Vai trò của sách, báo cách mạng trong quá trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc (1911-1930)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.94 MB, 8 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

TAP CHÍ KHOA HOC ĐHQGHN, KHXH & NV. T XX. Số 1. 2004

VAI T R Ò CỦA SÁ C H , BÁO CÁCH MẠNG T R O N G Q U Á T R ÌN H

T ÌM Đ Ư Ờ N G CỨU NƯ ỚC CỦA N G U Y E N

á i q u ố c

(1911 - 1930)

C uối t h ế kỷ 19, d ầ u t h ế kỷ 20, cá c h
m ạ n g Việt N a m rơi v à o t ì n h t r ạ n g k h ù n g
h o ả n g s â u s ắ c vể đ ư ờ n g lôi, về là n h đạo.
N h â n d â n ta t ừ Bắc c h í N a m , từ t h à n h thị
đ ế n n ô n g t h ô n đ à liên tiế p v ù n g lẻn đ ấ u
t r a n h , s o n g cuối c ù n g đ ề u bị ké t h ù d ìm
tr o n g bê m á u vì t h i ế u m ộ t đ ư ờ n g loi cách
m ạ n g k h o a học soi đ ư ờ n g và m ộ t bộ t h a m
m ư u c h â n c h í n h lã n h dạo.

N g u y ễ n Ái Q uốc - ngư ời V iệt N a m đ ầ u
tiê n tìm t h ấ y con đ ư ờ n g cửu nước đ ú n g
d ắ n n h ấ t v à đ ư a d â n tộc t a đi th e o con
d ư ò n g cách m ạ n g c ủ a Người. Q u á tr in h đ i 
tim đ ư ờ n g cứ u n ư ớ c, h o à n c h ỉn h t ư tư ở n g 
cách m ạ n g và tru yén bá t ư tư ớ n g đó của 
N g u y ễ n Ái Q uốc là q u á tr ìn h k ế t h ợ p biện 
c h ử n g n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g th ự c tiễ n k h ô n g 
m ệ t m ỏ i tr o n g p h o n g trà o cách m ạ n g của 
g ia i cấp vô s ả n và n h â n d â n bị á p bứ c, bóc 
lột toàn t h ế g iớ i với việc học tậ p , vậ n d ụ n g 
sá n g tạo học th u y ế t c ù a c h ủ n g h ĩa M á c - 
L ê n in vào đ iề u k iệ n V iệ t N a m , tu y ê n 
tr u y ề n m ộ t cách k iê n tr ì n h ữ n g tư tư ở n g 
tiê n tiế n n h ấ t củ a n h ả n loại, c ủ a th ờ i đạ.i 
được tích lũ y tr o n g sách háo.

N g a y t ừ th u ở t h i ế u th ò i, N g u y ễ n Ái
Q uốc đ ã sớm n h ậ n th ứ c được bộ m ặ t t à n
b ạo c ủ a c h ủ n g h ĩa đ ế quốc x â m lược v à bè
lù p h o n g k iế n b á n nước. N gười r ấ t k h a m
p h ụ c n h i ệ t h u y ế t, t à i c h í c ủ a n h ữ n g bậc
tiề n bôi n h ư P h a n Bội C h â u , P h a n C h â u
T r in h , s o n g b ằ n g một lin h c ả m cá c h m ạ n g
đặc biệt, b ằ n g m ộ t n h â n q u a n clìính tr ị kỳ
d iệ u , N g u y ề n Ái Q uốc d à ti ê n đ o á n s ự b ế
tac, t h ấ t b ạ i k h ô n g t r á n h được, c ủ a các cụ,

T rầ n Thị Q u ý "

d à nuôi d ư ỡ n g m ột q u y ế t t â m đi tì m con
d ư ờ n g cứ u nước c ủ a m ì n h .

N ă m 1908 N g u y ễ n Ái Q uốc (lúc đó là
N g u y ễ n T ấ t T h à n h ) học ở T r ư ờ n g Q uỏc học
H u ế, s a u đó c h u y ê n v à o d ạ v ỏ T rư ờ n g tiê u
học D ục T h a n h ( P h a n T h iế t) - một tr u ờ n g
tư t h ụ c ti ế n bộ n h ấ t th ờ i b ấ y giờ ỏ m iề n
T r u n g , ơ T r ư ờ n g D ục T h a n h , s á c h vở còn
th i ế u th ố n , N gười đ ả v ậ n đ ộ n g cả t h ầ y v à
trị góp mỗi ngư ời m ộ t s ố tiế n n h ỏ d ể xây
d ự n g t ủ s á c h d ù n g c h u n g . B ằn g cách đó,
t h ầ y giáo N g u y ễ n T ấ t T h à n h đ ã r è n lu y ệ n
cho học s in h t i n h t h ẩ n s a y m ê đọc sác h ,
học hỏi m ỏ m a n g t r í t u ệ , d ồ n g thời c h ín h
Người d ã n ê u m ộ t t ấ m g ư ơ n g s á n g về ti n h

t h ầ n h a m học, h a m h iể u biết. N g u y ễ n Ái
Q uốc đọc r ấ t n h i ề u t h ơ v â n y ê u nước c ủ a
cụ P h a n Bội C h â u , c ủ a Đ ông k in h N g h ía
th ụ c và n h ữ n g tá c p h ẩ m c ủ a n h ữ n g v ă n
hào, triế t gia P h á p : R ú t-x ô , M ô n g - te t -x k i -
ơ, V ôn-tc... T r o n g lúc n h ữ n g học t h u y ế t
p h o n g k iế n , cổ h ủ còn đ è n ặ n g xà hội V iệt
N a m , n h ữ n g t h u y ế t n h à n dạo, n h â n
q u y ể n , tự do, b ìn h d ồ n g t r o n g k h u ô n k h ố
c h ế độ tư b ả n c h ủ n g h ĩ a , í t n h iề u c ủ n g t h ể
h iệ n t í n h c h ấ t ti ế n bộ. N h ữ n g tư tư ờ n g n à y
đ ã gợi cho N g u y ễ n Ái Q uốc m ột ước m u ố n
là m q u e n với n ề n v ă n m in h P h á p đê tỉm
h iể u th ự c c h ấ t c ủ a cái gọi là ‘T ự do, b in h
đ á n g , bác á i”. N gười q u y ế t đ ịn h đi vể p h ía
trời t â y đ ể tì m con d ư ờ n g cứu nước khi m à
n h ữ n g người y ê u nước tiề n bối đ a n g đ ặ t
n iề m hy v ọ n g c ứ u nước ở p h ía Đ ông, ở đ ế
quốc N h ậ t. Việc N g u y ễ n Ái Q uốc q u y ế t
đ ịn h đi s a n g p h ư ơ n g T â y , th ự c sự là m ộ t

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Vai Irò của sách báo cách mạng...

cuộc: cách mạng vê nhận thức, thể hiện

nhãn quan chính trị nhạv bén cùa Người.

NTă m 1911,

trên

c h iếc

tàu

Đ ô -đ ố c -L a -

tut-sd-Tô-rê-vin, Nguyền Ái Quốc với cái

tận “Văn Ba” đã rời bến Nhà Rồng (Sài

Gòn) đi Pháp, bát đầu cuộc hành trình dầy

sóng gió khắp bơn hiên nám châu, tìm con

clưòng cứu nước cho dân tộc.

S u ôi lộ trinh

cửu nước gian k h ổ đó, sách báo thực sự trử

thành một phương tiện quan trọng giúp

Nguyễn Ái Quốc tim thấy chân lý.

S a u hơn h a n á m lặn lội tr o n g p h o n g

trào công nhân nhiều nước: Pháp, Tây Ban

Nha, Bồ Dào Nha, An-giê-ri, Công gô...

n ă m 1913 N g u y ễ n Ái Q c tới m tóc A nh. ơ
đây, s u ố t t r o n g b a n ă m trời. N g u y ễ n Ải
Quốc h o ạ t đ ộ n g t r o n g p h o n g t r à o công
n h à n A nh và b ắ t đ ầ u học t ậ p lỹ lu ậ n cách
m ạ n g với tin h t h ầ n ki ôn tr ì. cơ g ắ n g rất

lớn. Tại Luân Đôn, Nguyễn

Ải

Quốc phải

làm r ấ t n h iề u n g h ề đổ kiếm số n g m ột cách
chật v ậ t , song N gười đ ã t r a n h t h ủ đ ê n mức
cao n h ấ t thòi g ia n cỏ t h ể d ế học n g o ạ i ngữ,

đê dọc sách báo. Nguyễn Ái Quốc thường

hay đến vườn Hay-Đtí lự học Anh vàn hoặc

t h a m d ự n h ữ n g c â u lạc bộ n g o à i tròi, lắ n g
n g h e n h ừ n g n h à c h í n h trị, t r i ế t học diễn

thuyêt. Trong thòi gian làm thuê tại khách

sạn Đray-tcỉn-COÓC, Nguyễn Ái Quốc đà rèn

lu y ệ n và kièn q u y ế t giữ th ó i q u e n áọc. sách 
b áo h à n g n g à y "Bén lò t h a n A n h đ ã khóc
khi đọc tin vê cái c h ế t d ù n g c á m c ủ a một

nhà yêu nước Ai-rơ-lan và Anh nhắc tới

k h í t i ế t a n h h ù n g c ủ a T ố n g D u v T a n mà
Anh tô n k ín h ” [2, tr .3 5 |.

Vỏn hiếu biết sâu sắc> niềm thông cảm

sáu xa với nỗi thống khô cùa g ia i cấp công

nhản và nhân dân lao động các nước, cùng

với vốn tri thức ngày càng giàu lên do kiên

trì học tập trong sách báo,

trong thực tiễn

3 7

đả tạo cho N guyễn Ái Quác một tắm nhiìì

đại dương

. N gưòi

dà

n h a n h ch ó n g rèn
lu y ệ n được p h ư ơ n g p h á p p h â n tích han
c h ấ t n h ữ n g sự k iệ n c h í n h tr ị d a n g d iễ n ra
tr ê n t h ế giỏi với m ộ t q u a n điế m tiến bộ.

Trong những bức

t h ư

gửi cho Phan Châu

T r in h , ngưòi đ ã p h á t b iể u q u a n d iê m c h ín h
xác c ủ a m ìn h vê k ế t q u ả c h iế n t r a n h thỏ
giới lầ n t h ứ n h ấ t , về con đ ư ờ n g cứ u nước,
giái p h ỏ n g đ ồ n g bào.

M ù a h è n ă m 1917, giữa n h ữ n g ngày
ch iến t r a n h ác* liệt. N g u y ễ n Ái Q uốc đ à rcii
L u â n Đôn s a n g P h á p . 0 dãy, Người đã lao
vào cuộc đ ấ u t r a n h c ủ a giai cấp c ò n g n h ã n
P h á p , s a y mò học t ậ p lý lu ậ n các h m ạ n g ,
tiế p t h u tr i t u ệ c ủ a n h â n loại. ( ìl ừ a t h u đô
P a - r i t r á n g lệ, N g u y ễ n Ái Q u ô r s ố n g giản
dị, tr o n g s ạch. Đ ê k iế m sông. N g u y ễ n Ải
Q uốc đ à p h á i d à n h p h ầ n lớn thòi g ia n làm
n g h ề r ử a á n h , thời g ia n còn lại Người d à n h

trọ n v ẹn cho n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g th ự c tiền:
T h à n h lập, chì đ ạ o Hội n h ữ n g người Việt
N a m y ê u nơớc; T h a m gia Đ ả n g Xà hội
P h á p v à t r a n h t h ủ l ừ n g giò t ừ n g p h ú t dể
học tậ p . N g u y ễ n Ái Q uôc th ư ờ n g x u y ê n

đến những quán báo dường. Xanh-mi-xen

dọc nhờ m ấ y tờ b á o t ừ Đ ỏ n g d ư ơ n g gửi
s a n g đ ê th e o dõi t i n h h ì n h tô quốc, lui tới
t h ư v iệ n X a n h - G i ơ - n d - v i- e - v ơ ò đư ờng
P ố n g - t e - ô n g d ể đọc sá c h . S a u đó, P ơ n -
V a v - x ă n g C u - t u v a - r i - ô - n h à v ăn , n h à báo
th u ộ c c á n h tà Đ à n g Xà hội, lấy d a n h n g h ía

là nghị sỹ Quốc hội, xin cho Nguyền Ái

Q uốc m ộ t t h e v à o đọc th ư ơ n g x u y ên tạ i th ư
vieil Q uốc gia P h á p ỏ d ư ờ n g R i-sơ-li-ơ. Đòi
với Người, d ầ y là m ộ t n iề m vui lớn. Người
d à d à n h n h i ề u th ờ i g ia n l à m việc s a y m ê
tr o n g k h o t à n g v ă n h o á đồ sộ q u í b á u này.
Người đ ã n g h iê n c ứ u s á u sắ c s á c h b áo từ

Việt Nam gửi sang, khai thác những tài

liệu c ầ n t h i ế t cho cóng tác h o ạt dộng, đồng

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

3 8 Trán Thị Quý

thòi còn đọc một khối lượng rất lỏn những

tác phẩm vản học của sếch-x-pia, Đích-

ken bằng tiếng Anh, của Vích-to Huy-gơ,

É-min-dơ-la, A-ta-tôn, Phrảng-xơ, Lep-

Tôn-xtôi... bằng tiếng Pháp.

Sách báo đả

cung cấp cho Nguyễn Ái Quốc những hiểu

biết phong p h ú

, đa dạng, sâu sắc về những

tinh hoa của nền vàn hoá nhản loại, và

Người cho rằng đây là những tri thức cắn

thiết đổi với người hoạt động cách mạng.

Ngoài những tri thức tiếp thu được

qua sách báo, Nguyễn Ái Quốc còn chịu

khó tích luỹ, trau dồi lý luận cách mạng

bằng cách tham gia những buổi sinh hoạt

có tính chất học thuật. Người ln ln có

mặt trong các buổi thảo luận chính trị của

Đảng Xã hội. Người có mặt dầy đủ và theo

dõi một cách hứng thú, tranh luận một

cách say sưa trong các buổi sinh hoạt câu

lạc bộ Phô-ô-bua. Lăn lộn trong mơi

trường hoạt động chính trị học thuật sơi

dộng dó. Nguyễn Ái Quốc dã làm quen, kết

bạn với nhiều nhà hoạt dộng chính trị cách

m ạ n g ti ế n bộ P h á p : M á c - x e n - C a - s a n h ,
N h à v ă n h à o H ả n g - r i - B á c - b u y t , n ừ sĩ Cô-

lét, Ga-xtông-Mút-xo -

c h ủ

báo “Địi sống

cơng nhân”, Giăng-Lông-ghê - cháu rể

C.M ác, c h ủ n h iệ m b áo " D â n c h ú n g ’...
N h ữ n g mối q u a n h ệ xã hội mối ấy đ ă tạ o
đ iể u k iệ n t h u ậ n lợi đ ể N g u y ễ n Ái Q uốc
từ n g bước h o à n th i ệ n t r i t.hức các h m ạ n g ,
lý lu ậ n cách m ạ n g c ủ a m ìn h , d ồ n g thời
giú p Người n h ậ n th ử c được r ằ n g : N g a y

t r ê n đ ấ t P h á p có r ấ t n h i ề u người P h á p v à
một c h ín h đ à n g M á c - x ít ủ n g h ộ cuộc đ ấ u
t r a n h c ủ a đ ổ n g b à o m ì n h g i à n h độc lậ p ,
tự đo.

Tắm mình trong thực tiễn đấu tranh

cách mạng của giai cấp vô sàn Pháp và giai

cấp vô sản thế giới, cọ sát với khơng khí

chính trị sơi động trên đất Pháp, tiếp thu

m ột cách n h a n h c h ó n g n h ữ n g t r i th ứ c cách
m ạ n g , n h ữ n g t i n h t u ý c ủ a n ê n v à n m in h

nhân loại... Nguyễn Ái Quốc đả tự trang bị

cho m ìn h n h ã n q u a n c h í n h trị sắ c b én , lậ p

trường cách mạng kiên định, vốn hiểu biết

phong phú. Dựa trên nền tảng tri thức

vửng chắc và uyên bác, Nguyễn Ải Quốc dà

ti ế n lên t ậ p dượt s ử d ụ n g b áo ch í là m vũ

khí đấu tranh và tuyên truyền. Nhặn thúc

một cách sâu sắc nồi thơng khó của nhân

dân các nước thuộc địa, bộ mặt ghê tởm

của chủ nghía dế quốc, phân biệt một cách

rạch ròi ranh giói bạn thù, hiếu thấu dáo

sự cần thiết và tính tất yếu của cuộc dấu

t r a n h giải p h ó n g d â n tộc... N g u y ễ n Ái
Quốc th ấ y đ à đ ế n lúc c ầ n t h i ế t p h ả i nói
lên ti ế n g nổi c ủ a d â n tộc m ìn h , ti ế n g nói
c ủ a d â n tộc bị á p bức t r ê n d iễ n đ à n báo
chí. S a u m ộ t thời g ia n k iê n tr ì học n g h ệ
t h u ậ t d iễ n d ạ t n g ô n n g ữ nước ngoài,

N g u y ề n Ái Q uốc đ ã viết n h ữ n g b à i báo d ầ u
tiê n d à n g t r ê n tờ “Đòi s ố n g công n h â n ”,
“D ân c h ú n g ”..., v ạch rõ đời sống lầm t h a n
c ủ a n h â n d â n các nước thu ộ c đ ịa , lên á n

nghiêm khắc chế dộ dàn áp, bóc lột dã man

c ủ a c h ù n g h ĩ a th ự c d â n . N h ữ n g bài báo
đ ầ u tiê n này» đ á n h d ấ u m ộ t bước tiế n cùa

Nguyễn Ái Quốc,

từ chỗ lấy sách báo làm

phương tiện trau dổi tri thức cách m ạng

đến chỗ s ử dụ ng sách báo là m ột vũ k h í

chiến đấu. Thực t ế này, bản thân nó dà

làm sáng tỏ vai trò của sách báo trong

chặng đường hoạt động cách m ạng đầu

tiên của Nguyễn Ái Quốc.

Như vậy là, sau gần mười năm hoạt

dộng ỏ nước ngoài, vối sự kết hợp tài tình

giừa thực tiễn và lý luận, giữa hoạt động

đấu tranh trong xà hội vối học tập í ri thức

trong sách báo, Nguyễn Ái Quốc đã trỏ

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Vai trò cùa sách háo cách mạng

t h à n h m ộ t n g ư ờ i c h i ê n sỳ r á c h m ạ n g
k iê n cường.

Song, c h o đ ế n cuối 11*1 m 1919 đ ầ u n ấ m 
1920 N g u y ễ n Ái Q uốc v á n c h ư a tìm th ấ y

một câu trà lịi dứt khốt;

Cứu nước hằng

con đ ư ờ ng n à o đ ú n g n h á t ? C h in h m ộ t lấn 
n ữ a sách bá o g iú p N g ư ờ i g iả i đ á p th o ả 
đ á n g cáu h ồ i đó. T ro n g thòi g ia n n à y , m ặc 
d ù Cách m ạ n g T h á n g M ười N ga đ ả t h á n g
lợi. tạo r a hước n g o ặ t c h ư a t ừ n g t h ấ y tro n g 
lịch sử n h â n loại, n h ư n g do sự b ư n g bít c ủ a
giỏi c ầ m q u y ề n P h á p , các đ ả n g v iê n Đ ả n g
X ã hội P h á p , tr o n g đỏ có N g u y ễ n Ái Quốc
v ẫ n ch ư a h iế u m ộ t cách d ầ y đ ủ . c h í n h xác
vô nước N g a Xô viết, vê Lên in, về Q uốc t ế
t h ứ ba, do L ê n in là n h đạo... T r o n g Đ ả n g
Xã hội diễn r a m ột cuộc t r a n h lijậ n lổn n ê n
h a y k h ô n g n ê n học t ậ p k in h n g h iệ m cách
m ạ n g N ga, n ê n h a y k h ô n g n ê n gia n h ậ p
Q uốc tê th ử ba... Vói n h â n q u a n c h í n h trị
củ a m ộ t người V iệ t N a m y ê u nước, lấy th á i
dộ ủ n g hộ h a y p h â n dôi p h o n g t r à o giài
p h ó n g d â n tộc là m thước do t í n h c h ấ t tiế n
bộ h ay k h ô n g ti ế n bộ c ủ a m ột tó ch ứ c quốc
tế, N g u y ễ n Ái Q uốc đ à tin th e o v à ủ n g hộ

Quốc tê thứ 3. Những cuốn sách của Xu»

v a - r i n viết vế Q uốc té t h ứ 3. c ủ a G iá c - s a -
d u n về c h ín h q u y ề n Xôviết, cu ố n “C ương
lình Đ ả n g C ộ n g s ả n B ỏ n -s ẽ -v ic h " , ‘T u y ê n
ngôn c ủ a Q uốc t ế C ộng sán"... đ ã giú p cho
N g u y ề n Ái Q u ố c h iể u s â u s á c hơn vê
L ênin, vê C á c h m ạ n g T h á n g M ười, về đ ấ t
nước Xô viết, vê Q uốc t ố C ộ n g s ả n . T à i liệu

q u a n tr ọ n g n h ấ t có tác đ ộ n g đ ặ c b iệ t to lớn
đ ế n tư tư ở n g c ủ a N g u y ễ n Ải Q u ố c là "Đề
cương v ề v ấ n dê d â n tộc v à v ấ n đ ể th u ộ c
đ ịa ” c ủ a L en in . Đ ể cư ơ n g n à y L ê n i n t r ì n h
bày tạ i Đại hội lầ n t h ứ 2 c ủ a Q u ố c t ế C ộng
s ă n họp ỏ M ả t- x c ơ -v a t h á n g 7 - t h á n g 8
n á m 1919. t r o n g đó L ên in đ à v ạch rõ
đư ờ ng lối cơ b ả n cho p h o n g t r à o cá c h m ạ n g

ở các nước th u ộ c đ ịa và p h ụ thuộc. Người
n h ấ n m ạ n h n h iệ m vụ c ủ a các Đ ả n g Cộng
s ản là p h ả i g iú p đỏ các nước th u ộ c địa và
p h ụ th u ộ c tiế n h à n h cuộc v ậ n đ ộ n g cách
m ạ n g d á n tộc d â n c h ủ . n h ấ n m ạ n h sự đoàn
kết giửa giai c ấ p vỏ s â n các nước tư b ả n với
q u ầ n c h ú n g G ầ n lao c ủ a t ấ t c ả c á c d â n tộ c

đ ể ch ố n g kẻ t h ù c h u n g là đ ế quốc và p h o n g
kiến...

T h á n g 7 n ă m 1920 b á o “N h ả n đạo" - cơ
q u a n ngôn lu ậ n c ủ a Đ ã n g C ộ n g s â n P háp,
đ ã g ià n h hai s ố liền đ à n g to à n v ãn b ả n đề
cương q u a n trọ n g n à y ..Đ ể cương c ủ a L ê-nin
đ ã đ á p ứ n g n g u y ệ n vọ n g th iế t t h a n h ấ t của
N g u y ễ n Ái Q uốc là độc lặ p cho d â n tộc, tự
do cho đ ồ n g bào. S ail n à y người dã nói đến
tác đ ộ n g lớn lao c ủ a “B àn đ ề cư ơng về vấn
dể d â n tộc và th u ộ c địa" đối với m ình:

“Đ ề cương c ủ a L ê n in là m tỏi r ấ t xúc
động, p h ấ n khởi, s á n g tỏ, tin tư ở n g biết
bao. Tôi vui m ừ n g đ ế n p h á t khóc lên. Ngồi
một m in h t r o n g b u ồ n g m à tôi nói to lên
n h ư d a n g nói trư ớ c q u ầ n c h ú n g dôn g dảo:
Hỡi dồ n g b à o bị đ ọ a đ ầ y đ a u khô ! Đ â y là
cái c ầ n thiết, cho c h ủ n g ta, d a y là con
đ ư ờ n g giải p h ó n g cho c h ú n g ta". (1, tr.228)

T ừ đó, N g u y ễ n Ái Quốic c à n g r a sức
học t ậ p c h ủ n g h ía M á c - L ê n in , k iê n q u y ế t
đ ấ u t r a n h v à b ả o vệ Q uốc t ế t h ử 3. T h á n g
12 n á m 1920, t ạ i Đ ại hội T u a , N g u y ễ n Ải
Q uốc c ù n g với 70% sô đ ạ i b iể u tiê n bộ, tích
cực tr o n g Đ ả n g Xã hội P h á p dà tu y ê n bô
t h à n h lập Đ ả n g C ộ n g s ả n P h á p . N g u y ễ n Ái
Q uốc trở t h à n h người cộng s á n Viột N a m
đ ầ u tiên . S ự k iệ n n à y đ á n h d ấ u m ộ t bước
n g o ặ t vĩ đ ại, c ă n b ả n tr o n g tư tư ở n g c ủ a
N g u y ễ n Ái Q uốc t ừ c h ú n g h ĩa y êu nước
c h â n c h í n h đ ế n c h ủ n g h ĩa M á c - l/ê n in . Đ ây
c ù n g là s ự k iệ n có t ầ m q u a n tr ọ n g đ ặc b iệt
đơì với cá c h m ạ n g V iệt N a m . T ừ đ ây , cách

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

m ạ n g V iệ t N a m g á n liề n v à tr ớ t h à n h m ột
bộ p h ậ n c ủ a cách m ạ n g vô s ả n t h ế giói.

T ừ n ă m 1921 đ ế n 1925 N g u y ễ n Ái
Quốc tích cực h o ạ t đ ộ n g tr o n g các tố chứ c
quốc tế, n h a n h ch ó n g h o à n t h i ệ n tư tư ở n g

cứu nước c ủ a m ì n h và c h ú tr ọ n g t u y ê n
t r u y ề n c h ủ n g h ía M á c - L ê n in v ào V iệt
N am . T ro n g th ò i g ia n n à y , N g u y ễ n Ái
Quồc k h ơ n g chì tr ư ở n g t h à n h vượt, bặc về
tr ì n h độ lý lu ậ n M á c - L ê n in , về k i n h
n g h iệ m hoạt, động, ch í đ ạ o th ự c ti ễ n m à
CÒ11 t h ể h iệ n rất. đ ậ m n é t tà i n â n g đ ặ c biệt 
của N g ư ờ i tr o n g việc s ử d ụ n g sá c h báo là m 
vù k h í sắc bén tiến công q u y ế t liệ t k ẻ th ù và 
g iá o dục, t ổ ch ứ c q u ầ n c h ú n g cách m ạ n g

m ộ t cách có h iệ u q ua.

N ă m 1922, N g u y ễ n Ái Q uốc c ù n g các
đ ồ n g ch í tr o n g Hội L iê n h iệ p th u ộ c địa
x u ấ t b á n tò b á o Le P a r i a (Người c ù n g khô)
m à N g u y ễ n Ái Q uốc v ừ a là ngư ờ i s á n g lậ p ,
c h ủ biê n , k iê m luôn t h ú q u ỹ v à ngư òi b á n
báo. Báo "Người c ù n g khcỶ* tô* cáo s ự lạ m
q u y ề n vế c h í n h trị độc đ o á n về h à n h c h in h ,
bóc lột về k in h tô m à n h â n d â n các lá n h
thô r ộ n g lớn ở h ả i n g o ạ i là n ạ n n h ả n . Báo
k êu gọi họ đ o à n kết. lại đ ể đ ấ u t r a n h cho sự
liế n bộ về v ậ t c h ấ t và t i n h t h ầ n c ủ a c h ín h
h ọ T hô h à o họ t ổ ch ứ c lại n h ằ m m ụ c đích
giải p h ỏ n g n h ữ n g ngư ờ i bị á p bức khỏi
n h ừ n g lực lư ợ n g bị th ố n g trị, th ự c h iệ n
t ỉ n h y êu th ư ơ n g v à h ữ u ái... “B áo N gười
c ù n g k h ố là v ù k h í đế c h iế n đ ấ u , s ử m ạ n g
c ủ a nó rõ r à n g : G iả i p h ó n g con n g ư ờ i” [3

tr . 47]

Báo x u ấ t b ả n mỗi k ỳ 500 b ả n , N g u y ễ n
Ái Quốc th ư ờ n g d à n h 200 gửi về nước.
“Việc x u ấ t b ả n tờ b á o N gư òi c ù n g k h ố là
m ộ t võ đ á n h v ào th ự c d â n .., đó là m ộ t
luồng gió mới thổi tới n h â n d â n các nước bị
á p bức" [6, tr.45].

C ù n g tr o n g th ờ i g ia n n à y , N g u y ễ n Ai
Q uốc còn s á n g lậ p tờ b á o “V iệ t N a m hồn"
b à n g V iệt n gữ v à t h a m g ia v iế t n h iề u bài
cho các b á o chí c á c h m ạ n g , ti ế n bộ: N h â n

dạo, Dân chúng, Địi sống cơng nhân, Thư

tín quốc tế, D iễn đ à n An n a m (ỏ P h á p ), Sự
t h ậ t , T iế n g còi, T ạ p c h í đỏ (ở L iê n xô)...
T ro n g n h ữ n g b à i b á o n à y , N g u y ễ n Ái Quốc
đã sử d ụ n g một c á c h t h à n h t h ạ o t h ể v à n
p h ó n g sự, t r u y ệ n ' n g á n , c h í n h lu ậ n ,... Với
m ột lối viết đ iê u l u y ệ n có c h ấ t lư ợ n g vượt
xa n h ữ n g n ă m trư ớ c, với k iế n th ứ c u y ê n
bác, vôn s ô n g p h o n g p h ú , vồn h i ể u b iế t thịi
sự c h í n h t r ị r ấ t s â u sắc. N g u y ễ n Ái Q e
d à đả kích m ộ t cá c h tr ự c d iệ n , m ạ n h mẽ
n h ữ n g cái gì t à n ác, x ấ u xa, lô b ịc h c ủ a kẻ
t.hù d â n tộc, N gười b ảo vệ m ột các h th iẽ t
t h a và h á n g s a y với t ấ t cả t ấ m lòng cách
m ạ n g c ủ a m ìn h , mọi n g u y ệ n v ọ n g và ước
mơ c ủ a các d â n tộc th u ộ c đ ịa .

N ă m 1925, N g u y ễ n Ái Q uốc v iế t “B ả n
á n c h ế dộ th ự c d á n P h á p ”. N gườ i đ ã đ ứ n g
t r ê n q u a n điểm c h ủ n g h ĩa M á c - L ê n in dể
đ ả kích c h ủ n g h ĩa đ ế quốc, cô vù n h â n d â n
V iệt N a m c ũ n g n h ư n h â n d â n các d â n tộc
bị áp bức, đ ấ u t r a n h cho độc lậ p d â n tộc,
d ả n chủ. T ác p h ẩ m n à y ti ê u b iể u h ù n g hổn
cho một bước ti ế n t r i ể n lớn c ủ a t ư tư ở n g
cách m ạ n g , tư tư ở n g c h í n h tr ị c ủ a các h
m ạ n g V iệ t N a m .

T h ô n g q u a m ạ n g lưới h o ạ t d ộ n g cách
m ạ n g bí m ậ t t r o n g sô t h u ỷ t h ủ V iệ t N a m
c ủ a h ã n g t à u “Đ à u n g ự a ”, “N ă m s a o ” t r ê n
tu y ế n đ ư ờ n g P h á p - V iệ t N a m , n h ữ n g bài
b á o h ừ n g hực t i n h t h ầ n cá c h m ạ n g đ ă n g
t r o n g “N gườ i c ù n g k h ổ ”. “V iệ t N a m h ồ n ” dá
được c h u y ể n vê nước, có tá c d ụ n g t h ổ i b ù n g
lên t i n h t h ầ n y ê u nước, ý c h í quật, khởi củ a
giai c ấ p công n h à n và q u ầ n c h ú n g lao k h ố
t r o n g nước. ‘‘P h o n g t r à o c ô n g n h â n ỏ N a m

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Vai trò của sách báo cách mạng 41

bộ dã từ c h ỗ tự p h á t , ròi rạc. n h ờ ả n h
h ư ở n g cún “B â n á n chẻ độ th ự c d á n P h á p ’,
b á o “Người c ù n g khổ" v à m ấ y sỏ đ ẩ u c ủ a tờ
“V iệ t N a m h ổ n ’*, m à bước đ ầ u đ ã có tơ
chức, đ ể đ ế n n ă m 1927, giai c ấ p công n h â n
đi vào p h o n g t r à o ‘T h a n h n iê n C ách m ạ n g

đ ổ n g ch í hội" m ột cách s ả u rộ n g hơn ” [5].

“Hổi đỏ q u y ể n B ả n á n c h ế độ th ự c d â n
P h á p có một tá c d ụ n g r ấ t to lốn đối với
t h a n h n iê n học s in h , t r ả lòi đ ú n g v ào ý
n g h i n g u y ệ n vọn g v à t â m tìn h t h ế hệ
t h a n h n iê n lúc b ấ y giơ... C h ịu ả n h h ự ớ n g
c ù a c h ê độ th ự c d â n P h á p , c ủ a “N gười c ù n g
k h ổ ’*. “Việt n a m hồn", t h a n h n iê n học s in h
(c h ú n g tói) dược sớm giác ngộ vê cách
m ạ n g d â n tộc và xá hội c h ủ n g h ĩa , n ê n s a u
dó, b ao n h i ê u a n h em cố t c á n c ủ a “N a m kỳ
học s a n h liên h iệ p hội** đ ể u gia n h ậ p
’T h a n h n iê n C á c h m ạ n g đ ồ n g chí hội” và
về s a u n à y v ào “T h a n h n iê n C ộ n g s ả n
đ o à n " rồi tr ở t h à n h đ ả n g v iê n Đ ả n g C ộng
s ả n Đ ỏng d ư ơ n g ” 14].

C uôl n ă m 1924, trư ớ c s ự p h á t tr i ể n
m ạ n h m ẽ c ủ a p h o n g t r à o công n h â n và
p h o n g t r à o y ẽ u nước V iệt N a m , N g u y ễ n Ái
Q uốc q u y ế t đ ịn h về T r u n g Q uốc dê trự c
tiế p c h i đ ạ o p h o n g t r à o cá c h m ạ n g tr o n g
nước, c h u ẩ n bị t h à n h lậ p m ộ t c h ín h d à n g
vô s á n k iê u mỏi ỏ V iệ t N a m . T h á n g 6 -1 9 2 5
N gười t h à n h lập Việt N a m T h a n h n iê n
C á c h m ạ n g d ồ n g ch í hội - tỏ ch ứ c ti ề n t h â n
c ủ a Đ ả n g ta s a u n ày . T r o n g q u á t r ì n h Lãnh
đ ạ o tỏ ch ứ c T h a n h n iê n , N g u y ễ n Ái Quốc
dà tích cực c h u ẩ n bị về mọi m ặ t cho việc

t h à n h lậ p Đ á n g C ộng s ả n . v ề tô chức,
N gười [ập r a n h ó m t r u n g k iê n ‘T h a n h n iê n
C ộ n g s ả n Đ oàn", v ề m ặ t tư tư ở ng, Người
d ặc b iệ t c h ú tr ọ n g đ ế n việc tu y ê n tr u y ề n
m ộ t cách có h ệ th ố n g , c h ủ n g h ĩa M á c -L ê
n in , vể t ư tư ơ n g c ứ u nước và đ ư ờ n g lối cách

m ạ n g củ a N gười q u a b áo T h a n h n iê n và
tá c p h ẩ m Đ ư ờ n g K ách mộng. Đ ến lúc này*
sá ch báo đôi với N g u y ễ n Á i Q uốc k h ô n g c h i 
có tá c d ụ n g tu y ê n tr u y ề n kêu g ọ i c h u n g 
c h u n g n ữ a , m à d ã th ự c s ự trờ th à n h công 
cụ g iá o dục, tô ch ứ c cách m ạ n g m ộ t cách 
trự c tiế p th iế t th ự c và to à n diện .

“B áo T h a n h n iê n " do N g u y ễ n Ái Q uốc
s á n g lập và tr ự c tiế p chi đạo, p h á t h à n h
liên tụ c t ừ t h á n g 0 -1 9 2 5 đ ế n t h á n g 2 -1 9 3 0
gồm 202 sô, p h ầ n lớn dược gửi về tr o n g
nước. “B áo T h a n h n i ê n ” đ ã ch ỉ rõ đ ư ờ n g lối
ch iế n lược và s á c h lược c ủ a cách m ạ n g V iệt
N a m ; đã p h â n tích tá c d ụ n g và ý n g h ía to
lớn c ủ a các tô ch ứ c q u ầ n c h ú n g , để ra
p h ư ơ n g p h á p tổ chứ c, lã n h đ ạ o các đoàn
t h ể q u ầ n c h ú n g n h ư công hội, n ô n g hội,
p h ụ nữ, t h a n h n iê n ... N h i ê u bài c ủ a “Báo
T h a n h n i ê n ” đ à đ ặ t cơ sỏ lý l u ậ n cho việc
t h à n h lặp m ộ t c h í n h đ ả n g c ủ a giai cấp
c ông n h â n Việt N a m ... T iế p tụ c sự n g h iệ p
c ủ a báo, người tu y ê n t r u y ề n tậ p th ể , cô

độ n g t ậ p th ể , tô c h ử c t ậ p th ể , góp p h ầ n
q u a n tr ọ n g v ào việc t r u y ề n b á c h ủ n g h ĩa
M á c - L ê n in vào giai c ấ p công n h â n v à n h â n
d á n lao đ ộ n g nước ta , c h u ẩ n bị vẻ tư tương,
tô c h ứ c đ ể ti ế n tới t h à n h lập Đ à n g C ộng
s ả n V iệt N a m .

N ã m 1927, n h ữ n g b à i g iả n g về lý lu ậ n
c ác h m ạ n g c ủ a N g u y ề n Ái Q uốc được Bộ
T u y ô n t r u y ề n c ủ a Hội Liên h iệ p các d â n
tộc bị á p bức ỏ Á Đ ô n g x u ấ t b ả n t h à n h tậ p
s á c h “Đ ư ờ n g K á c h m ệ n h ’*. T r o n g tá c p h ẩ m
q u a n tr ọ n g n à y , b ằ n g lịch sử k in h n g h iệ m
p h o n g p h ú c ủ a p h o n g t r à o cách m ạ n g th è
giới liên h ệ với h o à n c ả n h cụ t h ể ò V iệt
N a m , N g u y ễ n Ái Q uốc đ ả dể r a đ ư ờ n g lối
cơ b ả n c ủ a các h m ạ n g đ ả n tộc và cách
m ạ n g vỏ s ả n V iệt N a m . T á c d ụ n g lịch sử to
lớn c ủ a “Du.' iig K á c h m ệ n h " là đ ã giải

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

4 2 Trán Thị Quý

q u y ế t được về cơ b ả n s ự b ế tắc, k h ủ n g
h o ả n g vê đ ư ờ n g lổì cá c h m ạ n g , d ư ờ n g lối tố
chứ c c ủ a các h m ạ n g V iệ t N a m . T ác p h ẩ m
đ ã n ê u lên m ộ t c h â n lý s á n g ngịi: M u ơ n
s ố n g p h ả i là m c á c h m ạ n g , q u y ế t g ià n h cho
dược độc lậ p tự do. T ư tư ở n g nôi b ậ t v à b ao
t r ù m lên tá c p h ẩ m là t ư tư ở n g độc lập, t ự
do g á n liề n với c h ủ n g h ĩa xả hội. “Đ ư ờ n g

K ách m ệ n h ” là ngọn cò chỉ d ạ o cách m ạ n g
V iệ t N a m t r o n g thời kỳ xúc tiế n c h u ẩ n bị
t h à n h lặ p Đ ả n g và đ ặ t n ề n t ả n g cho cư ơ n g
lìn h c ủ a Đ ả n g t a s a u này.

"Báo T h a n h n iê n " và “Đ ư ờ ng K ách
m ệ n h " được cá c Đ à n g v iê n t h a n h n iê n đặc
b iệ t tr o n g p h o n g t r à o vơ s ả n h ố (1928

-1929) t r u y ề n b á m ộ t cá c h s â u rộng, trự c
tiế p t r o n g giai cấp cô n g n h â n và n h ả n d â n
lao đ ộ n g V iệ t N a m , t h ú c d ẩ y p h o n g tr à o
d ấ u t r a n h c ủ a giai c ấ p cô n g n h â n c ù n g với
p h o n g t r à o y ê u nước V iệ t N a m p h á t t r i ể n
m ạ n h m ẽ c h ư a từ n g t h ấ y . C h ủ n g h ĩ a M ác-
L ẻn in kết hợp b iệ n c h ứ n g với p h o n g tr à o
c ò n g n h â n , p h o n g t r à o y ê u nước đ ã d ẫ n
đ ế n sự r a đời c ủ a Đ ả n g C ộ n g s ả n Việt N a m

ngày 3-2*1930.

T óm lại, tr o n g 20 n ă m h o ạ t đ ộ n g
k h ô n g một. mỏi c ủ a N g u y ễ n Ái Q uốc đ ê tìm

đ ư ờ n g c ứ u nước, s á c h b áo đ ã đ ó n g m ột vai
trò cực k ỳ q u a n trọ n g .

S á c h b á o đ ả g iú p Người xác đ ịn h rõ
p h ư ơ n g h ư ớ n g r a đi c ử u nước đi về ph ư ơ n g
T â y đ ê tì m h i ể u k è t h ù , đ ể x ác đ ịn h th ự c
c h ấ t cái gọi là ‘T ự do, b i n h đ ẩ n g , b ác á i”

c ủ a giai c ấ p t ư s ả n p h ư ơ n g T ây.

S á c h b á o đ à g iú p N gười tích lu ỹ tri
th ứ c c ủ a n h â n loại, lý l u ậ n cá c h m ạ n g , đâ
giú p N gười di t ừ c h ủ n g h ĩ a y ê u nước c h â n
c h í n h đ ế n với c h ủ n g h ĩ a M á c - L ê n in .

S á c h b á o đôi với N gười đ ã tr ở t h à n h vũ
k h í đ ấ u t r a n h s ắ c b én c h ô n g lạ i c h ủ n g h ĩa
đ ế quốc.

S á c h b á o dối với N gưòi đ â trở t h à n h
p h ư ơ n g t i ệ n q u a n tr ọ n g đ ế t r u y ề n bá chủ
n g h ía M á c - L ê n i n vào nước t a , c h u ẩ n bị
m ột cá c h tích cực vể t ư t ư ở n g và tô chức
cho sự r a đòi m ộ t c h í n h Đ ả n g vô s ả n ỏ Vịột
N am .

H ay nói m ộ t c á c h k h á c , q u a 20 n ă m
h o ạ t đ ộ n g ấy , do k ế t hợp m ộ t c á c h th i ê n tài
hoạt đ ộ n g th ự c tiễ n với học t ậ p lý lu ậ n
tr o n g s á c h b á o m à N g u y ễ n Ái Q uốc đ ã trở
t h à n h l à n h tụ c h â n c h í n h c ủ a d â n tộc,
người t h ầ y vĩ đ ạ i c ủ a c á c h m ạ n g V iệt N a m .
là ngư ời c h i ế n sỹ k iê n cư ờng t r o n g p h o n g
t r à o C ộ n g s ả n q u ố c tê.

TÀI L I Ệ U T H A M K H Ả O

1 1 iồ Chí M inh, Vỉ độc lập tự do, vi chã n g h ĩa xả hội, NXB Sự th ậ t, H à Nội, 1970

2. H ổng Hà. T hời th a n h n iên cùa Bác H ồ, NXB T h a n h niên, H à Nội, 1976

3. Ban ng h iê n cứu lịch sử Đ ang T r u n g ương, N h ừ n g s ự kiện lịch s ử của Đ ảng, NXB Sự th ậ t.
H à Nội. 1976

4. P h ạ m H ùng. Báo T h ố n g n h ấ t, số (155). ra ngày 19/5/1960
5. Tôn Đức T h ắn g . B áo T h ô n g n h ấ t , sô (155), r a ngày 19/5/1960

6. T r ầ n Dân Tiên. N h ừ n g m ẫ u chuyện về đời hoạt đ ộng củ a H ố C hủ T ịch, NXB Sự t h ậ t , Hà
Nội. 1975.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Vai trị CIKI sáclì b á o t á c h m ạ n g . 4 3

VNU JOURNAL OF SCIENCE, s o c . SCI ■ HUMAN . T XX, N,,1, 2004

THE ROLE PLAYED BY REVOLUTIONARY BOOKS AND JOURNALS

IN NGUYEN AI QUOCS PROCESS OF LOOKING FOR

THE VIKTNAMESK WAY TO NATIONAL SALVATION (1911-1930)

Dr. Tran Thi Quy

Division o f Library a n d Inform ation Science

College o f Social Sciences an d H um a nities,

Vietnam

N a tio n a l

University, Hanoi

D u rin g th e tw o d e c a d e s of looking for t h e V ie t n a m e s e w a y to n a t i o n a l s a l v a t i o n
(1911-1930) in N g u y e n Ai Q u o c ’s r e v o lu t io n a r y life, r e v o l u t i o n a r y boo k s a n d j o u r n a l s d id p la y an
e x tre m e ly s ig n ific a n t role.

Books a n d j o u r n a l s w e re of g r e a t s ig n ific a n c e in s u p p o r t i n g N g u y e n Ai Q u o c to c le a rly
d e t e r m i n e h is oriont.at.ion in le av in g h is h o m e l a n d for s e a r c h of th e V i e t n a m e s e w a y to
n a tio n a l s a lv a t io n , t h a t w as, to go to th e W e s t e r n c o u n t r i e s to id e n tify th e t r u e n a t u r e of
w h a t w a s t h e n ca lle d “lib e rty , e q u a l ity , f r a t e r n i t y ” a s held by t h e W e s t e r n b o u rg e o is ie .

Books a n d j o u r n a l s d e c id e d ly s u p p o r t e d h im in a c c u m u l a t i n g m a n k in d 's k n o w le d g e a n d
th e o rie s of r e v o lu t i o n - m a k i n g , so a s to ris e from h is g e n u i n e p a t r i o t i s m to M a r x is m -
L enism .

Books a n d j o u r n a l s th e m s e l v e s b e c a m e a s h a r p w e a p o n for r e v o l u t i o n a r y s t r u g g l e s
u sed by N g u y e n Ai Q u o c a s a r e v o lu t io n a r y le a d e r , a g a i n s t im p e r i a l i s m a n d a n i m p o r t a n t
m e a n s to d i s s e m i n a t e M a rx is m a n d L e n i n is m into V ie t n a m , a n d to m a k e a n a c tiv e
p r e p a r a t i o n , ideologically a n d o r g a n iz a ti o n a lly , for th e c o m in g i n t o b e in g of t h e V ie t n a m
C o m m u n is t P a r ty .

</div>