Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên sư phạm đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐÁP ỨNG U CẦU </b>

<b>CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI</b>

TS. Tiêu Thị Mỹ Hồng1
Tóm tắt

<i>Bài viết tập trung vào nghiên cứu và làm rõ sự cần thiết của phát triển năng lực tổ </i>
<i>chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên sư phạm hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu </i>
<i>của chương trình phổ thơng mới. Chỉ ra các thành tố của năng lực tổ chức hoạt động </i>
<i>trải nghiệm như: năng lực xây dựng ý tưởng hoạt động; năng lực thiết kế kế hoạch tổ </i>
<i>chức hoạt động; năng lực tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động; năng lực đánh giá </i>
<i>và điều chỉnh kế hoạch. Từ việc nghiên cứu chương trình đào tạo của một số ngành, </i>
<i>quan sát thực tiễn đào tạo năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên của </i>
<i>một số trường, một số khoa sư phạm để đề xuất biện pháp, cách thức nhằm phát </i>
<i>triển năng lực này cho sinh viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.</i>

<i><b>Từ khóa: Hoạt động trải nghiệm; năng lực; năng lực tổ chức; phát triển; sinh viên </b></i>

sư phạm.

Đặt vấn đề

Hoạt động trải nghiệm (cấp Tiểu học) và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (cấp
Trung học cơ sở và cấp Trung học phổ thông) là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện
từ lớp 1 đến lớp 12. Đây là điểm mới của chương trình giáo dục phổ thơng 2018. Hoạt động
giáo dục này hình thành, phát triển ở học sinh năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực
thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp; đồng thời góp phần hình
<i>thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung [1]. Theo Steve et al. (1995), </i>
người dạy đóng vai trị rất quan trọng góp phần vào một trải nghiệm thành cơng, đó chính
<i>là vai trò định hướng, tổ chức dạy học để học sinh tham gia trải nghiệm. Chính vì thế, để đáp </i>
ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục ở nước ta hiện nay,

cụ thể hơn là đáp ứng yêu cầu của chương trình phổ thơng mới, người giáo viên nhất định
phải có năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Điều đó địi hỏi các trường đào tạo giáo viên
phải hình thành và phát triển được năng lực này cho sinh viên của mình bằng các con đường
khác nhau. Vấn đề này, ở Việt Nam, thời gian gần đây, đã dành được sự quan tâm của một số
tác giả. Nguyễn Thị Thành Vân (2019) bàn đến năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho
sinh viên mầm non tại Cao đẳng Sư phạm Nghệ An; dù không trực tiếp nhưng khi tác giả

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Nguyễn Thị Ngọc Phúc (2018) đi vào khảo sát thực trạng dạy học trải nghiệm của giảng viên
khoa Sư phạm, Đại học Cần Thơ cũng đã đặt ra sự cần thiết phải phát triển năng lực tổ chức
hoạt động trải nghiệm cho sinh viên các ngành sư phạm tại địa bàn khảo sát. Tác giả Đào Thị
Hà, Vũ Thị Thanh Nga (2018) tuy chưa thực sự thuyết phục nhưng cũng đã đặt vấn đề này
ra đối với sinh viên ngành giáo dục công dân. Trên cơ sở phân tích thực trạng Hồng Thị
Hiền (2018) đã đề xuất một số giải pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm
cho giáo viên chủ nhiệm lớp tại các trường tiểu học quận Lê Chân, thành phố Hải Phịng... .
Những nghiên cứu ấy ít nhiều cũng đưa ra một số gợi ý cho tác giả khi theo đuổi vấn đề này.
Nội dung

<b>1. Một số khái niệm</b>
<i>- Hoạt động trải nghiệm</i>

“Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo
dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh
tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy
động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao
hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp
với lứa tuổi; thơng qua đó, chuyển hố những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới,
hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với
cuộc sống, mơi trường và nghề nghiệp tương lai”[1].

<i>- Tổ chức hoạt động trải nghiệm </i>

Tổ chức hoạt động trải nghiệm là quá trình người dạy tác động đến người học (học
sinh, sinh viên) thông qua việc tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm tạo điều kiện cho người
học tham gia trực tiếp vào hoạt động chiếm lĩnh tri thức nhằm hình thành và phát triển ở
người học những phẩm chất, năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại.

Theo cách hiểu đó, tổ chức hoạt động trải nghiệm mang đầy đủ các yếu tố của quản lý
như: lập kế hoạch; tổ chức hoạt động; chỉ đạo điều khiển; kiểm tra, đánh giá.

Trải nghiệm là một phương thức dạy học, vì vậy ngồi hoạt động trải nghiệm chung,
ở từng mơn học đều có các hoạt động trải nghiệm mang tính đặc trưng, đặc thù riêng của
từng môn.

<i>- Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm</i>

Vấn đề được xem xét ở đây là năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học có
nghĩa là năng lực của người giáo viên. Vì thế, năng lực này được hiểu là sự vận dụng một
cách linh hoạt kiến thức, kĩ năng để xây dựng ý tưởng, thiết kế và tổ chức một cách có hiệu
quả các hoạt động trải nghiệm nhằm hình thành và phát triển ở người học những phẩm chất
và năng lực cần có.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i>Chọn chủ đề và xác định mục tiêu: Lựa chọn chủ đề, đặt tên chủ đề; Xác định mục tiêu cụ </i>
thể, phù hợp.

<i>Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động: Xác định được các hoạt động một cách rõ ràng; đặt </i>
tên cho từng hoạt động; chỉ ra được mục tiêu của hoạt động; xác định được thời gian, nhân
lực, vật lực cần thiết; lựa chọn được phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với mục tiêu
và các nội dung, đảm bảo được sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh...

<i>Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động: Tổ chức được các hoạt động theo như kế hoạch đã </i>

đề ra; xử lí được các tình huống phát sinh; quan sát, hỗ trợ, giúp đỡ được học sinh trong quá
trình trải nghiệm;…

<i>Đánh giá và điều chỉnh kế hoạch: đánh giá được quá trình tham gia hoạt động của học sinh, </i>
của nhóm; điều chỉnh được kế hoạch, rút được kinh nghiệm cho những lần tổ chức sau...

<i>- Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên là quá trình giảng viên tổ </i>
chức các hoạt động dạy học nhằm hình thành và nâng cao kiến thức, kĩ năng về cách thức tổ
chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên từ đó sinh viên có năng lực tổ chức hoạt động trải
nghiệm cho học sinh ở trường phổ thông.

<b>2. Sự cần thiết của phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên </b>
<b>sư phạm hiện nay</b>

Thứ nhất, xuất phát từ mục tiêu, u cầu của chương trình giáo dục phổ thơng và vị trí
của hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thơng mới.

NQ 88/ 2014 /QH13 đã khẳng định mục tiêu của đổi mới chương trình, sách giáo khoa
phổ thông là nhằm tạo chuyển biến căn bản và toàn diện chất lượng và hiệu quả giáo dục
phổ thơng, góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ tri thức sang nền giáo dục
phát triển toàn diện cả về phẩm chất, năng lực, hài hịa đức, trí, thể, mĩ và phát huy tối đa
tiềm năng của mỗi học sinh để các em trở thành cơng dân có trách nhiệm đáp ứng được
u cầu xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại tồn cầu hóa và cách mạng cơng nghiệp
mới. Để hình thành được phẩm chất, năng lực, học sinh nhất định phải được tham gia vào
các hoạt động, phải được trực tiếp làm, trực tiếp trải nghiệm. Chính vì thế, hoạt động trải
nghiệm với tư cách là hoạt động giáo dục bắt buộc cũng như tổ chức hoạt động trải nghiệm
với tư cách là cách thức tổ chức dạy học có vai trị vơ cùng quan trọng. Điều đó đồng nghĩa
với việc giáo viên phải nhận thức được sự cần thiết của hoạt động trải nghiệm, có kiến thức,
kĩ năng về tổ chức hoạt động trải nghiệm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

cách thức tổ chức, kiểm tra, đánh giá trong hoạt động này sẽ không thể đạt được các u cầu
mà chương trình mơn học đặt ra. Giáo viên có năng lực tổ chức các hoạt động trải nghiệm
sẽ góp phần thực hiện thành cơng mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thơng mới trong
việc hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh.

<i>Thứ hai, xuất phát từ thực tế đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm hiện nay. Mặc dù là hoạt </i>
động giáo dục bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thơng nhưng chúng ta sẽ không
đào tạo một đội ngũ giáo viên chuyên biệt để tổ chức hoạt động trải nghiệm, hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp giống như các môn học khác mà địi hỏi tất cả giáo viên của các mơn
học đều phải có năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Bởi hoạt động trải nghiệm rất linh
hoạt và mang tính mở cao, nó có thể được tổ chức trong và ngoài lớp học, trong và ngoài
trường học; theo quy mơ nhóm, lớp học, khối lớp hoặc quy mơ trường; với bốn loại hình
hoạt động chủ yếu là: sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề, hoạt
động câu lạc bộ với sự tham gia, phối hợp, liên kết của nhiều lực lượng giáo dục trong và
ngoài nhà trường. Điều đó có nghĩa đã là sinh viên ngành sư phạm nhất định phải có hiểu
biết về hoạt động trải nghiệm, cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm và tổ chức được các
hoạt động trải nghiệm trong thực tế. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm vì thế sẽ là một
yêu cầu bắt buộc trong chuẩn đầu ra của sinh viên các ngành sư phạm.

<i>Thứ ba, xuất phát từ thực tế đào tạo của nhà trường sư phạm hiện nay trong việc hình thành </i>
<i>và phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên.</i>

Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nói chung
cũng như u cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới, các trường sư phạm trong cả
nước, đặc biệt là Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã và đang tích cực xây dựng chuẩn đầu
ra theo phẩm chất và năng lực, từ đó xây dựng khung chương trình cho mỗi ngành cũng
như chương trình mơn học đáp ứng được chuẩn đầu ra ấy. Tuy nhiên, việc đổi mới ấy chưa
thực sự rõ nét ở nhiều trường. Chương trình đào tạo cũ, ít tính cập nhật, chậm đổi mới, chưa
có đề cập đến hoạt động trải nghiệm. Thậm chí hoạt động trải nghiệm cũng là thuật ngữ khá
mới mẻ với không ít giảng viên sư phạm, nếu có tiếp cận một cách chi tiết thì chủ yếu là đội

ngũ giảng viên thuộc bộ môn phương pháp dạy học của các ngành hoặc bộ phận giảng viên
tham gia vào các đề án, dự án hoặc có hợp tác với một số nhà xuất bản. Với đội ngũ giảng
viên như vậy chắc chắn việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên
sẽ gặp nhiều khó khăn. Bởi sinh viên được trang bị kiến thức, kĩ năng tổ chức hoạt động trải
nghiệm không chỉ ở các học phần phương pháp hay rèn luyện nghề mà cịn thơng qua các
học phần khác, thơng qua cách mà các giảng viên tổ chức cho chính sinh viên của mình hoạt
động. Vì thế năng lực của giảng viên cũng là một nhân tố có vai trị quyết định trong việc
hình thành năng lực của sinh viên trong hoạt động này.

<b>3. Một số biện pháp nhằm phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho </b>
<b>sinh viên sư phạm</b>

<i>Thứ nhất, phát triển chương trình đào tạo</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm thành một môn học bắt buộc, có thể là Hoạt động trải </i>
<i>nghiệm và kĩ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm với thời lượng 2 tín chỉ. Học phần này được </i>
dạy chung cho sinh viên tất cả các ngành sư phạm. Đây sẽ là phương án hiệu quả trong việc
phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên. Kiểm tra đánh giá với học
phần này cũng nên thể hiện đúng tính chất của trải nghiệm đó là để sinh viên được tham
gia các hoạt động một cách chủ động, có trách nhiệm, được là người học sáng tạo đồng thời
được đóng vai là người dạy tổ chức, đánh giá không tập trung vào kết quả mà đồng thời với
nó là xem xét đến q trình sinh viên tham gia trong suốt môn học. Bên cạnh việc đặt thành
mơn học riêng, các trường cũng có thể đặt nội dung này trong các học phần nghiệp vụ đã có
với lượng thời gian phù hợp và thực sự phải chú ý đến nó một cách xứng đáng với vị trí của
nó trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

<i>Thứ hai, kết hợp chặt chẽ với các trường phổ thông đặc biệt là các trường thực hành.</i>

Hiện nay, một số trường sư phạm lớn như Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh... đều có các trường thực hành. Cần khai thác tối đa các trường

thực hành này trong việc hình thành và phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm
cho sinh viên bằng cách đặt hàng những giáo viên có chun mơn, có kinh nghiệm tổ chức
các nội dung trải nghiệm trong các giờ sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt câu lạc bộ,
hoạt động giáo dục theo chủ đề để sinh viên có thể đến trường kiến tập, dự giờ, học cách
làm trực tiếp, thậm chí cùng giáo viên có kinh nghiệm tổ chức các hoạt động này. Chỉ khi
các em được tham gia như vậy mọi lí thuyết mới được thực hành trong thực tiễn, những trải
nghiệm thực tế sẽ hình thành ở các em năng lực cần thiết cho người giáo viên tương lai nói
chung và năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm nói riêng.

Khơng chỉ dừng lại ở các trường thực hành, nhà trường sư phạm cần đặc biệt phối hợp
chặt chẽ với các trường phổ thông – nơi sinh viên có một quãng thời gian khá dài xuống thực
tập. Trường thực hành có ưu thế riêng của nó nhưng lại hạn chế về thời gian, sinh viên vẫn
phải tham gia học tập tại trường đại học, chỉ đến trường thực hành theo kế hoạch và thường
là kế hoạch ngắn theo tiết, theo buổi nhưng trường thực tập thì khác. Xuống trường thực tập
sinh viên sẽ có những lợi thế cho việc học nghề hơn trường thực hành. Mà thực tế không phải
trường sư phạm nào cũng có trường thực hành riêng của mình. Tại trường thực tập, sinh viên
sẽ được làm việc như một giáo viên thực thụ bên cạnh giáo viên hướng dẫn. Tập trung toàn
thời gian tại trường thực tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên có kinh nghiệm là con đường
nhanh nhất hình thành cho các em năng lực này bởi năng lực chỉ được hình thành thông qua
hoạt động đặc biệt là hoạt động trong mơi trường thực tế với tính đa dạng, sống động của nó.

<i>Thứ ba, nâng cao nhận thức của đội ngũ giảng viên </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

nghiệm cho sinh viên sư phạm, về việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngay trong mỗi mơn
học mà mình phụ trách. Ngoài việc động viên giảng viên tự học tập, tự nghiên cứu thì việc
tổ chức các hội thảo, tọa đàm, sinh hoạt chuyên môn về hoạt động trải nghiệm là cần thiết
đối với các trường, các khoa sư phạm trong bối cảnh hiện nay.

<i>Thứ tư, đổi mới phương pháp tổ chức dạy học theo hướng tăng cường tổ chức hoạt động trải nghiệm</i>
Không chỉ giảng viên bộ môn phương pháp phụ trách nội dung hoạt động trải nghiệm

mà tất cả các giảng viên sư phạm đều phải hướng tới sử dụng tổ chức hoạt động trải nghiệm
như một phương pháp tổ chức dạy học. Thông qua đó sinh viên có thêm cơ hội hiểu hơn về
hình thức này. Đồng thời khi giảng viên là người tổ chức, sinh viên là người thực hiện, các
em sẽ học được cách thức ngay từ chính những thầy cơ của mình.

<i>Thứ năm, tăng cường cơ sở vật chất tạo điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm </i>
<i>ngay tại trường đại học. </i>

Cơ sở vật chất cũng là một yếu tố quan trọng góp phần tạo nên sự thành công của hoạt
động dạy học. Có nhiều cách thức để tổ chức hoạt động trải nghiệm, tùy vào điều kiện, hoàn
cảnh, ta sẽ có những cách khác nhau, tuy nhiên, cơ sở vật chất tốt sẽ thuận lợi hơn cho giảng
viên và sinh viên trong việc tổ chức các hoạt động này trong và ngoài lớp học.

Kết luận

Phát triển năng lực tổ hoạt động trải nghiệm cho sinh viên sư phạm cần được xác định
là một nhiệm vụ đặt ra đối với các trường sư phạm trong giai đoạn hiện nay khi vấn đề này
đang còn khá mới mẻ, là một trong những điểm nhấn của chương trình giáo dục phổ thông
mới. Sự quan tâm chỉ đạo của lãnh đạo các trường, tinh thần ham học hỏi và trách nhiệm
trước công cuộc đổi mới của giảng viên và sự nghiêm túc trong học tập và nghiên cứu của
sinh viên sẽ góp phần tạo nên sự thành cơng của chương trình nói chung và của hoạt động
giáo dục mang tính chất bắt buộc này nói riêng. Cùng với quá trình làm việc của giảng viên,
sinh viên sư phạm phải chủ động để có được những phẩm chất và năng lực cần thiết của
một người giáo viên tương lai. Tuy nhiên, việc hình thành và phát triển năng lực tổ chức
hoạt động trải nghiệm cho sinh viên trong thời điểm hiện nay không hề dễ dàng khi ở nước
ta tất cả gần như đều là những bước đi đầu tiên. Mở rộng, tìm kiếm học tập từ bên ngoài – từ
các nước có nền giáo dục tiên tiến, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo giáo viên nên được coi là
một hướng đi có hiệu quả.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông hoạt động trải nghiệm và
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (Ban hành kèm theo Thông tư số
32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), nguồn:

/>

H%C4%90TN.pdf.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<i>trình giáo dục phổ thơng mới", Kỷ yếu Hội thảo quốc gia “Đổi mới đào tạo giáo viên giáo dục </i>
<i>cơng dân đáp ứng u cầu chương trình giáo dục phổ thông mới”, NXB Đại học Sư phạm.</i>
3. Hoàng Thị Hiền (2018), "Thực trạng và đề xuất một số biện phát nhằm phát triển năng

lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên chủ nhiệm lớp trong các trường tiểu
<i>học tại quận Lê Chân, thành phố Hải Phịng", Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt, tr39-42.</i>
<i>4. Kolb D. A., 2014. Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development, </i>

Second Edition. FT press, 390 pages.

5. Nguyễn Thị Ngọc Phúc (2018), "Thực trạng tổ chức dạy học trải nghiệm của giảng viên
<i>Khoa Sư phạm, Trường Đại học Cần Thơ", Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, tr </i>
104-112.

6. Steve C., Pam M. and Bill P., 1995. “What is Experiential Education?”. In Warren Karen,
Sakofs Mitchell and Jr Jasper S.Hunt (Eds.) The Theory ofExperiential Education.
Association for Experiential Education, 227-238.

</div>

<!--links-->