NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TIÊU THỤ HÀNG HOÁ TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI

Khoá luận tốt nghiệp
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TIÊU THỤ HÀNG
HOÁ TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI
1.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh thương mại trong nền kinh tế thị trường.
1.1.1 Đặc điểm nền kinh tế thị trường
Sự phát triển của 1 quốc gia thành công hay thất bại trước hết là do các chính sách
về cơ cấu kinh tế gắn liền với cơ chế quản lý kinh tế. Đặc điểm nổi bật của công
cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay là phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành
phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa , vận hành theo cơ chế thị trường có sự điều
tiết của Nhà nước. Do vậy, việc xem xét đặc điểm của kinh tế thị trường cho phép
hình thành nền tảng về lý luận và tư duy kinh tế cho các hoạt động kinh doanh
trong nền kinh tế thị trường .
Trước hết, kinh tế thị truờng là nền kinh tế được điều chỉnh chủ yếu bởi thị trường.
ở đó giá cả được xác định bởi quan hệ cung cầu do các doanh nghiệp có quyền tự
do quyết định sản xuất cái gì ,sản xuất như thế nào và bán cho ai nhằm thu lợi
nhuận tối đa. Có nghĩa là sự vận hành của nền kinh tế sẽ tuân theo các quy luật vốn
có của nó mà tập trung là quy luật cung cầu ,quy luật cạnh tranh ,quy luật giá cả tạo
thành cơ chế thị trường .
Như vậy, nói đến kinh tế thị trường là phải nói đến cơ chế thị trường. Cơ chế thị
trường là cơ chế nảy sinh một cách tất yếu từ sự phát triển của sản xuất và lưu
thông hàng hoá ,qua thị trường để tự điều chỉnh các cân đối lớn của nền kinh tế
theo đúng quy luật. Trong đó,toàn bộ các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất đều
thông qua thị trường. Điều này đã quy định nên các đặc trưng, đặc điểm riêng có
của thể chế kinh tế này.
Nền kinh tế thị trường có cả mặt tích cực và mặt tiêu cực. Về mặt tích cực, đó là cơ
chế tự điều tiết nền kinh tế một cách linh hoạt, mềm dẻo. Nó có tác dụng kích thích
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
11
Khoá luận tốt nghiệp
sự quan tâm thường xuyên đến đổi mới kỹ thuật , công nghệ quản lý ,đến như cầu
thị hiếu và người tiêu dùng ,nó có tác dụng lớn trong tuyển chọn các doanh nghiệp

và cá nhân quản lý kinh doanh giỏi. Trên cơ sở đó ,kinh tế thị trường kích thích sản
xuất và lưu thông hàng hoá phát triển. Về mặt tiêu cực,trên thị trường chứa đựng
tính tự phát và nhiều yếu tố bất ổn, mất cân đối. Vì chạy theo lợi nhuận, các nhà
sản xuất kinh doanh có thể gây nhiều hậu quả xấu: huỷ hoại môi trường , cạnh
tranh không lành mạnh ,phá sản ,thất nghiệp, phân hoá xã hội cao ,thậm chí làm ăn
bất hợp pháp ,trốn lậu thuế và làm hàng giả . Để hạn chế những khuyết tật đó đòi
hỏi nhà nước phải quản lý nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường bằng pháp
luật,quy hoạch, kế hoạch : định hướng bằng các công cụ, chính sách, các biện pháp
kinh tế.
Song, kinh tế thị trường ở nướcc này không thể là bản sao kinh tế thị trường nước
khác, mà phải vận động theo các định hướng chính trị, kinh tế, xã hội, với các mục
tiêu nhất định. ở nước ta mục tiêu đó là: tạo sự phát triển năng động,hiêuụ quả cao
của nền kinh tế,nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực hiện có, tăng thêm các
nguồn lực mới bằng cách tăng tỷ lệ tiết kiệm, tăng tiích luỹ và đầu tư hiện đại hoá,
đổi mới cơ cấu kinh tế, tạo ra tốc độ phát triển kinh tế cao.
Theo mục tiêu đó, có thể xây dựng các đặc trưng bản chất của kinh tế thị trường
XHCN ở nước ta.
Một là: kinh tế thị trường XHCN là một kiểu tổ chức kinh tế trong quá trình
đi lên CNXH từ một nước nông nghiệp lạc hậu, kinh tế còn kém phát triển. Kiểu tổ
chức kinh tế này nhằm nhanh chóng đưa nước ta đi lên từ một nước nông nghiệp
lạc hậu, kinh tế còn kém phát triển.Kiểu tổ chức kinh tế này nhằm nhanh chóng đua
nước ta đạt đến mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
22
Khoá luận tốt nghiệp
Hai là: nền kinh tế thị trường XHCN là một nền kinh tế gồm nhiều thành
phần kinh tế trong đó kinh tế nhà nước và kinh tế hợp tác phải trở thành nền tảng
và kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Tuy nhiên, ở đây tính tự chủ của các chủ
thể kinh tế trong việc bù đắp chi phí đựoc đề cao và có tính quyết định đối với kết
quả kinh doanh.

Ba là, thể chế này thực chất la kiểu tổ chức nền kinh tế dựa trên những
nguyên tắc và quy luật khách quan của nền kinh tế. Việc vận dụng chúng một cách
linh hoạt trong các chính sách, quyết định kinh doanh sẽ cho thấy sự năng động
cũng như khả năng thích nghi của doanh nghiệp trong kinh tế thị trường.
Bốn là, trong điều kiện nền kinh tế thị trường, giá cả hàng hoá, vật tư tài sản
của doanh nghiệp luôn có sự biến động, bản thân đồng tiền làm thước đo giá trị
cung luôn thay đổi. Do vậy, việc sử dung quan hệ hàng hoá - tiền tệ trên nguyên tắc
ngang giá sẽ chi phối tất cả các hoạt động của doanh nghiệp. Nó đòi hỏi doanh
nghiệp phải theo dõi, ghi chép và phân tích thường xuyên sự biến động của giá cả
hàng hoá ,vật tư, tài sản của doanh nghiệp cũng như tỷ giá ngoại tệ để phản ánh
chính xác giá trị tài sản của doanh nghiệp , các chỉ tiêu chi phí và kết quả kinh
doanh ở các thời điểm khác nhau.
Năm là: nền kinh tế thị trường là nền kinh tế “mở” với cả bên trong và bên
ngoài doanh nghiệp. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức đối với mọi chủ thể kinh
tế bởi tính cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường.
Tóm lại, khi lá một bộ phận cấu thành của nền kinh tế, các doanh nghiệp
phải hoạt động “thuận” theo các thể chế là thuộc tính của nền kinh tế đó.Nhận thức
đúng đắn về đặc trưng của cơ cấu kinh tế sẽ cho phép doanh nghiệp hoạt động đúng
định hướng, đồng thời thu được lợi nhuận mong muốn.
1.1.2. Đặc điểm kinh doanh thương mại trong nền kinh tế thị trường
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
33
Khoá luận tốt nghiệp
1.1.2.1. Bản chất của thương mại và kinh doanh thương mại
Xuất phát từ việc thoả mãn các nhu cầu đa dạng, phức tạp của các thành
phần trong xã hội, hoạt động trao đổi kết quả lao động diễn ra ở tất cả các lĩnh vực
của đời sống xã hội. Kết quả lao động hay các sản phẩm được đưa ra trao đổi trogn
cộng đồng bằng nhiều cách thức khác nhau. Thương mại đã xuất hiện và phát triển
khi đa số các sản phẩm được đưa ra trao đổi trong cộng đồng bằng đồng tiên trên
thị trường.

Hoạt động thương mại hay cụ thể hơn là hoạt động trao đổi mua bán sản
phẩm hàng hoá vật chất trong nên kinh tế tạo ra tiền đề và cơ sở cho việc hình
thành và phát triển một lĩnh vực kinh doanh: kinh doanh thương mại:
Nhà sản xuất chế tạo ra sản phẩm để bán, khi bán sản phẩm của mình nhà
sản xuất có thể lựa chọn:
- Bán trực tiếp (tự bán ) cho người tiêu thụ
- Bán qua người trung gian và người trung gian trực tiếp bán cho người tiêu thụ
Người tiêu dùng cần có sản phẩm của nhà sản xuất để thoả mãn nhu cầu của
mình. Họ cũng có thể lựa chon khả năng khác nhau để có sản phẩm:
- Mua trực tiếp từ nhà sản xuất.
- Mua qua người trung gian
Khi lựa chọn khả năng đó, cả nhà sản xuất và người tiêu dùng đều góp phần
tạo ra nhân tố trung gian của sản xuất và tiêu dùng.
Lý thuyết và thực tiễn đã chứng minh ưu thế và lợi ích từ việc trao đổi và
mua bán sản phẩm thông qua người trung gian. Không chỉ với hiệu quả chung của
toàn xã hội, việc tham gia của nhân tố trung gian vào quá trình mua bán hàng hóa
cho phép nâng cao khả năng thoả mãn nhu cầu vả của sản xuất lẫn người tiêu thụ.
Nhà sản xuất và người tiêu thụ sẵn sàng trả công cho sự tham gia của người trung
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
44
Khoá luận tốt nghiệp
gian vào quá trình đó. Sự chấp nhận này tạo ra khả năng tham gia vào khai thác cơ
hội kinh doanh trong hoạt động mua bán sản phẩm hàng hoá: Tạo ra khả năng kinh
doanh thương mại.
Kinh doanh thương mại là sự đầu tư tiền của công sức của một cá nhân hay
một tổ chức vào việc mua hàng hoá để bán lại hàng hoá đó nhằm kiếm tìm lợi
nhuận.
Việc khai thác khả năng kinh doanh thương mại dẫn đến sự ra đời và phát
triển của một hệ thống trong nền kinh tế quốc dân bao gồm các cá nhân ( thương
nhân ) hoặc tổ chức ( doanh nghiệp thương mại ) chuyên kinh doanh trong lĩnh vực

mua bán hàng hoá. Với hệ thống này, ngành thương mại được hình thành và phát
triển như một tất yếu khách quan.
Như vậy, hoạt động kinh doanh thương mại được thể chế hoá trong doanh
nhiệp thương mại ra đời là do sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá
trong sản xuất. Cùng với các xu thế phát triển khác, hoạt động mua bán trở nên
phức tạp hơn, đa dạng hơn: xuất hiện dịch vụ thương mại gắn liền với mua bán
hàng hoá, xúc tiến thương mại là nhằm tìm kiếm, thúc đẩy việc mau bán hàng hoá
và cung ứng dịch vụ thương mại.
1.1.2.2. Chức năng của hoạt động kinh doanh thương mại
Xuất phát từ bản chất nêu trên hoạt động kinh doanh thương mại có các
chức năng riêng biệt. Các chức năng luôn là một phạm trù khách quan, nó lý giải sự
tồn tại các thực thể và hiện tượng. Vì thế, các chức năng của hoạt động kinh doanh
thương mại củng lý giải sự tồn tại của doanh nghiệp thương mại. chức năng chung
đó được cụ thể hoá thành các chức năng sau:
- Chức năng chuyên môn kỹ thuật : Doanh nghiệp thương mại thực hiện việc lưu
thông hàng hoá và tiếp tục quá trình sản xuất và lưu thông: hoạt động kinh doanh
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
55
Khoá luận tốt nghiệp
thương mại tổ chức quá trình vận động hàng hoá từ sản xuất đến tiêu dùng. Đây la
hoạt động mang tính chuyên môn hoá. Đông thời trong quá trình đó doanh nghiệp
thương mại còn tiếp tục một số hoạt động mang tính sản xuất như phân loại, bao
gói, chọn lọc, chỉnh sửa hàng hoá, biến mặt hàng của sản xuất thành mặt hàng của
tiêu dùng.
- Chức năng thương mại: Doanh nghiệp thương mại thực hiện giá trị hàng hoá bằng
cách mua bán: Hoạt động kinh doanh thương mại chính là mua hàng hoá từ nhà sản
xuất, nhà nhập khẩu sau đó bán lại cho người tiêu dùng. Thông qua chức năng này
hàng hoá được thực hiện giá trị cũng như giá trị sử dụng.
- Chức năng tài chính: Trong hoạt động của mình doanh nghiệp thương mại cần có
các nguồn tài chính. Vì vậy hoạt động kinh doanh thương mại phải thực hiện chức

năng tài chính để đản bảo cho doanh nghiệp có các nguồn tài chính cũng như phân
bổ các nguồn tài chính đó một cách có hiệu quả.
- Chức năng quản trị: Chức năng này đảm bảo cho các hoạt động của doanh nghiệp
thương mại được phối hợp, ăn khớp và không đi chênh lệch các mục tiêu dự định.
Tuy nhiên, trong quá trình quản lý điều hành các hoạt động của kinh doanh thương
mại không những cần nhận thức rõ các chức năng nêu trên mà còn phải cụ thể hoá
các chức năng đó thành các nhiệm vụ cụ thể hoá các chức năng đó thành các nhiệm
vụ cụ thể trong điều kiện kinh tế - xã hội nhất định. Có như vậy nhà quản trị mới
xây dựng được các mục tiêu làm cơ sở cho sự tồn tại của doanh nghiệp.
1.1.2.3. Vai trò của hoạt động thương mại trong nền kinh tế thị trường
Doanh nghiệp thương mại là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế, ra đời do quá
trình phân công lao động xã hội. Do vậy doanh nghiệp thương mại với hoạt động
kinh doanh thương mại giữ vai trò nhất định trong nền kinh tế với vị trí là cầu nối
giữa sản xuất và tiêu dùng, giữa sản xuất và sản xuất . Cụ thể :
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
66
Khoá luận tốt nghiệp
- Phục vụ nhu cầu tiêu dùng : doanh nghiệp thương mại thông qua các hoạt động
thương mại và dịch vụ thương mại cung cấp cho xã hội lượng hàng hoá, đáp ứng
nhu cầu địa điểm và thời gian. Hoạt động kinh doanh thương mại làm cho hàng hoá
được đưa từ nơi thừa đến nơi thiếu, làm cho nhu cầu của người tiêu dùng luôn được
thoã mãn.
- Kích thích sản xuất phát triển:hoạt động kinh doanh thương mại bắt đầu bằng
việc mua các sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất, tạo điều kiện cho sản xuất thu
hồi vốn nhanh, tập trung vốn, nhân lực cho sản xuất, tiếp tục chu trình sản xuát của
mình. Hoạt động kinh doanh thương mại cũng cung ứng dịch vụ đầu vào cho sản
xuất để thúc đẩy sản xuất phát triển .
- Mặt khác, trong hoạt động của mình, doanh nghiệp thương mại cũng phản hồi
những nhu cầu nảy sinh trên thị trường, định hướng cho sản xuất, làm cho sản xuất
có thể nhanh chóng đáp ứng nhu cầu mới hoặc phát triển thị trường mới.

- Hoạt động kinh doanh thương mại góp phần thúc đẩy sự phát triển khoa học kỹ
thuật và công nghệ. Khi tham gia vào xuất nhập khẩu, hoạt động kinh doanh
thương mại lại bổ sung thêm các tiến bộ khoa học - kỹ thuật và công nghệ từ các
quốc gia phát triển hơn.
- Mặt khác, hoạt động buôn bán thường làm cho khoảng cách về không gian không
còn là vấn đề lớn nữa. Chính hoạt động kinh doanh thương mại qua việc buôn bán
đã tạo ra và mở rộng các mối quan hệ kinh tế trong khu vực và quốc tế ( xuất nhập
khẩu ), đem lại lợi ích cho nhiều phía .
- Tạo tích luỹ cũng là một vai trò mà hoạt động kinh doanh thương mại đang thực
hiện. Cũng như các loại hình doanh nghiệp khác, doanh nghiệp thương mại cũng
đầu tư vốn, lao động để thực hiện kinh doanh nên nó cũng tạo ra lợi nhuận, tăng
tích lũy và đóng góp cho ngân sách quốc gia.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
77
Khoá luận tốt nghiệp
1.1.2.4. Đặc điểm kinh doanh thương mại trong nền kinh tế thị trường.
Từ bản chất cũng như chức năng, vai trò hoạt động kinh doanh thương mại,
có thể thấy rằng thông qua hoạt động mua - bán trên thị trường, doanh nghiệp
thương mại vừa làm dịch vụ cho người bán vừa làm dịch vụ cho người bán (nhà
sản xuất ) vừa làm dịch vụ cho người mua ( người tiêu thụ ) và đồng thời đáp ứng
lợi ích của chính mình là có lợi nhuận. Nhìn từ khía cạnh này doanh nghiệp thương
mại là doanh nghiệp dịch vụ, dù rằng dịch vụ của doanh nghiệp thương mại luôn
gắn liền với hàng hoá hiện vật.
Song kinh tế thị trường với sự tồn tại khách quan của nhiều quy luật kinh tế
làm cho mỗi doanh nghiệp dù là doanh nghiệp sản xuất hay doanh nghiệp thương
mại đều kinh doanh nhằm mục đích sinh lợi.
Nên kinh tế nước ta vận hành theo “ cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô
của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, do vậy doanh nghiệp nói chung
và hoạt động kinh doanh thương mại nói riêng chịu sự chi phối trước hết bởi các
quy luật của kinh tế thị trường mà tập trung là quy luật cung cầu, quy luật giá trị,

quy luật cạnh tranh. Vì vậy, khi xúc tiến các hoạt động kinh doanh thương mại, nhà
quản trị vừa phải đảm bảo cho hoạt động này diễn ra đung như các chức năng vỗn
có của nó, vừa phải tạo ra một cơ chế hoạt động hợp quy luật.
Có thể thấy rằng doanh nghiệp thương mại chụi sự tác động rất nhiều của các
quy luật kinh tế. Tuy nhiên, ba quy luật đặc trưng của kinh tế thị trường đóng vai
trò quyết định đối với cơ chế hoạt động của nó.
Một là quy luật giá trị: quy luật này yêu cầu sản xuất và trao đổi phải dựa
trên cơ sở lượng giá trị của hàng hoá và thười gian lao động xã hôịo cần thiết
( nguyên tắc ngang giá ). Doanh nghiệp thương mại cần có nhận thức một cách
khách quan, đúng đắn đối với quy luật giá trị, đồng thời phát hiện sự tác động đặc
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
88
Khoá luận tốt nghiệp
thù của quy luật trên từng thị trường cụ thể để từ đó có những chính sách đầu tư
kinh doanh “ thuận ” theo quy luật nhằm tránh những tổn thất không cần thiết cũng
như thu được lợi nhuận tối đa. Dưới tác động của quy luật này, hoạt động kinh
doanh thương mại cần cải tiến thao phương thức kinh doanh, tổ chức lao động khoa
học theo hướng giảm chi phí cá biệt để có thể giảm giá, tăng sức cạnh tranh trên thị
trường. Đồng thời vận dụng theo quy luật giá trị cũng phải xem xetđến sự tương tác
của quy kinh tế khác trong khuôn khổ luật pháp của nhà nước tránh xu hướng sùng
bái quy luật.
Hai là quy luật cung cầu: Cung và cầu là phạm trù quan trọng của kinh tế thị
trường. Cung và cầu không tồn tại độc lập mà nó có quan hệ biện chứng với nhau:
cầu làm xuất hiện cung, cung thúc đẩy cầu. Chính vì thếngười ta có thể nhận biết
cung qua cầu và ngược lai.
Quan hệ cung cầu là quan hệ bản chất, lặp đi lặp lại của kinh tế thị trường.
Theo quy luật cung cầu, nếu cung lớn hơn cầu thì giá sẽ giảm kéo theo cung giảm
và cầu tăng, ngược lại nếu cung nhỏ hơn cầu sẽ giảm kéo theo cung giảm và cầu
tăng, ngược lại nếu cung nhỏ hơn cầu thì giá sẽ tăng làm cho cung tăng, cầu giảm,
giá cả sẽ cân bằng ổn định khi cung ăn khớp với cầu. Sự ăn khớp hay cân bằng đó

luôn là tương đối hoặc chỉ diễn ra trong ngắn hạn. Do vậy, trong hoạt động kinh
doanh thương mại, việc nắm bắt chính xácquy luật cung cầu có ý nghĩa quyết định
đối với hiệu qủa kinh doanh. Hệ quả của nó sẽ là việc kinh doanh những mặt hàng
vừa đáp ứng được nhu cầu vừa thu được lợi nhuận cao. Trong khi vận dụng quy
luật cung cầu cần lưu ý rằng trong nền kinh tế hiện đại, cầu có xu hướng quyết định
cung. Tuy nhiên, cũng không thể xem nhẹ vai trò của cung, nghĩa là bán cái thị
trường cần nhưng cái đó phải có, phải nằm trong khả năng, mục tiêu, định hướng
của doanh nghiệp.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
99
Khoá luận tốt nghiệp
Ba là quy luật cạnh tranh: tự do kinh doanh là nguồn gốc của cạnh tranh, là
quy luật kinh tế thị trường.Nó là động lực thúc đẩy sản xuất và lưu thông hàng hoá
phát triển.
Cạnh tranh trên thị trường rất đa dạng và phức tạp :cạnh tranh giữa các nhà
sản xuất ,giữa những người bán, giữa những người mua, giữa người bán và người
mua, giữa doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp nước ngoài. Do sự đa dạng đó mà
trong hoạt động kinh doanh thương mại,các doanh nghiệp cần nhận thức về cạnh
tranh theo khía cạnh tích cực để từ đó luôn phát huy nội lực, nâng cao chất lượng
phục vụ khách hàng , tránh cạnh tranh bất hợp pháp dẫn đến làm tổn hại lợi ích
cộng đồng cũgn như làm suy yếu chính bản thân doanh nghiệp. Tiến hành hoạt
động kinh doanh thương mại cũng phải thấy rằng hoạt động này có những đặc
trưng nhất định như đã trình bày, do vậy nó chịu sự cạnh tranh quyết liệt hơn các
doanh nghiệp khác.
1.1.3 Hoạt động tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại.
1.1.3.1. Hoạt động tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại yêu cầu quản
lý.
Xuất phát từ các chức năng của hoạt động thương mại có thể thấy rõ tầm
quan trọng của tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại. Tiêu thụ hàng
hoá là hoạt động đặc trưng, chủ yếu của doanh nghiệp thương mại, là khâu cuối

cùng của hoạt động kinh doanh hàng hoá.
Tiêu thụ hàng hoá được thức hiện thông qua hoạt động bán hàng của doanh
nghiệp từ đó hàng hoá được chuyển thành tiền, thực hiện vồng chu chuyển vốn
trogn doanh nghiệp và chu chuyển tiền tệ trong xã hội. Đó cũng là quá trình chuyển
quyền sở hữu hàng hoá cho khách hàng, thu tiền về hay được quyền thu tiền về.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1010
Khoá luận tốt nghiệp
Trong hoạt động kinh doanh nói chung, hoạt động kinh doanh thương mại
nói riêng, tiêu thụ hàng hoá có ý nghĩa quyết định đoói với việc thực hiện các mục
tiêu và chiến lược mà doanh nghiệp theo đuổi, thúc đẩy vòng quay của quá trình tái
sản xuất, qua đó tái sản xuất và tái sản xuất mở rộng sức lao động.
Kinh doanh trong kinh tế thị trường,doanh nghiệp nói chung và doanh
nghiệp thương mại nói riêng cần giải quyết các vấn đề: kinh doanh hàng hoá gì?
hướng tới đối tưọng nào? và kinh doanh như thế nào? Trong quá trinh đó hoạt động
tiêu thụ hàng hoá hiểu một cách đầy đủ sẽ gồm nhiều hoạt động :nghiên cứu thị
trường, nghiên cứu người tiêu dùng, lựa chọn, xác lập kênh phân phối, các chính
sách va fhình thức biêu hiện, tiến hành quảng cáo, các hoạt động xúc tiến và cuối
cùng thực hiện công việc bán hàng tại điểm bán.
Để tổ chức tốt tiêu thụ hàng hoá, doanh nghiệp không những phải làm tót
mỗi khâu công việc mà còn phải phối hợp nhịp nhànggiữa các khâu kế tiếp giữa
các bộ phận tham gia trực tiếp hay gián tiếp vào quá trình tiêu thụ.
Kết quả tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp là khối lượng hàng hoá mà
doanh nghiệp thực hiện trong một thừi kỳ nhất định. Doanh thu bán hàng là lượng
tiền mà doanh nghiệp thu được do thực hiện bán hàng hoá trên thị trường trong một
thời kỳ được xác định bởi công thức:
M =
∑
=
n

i
PiQi
1
M: Doanh thu bán hàng
Pi: giá bán một đơn vị hàng hoá loại i
Qi: Số lượng bán ra của hàng hoá loại i ( i =
n,1
)
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1111
Khoá luận tốt nghiệp
Doanh thu bán hàng phản ánh kết quả của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
thương mại. Nó là chỉ tiêu phản ánh giá trị hàng hoá thành phẩm hoặc dịch vụ đã
được xác định là tiêu thụ trong kỳ. Tăng doanh thu bán hàng thực chất là tăng
lượng tiền về cho doanh nghiệp, đồng nghĩa với việc tăng lượng hàng hoá bán ra
trên thị trường. Vì vậy, tăng doanh thu bán hàng vừa có ý nghĩavới xã hội vừa có ý
nghĩa với doanh nghiệp.
Đối với xã hội, tăng doanh thu bán hnàg góp phần thoả mãn tốt các nhu cầu
tiêu dùng xã hội, đảm bảo cân đối cung cầu, ổn định giá cả thị trường và mở rộng
giao lưu kinh tế giữa các vùng, các nước.
Đối với doanh nghiệp, tăng doanh thu bán hàng là điều kiện để doanh nghiệp
thực hiên tốt chức năng kinh doanh, thu hồi vốn nhanh, bù đắp các chi phí sản xuất
kinh doanh, thực hiện tốt các nghĩa vụ đối với Nhà nước.
Như vậy hoạt động tiêu thụ hàng hoá qua chỉ tiêu doanh thu thể hiện khả
năng và trình độ của doanh nghiệp trong việc thực hiên các mục tiêu của mình cũng
như các nhu cầu của sản xuất và tiêu dùng trong xã hội. Nói cách khác, mở rộng
tiêu thụ hàng hoá qua hoạt động bán hàng là con đường cơ bản để doanh nghiệp
chiếm lĩnh thị trường, thu lợi nhuận, tạo vị thế và uy tín của mình trên thương
trường.
Từ những nhạnn định trên có thể thấy hoạt động tiêu thụ hàng hoá là một

khâu quan trọng, một bộ phận cơ hữu trong hệ thống tổ chức quản lý kinh doanh
của doanh nghiệp thương mại.
1.1.3.2. Nhiệm vụ kế toán tiêu thụ hàng hoá.
Với phương tiện quản lý hữu hiệu là hệ thống kế toán, hoạt động tiêu thụ
hàng hoá được ghi nhận, phân loại, tổng hợp và phản ánh một cách toàn diện, phục
vụ kịp thời nhu cầu của các cấp quản trị về thông tin làm cơ sở cho các quyết định.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1212
Khoá luận tốt nghiệp
Do tiêu thụ hàng hoá là một hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong doanh nghiệp
thương mại nên phần hành kế toán tiêu thụ hàng hoá ở loại hình doanh nghiệp này
cũng cung cấp các thông tin quan trọng. Nhiệm vụ đặt ra đối với kế toán tiêu thụ
hàng hoá là:
Thứ nhất: phản ánh và giám đốc tình hình thực hiện kế hoạchtiêu thụ, doanh
thu bán hàng, tinh hình thanh toán với nhà cung cấp, với ngân sách.
Thứ hai: ngoài kế toán tổng hợp trên các tài khoản kế toán, kế toán bán hàng
cần phải theo dõi ghi chép về số lượng, kết cấu, chủng loại hàng hoá, ghi chép
doanh thu bán hàng, thuế giá trị gia tăng đầu ra của từng nhóm, mặt hàng theo từng
đơn vị trực thuộc ( cửa hàng, quầy hàng ).
Thứ ba: kế toán nghiệp vụ tiêu thụ hàng hoá phải cung cấp các thông tin qua
việc tính toán giá mua thực tế của hàng đã tiêu thụ. Trên cơ sở giá mua và chi phí
thu mua, các chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp, lãi định mức, mức
giá bán ra được xác định sau khi đã so sánh với mức giá chung trên thị trường.
Thứ tư: bộ phận kế toán này sẽ phải kiểm tra tình thu tiền bán hàng, quản lý
tiền bán hàng. Đối với hàng hoá bán chịu, cần mở sổ sách ghi chép theo từng khách
hàng, lô hàng, số tiền khách nợ, thời hạn và tình hình thanh toán nợ. Đồng thời,
việc cung cấp đầy đủ,kịp thời những thông tin cần thiết về tình hình bán hàng cũng
phục vụ cho việc chỉ đạo, điều hành doanh nghiệp.
1.2. Nội dung kế toán tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại.
1.2.1. Đặc điểm kế toán tiêu thụ hàng hoá có ảnh hưởng đến công tác kế toán.

Tiêu thụ hàng hoá hay bán hàng trong doanh nghiệp thương mại là khâu
chuyển vốn từ hình thái hiện vật là hàng hoá sang hình thái tiền tệ. Nghiệp vụ tiêu
thụ hàng hoá có đặc điểm riêng chi phối nhiều bộ phận trong công tác kế toán.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1313
Khoá luận tốt nghiệp
Kết quả tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại phụ thuộc vào việc
sử dụng các phương thức bán hàng, phương thức thanh toán, các quy định về phạm
vi bán hàng và thời điểm xác định doanh thu.
1.2.1.1. Các phương thức bán hàng:
Doanh nghiệp thương mại có thể bán hàng theo các phương thức và hình thức khác
nhau như:
- Bán buôn qua kho: là hình thức bán hàng mà được xuất ra từ kho của doanh
nghiệp. Phương thức này có hai hình thức:
 Bán buôn qua kho theo hình thức giao hàng trực tiếp: Theo hình thức này
bên mua cử đại diện đến kho của doanh nghiệp thương mại để nhận hàng.
Doanh nghiệp thương mại xuất kho hàng hoá, giao trực tiếp cho đại diện bên
mua. Sau khi đại diện bên mua nhận đủ hàng, đã thanh toán tiền hoặc chấp
nhận nợ, hàng hoá được xác định là tiêu thụ.
 Bán buôn qua kho theo hình thức chuyển hàng: theo hình thức này căn cứ
vào hợp đồng đã ký kết hoặc đơn đặt hàng doanh nghiệp thương mại xuất
kho hàng hoá, bằng phương tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài, chuyển
hàng giao cho bên mua ở một địa điểm đã thoả thuận. Hàng hoá chuyển bán
vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại. Số hàng này được
xác định là tiêu thụ khi nhận được tiền do bên mua thanh toán hoặc giấy báo
của bên mua đã nhận được hàng và chấp nhận thanh toán. Chi phí vận
chuyển do doanh nghiệp thương mại chịu hay bên mua chịu là do sự thoả
thuận từ trước giữa hai bên. Nếu doanh nghiệp thương mại chịu chi phí vận
chuyển, sẽ đươc ghi vào chi phí bán hàng. Nếu bên mua chịu chi phí vận
chuyển sẽ phải thu tiền của bên mua.

Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1414
Khoá luận tốt nghiệp
 Bán buôn vận chuyển thẳng: theo hình thức này doanh nghiệp thương mại
sau khi mua hàng, nhận hàng mua, không đưa về nhập kho mà chuyển thẳng
cho bên mua. Phương thức này có thể thực hiện theo hai hình thức:
+ Bán buôn vận chuyển thẳng theo hình thức giao trực tiếp. Theo hình thức
này doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng, nhận hàng mua và giao trực tiếp
cho đại diện của bên mua tại kho người bán. Sau khi giao, nhận, đậi diện bên mua
ký nhận đủ hàng, bên mua đã thanh toán tiền hàng hoặc chấp nhận nợ, hàng hoá
được xác định là tiêu thụ.
+ Bán buôn vận chuyển thẳng theo hình thức vận chuyển hàng: Theo hình
thức này doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng, nhận hàng mua bằng phương
tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài chuyển hàng đến giao cho bên mua ở một địa
điểm đã được thoả thuận. Hàng hoá đã được chuyển bán trong trường hợp này vẫn
thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại. Khi nhận được tiền của bên mua
thanh toán hoặc giấy báo của bên mua đã nhận được hàng và chấp nhận thanh toán
thì hàng hoá được xác định là tiêu thụ.
- Phương thức bán lẻ: là hình thức bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng. Trong
phương thức này có bốn hình thức:
 Hình thức bán hàng thu tiền tập trung: Theo hình thức này việc thu tiền của
người mua tách rời nhau. Mỗi quầy hàng có nhân viên thu tiền làm nhiệm vụ
thu tiền của khách viết hoá đơn hoặc tích kê để khách đến nhận hàng ở quầy
hàng do nhân viên bán hàng giao. Hết ca, hết ngày bán hàng, nhân viên bán
hàng căn cứ vào hoá đơn và tích kê giao hàng cho khách hoặc kiểm kê hàng
hoá tồn quầy để xác định số lượng hàng đã bán trong ngày, trong ca và lập
báo cáo bán hàng. Nhân viên thu tiền nộp tiền bán hàng cho thủ quỹ vàlàm
giấy nộp tiền.
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1515

Khoá luận tốt nghiệp
 Hình thức bán hàng thu tiền trực tiếp: Theo hình thức này, nhân viên bán
hàng trực tiếp thu tiền của khách hàng và giao cho khách. Hết ca, hết ngày
bán hàng nhân viên bán hàng nộp tiền cho thủ quỹ và làm giấy nộp tiền. Sau
đó, kiểm kê hàng hoá tồn quầy để xác định số lượng hàng đã bán trong ca,
trong ngày và lập báo cáo bán hàng.
 Hình thức bán hàng tự phục vụ: Theo hình thức này, khách hàng tự chon lấy
hàng hoá, trước khi ra khỏi cửa hàng mang đến bộ phận thu tiền để thanh
toán tiền hàng. Nhân viên thu tiền nhập hoá đơn bán hàng và thu tiền của
khách hàng. Hình thức này được bán phổ biến ở các siêu thị.
 Hình thức bán hàng trả góp: Theo hình thức này, người mua được trả tiền
mua hàng thành nhiều lần. Doanh nghiệp thương mại , ngoài thu tiền theo giá
bán thông thường còn thu thêm người mua một khoản lãi do trả chậm.
-Phương thức gửi đại lý bán: theo hình thức này, doanh nghiệp thương mại giao
hàng cho cơ sở đại lý. Bên đaị lý sẽ trực tiếp bán hàng và thanh toán tiền cho doanh
nghiệp thương mại và được hưởng hoa hồng đại lý bán. Hàng gửi đại lý vẫn thuộc
quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại. Nó được xác định là tiêu thụ khi
doanh nghiệp nhận đuợc tiền do bên đại lý thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán.
1.2.1.2. Phương thức thanh toán
Các phương thức thanh toán sử dụng trong kinh doanh thương mại gồm:
 Thanh toán trực tiếp ngay bằng tiền mặt, tiền séc, các loại tín phiếu hoặc
bằng chuyển khoản qua ngân hàng.
 Thanh toán bán châm ( bán chịu ): là phương thức mà bên bán giao hàng
cho người mua nhưng người mua không trả tiền ngay mà trả tiền sau một
thời hạn theo thoả thuận một lần hoặc thanh toán thành nhiều lần ( bán trả
góp ). Khi mà nền sản xuất và lưu thông hàng hoá càng phát triển, để thúc
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1616
Khoá luận tốt nghiệp
đẩy cho việc bán hàng thì việc bán hàng chịu ngày càng có xu hướng phát

triển để tạo ra sự hấp dẫn thu hút khách hàng, tăng doanh thu. Nhưng bán
chịu cũng có nhược điểm là doanh nghiệp bị chiếm dụng vốn và có khả
năng mất vốn.
Chỉ tiêu doanh thu gắn liền với việc thu tiền bán hàng. Mục đích quan trọng của
doanh nghiệp là phải bán được nhiều hàng nhưng đồng thời cũng phải thu hồi
nhanh tiền bán hàng để tránh ứ đọng, bị chiếm dụng vốn. Vì thế, việc tìm ra những
biện pháp hữu hiệu để thu tiền bán hàng nhanh chóng cần các định hướng hợp lý
trong việc lựa chọn phương thức thanh toán.
1.2.1.3. Phạm vi hàng bán
Trong kế toán tiêu thụ hàng hoá, một vấn đề quan trọng là xác định phạm vi
hàng bán. Phạm vi hàng bán được hạch toán vào doanh thu bán hàng, đảm bảo các
điều kiện sau:
- Phải thông qua mua, bán và thanh toán bằng tiền theo một phương thức thanh
toán nhất định.
- Doanh nghiệp thương mại mất quyền sở hữu về hàng hoá, đã thu được tiền hoặc
người mua chấp nhận nợ.
- Hàng hoá bán ra thuộc diện kinh doanh của doanh nghiệp, do doanh nghiệp mua
vào hoặc sản xuất, chế biến.
Cũng được coi là bán trong một số trường hợp khác như:
- Hàng hoá xuất để đổi lấy hàng hoá khác, còn được coi là đối lưu.
- Hàng hoá xuất để thanh toán tiền lương, tiền thưởng cho công nhân viên, thanh
toán thu nhập chia cho các bên tham gia liên doanh
- Hàng hoá xuất làm quà biếu, tặng
Trần Thị Mai Trà - Lớp Q10 K2
1717