Nghệ thuật tạo hình tượng Phật giáo cổ của người Việt trong tương quan với một số nước trong khu vực: Trường hợp tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (496.57 KB, 4 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

J?

Nghe thuat tao hinh tUdng Phat giao co

cua ngirdi Viet trong tufdng quan vdi mot

so nudc trong khu vifc: trudng hdp

tUdng Quan Am Nghin IVIat Nghin Tay

DOAN THI MY HUONG*

C

hiu anh budng sau sac tfl he tfl
tfldng tdn giao nhfl: dao Phat, dao
Hindu, nghe thuat dieu khac Phat giao d
Viet Nara va rapt sd' nUdc trong khu vUc
the hien md'i quan he giao thoa, lien ket
gida cic nen van hda, dac biet ro net trong
nghe thuat dieu khac truyen thd'ng. Bdi
the, phong cich tao t i c d mdi qudc gia nay
khdng hoan toan mang tinh biet lap ma
chung ta van cd the nhan tha'y net giao
luu, dan xen tao nen net tUdng ddng trdng
cac phong each the hien, dae biet trong
nghe thuat dieu khic Phat giio cd. Ben
canh dd, sii khic nhau ve ngdn ngfl, quan
niem, dae trUng rieng cung tao nen net
khic biet trong nghe thuat tao binh tflng
nfldc trong khu vflc. O day, chdng tdi
mudn ban den trUdng hdp tUpng Quan
Am nghin m i t nghin tay (QANMNT) d
Viet Nara va rapt sd' nUdc khic trong khu
vUe. De so s i n h dd'i chieu tim ra nhflng
net tfldng ddng va khae biet treng NT tad

t i c tfldng QANMNT, chdng tdi dat Viet
Nara trong tdng the cic khu vUc anh

hUdng Phat giio nhU An Dp, Trung A
(Tay Tang), Ddng Nam A (DNA) (Lao,
T h i i Lan, Campuchia, Inddnexia) va
Ddng A (Trung Qud'c, Nhat Ban, Trieu
Tien). Bdi, ve vi tri dia ly, cd the coi Viet
Nam thudc ve Ddng Nam A, ddng thdi
cung g i n gui vdi cic nudc Ddng A. Vdi sU
k h i i q u i t nay, chdng tdi mudn khang
djnh hdn nfla gii tri cua giao lUu van hda
trong q u i trinh hinh thanh gii trj nghe
thuat d radi qud'c gia, dan tpc.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Dodn Thi My Huang - Nghe thiidt tgo hinh tugng Phdt gido cd... 67

van hda Phat giid An Dp va dae biet deu
chfla yeu td Mat giao nhU hinh cic cinh
tay xde rpng sang hai ben gid'ng nhU tU the
mda cua vj t h i n Siva trong Hindu giio
(An Dp giio)., hay chi tiet cic canh tay tao
tac mera raai, thien ve khdi trdn. Cd ket
hdp cic yeu td' ara dUdng trdng phong each
bieu dat khdi cung nhu phUdng thflc sip
xep eae bieu tUdng Phat phap.

Vdi nen s i n xua't phu thudc vao ngudn
nude nen Viet Nara cung nhu cic nude
khu viic Thii Binh Dudng deu cd tieng

ndi chung nha't djnh trong he tU tudng, va
boat ddng tU duy luon g i n lien vdi sfl van
hanh gifla raat trdi va raat dat. Triet Iy
am dfldng cd anh hfldng khdng nhd den
nhan thdc va ddi sdng tara linh eua hp.
ddi sd'ng tam linh chu yeu la thd t h i n linh
(thin mat trdi, than nUde, Ifla) thdng qua
cic nghi le va tap tue thd cung k h i da
dang nhu : tuc thd sinh thiic khi, tuc thd
td tien... Nhd dd, hinh tUdng nguyen gdc
An Dp: Quan Ara Bd Tat nhanh chdng
hda vao tin ngUdng b i n dja va trd thanh
hien tUdng thd cflng trong p h i n dong dan
chdng, rapt trong nhdng hinh tUdng ndi
bat cua vj Quan Ara nay chfnh la hinh
tUdng QANMNT - ndi hdi tu nhieu yeu to
tao hinh va cung la ndi tao nhieu dieu
kien cho sU s i n g tad nghe thuat cd cd hpi
dinh hinh va p h i t trien. Su hdi tu cua cic
nen van hda truyen thd'ng d Ddng Nara A
la ket qua eua q u i trinh c h i t Ipc trong
giao luu van hda, giao thUdng budn ban,
thara chi la ket qua cua nhdng cude xam
chiem, thdng tri cac nUdc khac. Cho nen,
ve hinh thdc the hien, TUdng Quan Am
Nghin Mat Nghin Tay cd nhflng diera
gidng nhau ve tinh chat, dac diera nhan

dang chung, nhung lai cd tfnh da dang va
phong phu trong phong cich tao t i c cung

nhu thara ray tao hinh. The hien cu the
nhU: tfl quan niera chung cua Phat giio
An Dp, tUdng Quan Ara NMNT thudng ed
cac dang thdc ddng hoac ngdi, vdi so'
lUdng tay tfl 2, 4, 6,12, 16, 18 chd den 40,
42 tay va len tdi tren dfldi rapt nghin tay
d hinh thflc tao cic cinh tay nhd. Cac
dang the, thu an va nghi vat ed nhflng
diem tfldng tfl nhfl deu tpa tren met bdng
hoa sen, eac ban tay thudng phd le va cira
cac nghi vat vdi sd' lUdng kha Idn nhU:
Trang hat, Phdn np an, Hoa sen, dai lua,
Vd dy an), Tbi nguyen an, Quyen sach,
Nga voi, Dai trang sdc, Hoa sen, Dd chau
h i u , Binh nUdc...

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

68

Nghien cim Ddng Nam A 10/200^ 
va trang phuc k h i c i u ky vdi k h i nhieu

loai trang sdc (8 loai trang sflc v i 5 ldp i o
lua khac nhau). Ao choing khoic tren vai
trai, hd vai phai vdi hai c i n h tay chfnh
chip lien hoa hdp chudng an Cic tay cdn
lai cim nghi vat (binh nUdc, b i n h xe luan
hdi, bdng sen tira cinh, binh nUdc cam Id,
cung ten) va ket an thuyet p h i p . Tda ra
phfa ngoai cd the l i met vdng trdn ddng
tara gdm 992 cinh tay nhd, chia thanh 6
Idp tfl trong ra chfla 32, 144, 168, 192,
216, 240 tay tfldng flng.

N i m trdng khu viic Ddng Nam A, Viet
Nam (chu yeu d phfa Bic) khdng chiu anh
hudng cua tU duy Hindu giio va Tieu thfla
nhfl rapt sd' nfldc cung khu vUc. NT tao
tupng Quan Am ngUdi Viet ehu yeu lam
bing gd sdn thep, tap trung khai t h i c eae
chi tiet dju dang (khde radi, rait, khdi)
tren khudn raat thanh thoit, hdi dai vdi
mieng nhd, mdi diy dan, raang dac diem
cua thdn nfl vflng que, tad hinh chau
chud't d cic canh tay, ban tay thon dai,
mem mai, khdng cim nhieu nghi vat,
nhieu tinh trang tri nhfl sfl ddn giin, cich
dieu va efldng dieu hda treng phdng cich
phu dieu ndi (deux tiers- ronde). Kich
thudc cua tupng khdng q u i dd so, phong
cich ddn giin, thien ve sU diu dang, uyen
chuyen, the hien rapt nghe thuat y niem
va k h i i q u i t hda trong cic hinh khdi ddn
gian: vudng, b i t giac, luc giie, trdn thed
quan niem am dUdng, khdng le thudc quy
chuan tao tic, linh hdat, bien hda va trflu
tupng. khdng q u i c i u ky tao tac ma ddn
gian d hinh khd'i, khoing dat trong dUdng
net cham due, pheng each dan gian rd net.
Ky thuat l i p ghep tay Idn cua tUdng cd hai
dang thdc chu yeu: due Id va l i p cic c i n h

tay vad xung quanh khuyu tay chinh; due

Id dpc theo than tUdng tfl vai trd xuo'ng
theo dang so le, dp day cua cac Id tuy theo
Sd lupng tay ft hay nhieu rdi lap tay vao,
neu khdng cd c i n h tay phfa tren- tad hinh
cflng, thd; canh tay cd phan tren- tao hinh
mem mai hdn.

Xem xet trong tfldng quan gifla cac
qud'c gia ndi tren, chdng tdi thay ring,
tupng QA NMNT deu the hien vdi tfnh
chat huyen bf, nhieu dau, nhieu tay theo
the thdc: 2 tay chip trudc ngflc, 2 tay dat
treng tfl the thien dinh, cic tay cdn lai
dfldc chia deu ra hai ben, cic tay deu ed
c i m nghi vat. Dac biet la vdi ving hao
quang thiet lap tfl nhflng ban tay nhd
chfla con mat rad ben trdng bieu trUng cho
nghin mat, nghin tay. Phd QANMNT chua
M i Sd cd 42 tay Idn, 978 tay nhd xep theo
4 Idp ngoai gdm 424 tay, hai Idp trong gdm
258 tay va 228 tay nhd. V i pho QA
NNMNT chua But T h i p cd 904 tay nhd
tao thanh cic vdng tay nd rdng dan tfl 6
ldp den 14 ldp.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Dodn Thi My Huang - Nghe thudt tgo hinh tugng Phdt gido cd... 69

n e n kich thudc tUdng k h d n g q u a Idn, cac
chi t i e t t r a n g trf t h i e n ve cac h i n h khdi
trdn. O t u p n g Inddnexia cho t h a y sU u y e n

chuyen, n h a y c a m trong n g h e t h u a t h i n h
khdi ndi t a o r a rapt khdng gian t h a n raat,
can ddi va h a i hda vdi t h e gidi ben ngoai.
Tai cac nUdc Ddng A, ndi chiu n h i e u a n h
h u d n g nha't cua ddng Dai Thfla, p h i i ke
d e n p h e n g c i c h t a c tfldng Q A N M N T
T r u n g Qudc. TUdng QANMNT cd kich
thudc Idn va t h u d n g t h e hien b i n g c h a t
lieu gd, d i bdae da't, C h d y t h e h i e n h i n h
t h e t h d n g q u a eae Idp i e bd s a t cd t h e , va
t h u d n g dupc t r a n g trf m a u s i c bdae t h e p
v a n g long lay, c i c tUdng t h i n ludn dupe
deo n h i e u loai t r a n g sdc k h a c n h a u va
dupc t h e hien dudi h i n h t h d c q u a n n h d n g
i e k h o i c vdng q u a n h ngUc, q u a n niem ve
dep d i y dan, Iy t u d n g hda vdi k h u d n m a t
trdn, cac c i n h tay mera mai, c i c n e p i o r u
xud'ng s i t ed t h e . h i n h tUdng m a n g n h i e u
t r a n g v a t sac sd. C u n g trong t i m a n h
h u d n g dd, n g h e t h u a t tao tUdng QANMNT
N h a t B a n cd k h u d n m a t dep va h i e n tfl,
nhflng cung cd mdt so' Idn tUdng Q u a n Ara
h i n h d a n g r a t dfl d i n , t a y c i m chudi h a t
va n h i e u loai k h i gidi k h a c n h a u . TUdng:
chu yeu b i n g gd, kich thude Idn, b d n g vl,
t i n h te, vdi sfl t h e h i e n hfldng tdi nhflng
dae t i n h hien thflc (phong each duy n h a t
chi cd d N h a t ban) h i n h t h d c QA chu yeu
dUa t r e n M a t tdng t r u y e n tho'ng. K h i c vdi
T r u n g Qud'c va N h a t b a n , NT t a o tUdng

Q A N M N T Trieu Tien t u y chiu n h i e u i n h
h u d n g tfl h a i nfldc n a y nhflng tfldng
thfldng cd kich tbflde khdng Idn, k h u d n
m a t hdi dai va h i u hdn d p h i n dudi c i r a ,
p h d n g each ddn gian, rd r a n g trdng tflng
chi tiet t h e hien.

Nghe t h u a t p h u d n g Ddng la sU t h e
hien cua Tri - H a n h hdp n h a t , vi t h e t u
tudng, y niem h a y tU duy t h e nao thi se
thiic hien (hanh) nhU t h e , dac biet trong
NT t a o t i c t u p n g P h a t giid, dieu n a y lai
cang cd y nghia thiic te, bdi giao ly cua mdi
g i i o p h i i Tdn g i i o k h i c n h a u se t a o n e n
nhflng q u a n niem k h i c n h a u ve tU tudng,
ve c i c h thflc t h e hien cung n h u q u a n niem
ve t h a m ray cua mdi d a n tpc. Day cung la
diem chfnh yeu lam nen sfl k h a e biet
trong n g h e t h u a t tao h i n h gifla c i c qudc
gia theo dao P h a t tai Ddng A, T r u n g A va
Ddng N a m A, ddng thdi nd lai l a m n e n dac
trUng v a n h e a cua c i c d a n tpc, cac quoc
gia.. Tim hieu va k h a i t h i c c i c yeu to'nay
khdng chi p h a n biet dUdc ngudn gdc c i c
phd tupng nhd phong each t a o t i c , ma cdn
la sU k h a n g djnh g i i tri cua giao luu van
hda trong qua t r i n h djnh h i n h nghe t h u a t
d mdi qud'c gia, d a n tdc./.