Tom tat cot truyen bang so do motip

TĨM TẮT TRUYỆN CỔ TÍCH BẰNG SƠ ĐỒ CÁC MƠTÍP
Mơtip là đơn vị nhỏ nhất của truyện kể mà chúng ta có thể phân tích
được. Cho nên đó là đơn vị cơ bản để cấu tạo nên cốt truyện. Mỗi truyện dân
gian là sự tập hợp, sắp xếp các mơtíp theo một trình tự nhất định nhằm thể
hiện nội dung, chủ đề của truyện. Mỗi mơtíp cần phải đảm bảo những tiêu
chí như sau:
1. Mang tính lặp đi lặp lại (ở các truyện khác nhau)
2. Có yếu tố kì lạ, khác thường
Ví dụ:
Nhân vật đi đến kinh thành (1) bằng một con ngựa có cánh (2)
Trong mơtíp trên, yếu tố thứ nhất (1) đảm bảo sự lặp lại (do nhiều truyện
cổ tích có hành động này của nhân vật); yếu tố thứ hai (2) mang tính kì là,
khơng phải ra đi thông thường.
Yếu tố thứ nhất sẽ cố định, bất biến trong hệ thống truyện cổ thế giới.
Nhưng yếu tố thứ 2 sẽ biến đổi theo từng địa phương, từng tộc người.
Ví dụ người phương Tây sử dụng con ngựa có cánh
Người Việt dùng những con cá sấu, con rùa, chiếc thuyền (gắn với nền
văn minh sông nước)
Người vùng Trung đơng dùng những tấm thảm biết bay
Chính vì thế, việc sử dụng mơtíp này hay mơtíp khác sẽ thể hiện đặc
trưng của đời sống văn hoá, tâm hồn của từng địa phương, từng dân tộc. Khi
phân tích, bình giảng truyện dân gian thì nên xuất phát từ đơn vị cơ bản là
mơtíp tìm hiểu nội dung, đặc điểm của nhân vật.

Phân tích truyện qua các mơtíp (xem bài phân tích)


Truyện Thạch Sanh
Thạch Sanh ra đời kì lạ

Thạch Sanh có tài năng kì lạ

Kết nghĩa với Lí Thơng

TS diệt chằn tinh

Lí Thơng cướp cơng (mang đầu
chằn tinh đến dâng vua)

TS diệt đại bàng

Lí Thơng lấpcửa hang, mang
cơng chúa về cung

TS đi xuống thuỷ cung (được
đền ơn do cứu con trai vua
Thuỷ tề)

Cơng chúa gả cho Lí Thơng
nhưng bị câm, khơng nói

TS có cây đàn thần, đem đánh
ở trong ngục

Cơng chúa hết câm, kể tội Lí
Thơng

TS chiến thắng những kẻ cầu
hơn

Lí Thông bị sét đánh chết

TS lấy công chúa, lên làm vua

Như vậy, truyện Thạch Sanh có những mơtíp quan trọng như sau
1. Sự ra đời kì lạ của nhân vật
2. Nhân vật diệt chằn tinh (dũng sĩ diệt rắn)
3. Nhân vật diệt đại bàng
4. Nv đi xuống thuỷ cung
5. Nv nàng cơng chúa câm
6. Tiếng đàn thần kì
7. Niêu cơm thần kì
8. Nhân vật kết hơn và lên ngơi vua

1. Truyện Sợ Dừa


Sọ Dừa ra đời kì lạ

SD
đi chăn
phú ơng
Thạch
Sanhbị
cócho
tài năng
kì lạ

SD chăn bị giỏi, biết thổi sáo

Sọ Dừa cầu hơn con gái phú

ơng

Chì có cơ Út đồng ý vì nhận ra
vẻ đẹp của Sọ Dừa

Sọ Dừa đi lênkinh dự thi

Chàng đưa cho vợ ba vật (trừng
gà, bật lửa, con dao)

Cô Út bị hai chị hãm hại

Sọ Dừa đón vợ về, sống hạnh
phúc

Hai cơ chị bỏ đi biệt xứ

Cơ Út thốt nạn nhờ ba vật
chồng đưa cho


2. Ơng lão đánh cá và con cá vàng
Hai ơng bà lão nghèo đánh cá

Ơng lão bng lưới 3 lần chì
được con cá vàng

Con cá cầu xin ơng tha cho vì
nó là con vu Thuỷ tề
Bà vợ bắt ơng địi cái máng

lợn

Biển nơ đùa nhẹ nhàng

Bà lão địi căn nhà

Biển xanh đã vẩn đục

Bà vợ đòi làm nhất phẩm phu
nhân

Bà lão địi làm nữ chúa tồn
năng

Biển nổi giận

Biển xanh tối xầm

Bà vợ hành hạ, đánh dập ơng
lão

Bà lão địi làm vua biển cả

Biển nổi giận, bão đùng đùng

Ông bà lại trở về túp lều rách
nát và cái máng lợn sứt mẻ