Cơ sở lý thuyết của phân tích hiệu quả sản xuất kinh doanh

Cơ sở lý thuyết của phân tích hiệu quả sản xuất kinh
doanh
Một doanh nghiệp dù lớn hay nhỏ, sản xuất kinh doanh trên bất kỳ
lĩnh vực nào đòi hỏi phải có hiệu quả thì mới tồn tại và phát triển đợc.
Để sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả, vấn đề phân tích hiệu quả của
sản xuất kinh doanh mang một ý nghĩa quan trọng cần đặt lên hàng
đầu. Nó giúp cho các nhà quản lý có những quyết định đúng đắn đầu t
đúng mục đích để đạt hiệu quả.
Sản xuất kinh doanh:
Kinh doanh: Là việc thực hiện một, một số hoặc tất cả các công
đoạn của quá trình đầu t từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực
hiện dịch vụ trên thị trờng nhằm mục đích sinh lời.
Trong cuộc sống nhu cầu của con ngời là vô hạn nhng hầu hết ngời
tiêu dùng không tự làm đợc những sản phẩm vật chất và dịch vụ mà
chính mình có nhu cầu. Các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh đã
xuất hiện để thoả mãn những nhu cầu đó của nguời tiêu dùng. Hoạt
động của các doanh nghiệp gọi là sản xuất kinh doanh. Những hoạt
động này sáng tạo ra sản phẩm vật chất hoặc dịch vụ thoả mãn nhu cầu
của ngời tiêu dùng nhằm thu đợc lợi nhuận.
1.1. Hiệu quả sản xuất kinh doanh :
* Khái niệm
Hiệu quả
Hiệu quả sản xuất kinh doanh là một phạm trù kinh tế phản ánh
trình độ sử dụng các nguồn lực sản xuất, trình độ tổ chức và quản lý của
doanh nghiệp để đạt đợc kết quả cao nhất trong quá trình kinh doanh
với chi phí thấp nhất.
Trình độ sử dụng các nguồn lực chỉ có thể đánh giá trong mối quan
hệ với kết quả tạo ra để xem xét xem với mỗi sự hao phí nguồn lực xác
định có thể tạo ra kết quả ở mức độ nào. Nh vậy hiệu quả sản xuất kinh
doanh phản ánh chất lợng các sản xuất kinh doanh, không phụ thuộc
vào qui mô và tốc độ biến động của từng nhân tố.

Kết quả đầu ra
Hiệu quả sản xuất kinh doanh =
Yếu tố đầu vào
* Bản chất của hiệu quả sản xuất kinh doanh
Hiệu quả sản xuất kinh doanh là phạm trù phản ánh mặt chất l-
ợng của các sản xuất kinh doanh, phản ánh trình độ sử dụng các nguồn
lực sản xuất (lao động, máy móc thiết bị, nguyên liệu, tiền vốn) trong
quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Hiệu quả sản xuất kinh doanh đợc xác định bằng cách lấy kết quả
kinh doanh tính theo đơn vị giá trị chia cho chi phí kinh doanh.
Nh vậy ta có thể hiểu bản chất của hiệu quả sản xuất kinh doanh
là sự so sánh giữa kết quả đầu ra và các yếu tố nguồn lực đầu vào. Kết
quả đầu ra thờng đợc biểu hiện bằng các chỉ tiêu: Sản lợng, doanh thu,
lợi nhuận, còn các yếu tố nguồn lực đầu vào bao gồm: Lao động, chi phí,
tài sản và vốn. Trong quá trình sản xuất kinh doanh các doanh nghiệp
quan tâm nhất chính là vấn đề hiệu quả. Dù doanh nghiệp có doanh thu
lớn, sản lợng cao nhng không có hiệu quả doanh nghiệp vẫn không tồn
tại đợc, vậy hiệu quả là vấn đề sống còn của các doanh nghiệp. Hiểu
theo mục đích cuối cùng thì hiệu quả sản xuất kinh doanh đồng nghĩa
với lợi nhuận. Hiệu quả sản xuất kinh doanh đạt đợc cao hay thấp phụ
thuộc vào trình độ tổ chức sản xuất và trình độ quản lý của mỗi doanh
nghiệp. Trong điều kiện xã hội ngày càng khan hiếm nguồn lực, và qui
luật cạnh tranh khắc nghiệt của nền kinh tế thị trờng các doanh nghiệp
phải khai thác, tận dụng triệt để và tiết kiệm các nguồn lực. Tiêu chuẩn
hoá đặt ra cho hiệu quả là tối đa hoá kết quả với chi phí tối thiểu, hay
tối thiểu hoá chi phí trên nguồn lực sẵn có. Hiệu quả kinh tế có hai mặt:
định tính và định lợng .
Về mặt định tính: hiệu quả kinh tế phản ánh sự cố gắng nỗ lực ở
mỗi khâu, mỗi cấp trong hệ thống kinh tế, phản ánh trình độ năng lực
quản lý sản xuất kinh doanh, sự gắn bó giải quyết những yêu cầu và

mục tiêu kinh tế xã hội đặt ra.
Về mặt định lợng: Hiệu quả kinh tế của việc thực hiện mỗi nhiệm
vụ kinh doanh biểu hiện ở mối tơng quan giữa kết quả thu đợc và chi
phí bỏ ra. Xét về tổng lợng thì ngời ta chỉ đạt đợc hiệu quả kinh tế cao
khi nào kết quả thu đợc lớn hơn chi phí bỏ ra, chênh lệch này càng lớn
thì hiệu quả kinh tế càng cao và ngợc lại.
Doanh nghiệp là một tế bào của xã hội, một bộ phận cấu thành
của nền kinh tế quốc dân. Vì vậy hiệu quả sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp phải đặt trong mối quan hệ mật thiết chung của của toàn
nền kinh tế quốc dân. Phải nhìn nhận hiệu quả sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp một cách toàn diện trên cả hai mặt: hiệu quả kinh tế
và hiệu quả xã hội. Hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội là hai phạm
trù khác nhau giải quyết ở hai góc độ khác nhau song có mối quan hệ
biện chứng với nhau. Thực tế cho thấy có những doanh nghiệp không có
hiệu quả về kinh tế nhng vẫn tồn tại bởi vì nó có hiệu quả xã hội đó là
sự ổn định việc làm cho ngời lao động, ổn định xã hội, cũng có doanh
nghiệp chỉ đạt đợc hiệu quả kinh tế nhng hiệu quả xã hội không đạt đợc
nh làm ô nhiễm môi sinh, môi trờng. Vấn đề đặt ra là làm sao để tạo ra
sự thống nhất giữa hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội, đó cũng là sự
thống nhất giữa hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp và hiệu quả của xã
hội.
* Phân biệt giữa kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh
Kết quả sản xuất kinh doanh là những gì mà doanh nghiệp đạt đ-
ợc sau một chu kỳ kinh doanh nhất định. Kết quả bao giờ cũng là mục
tiêu của doanh nghiệp có thể biểu hiện bằng đơn vị hiện vật hoặc đơn vị
giá trị. Kết quả ở doanh nghiệp thờng đợc phản ánh bằng các chỉ tiêu
định lợng nh: Sản lợng, số lợng sản phẩm tiêu thụ, doanh thu, lợi
nhuận... và cũng có thể phản ánh bằng chỉ tiêu định tính nh: uy tín,
chất lợng sản phẩm, uy tín của doanh nghiệp.
Bản chất của hiệu quả cho thấy không có sự đồng nhất giữa hiệu

quả kinh tế và kết quả sản xuất kinh doanh. Về bản chất, hiệu quả sản
xuất kinh doanh là phạm trù so sánh giữa các khoản bỏ ra và các khoản
thu về. Kết quả là cái đạt đợc của doanh nghiệp trong mỗi kỳ kinh
doanh. Kết quả chỉ phản ánh cho ta thấy qui mô mà nó đạt đợc là to hay
nhỏ mà không phản ánh chất lợng sản xuất kinh doanh mà nó đợc tạo
ra. Có kết quả thì mới tính toán đợc hiệu quả. Kết quả dùng để tính
toán và phân tích hiệu quả trong từng sản xuất kinh doanh. Vì vậy kết
quả và hiệu quả là hai khái niệm độc lập và khác nhau nhng có mối
quan hệ mật thiết với nhau. Nếu kết quả là mục tiêu của quá trình
SXKD thì hiệu quả là phơng tiện để có thể đạt đợc mục tiêu đó.
*Phân loại hiệu quả:
Phân loại hiệu quả nhằm mục đích tiếp cận và xử lý chính xác
hiệu quả, giúp cho các nhà quản lý có quyết định đúng đắn về hớng đầu
t nhằm thu lợi nhuận cao.
Căn cứ vào tính chất của hiệu quả ngời ta chia ra:
- Hiệu quả kinh tế
- Hiệu quả xã hội
- Hiệu quả kinh tế xã hội
- Hiệu quả sản xuất kinh doanh
Trong các hiệu quả trên thì điều mà chúng ta quan tâm là hiệu
quả sản xuất kinh doanh, vì hiệu quả sản xuất kinh doanh gắn với sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp và là đối tợng nghiên cứu của đề tài.
Đối với sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp hiệu quả đợc chia
ra :
- Hiệu quả sản xuất kinh doanh tổng hợp
- Hiệu quả sản xuất kinh doanh bộ phận
Hiệu quả sản xuất kinh doanh tổng hợp phản ánh khái quát và
cho phép kết luận về hiệu quả sản xuất kinh doanh của toàn bộ quá
trình SXKD của doanh nghiệp trong một thời kỳ xác định.
Hiệu quả sản xuất kinh doanh bộ phận là hiệu quả sản xuất kinh

doanh chỉ xét ở từng lĩnh vực hoạt động cụ thể của từng doanh nghiệp
(sử dụng vốn, máy móc thiết bị, nguyên vật liệu, hoạt động kinh doanh
chính, phụ, liên doanh liên kết...), nó phản ánh hiệu quả ở từng lĩnh vực
cụ thể, không phản ánh hiệu quả của toàn doanh nghiệp.
Sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trờng, nơi mà tất cả các
tổ chức kinh tế đều bình đẳng cạnh tranh để chiếm lĩnh thị phần trên
thị trờng đòi hỏi các doanh nghiệp không ngừng nâng cao hiệu quả sản
xuất kinh doanh vì hiệu quả sản xuất kinh doanh là điều kiện cho sự
tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Tăng khả năng cạnh tranh,
đứng vững trong cơ chế thị trờng bắt buộc doanh nghiệp phải kinh
doanh có hiệu quả. Hiệu quả càng cao sự tồn tại và phát triển của doanh
nghiệp càng lớn. Ngợc lại, nếu doanh nghiệp không nâng cao đợc hiệu
quả sản xuất kinh doanh, kinh doanh không có lợi nhuận thì chắc chắn
doanh nghiệp sẽ không còn chỗ đứng trên thị trờng. Vì vậy nâng cao
hiệu quả sản xuất kinh doanh là mục tiêu quan trọng nhất mang tính
chất sống còn của mỗi doanh nghiệp.
- ý nghĩa của việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh:
* Đối với nền kinh tế quốc dân:
Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh là nâng cao trình độ sử
dụng các nguồn lực, nâng cao trình độ sản xuất và mức độ hoàn thiện
của các quan hệ trong cơ chế thị trờng. Chất lợng và hiệu quả sản xuất
kinh doanh đợc coi trọng hàng đầu trong nền kinh tế thị trờng vì suy
cho cùng nó quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp.
Nên, xét chung trong toàn bộ nền kinh tế phấn đấu nâng cao đợc hiệu
quả sản xuất kinh doanh có ý nghĩa rất lớn:
- Tận dụng và tiết kiệm các nguồn lực hiện có
- Thúc đẩy tiến bộ khoa học và công nghệ, đi nhanh vào công
nghiệp hiện đại hoá.
- Nâng cao chất lợng hàng hoá, hạ giá thành sản phẩm, góp phần
ổn định, tăng trởng nền kinh tế. Giúp cho nền kinh tế phát triển với tốc

độ nhanh.
- Tăng sản phẩm xã hội
- Đem lại cho quốc gia sự phân bố, sử dụng các nguồn lực ngày
càng hợp lý và ngợc lại sử dụng các nguồn lực hợp lý thì hiệu quả ngày
càng cao.
* Đối với bản thân doanh nghiệp:
Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh sẽ là cơ sở cho doanh
nghiệp tái đầu t mở rộng sản xuất, đem lại nhiều hơn cơ hội nâng cao đ-
ợc hiệu quả của doanh nghiệp.