SÀNG TUYỂN PHÁT HIỆN BỆNH ppt _ DỊCH TỄ HỌC

SÀNG TUYỂN PHÁT
HIỆN BỆNH
Bài giảng pptx các môn ngành Y dược hay nhất có tại
“tài liệu ngành dược hay nhất”;
/>use_id=7046916


Định nghĩa
• Sàng tuyển là q trình phát hiện ra bệnh
khi chưa có biểu hiện lâm sàng thơng qua
xét nghiệm nhanh và có thể áp dụng rộng
rãi.
• Sàng tuyển khơng phải là chẩn đốn, nó
cần phải làm thêm các kỹ thuật chẩn đóan
thích hợp.


Lịch sử tự nhiên của bệnh
• Giai đoạn bệnh bắt đầu: Giai đoạn mầm bệnh
xâm nhập vào cơ thể
• Giai đoạn tiền triệu chứng (tiền lâm sàng): từ lúc
bắt đầu có sự biến đổi sinh lý, sinh hóa hay mơ
học của bệnh lý đến trước lúc xuất hiện triệu
chứng hay dấu hiệu đầu tiên của bệnh
• Giai đoạn lâm sàng: Bệnh đã có biểu hiện rõ rệt
về lâm sàng
• Giai đọan lui bệnh/ tử vong: Bệnh có thể khỏi,
thuyên giảm tạm thời rồi tái phát, khỏi nhưng để
lại di chứng, hay diễn biến tới tử vong.

Mục đích của sàng tuyển
• Sàng tuyển nhằm giúp phát hiện ra những
người có nguy cơ mắc các bệnh ở giai
đoạn sớm chưa có biểu hiện lâm sàng
trong 1 tập thể được xem là lành mạnh,
nhằm chẩn đoán và điều trị có hiệu quả
căn bệnh nguy hiểm mà việc chẩn đóan
và điều trị trể có thể đưa tới các hậu quả
nghiêm trọng như: tử vong hoặc tàn phế.


Các phương pháp sàng tuyển
• Sàng tuyển số đơng bao gồm khám sàng lọc cả
một quần thể
• Sàng tuyển đa dạng (nhiều giai đoạn) gồm có sử
dụng nhiều xét nghiệm sàng tuyển khác nhau
trong cùng một thời điểm
• Sàng tuyển cho đối tượng phơi nhiễm đặc biệt.
Ví dụ sàng tuyển phát hiện bệnh bụi phổi ở công
nhân khai thác than, xi măng
• Sàng tuyển tìm ca bệnh hay sàng tuyển cơ hội là
sự sàng tuyển được thực hiện ở những bệnh
nhân đi khám bệnh tại cơ sở y tế vì bất kỳ lý do
gì.


Giá trị của test sàng tuyển
• Là sự so sánh độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị
tiên lượng của test so với phương pháp
đối chiếu (chuẩn vàng):

Giá trị của test sàng tuyển
• Độ nhạy: Là khả năng phát hiện ra những
người mắc bệnh trong nhóm những người
bị bệnh.
• Nói cách khác độ nhạy là tỷ lệ dương tính
khi thực hiện nghiệm pháp sàng lọc trong
nhóm người thực sự mắc bệnh.


Giá trị của test sàng tuyển
• Độ đặc hiệu: Là khả năng của test cho
kết quả âm tính khi thực hiện nghiệm
pháp sàng lọc trên nhóm người khơng
bệnh


Giá trị của test sàng tuyển
• Giá trị dự đốn dương tính (+) của
phương pháp sàng tuyển: Là xác suất của
một người có bệnh khi xét nghiệm sàng
tuyển cho kết quả (+)

Ghi chú: Vp = PPV


Giá trị của test sàng tuyển
• Giá trị dự đốn âm tính (-) của phương
pháp sàng tuyển: Là xác suất của một

người không bị bệnh khi xét nghiệm sàng
tuyển cho kết quả (-)

• Ghi chú: Vn = NPV


Giá trị của test sàng tuyển
• Giá trị tổng quát (Valeur globale): Giá trị
tổng quát (còn gọi giá trị tiên lượng
chung) của một thử nghiệm là tỷ lệ giữa
các kết quả thật so với toàn bộ các kết
quả của thử nghiệm đã được thực hiện.

ad
Vg 
100;
a b c d


Ví dụ 1
• Có một chương trình sàng tuyển phát hiện
bệnh ung thư cổ tử cung bằng phương
pháp xét nghiệm tế bào. Bạn hãy đánh giá
độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị dự đốn (+),
(-) của xét nghiệm trên thơng qua bảng
sau:


Ví dụ 1
• Độ nhạy = a/(a + c) x 100% = 80/

(100)x100 = 80 %
• Độ đặc hiệu = d / (b + d) x 100% =
150/160x100 = 93,8 %
• Giá trị dự đốn (+) = a / (a + b) x 100% =
80/90 x100 = 88,9 %
• Giá trị dự đoán (-) = d / (c + d) x 100% =
150/170 x100 = 88,3 %
• Giá trị tiên lương chung: [(a+d)/(a+b+
c+d)]x100= [(80+150)/260]x100 =88.46%


Quan hệ giữa giá trị của test chẩn
đoán và tỷ lệ hiện mắc của bệnh
• Giá trị tiên đốn của một test bị ảnh
hưởng bởi tỷ lệ hiện mắc của bệnh.
Tỷ lệ hiện mắc p càng nhỏ thì Vp (PPV)
càng thấp và Vn (NPV) càng cao,
Ngược lại, tỷ lệ hiện mắc p càng lớn thì
Vp (PPV) càng cao và Vn (NPV) càng
thấp.


Ví dụ 1
• Trong ví dụ này ta có tỷ lệ hiện mắc trong cộng
đồng là: 100/ 260 = 38.46%
• Giả sử trong một cộng đồng khác có tỷ lệ hiện mắc
là 50 % và người ta sử dụng test này để sàng lọc:
kết quả sẽ như sau:
•

• Giá trị tiên lượng dương: (104/112)x100 = 92,8%
• Giá trị tiên lượng âm: (122/148)x100 = 82.4%


Ngưỡng và chiến lược chọn test
sàng tuyển
• Một test có độ nhạy, độ đặc hiệu <80% là
khơng tốt.
• Nếu để phát hiện một bệnh nặng có thể
chết, phải được điều trị bằng mọi giá,
người ta phải nghiên cứu một test có độ
nhạy thật cao (nhằm tránh bỏ sót).


Ngưỡng và chiến lược chọn test
sàng tuyển
• Một test có độ nhạy cao phải được ưu
tiên
 Một bệnh nặng, không thể khơng biết
 Bệnh có thể điều trị được.
 Khi kết quả dương tính sai khơng gây
nên thương tổn về tâm lý hoặc kinh tế
nhiều cho người được sàng lọc.


Ngưỡng và chiến lược chọn test
sàng tuyển
• Phải sử dụng test có độ đặc hiệu cao
 Một bệnh nặng nhưng khó điều trị hay
nan y .

 Khi cho bệnh nhân biết họ khơng có bệnh
thì có ý nghĩa quan trọng về tâm lý và sức
khỏe.
 Kết quả dương tính sai gây thương tổn
tâm lý và kinh tế nặng nề đối với người
được sàng lọc.


Ngưỡng và chiến lược chọn test
sàng tuyển
• Giá trị tổng quát cao của test dùng cho:
 Bệng nặng nhưng có thể chăm sóc tốt.
 Khi kết quả dương tính sai, âm tính sai
đều gây các thương tổn nặng nề.
Ví dụ: Nhồi máu cơ tim, có thể chết nếu
khơng được điều trị, nhưng cũng gây thương
tổn nặng nề khi kết quả dương tính sai; hay
vài dạng Leucémie, Đái đường, Lymphoma.


Tiêu chuẩn thực hiện chương
trình sàng tuyển
• Bệnh:
Bệnh nặng hay vấn đề sức khoẻ có ý
nghĩa quan trọng về mặt y tế công cộng
Tỷ lệ mắc cao ở giai đoạn tiền lâm sàng
Lịch sử tự nhiên của bệnh rõ ràng
Có thời kỳ tiền lâm sàng kéo dài
Điều trị sớm có tiên lượng tốt hơn điều trị
muộn, và thật sự làm giảm tỷ lệ mắc, chết.

Tiêu chuẩn thực hiện chương trình sàng
tuyển
• Test sàng lọc phát hiện bệnh:
 Có độ nhạy và độ đặc hiệu cao
 Đơn giản, rẽ tiền và dễ thực hiện
 Được cộng đồng chấp nhận, an tồn, khơng gây khó
chịu cho người được chỉ định xét nghiệm
 Có độ tin cậy cao và độ ổn định cao.
 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự ổn định là:





Biến thiên sinh học ít
Biến thiên do phương pháp xét nghiệm hay dụng cụ đo ít
Biến thiên bên trong của người đo hay làm xét nghiệm ít
Biến thiên giữa những người đo hay làm xét nghiệm khác nhau
ít


Tiêu chuẩn thực hiện chương
trình sàng tuyển
• Chẩn đốn và điều trị
Có sẵn cơ sở vật chất đầy đủ cho chẩn
đốn thêm
Có phương pháp điều trị hiệu quả an tồn
và chấp nhận được

Có chính sách theo dõi chẩn đốn và điều
trị cho những người có kết quả xét nghiệm
dương tính
Việc phát bệnh là một quá trình liên tục


Tổ chức thực hiện chương trình sàng tuyển

• Lựa chọn đúng bệnh hay vấn đề sức khỏe
• Lập kế hoạch chi tiết về con người, kỹ
thuật, tài chính, hậu cần, thời gian
• Tổ chức thực hiện theo đúng kế hoạch đã
được lập ra 1 cách chi tiết
• Tổ chức theo dõi tiến độ triển khai các
hoạt động theo kế hoạch đã định
• Giám sát các tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng
trong sàng lọc bệnh xem có được thực
hiện đúng yêu cầu không


Việc tổ chức thực hiện sàng
tuyển: tham gia của cộng đồng
• Để việc sàng tuyển bệnh đạt hiệu quả mong đợi,
cần phải có sự tham gia của cộng đồng.
 Tiến hành giáo dục sức khỏe về tác hại của căn
bệnh
 Tư vấn và giải thích cho người dân biết về:
 mục đích của sàng tuyển,
 kỹ thuật sàng tuyển thực hiện như thế nào,
 và hiệu quả của biện pháp sàng tuyển đối với sức

khỏe của người dân.

 Huy động sự đóng góp của tình nguyện viên sức
khỏe cộng đồng và các cơ sở dịch vụ y tế có
trong cộng đồng.


. Đánh giá hiệu quả của chương
trình sàng tuyển
• Giá trị của một chương trình sàng tuyển được
xác định bằng:
giảm tỷ lệ mắc,
tỷ lệ tử vong,
và tàn tật của bệnh.

• Hiệu quả của một chương trình sàng tuyển
được thực hiện bằng cách so sánh số liệu:
bệnh tật,
tử vong,
tàn phế giữa nhóm có áp dụng sàng tuyển và nhóm
khơng có sàng tuyển.