Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện mê linh, hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
----------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH TÁM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN MÊ LINH, HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
QUẢN TRỊ KINH DOANH

Hà Nội - 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
----------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH TÁM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN MÊ LINH, HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
Mã số: CA130337

LUẬN VĂN THẠC SĨ
QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THÚC HƢƠNG GIANG

Hà Nội - 2015


LỜI CẢM ƠN
Luận văn này được hoàn thành với sự giúp đỡ tận tình của:
- Tập thể lãnh đạo, chuyên viên phụ trách công tác quản lý thu, chi ngân sách
phịng Tài chính - KH huyện Mê Linh.
- Ban kinh tế - xã hội Hội đồng nhân dân huyện Mê Linh.
Tự đáy lịng mình, cho phép tác giả trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ quý báu và đầy ý
nghĩa đó. Đặc biệt với tư cách là một học trị, tác giả xin phép được tỏ lịng kính trọng và
biết ơn cô giáo: TS. Nguyễn Thúc Hương Giang, người đã tận tuỵ hướng dẫn khoa học
cho luận văn này.
Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp mặc dù đã rất nỗ lực cố gắng, nhưng
chắc chắn luận văn này khơng tránh khỏi thiếu sót, tác giả mong nhận được sự góp ý của
q thầy, cơ giáo và những người quan tâm đến đề tài nghiên cứu này./.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Tám


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC BIỂU
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ NSNN CẤP
HUYỆN Ở VIỆT NAM ................................................................................... 3
1.1. Một số vấn đề cơ bản về NSNN Huyện............................................... 3
1.1.1. Sự phát triển của NSNN cấp Huyện tại Việt Nam ........................ 3
1.1.2. Đặc điểm và nội dung hoạt động của NSNN cấp Huyện ............. 5
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của NSNN cấp Huyện .......................... 5
1.1.2.2. Nội dung của NSNN cấp Huyện................................................. 6
1.1.3. Vai trò của NSNN Huyện ............................................................... 9
1.2. Quản lý NSNN Huyện ........................................................................ 11
1.2.1. Bản chất quản lý NSNN Huyện ................................................... 11
1.2.2. Nội dung quản lý NSNN cấp Huyện............................................ 12
1.2.2.1. Lập dự toán Ngân sách Huyện ................................................ 13
1.2.2.2. Chấp hành Ngân sách nhà nước Huyện .................................. 16
1.2.2.3. Quyết toán Ngân sách Nhà nước Huyện ................................. 20
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý NSNN cấp Huyện22
1.3. Sự cần thiết phải tăng cƣờng quản lý NSNN Huyện....................... 26
KẾT LUẬN CHƢƠNG ................................................................................. 28
CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2011 - 2013 .. 29
2.1. Khái quát về huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ............................ 29


2.1.1. Về địa lý hành chính..................................................................... 29
2.1.2. Về kinh tế ...................................................................................... 29
2.1.3. Về văn hoá - xã hội ....................................................................... 31
2.1.4. Mục tiêu định hướng của kế hoạch 5 năm (2010 - 2015) .......... 33

2.2. Khái quát về cơ cấu tổ chức các cơ quan quản lý ngân sách của
huyện Mê Linh ........................................................................................... 34
2.2.1. UBND huyện Mê Linh ................................................................. 34
2.2.2. Phòng tài chính kế hoạch huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội . 34
2.3. Thực trạng công tác quản lý NSNN huyện Mê Linh giai đoạn
(2011-2013) ................................................................................................. 39
2.3.1. Tình hình lập và chấp hành dự toán giai đoạn 2011-2013 ........ 39
2.3.1.1. Tình hình lập dự tốn ngân sách ............................................. 39
2.3.1.2. Tình hình chấp hành dự tốn ngân sách ................................. 43
2.3.2. Cơng tác tổ chức thực hiện thu ngân sách giai đoạn 2011-201347
2.3.3. Công tác khai thác nguồn thu ngân sách trên địa bàn .............. 55
2.3.4. Công tác chi ngân sách huyện ..................................................... 56
2.3.5. Tình hình cân đối ngân sách địạ phương ................................... 67
2.4. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................... 68
2.4.1. Nguyên nhân chủ quan ................................................................ 68
2.4.2. Nguyên nhân khách quan ............................................................ 70
2.5. Đánh giá công tác quản lý ngân sách huyện Mê Linh, TP Hà Nội.71
2.5.1. Thành tựu...................................................................................... 71
2.5.1.1. Về công tác quản lý thu ........................................................... 72
2.5.1.2. Công tác quản lý chi ngân sách: ............................................. 73
2.5.2. Những hạn chế trong công tác QLNS huyện Mê Linh, Hà Nội 76
2.5.2.1. Những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý thu ngân sách 76
2.5.2.2. Những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý chi ngân sách 78


KẾT LUẬN CHƢƠNG ................................................................................. 80
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM HỒN THIỆN CƠNG TÁC
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI . 81
3.1. Định hƣớng chung .............................................................................. 81
3.2. Một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý ngân sách

huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội trong thời gian tới .......................... 84
3.2.1. Hồn thiện cơng tác quản lý thu Ngân sách Nhà nước trên địa
bàn huyện Mê Linh................................................................................. 84
3.2.2. Hồn thiện cơng tác quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mê
Linh ......................................................................................................... 93
3.2.2.1. Đổi mới quản lý chi thường xuyên........................................... 93
3.2.2.2. Nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư phát triển .................. 100
3.2.3. Nâng cao chất lượng cán bộ, nhân viên, không ngừng đào tạo
mới và đào tạo lại nguồn nhân lực quản lý ngân sách huyện Mê Linh105
3.3. Một số kiến nghị nhằm góp phần hồn thiện cơng tác quản lý ngân
sách huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội................................................ 106
3.3.1. Đối với Chính phủ, Bộ Tài chính .............................................. 106
3.3.2. Đối với Thành ủy, UBND thành phố Hà Nội ........................... 107
KẾT LUẬN .................................................................................................. 109
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tình hình lập dự tốn thu ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội giai
đoạn 2011-2013 ............................................................................................... 39
Bảng 2.2: Tình hình dự tốn chi ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội giai đoạn
2011 - 2013...................................................................................................... 41
Bảng 2.3: Tình hình chấp hành dự tốn ngân sách thu huyện Mê Linh, Hà Nội
giai đoạn 2011-2013 ........................................................................................ 43
Bảng 2.4: Tình hình chấp hành chi ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội ......... 45
Bảng 2.5: Cơ cấu thu NS huyện Mê Linh, HàNội giai đoạn 2011 - 2013 ...... 49
Bảng 2.6: Chênh lệch thu ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội giai đoạn 20112013 ................................................................................................................. 52
Bảng 2.7: Cơ cấu chi ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội giai đoạn 2011- 2013
......................................................................................................................... 57
Bảng 2.8: Chênh lệch chi ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội giai đoạn 20112013 ................................................................................................................. 61

.................. 92
Bảng 3.2: Kết quả dự kiến chi thường xuyên huyện Mê Linh năm 2015....... 98


DANH MỤC CÁC BIỂU
Biểu 2.1: Tổng chi ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2011-2013 .............. 62
Biểu 2.2: Tổng chi cân đối ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2011-2013 . 63
Biểu 2.3: Chi đầu tư phát triển huyện Mê Linh giai đoạn 2011-2013 ........... 63
Biểu 2.4: Chi thường xuyên ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2011-201364
Biểu 2.5: Cơ cấu chi thường xuyên ngân sách huyện Mê Linh năm 2011 ..... 65
Biểu 2.6: Biểu đồ chi thường xuyên ngân sách huyện Mê Linh năm 2012 .... 65
Biểu 2.7: Biểu đồ chi thường xuyên ngân sách huyện Mê Linh năm 2013 .... 66
Biểu 2.8: Biểu đồ cân đối thu chi ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 20112013 ................................................................................................................. 67


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHYT

: Bảo hiểm y tế

CNH-HĐH

: Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

GTGT

: Giá trị gia tăng

HĐND

: Hội đồng nhân dân

KBNN

: Kho bạc nhà nước

KH

: Kế hoạch

KT-XH

: Kinh tế - Xã hội

MTTQ

: Mặt trận Tổ quốc

NN

: Nhà nước

NS

: Ngân sách

NSNN

: Ngân sách nhà nước

NSX

: Ngân sách xã

QLNN

: Quản lý Nhà nước

QLNS

: Quản lý ngân sách

TC-KH

: Tài chính - Kế hoạch

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

UB

: Ủy ban

UBND

: Ủy ban nhân dân

XDCB

: Xây dựng cơ bản

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


LỜI MỞ ĐẦU
Ngày nay, Việt Nam ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng vào nền
kinh tế của các nước trong khu vực và thế giới. Cùng với sự phát triển đó là
u cầu ngày càng cao về trình độ, năng lực quản lý đất nước. Huyện là một
bộ phận hợp thành của đất nước. Huyện có phát triển thì quốc gia mới phát
triển, và muốn quốc gia phát triển đòi hỏi mỗi Tỉnh trong cả nước, mỗi Huyện
trong Tỉnh phải phát triển.
Ngân sách nhà nước với ý nghĩa là nội lực tài chính để phát triển đất
nước trong những năm qua. Do đó quản lý NSNN nói chung và quản lý
NSNN Huyện nói riêng là một tất yếu khách quan quá trình phát triển của đất
nước.
Tăng cường quản lý Ngân sách Huyện nhằm phát huy sức mạnh của
chính quyền cấp Huyện, tạo điều kiện để chính quyền cấp Huyện hồn thành
tốt nhiệm vụ của mình, nâng cao đời sống cho người dân, thúc đẩy kinh tế xã
hội Huyện, sau đó là cả nước phát triển; hơn nữa làm cho tài chính thực sự trở

thành cơng cụ hữu hiệu góp phần vào cơng cuộc cơng nghiệp hố- hiện đại
hố đất nước. Đó là vấn đề thiết thực góp phần thực hiện tốt luật Ngân sách
Nhà nước và chủ trương, đường lối đổi mới cơ chế quản lý kinh tế của Đảng
và Nhà nước.
Xuất phát từ sự cần thiết phải tăng cường quản lý Ngân sách Huyện
trong giai đoạn hiện nay, tôi đã chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm hồn
thiện cơng tác quản lý ngân sách huyện Mê Linh, Hà Nội”.
Mục tiêu của đề tài nhằm góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn cho
công tác quản lý ngân sách huyện Mê Linh để từ đó đưa ra một số giải pháp
hồn thiện.
Đối tượng nghiên cứu là công tác quản lý ngân sách huyện Mê Linh.
Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu ở Phịng Tài chính 1


Kế hoạch huyện, 16 xã, 02 thị trấn trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà
Nội. Đề tài được bắt đầu tiến hành từ ngày 01/11/2014 và kết thúc vào ngày
31/01/2015. Do đó, tài liệu phục vụ cho việc đánh giá thực trạng công tác
quản lý Ngân sách huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội tập trung chủ yếu kết
quả thu, chi ngân sách huyện Mê Linh từ năm 2011 đến năm 2013.
Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về công tác quản lý NSNN cấp huyện ở Việt
Nam.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách huyện Mê Linh,
thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2013.
Chương 3: Một số biện pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý ngân
sách huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.

2

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NSNN CẤP HUYỆN Ở VIỆT NAM
1.1. Một số vấn đề cơ bản về NSNN Huyện
1.1.1. Sự phát triển của NSNN cấp Huyện tại Việt Nam
Luật Ngân sách Nhà nước được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 2 thơng
qua ngày 16/12/2002, có hiệu lực thi hành từ năm Ngân sách 2004. Đây là
một đạo luật quan trọng trong hệ thống luật pháp về tài chính của nước ta.
Luật NSNN được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát huy những ưu điểm,
khắc phục những tồn tại của Luật NSNN năm 1996, Luật sửa đổi bổ sung một
số điều của luật NSNN ban hành năm 1998 với mục tiêu quản lý thống nhất,
có hiệu quả nền tài chính Quốc gia, tăng cường phân cấp, nâng cao tính chủ
động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và nhân dân trong việc quản lý
và sử dụng NSNN. Theo đó, điều 1 Luật NSNN năm 2002 định nghĩa:
“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo
đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Trước năm 1986, trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp,
Ngân sách nước ta tổ chức thành hai cấp: Ngân sách Trung Ương và Ngân
sách Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung Ương. Việc phân cấp như vậy là phù
hợp với nhiệm vụ của mỗi cấp chính quyền trong việc huy động tối đa nguồn
lực tài chính. Trong thời kỳ này NS cấp Huyện đóng vai trị là một cấp dự
tốn.
Ngày 15/5/1978, với chủ trương xây dựng Huyện thành một cấp có cơ
cấu kinh tế hồn chỉnh, có tư cách là một đơn vị kinh tế cơng nơng nghiệp
phát triển tồn diện, Hội đồng Chính phủ đã ra Nghị quyết 108/CP xác định
quyền hạn và trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp Huyện. Ngày

3

19/11/1983, Hội đồng Bộ trưởng ra Nghị quyết số 138/HĐBT về cải tiến phân
cấp Ngân sách địa phương, nói rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của Ngân
sách Nhà nước cấp Huyện.
Sau Đại hội Đảng lần thứ VI, nền kinh tế nước ta chuyển đổi sang nền
kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng XHCN. Cùng
với chủ trương đổi mới của nền kinh tế đất nước, Ngân sách Nhà nước cấp
Huyện cũng đã được xác định lại vai trị, nhiệm vụ của mình. Cụ thể, ngày
27/11/1989 Hội đồng Bộ trưởng đã ra Quyết định số 186/HĐBT về phân cấp
quản lý Ngân sách địa phương trong đó có Ngân sách Huyện. Ngày
16/02/1992 HĐBT ban hành Nghị quyết số 183/HĐBT sửa đổi bổ sung Nghị
quyết 186/ HĐBT ngày 27/11/1989.
Đến kỳ họp thứ 8 Quốc Hội khóa IX khẳng định: Huyện là một cấp
chính quyền có Ngân sách, Ngân sách cấp Huyện là một bộ phận hợp thành
Ngân sách địa phương thuộc hệ thống Ngân sách Nhà nước.
Như vậy, Ngân sách cấp Huyện là một cấp Ngân sách thực hiện vai trò,
chức năng, nhiệm vụ của Ngân sách Nhà nước trên phạm vi địa bàn Huyện.
Điều đó cho thấy Ngân sách Nhà nước cấp Huyện từ một cấp dự tốn
đã trở thành một cấp Ngân sách có nguồn thu và nhiệm vụ chi riêng. Theo đó,
Ngân sách Nhà nước cấp Huyện vừa có thể giúp Ngân sách Tỉnh, Ngân sách
Trung Ương giảm được khối lượng công việc vừa có thể giúp Ngân sách cấp
trên nắm bắt được tình hình kinh tế nói chung và tình hình tài chính nói riêng
của địa phương.
Ngân sách Nhà nước cấp Huyện mang đầy đủ bản chất của Ngân sách
Nhà nước, đó là mối quan hệ trong quá trình động viên phân bổ và sử dụng
các nguồn lực kinh tế của Huyện, mối quan hệ đó được điều chỉnh phù hợp
với bản chất của nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đó là nhà nước của
dân, do dân và vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam.

4

Có thể nói, việc Ngân sách Nhà nước cấp Huyện trở thành một cấp
Ngân sách đã làm cho bộ mặt Ngân sách Nhà nước mang một diện mạo mới,
một sắc thái mới, nền tài chính quốc gia trở nên hồn chỉnh và hiệu quả hơn.
Thực tế đã chứng minh trong những năm qua tình hình kinh tế- tài chính của
cấp Huyện đã có những bước chuyển biến tích cực.
Bên cạnh đó, Ngân sách Nhà nước cấp Huyện cũng đã thể hiện được
bản chất chính trị của Nhà nước ta thơng qua việc thực hiện đúng đắn, hiệu
quả, sáng tạo các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên
bên cạnh những ưu điểm đã phát huy được thì cũng cịn có nhiều hạn chế cần
được khắc phục kịp thời, đòi hỏi sự quan tâm, tâm huyết của các cá nhân, ban,
ngành phối hợp cùng giải quyết.
1.1.2. Đặc điểm và nội dung hoạt động của NSNN cấp Huyện
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của NSNN cấp Huyện
Theo quy định tại Luật NSNN năm 2002, Ngân sách Nhà nước gồm
Ngân sách Trung Ương và Ngân sách Địa phương. Trong đó Ngân sách Địa
phương bao gồm Ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng Nhân
dân và Ủy ban Nhân dân.
NSNN là một tổng thể thống nhất bao gồm nhiều cấp Ngân sách cấu
thành (Theo quy định của luật NSNN hiện hành ở Việt Nam có 4 cấp Ngân
sách tương ứng với 4 cấp chính quyền Nhà nước: Trung ương, tỉnh, huyện,
xã). Là cấp chính quyền nối Tỉnh, Thành phố với Xã, Phường, chính quyền
cấp Quận, Huyện khơng chỉ đơn thuần thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh, Thành
phố mà cịn có những định hướng riêng phù hợp với tình hình thực tế của
Quận, Huyện (sau đây gọi tắt là Ngân sách Huyện) trong khuôn khổ của Pháp
luật.
NSNN Huyện là cơng cụ quan trọng của chính quyền cấp Huyện trong
việc ổn định và phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn Huyện. Tuy nhiên khi

5

xem xét khái niệm về NS Huyện không được tách rời khỏi khái niệm về
NSNN nói chung, nhưng cũng khơng được coi khái niệm chung về NSNN là
khái niệm của NS Huyện.
Ngân sách Huyện là toàn bộ các khoản thu- chi được quy định đưa vào
dự toán trong một năm, do Hội đồng Nhân dân Huyện quyết định và giao cho
UBND Huyện tổ chức chấp hành, nhằm đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm
vụ của chính quyền cấp Huyện.
Là một bộ phận của Ngân sách Nhà nước, Ngân sách cấp Huyện vừa
mang những đặc điểm chung của NSNN, vừa có những đặc điểm riêng, thể
hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý tài chính Nhà nước cấp Huyện.
- Là một quỹ tiền tệ của Nhà nước, của cơ quan chính quyền cấp
Huyện, được Nhà nước sử dụng để duy trì sự tồn tại của bộ máy Nhà nước
Huyện và để thực hiện các chức năng kinh tế- xã hội của mình.
- Các hoạt động của NSNN cấp Huyện được tiến hành trên cơ sở những
luật lệ nhất định.
- Nguồn thu và nhiệm vụ chi của NSNN cấp Huyện mang tính chất
pháp lý, nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ kinh tế- xã hội của Nhà nước.
- Quan hệ lợi ích phát sinh trong quá trình thu chi Ngân sách cấp Huyện
là quan hệ giữa lợi ích chung của một bên đại diện là chính quyền cấp Huyện
với một bên là các chủ thể kinh tế khác trong xã hội.
- Ngân sách Nhà nước cấp Huyện vừa là một cấp Ngân sách, vừa là một
đơn vị dự toán trung gian, vừa trực thuộc Ngân sách Tỉnh vừa có Ngân sách
cấp Xã trực thuộc.
1.1.2.2. Nội dung của NSNN cấp Huyện
Từ khái niệm, đặc điểm của NSNN Huyện, chúng ta đã hình dung được
NS Huyện, cơ quan quyết định và cơ quan chấp hành NS Huyện. Tuy nhiên

6

quan điểm trên chưa phản ánh được mối quan hệ tiền tệ mà thực chất là quan
hệ lợi ích kinh tế chứa đựng trong NS Huyện.
Thực tiễn chỉ ra rằng, khi các khoản thu và chi của NS Huyện diễn ra,
tất yếu sẽ nảy sinh sự vận động của nguồn tài chính từ chủ thể nộp đến NS
Huyện, và từ NS Huyện đến những mục đích sử dụng nhất định nào đó. Q
trình thu tác động đến lợi ích, nghĩa vụ của người nộp trong khi quá trình chi
sẽ mang lại lợi ích cho dân cư, hộ gia đình. Do vậy NS Huyện chứa đựng các
mối quan hệ:
Quan hệ với Ngân sách cấp trên được thể hiện trong việc phân chia
nguồn thu giữa các cấp Ngân sách và thực hiện hỗ trợ, bổ sung từ Ngân sách
cấp trên cho Ngân sách cấp dưới.
Quan hệ với các tổ chức kinh tế trong Huyện được thể hiện trong việc
tổ chức này nộp thuế, phí, lệ phí cho Ngân sách Huyện và ngược lại Huyện
cũng thực hiện chi trực tiếp hoặc gián tiếp cho các tổ chức này.
Quan hệ với nhân dân trong Huyện khi Ngân sách cấp trên cấp kinh phí
ủy quyền, chuyển giao cho NS Huyện. Thể hiện ở các chương trình quốc gia
như Chương trình về dân số và kế hoạch hóa gia đình, Chương trình xóa mù,
phổ cập giáo dục, Chương trình phịng chống tệ nạn xã hội, Chương trình
quốc gia giải quyết việc làm,...
Quan hệ với các tổ chức, cá nhân trong và ngồi nước. Thể hiện thơng
qua việc biếu, tặng, giúp đỡ, tài trợ của các tổ chức, cá nhân đó đối với Huyện
và là một khoản thu với NS Huyện.
Quan hệ với tổ chức Đảng và các tổ chức chính trị, xã hội khác trong
việc hình thành và sử dụng quỹ Ngân sách, thể hiện qua việc cấp kinh phí cho
các hoạt động của Đảng và các tổ chức chính trị- xã hội trong Huyện.
Hoạt động của Ngân sách Nhà nước huyện là hoạt động thu chi của các
bộ phận, các quỹ trong hệ thống tài chính Nhà nước thuộc sự quản lý của

7


chính quyền cấp Huyện, được thể hiện cụ thể qua nội dung thu, chi của Ngân
sách cấp Huyện như sau:
+ Nội dung thu Ngân sách Huyện:
Căn cứ vào điều 32, 33 luật Ngân sách Nhà nước năm 2002, nội dung
thu Ngân sách cấp Huyện gồm:
(1) Thu Ngân sách Huyện hưởng theo phân cấp:
- Các khoản thu Ngân sách Nhà nước cấp Huyện hưởng 100%.
- Các khoản thu phân chia Ngân sách Huyện hưởng theo tỷ lệ phần tram
(%). Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia cụ thể các nguồn thu đó do UBND Tỉnh,
Thành phố trực thuộc Trung Ương quy định ổn định trong thời kỳ ổn định
Ngân sách 3 năm phù hợp với tình hình Ngân sách của Địa phương.
(2) Bổ sung từ Ngân sách cấp Tỉnh:
- Thu bổ sung cân đối: được xác định trên cơ sở chênh lệch giữa dự
toán chi được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp. Số bổ
sung được ổn định trong thời kỳ ổn định Ngân sách 3 năm, hàng năm được
tăng thêm một số phần trăm (%) trên cơ sở trượt giá và tốc độ tăng trưởng
kinh tế.
- Thu bổ sung có mục tiêu: là số thu được sử dụng cho những mục tiêu,
nhiệm vụ nhất định từ Ngân sách cấp tỉnh.
+ Nội dung chi Ngân sách Nhà nước cấp Huyện gồm:
Chi đầu tư phát triển của Ngân sách Huyện: Là quá trình phân phối và
sử dụng một phần vốn tiền tệ từ quỹ NSNN cấp Huyện để đầu tư xây dựng cơ
sở hạ tầng kinh tế- xã hội, phát triển sản xuất và dự trữ vật tư hàng hóa của
Nhà nước nói chung, của Huyện nói riêng nhằm thực hiện mục tiêu ổn định,
thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội.
Chi thường xuyên của Ngân sách cấp Huyện gồm: Chi cho các hoạt
động sự nghiệp kinh tế, giáo dục, đào tạo, y tế,văn hóa, xã hội, thơng tin liên

8


lạc, thể dục thể thao, sự nghiệp khoa học, công nghệ và môi trường, các hoạt
động thường xuyên khác do Huyện quản lý như: Chi quốc phòng, an ninh và
trật tự an toàn xã hội; Chi tài trợ cho các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề
nghiệp; Chi cho các hoạt động của các cơ quan Đảng và các tổ chức chính trị
xã hội do Huyện quản lý…
Chi bổ sung cho Ngân sách Xã, Thị trấn.
Chi chuyển nguồn từ Ngân sách năm trước sang Ngân sách năm sau
1.1.3. Vai trò của NSNN Huyện
Vai trò của Ngân sách Huyện, cũng như tất cả các cấp NSNN, đều
không thể tách rời vai trò của Nhà nước trong việc thực hiện chức năng về an
ninh, quốc phòng, thúc đẩy phát triển, ổn định kinh tế, khắc phục những
khiếm khuyết thị trường, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường.
+ NSNN Huyện đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động của bộ máy
chính quyền cấp Huyện.
Có thể nói NSNN Huyện là quỹ tiền tệ duy nhất cung cấp và huy động
nguồn tài chính cho chính quyền cấp Huyện. Tình hình Ngân sách Huyện tốt
hay xấu có liên quan trực tiếp đến đời sống vật chất, tinh thần của người dân
trong Huyện. Do đó NSNN cấp Huyện đóng vai trị to lớn trong phát huy
chức năng, nhiệm vụ, vai trò của chính quyền cấp Huyện.
Để tồn tại và hoạt động các cấp chính quyền Nhà nước đều địi hỏi phải
có nguồn lực tài chính trong việc thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình.
NSNN Huyện là một bộ phận cấu thành nên Ngân sách Nhà nước và là quỹ
tiền tệ đảm bảo nguồn tài chính đó. NSNN Huyện cung cấp nguồn tài chính
và phương tiện vật chất đảm bảo sự hiệu quả trong hoạt động của chính quyền
cấp Huyện.
Ngân sách Huyện thực hiện chi cho các chương trình, mục tiêu theo kế

hoạch cụ thể của từng Huyện. Tuy nhiên các chương trình, mục tiêu thì nhiều

9


trong khi nguồn chi thì có hạn, do đó việc nắm bắt nghệ thuật phân phối, sử
dụng nguồn lực vào các mục tiêu trước mắt, cấp bách là điều hết sức cần thiết.
Ngân sách Huyện đóng vai trị hết sức quan trọng, nếu không thực hiện
tốt Ngân sách Huyện cũng sẽ khó thực hiện tốt Ngân sách cấp Tỉnh, Trung
Ương và càng không tạo điều kiện giúp đỡ cấp Ngân sách cấp dưới là Ngân
sách Xã. Để thực hiện tốt cấp Ngân sách này thì cần phải thực hiện quản lý tốt
khâu huy động, khai thác nguồn thu cũng như kiểm soát chặt chẽ các khoản
chi tiêu sao cho tiết kiệm nhưng vẫn đạt hiệu quả cao nhất.
+ Ngân sách Huyện đóng vai trị quan trọng trong việc xây dựng kết cấu
hạ tầng, thực hiện các mục tiêu chính trị- xã hội của Huyện.
Kết cấu hạ tầng kinh tế là một yếu tố rất quan trọng trong việc phát triển
kinh tế của Huyện, Tỉnh, Thành phố cũng như của đất nước nói chung. Kết
cấu hạ tầng kinh tế phát triển giúp giao lưu hàng hóa, đẩy mạnh sản xuất phát
triển từ đó nâng cao đời sống nhân dân, thúc đẩy phát triển kinh tế Huyện.
Ngân sách Huyện là nguồn chi chủ yếu cho các cơng trình giao thơng,
cơng trình điện đến từng hộ dân giúp đáp ứng nhu cầu cấp bách trước mắt
cũng như lâu dài cho Huyện.
Như vậy thông qua cấp Ngân sách của mình, Huyện đã thực hiện tốt các
hoạt động về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn.
Cũng như các cấp Ngân sách khác, Ngân sách Huyện còn thực hiện
chức năng đảm bảo an ninh trật tự, quốc phịng, chính trị, văn hóa, xã hội.
Thực hiện vai trò này Ngân sách Huyện trở thành cơng cụ nhằm bảo vệ ý chí
của Nhà nước, tạo điều kiện an toàn để Huyện phát triển về mọi mặt.
Ngân sách Huyện góp phần khắc phục khiếm khuyết thị trường, đảm
bảo cơng bằng xã hội, gìn giữ mơi trường.

Ngân sách Huyện đóng vai trị quan trọng, tích cực trong việc tạo cơ sở
trường lớp cho trẻ em và nhân dân học tập, xây dựng các cơ sở y tế, các công

10


trình văn hóa, nơi vui chơi giải trí, sân bãi tập luyện thể dục thể thao...góp
phần nâng cao trình độ cũng như tăng cường chất lượng cuộc sống cho nhân
dân trên địa bàn Huyện.
Tuy nguồn Ngân sách còn hạn hẹp nhưng Ngân sách Huyện có vai trị
quan trọng trong việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm
nghèo, chăm lo cho người già và gia đình có cơng với nước...có sự quan tâm,
giúp đỡ kịp thời nhằm động viên nhân dân yên tâm sản xuất, công tác.
1.2. Quản lý NSNN Huyện
1.2.1. Bản chất quản lý NSNN Huyện
Quản lý Ngân sách Nhà nước được hiểu là quá trình tác động của Nhà
nước đến NSNN, nhằm làm cho hoạt động của NSNN đúng theo pháp luật,
kích thích tăng truởng, phát triển kinh tế từ đó bồi dưỡng nguồn thu và sử
dụng tiết kiệm có hiệu quả các khoản chi Ngân sách bảo đảm sự cân đối giữa
thu, chi Ngân sách.
Là một cấp Ngân sách trong hệ thống NSNN, do đó về bản chất, NSNN
Huyện cũng chịu sự tác động như NSNN tuy nhiên sự khác biệt là ở phạm vi
và đối tượng áp dụng nhỏ hơn.
Có thể hiểu: Quản lý Ngân sách Huyện là hoạt động của các chủ thể
quản lý thơng qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các
công cụ quản lý để tác động và điều chỉnh hoạt động của Ngân sách cấp
Huyện nhằm đạt được các mục tiêu đã định.
Quá trình tác động và điều chỉnh của các chủ thể quản lý được thực
hiện thông qua việc vận dụng các chức năng tài chính, các phương pháp thích
hợp để hoạch định, tác động, và thực hiện thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo

cho quá trình thu, chi của Ngân sách Nhà nước cấp Huyện được thực hiện
đúng pháp luật, chống tiêu cực, đạt hiệu quả cao.

11


Về đối tượng quản lý NSNN cấp huyện là các hoạt động thu, chi của
Ngân sách Nhà nước cấp Huyện và các hoạt động diễn ra trên địa bàn Huyện
thuộc phạm vi quản lý của Huyện theo quy định của pháp luật.
Về phương pháp quản lý NSNN cấp huyện, thực hiện đa dạng mang
tính khoa học, tổng hợp bao gồm nhiều phương pháp khác nhau nhằm phục
vụ lợi ích chung của quốc gia và Huyện như: Thực hiện quản lý thơng qua
quy trình Ngân sách và thơng qua các tiêu chuẩn định mức một cách linh
hoạt, hiệu quả.
Cơ sở vận dụng là các quy luật kinh tế khách quan được áp dụng phù
hợp với điều kiện kinh tế riêng của địa bàn từng Huyện.
Mục tiêu của việc quản lý Ngân sách Nhà nước cấp Huyện là nhằm
phục vụ tốt chức năng nhiệm vụ của chính quyền cấp Huyện, đồng thời đảm
bảo quản lý Ngân sách Nhà nước tốt từ cấp chính quyền cấp Huyện trở
xuống.
1.2.2. Nội dung quản lý NSNN cấp Huyện
Việc quản lý và điều hành đối với tất cả các cấp Ngân sách Nhà nước
kể cả Ngân sách Nhà nước Huyện được thực hiện theo Luật NSNN.
Dự toán Ngân sách Nhà nước được lập trong một thời kỳ nhất định (từ
1- 3 năm) và trong khoảng thời gian đó, hoạt động Ngân sách được thực hiện
theo một chu trình nhất định bao gồm những cơng việc nối tiếp nhau, thơng
qua đó việc quản lý NSNN được tiến hành một cách khoa học. Chu trình
Ngân sách hay cịn gọi là quy trình Ngân sách dùng để chỉ tồn bộ hoạt động
của một Ngân sách kể từ khi bắt đầu hình thành cho tới khi kết thúc chuyển
sang Ngân sách mới. Chu trình Ngân sách bao gồm ba khâu nối tiếp nhau là:

Lập dự toán NSNN, chấp hành dự toán và quyết toán NSNN.

12


Theo đó phương thức quản lý NSNN huyện là một quy trình thống nhất
bao gồm từ khâu lập dự tốn đến thẩm định dự toán, chấp hành dự toán, kiểm
tra, giám sát, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh Ngân sách.
Hoạt động quản lý NSNN Huyện cũng khơng nằm ngồi phương thức
quản lý thơng qua chu trình Ngân sách, bao gồm quản lý thu và quản lý chi
ngân sách.
1.2.2.1. Lập dự toán Ngân sách Huyện
Dự toán Ngân sách Huyện là một bản tổng hợp thu, chi Ngân sách
Huyện. Văn bản này thể hiện tổng số và chi tiết các khoản thu, chi của Ngân
sách Huyện trong năm tài chính đó, qua đó cơ quan chủ quản cấp Huyện như
UBND và HĐND thấy được khả năng thu và nhu cầu chi của cấp mình quản
lý. Theo đó, dự tốn chi Ngân sách Huyện là một phần của bản dự toán Ngân
sách Huyện. Văn bản này thể hiện tổng số và chi tiết các khoản chi của Ngân
sách Huyện trong năm tài chính đó.
+ u cầu của việc lập dự tốn Ngân sách Huyện:
Lập dự toán ngân sách Huyện là khâu đầu tiên nằm trong chu trình quản
lý Ngân sách Huyện. Để chu trình quản lý Ngân sách Huyện được thực hiện
hiệu quả, q trình lập dự tốn Ngân sách Huyện cần đảm bảo những yêu cầu
theo điều 31 luật NSNN năm 2002.
Dự toán thu, chi Ngân sách Nhà nước Huyện phải được lập theo đúng
nội dung, biểu mẫu, thời hạn và phải thể hiện đầy đủ các khoản chi theo Mục
lục Ngân sách Nhà nước và hướng dẫn của Bộ tài chính.
Dự tốn thu, chi Ngân sách Nhà nước Huyện phải được tổng hợp theo
từng lĩnh vực và theo cơ cấu giữa chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển. Bên
cạnh đó khi lập dự tốn Ngân sách Huyện phải đảm bảo tổng số thu từ thuế,

phí và lệ phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên.

13


- Lập dự toán thu NS huyện phải phù hợp với phân cấp nguồn thu do
HĐND cấp tỉnh ban hành theo từng thời kỳ ổn định ngân sách.
Việc lập dự toán chi Ngân sách Huyện phải căn cứ vào các quy định
của pháp luật về chi Ngân sách như: Chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức
chi, phân cấp nhiệm vụ chi, phân cấp quản lý kinh tế - xã hội của tỉnh. Đối với
chi đầu tư phát triển phải ưu tiên bố trí đủ vốn phù hợp với tiến độ triển khai
của các chương trình, dự án đã được cấp có thẩm quyền quyết định và đang
thực hiện dở dang; bố trí chi trả đủ các khoản nợ cả gốc và lãi.
Bố trí hợp lý các nhu cầu chi tiêu đảm bảo thực hiện tốt chức năng
nhiệm vụ của chính quyền cấp Huyện, đồng thời góp phần xây dựng nơng
thơn phát triển.
Dự tốn Ngân sách Nhà nước được lập phải kèm theo báo cáo thuyết
minh rõ cơ sở, căn cứ tính tốn.
+ Căn cứ lập dự tốn thu, chi Ngân sách Nhà nước Huyện được thực
hiện căn cứ theo hướng dẫn tại điều 30 luật NSNN năm 2002 cụ thể:
- Nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh
của Huyện.
- Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của HĐND cấp tỉnh đối với Ngân
sách cấp Huyện, xã.
- Phân cấp quản lý kinh tế - xã hội của cấp tỉnh đối với cấp huyện, cấp
xã.
- Số kiểm tra về dự toán thu, chi Ngân sách cấp Huyện do UBND Tỉnh,
Thành phố thơng báo.
- Tình hình thực hiện dự tốn thu, chi Ngân sách Huyện năm hiện hành
và năm trước.

Trình tự lập dự tốn NSNN Huyện phải tuân theo các bước:

14


Cơng tác chuẩn bị lập dự tốn thu, chi Ngân sách hàng năm được tiến
hành vào cuối quý II đầu q III của năm báo cáo.
Phịng tài chính xem xét dự toán Ngân sách của các đơn vị trực thuộc
như: Dự toán thu do Chi cục Thuế lập, dự toán thu, chi Ngân sách của các Xã,
Huyện.
Trên cơ sở hướng dẫn chỉ đạo và số kiểm tra được UBND Tỉnh giao,
UBND cấp Huyện tiến hành hướng dẫn và thông báo số kiểm tra về dự toán
thu, chi Ngân sách cho các đơn vị trực thuộc và UBND cấp Xã.
Phòng tài chính kế hoạch Huyện sau khi thảo luận với các cơ quan, đơn
vị cùng cấp, UBND các xã; thực hiện tổng hợp và lập dự toán thu, chi Ngân
sách cấp Huyện trình chủ tịch và báo cáo Thường trực HĐND Huyện, đồng
thời gửi Sở Tài chính và UBND Tỉnh, Thành phố xem xét phê duyệt.
Sau khi nhận được quyết định giao dự tốn thu, chi Ngân sách của
UBND Tỉnh, Phịng Tài chính Huyện có nhiệm vụ giúp UBND Huyện trình
Hội đồng Nhân dân đồng cấp quyết định dự toán thu, chi Ngân sách, phương
án phân bổ Ngân sách.
UBND Huyện có trách nhiệm báo cáo UBND Thành phố, Sở tài chính
dự toán NSNN Huyện và kết quả phân bổ dự toán thu, chi Ngân sách cấp
Huyện đã được Hội đồng Nhân dân Huyện quyết định.
Căn cứ vào Nghị quyết của Hội đồng Nhân dân, UBND Huyện quyết
định giao dự toán thu, chi Ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc
Huyện; nhiệm vụ chi và mức bổ sung Ngân sách cho từng Xã trong Huyện.
Sau khi Xã nhận được quyết định giao dự toán thu, chi Ngân sách của
UBND Huyện; Ban Tài chính có trách nhiệm giúp UBND Xã trình Hội đồng
Nhân dân quyết định dự toán thu, chi Ngân sách và phương án phân bổ chi

tiết dự toán thu, chi Ngân sách. UBND Xã có trách nhiệm báo cáo UBND

15


Huyện, Phịng Tài chính dự tốn Ngân sách Xã và kết quả phân bổ dự toán
thu, chi Ngân sách đã được Hội đồng Nhân dân cấp xã quyết định.
1.2.2.2. Chấp hành Ngân sách nhà nước Huyện
Chấp hành NSNN là quá trình sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế,
tài chính và hành chính nhằm đảm bảo các chỉ tiêu thu, chi ghi trong kế hoạch
NSNN năm trở thành hiện thực.
Để thực thi Ngân sách được hiệu quả, vai trò của khâu lập dự tốn là
khơng thể phủ nhận. Tuy nhiên điều đó khơng có nghĩa thực hiện Ngân sách
chỉ đơn thuần là đảm bảo tuân thủ Ngân sách dự kiến ban đầu, mà phải thích
ứng với các thay đổi khách quan trong q trình thực hiện, đồng thời tính đến
hiệu quả hoạt động.
Mục tiêu của chấp hành dự toán Ngân sách Nhà nước nói chung và
chấp hành dự tốn Ngân sách Huyện nói riêng là việc đảm bảo hốn thành và
hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu thu, chi ghi trong kế hoạch Ngân sách năm,
qua đó góp phần thực hiện các chỉ tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội
của Nhà nước.
Đối với công tác quản lý điều hành dự toán thu, chi NSNN, chấp hành
dự tốn NSNN là khâu cốt yếu có ý nghĩa quyết định với một chu trình ngân
sách. Nếu khâu lập kế hoạch đạt kết quả tốt thì cơ bản chỉ dừng lại trên giấy
tờ, nằm trong dự kiến còn việc dự kiến có thành hiện thực hay khơng lại phụ
thuộc vào việc chấp hành. Hơn nữa, chấp hành dự toán Ngân sách có tốt thì
khâu tiếp theo là quyết tốn thu, chi Ngân sách mới thực hiện tốt được.
Nội dung chấp hành thu, chi Ngân sách gồm: Tổ chức công tác thu,
điều hành công tác chi Ngân sách cấp Huyện, kiểm tra, giám sát các hoạt
động của thu, chi Ngân sách Huyện.

a, Tổ chức thu Ngân sách Huyện

16