong nhận thức của

con ngưịi về mơi quan hệ tương hỗ giữa các yếu tơ" mơi

trưịng với hoạt động phát triển. Từ đó hình thành nên

qiian điểm Phát triển bền vững trên phạm vi tồn cầu,

trong đó BVMT là một bộ phận cấu thành của quá trình

pliát triển và khơng thể xem xét tách rịi q trình đó.

Từ khía cạnh là căn cứ đê giải quyêt các tranh chấp môi

trường trên quy mô quôc tế, Tuyên bô" Rio đã xác lập thêm

một tíơ^ nội dung so với Tuyêii bô Stockholm, như: đề ra các

biện pháp nhằm loại trừ những nguyên nhân có thể gây

( 1)

C h ủ đề của Hội nghị là “Mơí trường và P h á t triển".

</div>
(190)<div class='page_container' data-page=190>

nên tranh chấp môi trường (Ngiiyên tắc Õ-8); nêu rõ vai trò

của ngiĩời dân trong việc giải quyết các vấn đề môi trường

“những vấn đề môi trường được giải quyết tốt nhất với sự

tham gia của tất cả các công dãn quan tâm, ở các cấp độ thích

hỢp"

(Ngiiyên tắc 10); xác lập các phương thức giải quyết

xung đột môi trường “các

quốc gia cần giải quyết mọi bất hồ

về mơi trường một cách hồ binh và bằng biện pháp thích hợp

theo Hiến chương Liên hỢp quốc"

(Nguyên tắc 26)...

Cùng với việc thiết lập các nguyên tắc kể trên, cộng

đồng q"c tế cịn xây dựng hàng loạt cam kết nhằm ràng

buộc trách nhiệm pháp lý đôl với người gây tổn hại cho môi

t r ư ờ n g , n h ư ; C ô n g ước v ề t r á c h n h i ệ m d â n s ự đôi với n h ữ n g

tổn thất ô nhiễm biển do dầu (sửa đối 1992), Công ước về

thiết lập Quỷ quôc tê vê đền bù ô nhiễm biên do dầu (sủa

đổi 1992), Công ước về trách nhiệm dân sự đôl với việc vận

chuyên bằng đường biển các chât nguy hiểm và độc hại

(1993). Ngồi ra, Cơng ước khung của Liên hỢp quổic về

biến đổi khí hậu (1992) cũng đưỢc xem là căn cứ pháp lý

quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp có liên

quan đến khói mù quang hố, tranh chấp đòi bồi thường

thiệt hại do làm ô nhiễm mơi trường khơng khí gây nơn...

Tiếp đến, ngay từ những năm đầu của thế kỷ XXI (từ

ngày 26/8 đến 04/9/2002), cộng đồng quốc tê đã tổ chức Hội

nghị thượng đỉnh về Phát triển bền vững tại

Johannesburg, Nam Phi - nơi hoạt động B V M T phải chịu

áp lực lớn nhất từ nhu cầu tăng trưởng kinh tê để xoá nạn

</div>
(191)<div class='page_container' data-page=191>

Phần II. Một sô kinh níỉhiệm quốc tế...

đói nghèo. Hội nghị đã thông qvia bản T uyên bô"

ơohannesburg và bản K ế ho<ạch thực hiện Johannesburg,

trong đó hướng trọng tâm vào việc tôn trọng phẩm giá của

con người và đẩy nhanh khá năng tiếp cận các nhu cầu cơ

bản của con người đến các vếii tô môi trường, nhằm đạt

đưỢc mục tiêu chung là Phát triển bền vững. Đầy sẽ là cđ

sở quan trọng cho việc thiết lập nhiêu hơn các môl quan hệ

quôc tế về B V M T trong tương lai, đồng thời cũng sẽ là căn

cứ cho việc giải quyết các xung đột trong lĩnh vực này.

Bên cạnh các điều ước quốc tê có tính tồn cầu nêu

trên, tranh chấp về môi trường giữa các quốc gia trong

cùng khu vực còn được giải quyết trên cđ sở các điều ước và

cơ chê khu vực về B V M T . Chẳng hạn như tại khu vực Đông

N ani A, một trong những khu vực

đưỢc

xem là phát triên

năng động nhất trong vài thập kỷ trở lại đây, đồng thòi

cũng là khu vực có nhiều sự cơ mơi trường, nhiều xung đột

môi trưòng nảy sinh, đặc biệt là từ các hoạt động hàng hải,

hoạt động khai thác dầu khí, khai thác tài nguyên sinh vật

biển, hoạt động du lịch... Các qc gia đã kí kết nhiều thoả

thuộn khu vực về B V M T , vô khắc phục hậu quả ô nhiễm

mỏi trường khu vực, vê giải quyết xung đột môi trường,

như: Hiệp định A S E A N vô bảo tồn thiên nhiên và các

nguồn tài n^uvên thiên nhiôn 1985, Tuyên bô Cuala

Lăm pơ vổ môi trường và phát triổn 1990, Chương trình

quán lý ô nhiễm trong khu vực, K ế hoạch hdp tác A S E A N

về ô nhiễm xuyên biên giới, Cuala Lămpơ 6/1995, Hiệp

định B V M T biển Đông và vịnh Thái Lan 28/3/2001, Hội

</div>
(192)<div class='page_container' data-page=192>

thảo kiềm chế các xung đột tiềm tàng ở biển Đông, Hội

nghị Bộ trưởng các nước A S E A N về khói mù lần thứ 11...

Riêng tại Việt Nam, ngoài quyền sử dụng chung bầu

khí quyển như các quốc gia khác, V iệt Nam cịn là một qc

gia có quyền sử dụng chung nhiều yếu tô" môi trường quan

trọng khác, như: sử dụng chung nguồn nước quôc tê sông

Mekong, hưởng dụng chung nguồn lợi thuỷ sản trên biển

Đông, cũng như các động, thực vật hoang dã, quý hiếm tại

các khu rừng thuộc biên giới Việt Nam, Lào, Cămpuchia...

Đặc biệt, Việt Nam là một trong những quốíc gia có nhiều

vùng biển tiếp giáp vối vùng biển các nưốc láng giềng,

nhiều cảng biển với nhu cầu vận tải biển ngày càng tăng.

Hiện tại, Việt Nam đang phải đôi mặt với nhiều nguy cơ

xâm hại đến các lợi ích mơi trường. Các tàu thuyền của

nước ngoài, trong đó chủ yếu là tàu thuyền mang qiiôc tịch

Thái Lan, Trung Quốc... đang không ngừng khai thác,

đánh bắt nguồn lợi thuỷ sản trong khu vực thuộc quyền tài

phán của Việt Nam khiến cho trữ lượng hải sản trong khu

vực Việt Nam kiểm soát bị giảm sút nghiêm trọng. Các dự

án xây dựng và phát triển hồ chứa, đập thuỷ điện tại Lào

và T hái Lan... cũng đã tác động đến chê độ dòng chảy của

sông Mêkông làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc khai thác,

sử (lụng nguồn nước tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu

Long... Do vậy, mâu thuẫn, xung đột nảy sinh trong quá

trình khai thác, hưởng dụng các yếu tơ" mơi trường là diều

khó tránh khỏi.

</div>
(193)<div class='page_container' data-page=193>

Phần II. Một sò kinh nghiệm quốc tê...

Là qc gia có xt phát diêm thấp, áp lực tăng trưởng

kinh tế, giảm đói nghèo đang không ngừng gia tăng, song

so vối các nước trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam là

một trong những nước tham gia nhiều vào các công ước

quốc tế về B V M T nói chung, B V M T biển nói riêng'-.

Điều này đã làm tăng thêm nhiều nguồn lực cho hoạt

động B V M T của Việt Nam, góp phần cải thiện đáng kể các

mốl quan hệ pháp lý về B V M T giữa Việt Nam với các nưốc

khác, hạn chế các xung đột vơ lợi ích mơi trưịng giữa các

quốc gia. Thông qua việc thực hiện các điều ước quốc tê

V iệt Nam có điều kiện mở rộng quan hệ liên vùng trong

hợp tác, sử dụng, bảo vệ và cải tạo tự nhiên. Tuy nhiên,

theo dự báo của các chuyên gia mơi trường thì trong tương

lai các xung đột lợi ích liên quan đến việc khai thác, sử

dụng tài nguyên, môi trường, đặc biệt là môi trường biển

giữa V iệt Nam với các quôc gia khác sẽ tăng lên. Điều này

sẽ làm tăng nhu cầu phải gia nhập các điều ước quốc tế để

B V M T của Việt Nam.

Đc quyết định tham gia hay không tham gia vào các

điều ước quốc tế vô môi trường, Nhà nước Việt Nam cần sử

(1)

Ngoài viộc t h a m gia vào các Tuyên bô chung về Môi trường và

Con n^ưịi, Mơi trương và P h át Irien, l^hát triển bển vững, Viột

Nam còn t h a m gia vào khoảng 15 còng ưỏc quốc t ế về bảo vệ môi

trù ị n g (trong đó có 5 cơng ưốc vổ bảo tồn th iên nhiẽn và đa dạng

sinh học, 10 cơng ước về kiểm sốt ơ nhiễm khơng khí, khí quyển,

ô nhiễm biển, kiểm soát c h ấ t thải dộc hại...).

</div>
(194)<div class='page_container' data-page=194>

dụng triệt đế phvtơng pháp phân tích chi phí - lợi ích để

x e m x é t các v ấ n đ ề s a u :

Một là,

lợi íc h t h i ế t t h ự c vê c á c m ặ t

k i n h tế, x ã hội, c h í n h t r ị v à m ôi t r ư ờ n g . . . m à m ộ t đ i ề u ước

q u ô c tê v ề m ôi t r ư ờ n g m a n g lại;

hai là,

chi p h í c ủ a s ự t h a m

gia, n h ữ n g b ấ t lợi, r ủ i ro ( n ế u có) v à các b i ệ n p h á p k h ắ c

phục;

ba là,

đôl

tượng

trực

tiếp

hoặc gián tiếp bị ảnh hưởng

bởi sự t h a m g ia ( k h ô i d o a n h n g h i ệ p n h à nước, d o a n h

n g h i ệ p t ư n h â n , các t ầ n g lớp x ã hội);

bốn là,

n h ữ n g n g h ĩ a

v ụ m à đ i ề u ước qu ố c t ê đ ặ t r a ... T ấ t cả n h ữ n g v ấ n đ ề t r ê n

c ầ n được đ á n h giá, c â n n h ắ c t r o n g môi t ư ơ n g q u a n với

n h ữ n g lợi ích m à đ i ề u ước q u ố c t ê m a n g lại. Ví dụ, đ ể q u y ế t

định tham gia vào các Công ước C L C 1992,"’ Việt Nam đã

cân nhắc rất kỹ những lợi ích mà cơng ước mang lại như

sau: i) Trách nhiệm bồi thưòng thiệt hại vê môi trường

không chỉ áp dụng đôi với các vụ ô nhiễm xảy ra trong lãnh

thổ, lãnh hải mà còn cả trong vùng đặc quyền kinh tế; ii)

Chê độ trách nhiệm dân sự nghiêm ngặt sẽ được thay thế

cho chê độ giới hạn trách nhiệm; iii) Đơl tưỢng nhận

bồi thưịng không chỉ hạn chê ở nạn nhân mà còn được

áp dụng cho cả Chính phủ hoặc các cơ quan chịu trách

n h i ệ m k h ắ c p h ụ c h ậ u q u ả ; iv) K h ả n ă n g k i ể m s o á t h o ạ t

lỉình luận khoa học và định hưómg giải quyết một sò vụ tranh chấp...

</div>
(195)<div class='page_container' data-page=195>

Phần II. Một sô kinh nghiệm quốc tê...

động có nguy cơ cao gây ô Iihiỗm môi trường trên lãnh thô

Việt Nam;'" v) Các quy dịnh vơ hiộii lực của các phán qut

của Tịa án Việt Nam... Đôl chiếu những quy định trên với

điều kiện địa lý của Việt Nam; các quy định của Bộ luật

Hàng hái Việt Nam; Bộ liiật D<ân sự Việt Nam (phần trách

n h i ệ m bồi t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i n g o à i hỢp đ ồ n g ) c h ú n g t a đ ã

tìm ra câu trả lòi vê những mặt “(Íỉ/Ợc -

mất"

của việc gia

nhập. Theo các chuyên gia pháp luật quốc tê về mơi trường

thì chê^ độ bồi thường ô nhiễm quôc tế mới có nhiều điểm

t h u ậ n lợi cho các nư ớc t h à n h v iê n , đ ặ c b i ệ t là đôi với các

qiiơc gia có điều kiện kinh tế và địa lý như Việt Nam.

Như vậy, đê có thêm cơ

sở

pháp luật quổíc tê vững chắc

cho việc giải quyết các tranh chấp môi trường, Việt Nam

cần đẩy mạnh hơn nữa việc tham gia và kí kết các thoả

thuận song phương và đa phường về BVMT, như: thoả

thuận giữa các quốc gia láng giềng về việc sử dụng chung

các nguồn uước quôc tế; khai thác nguồn lợi thuỷ sản; bảo

vộ động thực vật hoang dã quý hiếm; bảo vệ bầu khí quyển;

( 1 )

Kổ từ ihòi điểm Viột N am là t h à n h viên của công ước, các tà u

thiiyổn nước ngoài khi đôn Viột N am sõ phải x u ấ t trìn h giấy chứng

n h ậ n về bảo hiổm hay dảm bảo tài chính. Qua đó, có thổ n ắ m rõ

tôn, dịa chỉ của chủ tàu, n^ưòi bảo hiổm hoặc ngưòi cung câ"p bảo

đ ả m tài chính cho chủ tàu. Trường hợp xảy ra ô nhiễm, cho dù con

t à u này tại thời điểm xảy ra sự cố cỏ thổ do ngưịi th t à u t r ầ n hay

ngưòi quản ]ý tà u khai thác, n ạ n n h â n ỏ nhiễm có t h ể khỏi kiộn đòi

chủ tàu, người bảo hiổni hay người bảo dảm tài chính bồi thường.

</div>
(196)<div class='page_container' data-page=196>

B V M T biển Việt Nam. Cụ thể là trong thời gian tới Việt

N am có thê cân nhắc các khía cạnh lợi ích - chi phí cho việc

tham gia các Công ước sau;

- Hiệp định A S E A N về bảo tồn các tài nguyên ',hien

nhiên và văn hố 1985;

- Cơng ưốc về quản lý các đàn cá xuyên biên giới và các

đàn cá di cư xa 1995;

- Công ước về ngăn ngừa ô nhiễm biển do nhận chìm

chât thải và các chất khác (Công ưốc Lu ân đôn 1972 đã

được sửa đổi và Nghị định thư 1996);

- Công ước về sẵn sàng ứng phó và hỢp tác đôi vổi ô

nhiễm dầu O P R C 1990.

2.

Các phương thức giải quyết tranh chấp mơi trưịng

quốc tế

G iả i quyết hồ bình các tranh chấp quôc tế là một

n g u y ê n t ắ c đ ã đưỢc q u y p h ạ m h o á t r o n g n h i ề u c a m k ế t

quôc tế, như: Công ước La H ay (1907), H iến chương Liên

hỢp quôc, T u yê n bô" M a n ila và hàng loạt các văii kiện

quôc tê khác. Đ iều này cho thấy cộng đồng quô"c tê đã

n h ậ n t h ứ c r ấ t r õ v a i t r ò độc l ậ p c ủ a c á c qviôc g ia t r o n g

c á c q u a n h ệ q u ô c tế , k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o h ì n l i Lhức

c h í n h I h ể , c h ô dộ c h í n h t r ị h a y t r ì n h dộ p h á t t r i ể n k i n h

tế - xã hội của mỗi nước. Ngày nay, giải quyết hồ bình

các tra n h chấp quôc tế vừa được xem là quyển vừa là

n g h ĩ a v ụ c ủ a c á c q u ô c g ia .

</div>
(197)<div class='page_container' data-page=197>

Phần II. Một sô kinh nịỉhiệm quốc tế...

Điều 33 Hiến chiíơng Liên hỢp qviốc đã trù liệu một

cơ

chê giải quyết các tranh châp trong quan hệ quổíc tê bằng

các biện

pháp

hồ bình nhit sau:

“Các bên đương sự trong

m ọi cuộc tra n h chấp mà sự kéo dài các tra n h chấp đó có thê

đe doạ việc duy t r i hoà bỉnh và an n in h quốc tế, trước hết

p h ả i c ố gắng tim cách g iả i quyết tra n h chấp bằng con

đường đàm phán, điều tra, tru n g gian, hoà g iả i, trọ n g tài,

tồ án, thơng qua các tổ chức quốc tế hay các dàn xếp kh u

vực, hoặc bằng các biện pháp hòa binh khác do họ tự lựa

chọn”.

G iải quyết tranh chấp môi trường qc tế cũng

khơng nằm ngồi các phương thức kể trên.

Đàm phán trực tiếp là biện pháp cơ bản, hữu hiệu và

t h ô n g d ụ n g n h â t đê g iả i q u y ế t mọi lo ạ i t r a n h c h ấ p t r ê n cơ

sở các bên trực tiếp trình bày lộp triíịng của m ình và hiểu

rõ quan điểm của đôi phương. Bằng con đường này, nhiều

tranh chấp môi trường trong ph<ạm vi khu vực và quốc tô"

đã đưỢc giải quyết ổn thoả*".

T iiy nhiên, không phải trong mọi trường hỢp biện pháp

này dều mang lại kết quả như mong muôn. Trong trường

hợp đàm phán trực tiếp thất bại hoặc gặp khó khăn thì các

'J'ại k h u vực Đông Nam A, trong thời gian q u a dã có m ột sơ' t r a n h

châp niôi trường được

giải

quyêt hằng

hình

thức đàm phán trvíc tiếp

vói sự t h a m gia của cộng dồng quốc tê Irong k h u vực, n h ư b ấ t đồng

giữa các quổc gia vô vấn dề ô nhiễm không k h í do sự cố c h á y r ừ n g

tại Indonexia n á m 1997; vấn đổ ô nhiễm biển Đông do các h o ạ t

độiig k h a i thác d ầ u khí, kinh doanh du lịch t ừ đ ấ t liền...

</div>
(198)<div class='page_container' data-page=198>

bên có thể sử dụng các thiết chê khác đê giải quyết hồ

bình

các

xung đột.

Tranh chấp mơi trường trên phạm vi quôc tế cịn có thể

được giải quyết thơng qua các phương thức: trọng tài và toà

án, trong đó phương thức trọng tài thường được các qiiôc

gia ưu tiên lựa chọn.

Theo Công ước La Hay thì

“Trong các vấn đề về bản

chất pháp lý và đặc biệt trong việc giải thích hoặc áp dụng

các công ước quốc tế, phương thức trọng tài được các bên kí

kết thừa nhận như một phương thức hữu hiệu nhât và củng

là phương thức công bằng nhất đ ể giải quyết các tranh

chấp mà đàm phán ngoại giao không đạt kết quả"

(Điều

38). Thực tiễn pháp lý cũng đã chứng minh sự đúng đắn

của nhận định trên. Một

số

vụ tranh chấp môi trường nổi

cộm cũng đã đưỢc giải quyết theo phướng thức này, điển

hình là vụ T ra il Smelter (Mỹ kiện Canada)... T u y nhiên,

bên cạnh những ưu điểm của phương thức giải quyết tranh

chấp bằng trọng tài quốc tế như tiết kiệm thòi gian, linh

hoạt trong việc lựa chọn trọng tài viên, lựa chọn địa điểm

và ngôn ngữ xét xử..., phương thức trọng tài cũng bộc lộ

một sô" hạn chê nhât định. Trước hết, vì việc các quốíc gia

sử dụng phương thức trọng tài là hồn tồn mang tính tự

nguyện, liên lính ràng buộc trách nhiệm giữa các bên

không cao. Chi phí tài chính lớn và các bên phải phân chia

gánh chịu phần án phí. Quyết định của trọng tài vẫn có thể

bị các bên tranh chấp yêu cầu xem xét lại nếu trước đó các

</div>
(199)<div class='page_container' data-page=199>

Phần II. Một số kinh riíỉhiệm quỏc (ế...

bên khơng có sự thơng nhất vổ thâm quyền xét xử chung

thẩm của trọng tài.

Phvíơng t h ứ c g iả i q u y ế t t r a n h c h ấ p b ằ n g t o à á n có t h ể

khắc phục đưỢc những điểm hạn chê nêu trên của phương

thức trọng tài. Tồ án qc tế ‘ là cơ quan tài phán thvíịng

trực của Liên hỢp quôc (với 15 vị thẩm phán chuyên trách)

đư ợc các q u ô c gia c ù n g c h â p n h ậ n t r ư ớ c m ộ t sô" t h ẩ m q u y ề n

như sau; 1) Giải quyết phù hỢp với quy chế của mình các

t r a n h c h ấ p g iữ a các q uôc g ia ( k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o q u ô c

gia dó có là thành viên của Liên hỢp qc hay khơng)®;

2)

Đưa ra các kết luận tư vấn về các vấn đề pháp lý mà

Đ ạ i hội đ ồ ng, H ội đ ồ n g b ả o a n c ũ n g n h ư các cơ q u a n

chuyên môn khác của Liên hỢp qc u cầu. Ngồi ra, Tồ

cịn có thẩm quyền phụ: chỉ dịnh các Chánh án của Toà

t r ọ n g t à i , U ỷ b a n t r ọ n g t à i h o ặ c h o à giả i v à các u ỷ v i ê n k h i

c ầ n h o ặ c t h e o y ê u c ầ u c ủ a các q uôc gia.

Khác với các mơ hình Tồ trọng tài, Tồ cơng lý của

(1)

Cịn

là Tồ án cơn^ lý qc lơ^ hay Tồ án La Hay, được t h à n h

lạp nãm 1945 (tiền t h â n của tổ chức này là P h á p viộn thường trực).

Toh án qc tơ chính thức th ay thơ Phá]) viện thưịng trực từ ngày

18A1/1946.

Các

(ỊUÔr

gia khỏnp phải là t h à n h viơn Liên

hỢỊ)

qc có thổ th a m

dự vào q trình giai qut t r a n h chấp Irưỏc toà vỏi tư cách nguyên

đ(ỉn, bị đơn hay người có quyến lợi và nghĩa vụ liôn q u a n với diều

kiộn thoả inãn các yẽu cầu do Đại hội dồng dề ra trong từng trvíờng

hỢp cụ thổ trôn cơ sở khuyôn nghị của Hội đồng bảo an.

</div>
(200)<div class='page_container' data-page=200>

Cộng đồng chung châu Âu, Toà án nhân quyên của châu

Au... Toà án công lý quổc tê chỉ giải quyết các tranh chấp

pháp lý giữa các quôc gia mà không giải quyết tranh chấp

giữa các quôc gia với các tổ chức quôc tê hay các cá nhân.

Nói khác đi, chỉ có các quốc gia mới có quyền kiện ra Toà

án quốc tế để giải quyết các tranh chấp pháp lý giữa họ.

Tuy

n h i ê n , đ i ề u n à y k h ô n g có n g h ĩ a là các t r a n h c h â p đưỢc

đưa ra trước tồ khơng có liên quan gì đến các tự nhiên

nhân hay pháp nhân khác. Trong trường hđp quyền và lợi

ích hỢp pháp của công dân bị xâm phạm, các quôc gia sử

dụng quyền bảo hộ ngoại giao của mình để bảo vệ họ.

Trong lĩnh vực B V M T , khi quyền đưỢc sông trong môi

trường trong lành của người dân, quyền được bảo vệ tính

mạng, sức khoẻ bị xâm phạm do ô nhiễm môi trường gây

nên, Nhà nước sẽ là ngưòi thay mặt các nạn nhân đô thực

hiện quyền khởi kiện trước Tồ án qc tế.

</div>

Bình Luận Khoa Học Và Định Hướng Giải Quyết Một Số Vụ Tranh Chấp Môi Trường Điển Hình

<b>VIỆN KHOA </b>

HỌC PHÁP

<b>LÝ</b>

GS.TS. LÊ HỒNG HẠNH ■

TS.

vù

THU

HẠNH

(Chủ biên)

BINH LUẬN KHOA HQC

<b>VÀ ĐỊNH HƯỚNG GlẢl QUYẾT </b>

<b>MỘT SỐ VỤ TRANH CHÂP </b>

<b>MÔI TRƯỜNG ĐIỂN HÌNH</b>

<b>C H Ủ B I Ê N</b>

<b>1. GS. TS. Lê Hồng H ạnh - Viện trưởng Viện Khon học </b>

pháp lý, Bộ Tư pháp.

<b>2. TS. V ũ T h u H ạnh - Phó chủ nhiệm Khoa Pháp hiột </b>

kinh tế, Trường đại học Luật Hà Nội.

<b>T Ậ P T H Ể T Á C G I Ả</b>

<b>3. TS. Nguyễn V ă n Phưdng - Trưởng bộ môn Luật niôi </b>

<b>trường, Trường đại học Lu ật Hà Nội.</b>

<b>4. TS. V ũ T h ị Duyên Thủy - Phó trưởng bộ môn Lu ật </b>

môi trường, Trường đại học Luật Hà Nội.

<b>5. ThS. Lưu Ngọc Tô" Tâm - Giảng viên bộ mơn ]j\iật </b>

<b>mơi trưịng, Trvíờng đại học Luật Hà Nội.</b>

<b>CÁC TỪ V IỂT T Ắ T</b>

lỉVMT

DTM

DMC

TNHH

Bảo vệ môi trường

Đánh giá tác động môi trường

Đánh giá môi trường chiến lược

Trách nhiôm hữu han

TNMT

Tài nguyên và Môi trường

UBND

u ỷ ban nhân dân

ƯBND TP.HCM Uỷ ban nhân dân thành phơ" Hồ Chí Minh

13TNMT

TCMT

LỜI NÓI ĐẨU

Cùng với quá trình phát triến kinh tế - xã hội, điều

kiện sơng của con ngưịi đang ngày càng đưỢc cải thiện.

Song hành vối quá trình đó, nhu cầu hưởng thụ chất lượng

môi trường sông, nhu cẩu khai thác tài nguyên thiên nhiên

chỏng lại những giá trị hữu hạn của chúng cũng gia tăng

n h an h chóng. Thực tế đó làm nảy sinh ngày một nhiều hơn

tr a n h châp giữa các tô chức, cá nhân trong xã hội để giành

được nhiều nhất những giá trị vơ"n có của mơi trường.

<b>Tran h chấp môi trường là một dạng xung đột xã hội liên </b>

<b>quan đến hoạt động quản lý, sử dụng tài nguyên và B V M T . </b>

So vối các nước trên thế giới và trong khu vực, các tranh

<b>cliấp môi trường ở Việt Nam xuát hiện muộn hơn, song đang </b>

gia tăng một cách nhanh chóng cùng với sự phát triển kinh

tó và những cải thiện trong nhận thức về BVMT của cộng

<b>đồng dân cư. Trong bơi cảnh đó, việc giải quyết một cách </b>

nhanh chóng, kịp thòi các tranh châp môi trường nảy sinh

<b>đưực đặt ra như một yêu cầu bức thiết. Tuy vậy, hệ thông các </b>

<b>quy phạm pháp luật hiện hành về vấn đề này </b>

<i><b>ở</b></i>

<b> Việt Nam lại </b>

<b>còn khá nhiều tồn tại nên đã gây khơng ít khó khăn cho các </b>

C(í quan giải quyết tranh chấp, làm phương hại đến quyền và

l(fi ích hỢp pháp vể mơi trường của các tổ chức, cá nhân, ảnh

hưting không lôi dếii trộL lự xã hội trong thòi gian quạ.

Với mong mn góp thêm những cách nhìn đa diện về

các tr a n h chấp môi trường đã và sẽ nảy sinh ở Việt Nam, từ

dó đi đến những đánh giá khoa học và những giải pháp cho

việc hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực này, tạ p

thể tác giả đã dày công nghiên cứu và trân trọng giối thiệu

đến độc giả cuôri sách:

<i>‘'Binh luận khoa học và định hướng </i>

<i>giải quyết một sô' vụ tranh chấp môi trường điển hình".</i>

Cn sách đã xây dựng các tình hng giả định trêii cơ

sở tống hỢp những thông tin về một sô" vụ tranh chấ]) môi

trường điển hình và thực tiễn giải quyết các tran h chấp dó

ở Việt Nam trong thời gian qua. Cuôn sách sẽ mở ra cơ hội

cho việc tiếp cận với những bình luận nhiều chiều về nhủng