SINH HỌC 12: BÀI 37-38: CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.06 MB, 49 trang )

<b>TIẾT 41</b>

<b>CÁC ĐẶC TRƯNG </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>I. Tỉ lệ giới tính</b>

<b>II. Nhóm tuổi</b>

<b>III. Sự phân bố cá thể của quần </b>

<b>thể</b>

<b>IV. Mật độ cá thể của quần thể</b>

<b>V. Kích thước của quần thể sinh vật </b>

<b>VI. Tăng trưởng của QTSV</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Tỉ lệ giới tính là tỉ lệ giữa số lượng cá thể
đực và số lượng cá thể cái trong quần thể
Tỉ lệ giới tính thường xấp xỉ 1/1. Tỉ lệ này có

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4></div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Trước mùa sinh sản, nhiều lồi thằn lằn, rắn
có số lượng cá thể cái nhiều hơn đực. Sau

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6></div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Với loài kiến nâu, nếu đẻ trứng ở nhiệt độ

thấp hơn 200C thì trứng nở ra tồn là cá thể

cái, trên 200C thì trứng nở ra hầu hết là cá

thể đực.

Điều
kiện
môi
trường

sống
(nhiệt

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Gà, hươu, nai có số lượng cá thể cái nhiều hơn cá
thể đực gấp 2 hoặc 3, đôi khi tới 10 lần.

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

Muỗi đực sống tập trung ở một nơi riêng với
số lượng nhiều hơn muỗi cái.

Sự khác

nhau về

Đặc điểm

sinh lí

và tập

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

Ở cây thiên nam tinh, rễ củ loại lớn có nhiều
chất dinh dưỡng nảy chồi sẽ cho ra cây chỉ có
hoa cái, còn rễ củ loại nhỏ nảy chồi cho ra cây
chỉ có hoa đực.

Chất

dinh

dưỡng

tích lũy

trong cơ

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

Tỉ lệ giới tính thay đổi và chịu ảnh

hưởng của nhiều nhân tố như: điều kiện

sống của môi trường, mùa sinh sản, đặc

điểm sinh sản, sinh lí và tập tính của

sinh vật, điều kiện dinh dưỡng…

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

<b>II. NHÓM TUỔI</b>

Quan sát H37.1, kết hợp với kiến thức đã học
trong sinh học lớp 9, hãy điền tên cho 3 dạng
tháp tuổi: A, B, C và các nhóm tuổi trong mỗi
tháp tuổi. Nêu ý nghĩa sinh thái của mỗi nhóm
tuổi đó?

Dạng ổn định

Dạng suy giảm

<b>Nhómtuổi </b>

<b>trước sinh </b>
<b>sản</b>
<b>Nhómtuổi </b>
<b>sinh sản</b>
<b>Nhóm tuổi </b>
<b>sau sinh sản</b>

Dạng phát triển

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

<b>- Quần thể trẻ:</b>

Dạng phát triển

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

<b>- Quần thể trưởng </b>

<b>thành:</b>

<b> Nhóm tuổi trước </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

<b>- Quần thể già:</b>

<b> Nhóm </b>
<b>tuổi trước sinh sản chiếm </b>
<b>tỉ lệ thấp hơn nhóm tuổi </b>
<b>sinh sản và sau sinh sản </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

Người ta còn phân chia cấu trúc tuổi

thành:

Tuổi sinh lí: là thời gian sống có thể đạt

tới của một cá thể trong quần thể

Tuổi sinh thái: là thời gian sống thực tế

của cá thể

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Các nghiên cứu về nhóm tuổi giúp cho
chúng ta bảo vệ và khai thác tài nguyên
sinh vật có hiệu quả hơn.

Ví dụ, khi đánh cá, nếu nhiều mẻ lưới đều có
tỉ lệ cá lớn chiếm ưu thế, cá bé rất ít thì ta

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

Quan sát hình 37.2 và cho biết mức độ đánh bắt cá
ở các quần thể A, B, C:

10
20
30
50
40

2 3 4 5 6

<b>Tỉ lệ</b>
<b> % </b>
<b>đánh </b>
<b>bắt</b>
<b>Tuổi (năm)</b>
10
20
30
40

2 3 4 5 6 <b>Tuổi (năm)</b>

<b>Tỉ lệ</b>
<b> % </b>
<b>đánh </b>
<b>bắt</b>
10
20
30
40

2 3 4 5 6

<b>Tuổi (năm)</b>
7 8

Quần thể bị đánh bắt ít

Quần thể bị đánh bắt vừa phải

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

III. SỰ PHÂN BỐ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

Quan sát hình 37.3, cho biết tên các kiểu phân bố cá
thể của quần thể

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

Kiểu
phân

bố Đặc điểm

Ý nghĩa

sinh thái Ví dụ
Phân

bố
theo
nhóm

Các cá thể của quần thể …………...
………... ở những nơi có điều kiện
sống tốt nhất. Thường gặp khi điều kiện
sống ………...

trong môi trường

Các cá thể
…………

chống lại điều
kiện bất lợi
của mơi
trường
Nhóm cây
bụi mọc
hoang dại,
đàn trâu
rừng,…
Phân
bố
đồng
đều

Thường gặp khi điều kiện sống…….

………. trong mơi trường và khi có
sự ………. giữa các cá
thể trong quần thể

Làm giảm

………

giữa các cá
thể

Cây thông
trong rừng
thông, chim
hải âu làm tổ

Phân
bố
ngẫu
nhiên

Thường gặp khi điều kiện sống …….
…………... trong môi trường và

………giữa
các cá thể trong quần thể

Tận dụng
được …...
…….. Tiềm
tàng trong
mơi trường

Các lồi sâu
trên lá cây,
sò ở phù sa
vùng triều

tập trung theo

từng nhóm

phân bố khơng đồng đều

phân
bố đồng đều

cạnh tranh gay gắt

phân
bố đồng đều

khơng có sự cạnh tranh gay gắt

hỗ trợ nhau

mức độ cạnh
tranh

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

IV. MẬT ĐỘ CỦA CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ

Mật độ cá thể của quần thể là gì?

Mật độ cá thể của quần thể là số lượng

cá thể trên một đơn vị diện tích hay

thể tích của quần thể.

Mật độ cá thể của quần thể không cố

định mà thay đổi theo mùa, năm

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

Mật độ cá thể của quần thể là một trong
những đặc trưng cơ bản của quần thể, vì
có ảnh hưởng đến mức độ sử dụng nguồn
sống trong môi trường, khả năng sinh sản
và tử vong của cá thể.

Khi mật độ cá thể của quần thể tăng quá
cao -> các cá thể cạnh tranh nhau gay gắt
giành thức ăn, nơi ở,… -> tỉ lệ tử vong
tăng cao.

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23></div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24></div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25></div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26></div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

QT voi 25 con

QT ong<b> hàng ngàn </b>

QT VK hàng triệu con QT Hồng hạc trăm con

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

<b>V. Kích thước của quần thể sinh vật:</b>

1.Khái niệm: Kích thước của
quần thể là <b>số lượng cá thể </b>

<b>( hoặc khối lượng hoặc </b>

<b>năng lượng tích luỹ</b> trong

các cá thể) phân bố trong
khoảng không gian của quần
thể .

* Ví dụ:QT voi 25 con,QT vi
khuẩn hàng triệu con…

QT voi 25 con

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>

Quần thể sinh vật có thể dao
động trong những giới hạn kích

thước nào?

</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

<b>Hình 38.1: Sơ đồ mơ tả hai </b>
<b>giá trị kích thước của quần </b>
<b>thể</b>

<b>Kích thước tối </b>
<b>đa</b>

<b>Kích thước tối </b>
<b>thiểu </b>

Hồn thành bảng sau:

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>

<b>Kích thước tối thiểu</b> <b>Kích thước tối đa</b>

<b>Là số lượng cá thể ít </b>
<b>nhất mà QT có được </b>
<b>để duy trì và phát </b>

<b>triển </b>

Dưới mức tối thiểu =>QT
suy giảm,diệt vong,do:

- Sự hỗ trợ nhau giảm
- Khả năng sinh sản
giảm

- Sự giao phối gần
thường xảy ra.

<b>Là giới hạn lớn nhất về số </b>
lượng mà QT có thể đạt

<b>năng cung cấp nguồn </b>
<b>sống của môi trường.</b>

Vượt mức tối đa => QT di
cư, mức tử vong cao do:
- Sự cạnh tranh

</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

Quan sát hình cho biết những nhân tố ảnh hưởng
đến kích thước của quần thể sinh vật?

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

Là số lượng cá thể
của quần thể được

<b>sinh ra trong một</b>
<b> đơn vị thời gian.</b>

Là số lượng cá
thể của quần thể

bị <b>chết trong </b>
<b>một đơn vị thời</b>

<b> gian</b>.

<b>-Nhập cư: Số </b>
Cá thể chuyển

<b>- Xuất cư: Số</b>
Cá thể rời bỏ
QT

- Số lượng

trứng (hay con non)
-Số lứa đẻ

-Tuổi trưởng thành
sinh dục

-Tỷ lệ đực cái .

- Trạng thái của
quần thể,ĐK

sống của MT.
- Mức khai thác

của con người

Các điều kiện
sống của mơi
trường.

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>

Hinh 38.3: Đường cong tăng trưởng của quần thể
<b>1. Tăng trưởng theo tiềm năng sinh học</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>

Điểm so sánh Tăng trưởng theo

tiềm năng sinh học Tăng trưởng thực tế
Điều kiện môi

trường

Đặc điểm sinh
học

Đồ thị sinh
trưởng

Nghiên cứu mục VI và hoàn thành bảng sau?

Hồn tồn thuận lợi <sub>Khơng hồn tồn </sub>
thuận lợi

QT tăng trưởng theo

tiềm năng sinh học QT tăng trưởng <sub>giảm</sub>

</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

<b>Hình 38.4: Đồ thị tăng trưởng dân số TG</b>

1/ Dân số TG tăng
trưởng với tốc độ như
thế nào?

2/ Tăng mạnh vào thời
gian nào?

3/ Nhờ những thành tựu
nào mà con người đạt
được mức độ tăng

trưởng đó?

Dân số tăng suốt q
trình phát triển lịch sử
Tăng nhanh nhất vào
thời gian

sau chiến tranh thế giới
lần thứ II(1945)

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

<b>- Dân số thế giới tăng trưởng liên </b>

<b>tục trong suốt quá trình phát triển </b>

<b>lịch sử .</b>

<b>- Dân số tăng nhanh là nguyên </b>

<b>nhân chủ yếu làm cho chất lượng </b>

<b>MT giảm sút, từ đó ảnh hưởng đến </b>

<b>chất lượng cuộc sống con người.</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>

Dân số tăng nhanh ảnh hưởng đến chất
lượng của cuộc sống : tình trạng đói nghèo
gia tăng, chế độ nuôi dưỡng và giáo dục thấp
kém, gây nên ô nhiễm môi trường.

</div>
<span class='text_page_counter'>(39)</span><div class='page_container' data-page=39></div>
<span class='text_page_counter'>(40)</span><div class='page_container' data-page=40>

Nguyên nhân

của việc tăng

dân số?

Nguyên nhân:

</div>
<span class='text_page_counter'>(41)</span><div class='page_container' data-page=41></div>
<span class='text_page_counter'>(42)</span><div class='page_container' data-page=42>

1. Hình thức phân bố cá thể đồng đều trong quần
thể có ý nghĩa sinh thái gì?

A. Các cá thể hỗ trợ nhau chống chọi với điều
kiện bất lợi của môi trường

B. Các cá thể tận dụng được nhiều nguồn sống từ
môi trường

C. Giảm sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể
D. Các cá thể cạnh tranh gay gắt giành nguồn

</div>
<span class='text_page_counter'>(43)</span><div class='page_container' data-page=43>

2. Trong tháp tuổi của quần thể trẻ có nhóm tuổi
trước sinh sản:

A. Chỉ lớn hơn nhóm tuổi sau sinh sản
B. Bằng các nhóm tuổi cịn lại

</div>
<span class='text_page_counter'>(44)</span><div class='page_container' data-page=44>

3. Trong thực tế những lồi nào dưới đây có số
lượng cá thể cái nhiều hơn cá thể đực (gấp 2, 3

hoặc 10 lần)?

A. Hươu, ngỗng, vịt
B. Gà, nai, hươu

</div>
<span class='text_page_counter'>(45)</span><div class='page_container' data-page=45>

4. Điều nào sau đây là SAI về dạng phân bố ngẫu
nhiên?

A. Có sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể
trong quần thể

B. Thường gặp khi điều kiện sống phân bố
đồng đều

C. Là dạng trung gian của hai dạng phân bố
theo nhóm và phân bố đồng đều

</div>
<span class='text_page_counter'>(46)</span><div class='page_container' data-page=46>

5.Kích thước của một quần thể khơng

phải là ?

A.Tổng số cá thể của nó.

B.Tổng sinh khối của nó.

C. Năng lượng tích trong nó.

D. Kích thước nơi nó sống.

</div>
<span class='text_page_counter'>(47)</span><div class='page_container' data-page=47>

6. Khi số lượng cá thể của quần thể ở
mức cao nhất để quần thể có khả năng
duy trì phù hợp nguồn sống thì gọi là ?

A. Kích thước tối thiểu.
B. Kích thước tối đa.

C. Kích thước bất ổn.
D. Kích thước tối uư

</div>
<span class='text_page_counter'>(48)</span><div class='page_container' data-page=48>

<b>Củng cố</b>

7. Những nhân tố nào dưới đây ảnh hưởng đến
sự sinh trưởng của quần thể sinh vật ?

A. Mức độ sinh sản, tử lệ tử vong.

B. Sự xuất cư và nhập cư của các cá thể.

C. Mức độ sinh sản và sự xuất cư của các cá
thể.

D. Cả A và B.

</div>
<span class='text_page_counter'>(49)</span><div class='page_container' data-page=49></div>