HÀNH ĐỘNG nói (theo chương trình giảm tải văn 8)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY
CÔ VỀ DỰ GIỜ NGỮ VĂN
LỚP 8A


KIỂM TRA BÀI CŨ
? Thế nào là câu phủ định? Nêu chức năng của
câu phủ định và cho ví dụ minh họa?
- Câu phủ định là câu có những từ phủ định như:
không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng
phải (là), đâu có phải (là), đâu có,…..
- Câu phủ định dùng để:
+ Thơng báo, xác nhận khơng có sự vật, sự việc,
tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
+ Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ
định bác bỏ)...


TIẾT 97
- HỘI THOẠI
- HỘI THOẠI (Tiếp theo)


I. Hành động nói là gì?
1. Ví dụ: (sgk – trang 62)
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Mẹ con Lí Thơng đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn
oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi
Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới
hồn hồn. Nhưng Lí Thơng bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua ni đã lâu. Nay em giết nó, tất khơng

khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.
Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí
Thơng, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
2. Nhận xét


Mục đích : Lí Thơng đuổi Thạch
sanh đi nhằm cướp công của
Thạch sanh.
“Thôi bây giờ nhân lúc trời
chưa sáng em hãy chốn ngay đi.”
- Lí Thơng đạt được mục đích.
“Chàng vội từ giã mẹ con Lí
Thơng, trở về túp lều cũ dưới gốc
đa, kiếm củi nuôi thân.”
- Bằng phương tiện lời nói
=> Lời nói của Lí Thơng là một
hànhhiểu
động.
Vì động
nó cólà tính
mục
Nếu
hành
việc làm
đích
Lí Thơng nói với Thạch Sanh

cụ Lí
thể
của con
nhằm
một
LíThơng
Thơng
đã
cóngười
thực
đạt được
hiện
mục
mục
nhằm
mục
đích
chính
là gì?
mục
đích
nhất
định
thì
việc
đích
đíchcủa
củamình
mìnhkhơng?
bằng phương

Chilàm
tiết
CâuLínào
thể hiện
rõ
nhất
mục
của
Thơng
có
phải
là
nào nóitiện
lêngì?
điều đó? một
đích ấy?Vì sao?
hành động khơng?

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu
hỏi:
Mẹ con Lí Thơng đang ngủ, bỗng
nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan
của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn
hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch
Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết
chằn tinh, chúng mới hồn hồn.
Nhưng Lí Thơng bỗng nảy ra kế khác.
Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua ni đã lâu.
Nay em giết nó, tất khơng khỏi bị tội

chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa
sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện
gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay.
Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thơng,
trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm
củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)


I. Hành động nói là gì?
1. Ví dụ: (sgk – trang 62)
2. Nhận xét
3. Kết luận : (ghi nhớ sgk – trang 62)

II. Một số kiểu hành động nói thường gặp


II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
1. Ví dụ (sgk – trang 62, 63)
Ví dụ 1:

Lời nói của Lí Thơng
Con trăn ấy là của vua ni đã lâu.
Nay em giết nó, tất khơng khỏi bị tội chết.
Thơi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy
trốn ngay đi.
Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Mục đích

Trình bày
Đe dọa
Điều khiển
Hứa hẹn


Ví dụ 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích và cho
biết mục đích của mỗi hành động:
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót
xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thơn Đồi.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng
củ khoai vào rổ và ịa lên khóc.
(...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn
tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã
vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch
nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư?
Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!...
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)


Hành động nói
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?

Mục đích
Hỏi

Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thơn Đồi.
Trình bày, thông báo
U nhất định bán con đấy ư ?
U không cho con ở nhà nữa ư ?
Khốn nạn thân con thế này!
Trời ơi !

Hỏi
Bộc lộ cảm xúc

Người ta
dựakêtheo
củađộng
hành nói
động
mà đặt tên cho
Liệt
cácmục
kiểuđích
hành
mà
nó. Những em
kiểubiết
hànhqua
độngphân
nói thường
là hỏi, trình bày,
tích haigặpđoạn
điều khiển, trích

hứa hẹn,
bộcIlộvàcảm
xúc.
ở mục
mục
II.
2. Kết luận : ghi nhớ (SGK T63)


I. Hành động nói là gì?
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
III. Cách thực hiện hành động nói
1. Ví dụ : sgk/70
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý (1). Có khi được trưng
bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy (2). Nhưng cũng có
khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm (3). Bổn phận của chúng ta
là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày (4).
Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho
tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công
việc u nước, cơng việc kháng chiến (5).
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
Câu 1: Trình bày;
Câu 2: Trình bày;
Câu 3: Trình bày;
Câu 4: Điều khiển;
Câu 5: Điều khiển;


- Câu 1, 2, 3: Trình bày
Kiểu câu: Trần thuật  Cách dùng trực tiếp

- Câu 4, 5 : Điều khiển
Kiểu câu: Trần thuật  Cách dùng gián tiếp
Mỗi hành động có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng
chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu
câu khác (cách dùng gián tiếp).
2. Kết luận : Ghi nhớ (SGK T71)


* Cách dùng trực tiếp
Kiểu hành động nói

Kiểu câu

1
2
3

Trình bày
Hỏi
Điều khiển

Trần thuật
Nghi vấn
Cầu khiến

4

Hứa hẹn

Trần thuật

5

Bộc lộ cảm xúc

Cảm thán

* Cách dùng gián tiếp: Kiểu câu được dùng không đúng với
chức năng vốn có của nó.
VD 1 : Dùng câu nghi vấn đề yêu cầu
Bạn có thể hướng dẫn tớ giải bài tốn này được khơng?
VD 2 : Dùng câu trần thuật để điều khiển
Tớ sẽ về ngay nếu cậu cứ cao giọng với tớ.


IV. Luyện tập
Đọc đoạn hội thoại và xác định kiểu hành động nói
Lan: Cơ giáo nhắc cả lớp chiều nay đi sinh hoạt đội.
=> Hành động trình bày
=> Hành động hỏi
Hoa: Cơ báo mấy giờ đi ?
=> Hành động trình bày
Lan: 2 giờ

* Hướng dẫn tự học ở nhà:
1. Tự làm bài tập ở nhà: Bài 1,2,3 (trang 63,64,65); bài 1,2,3,4,5
(trang 71,72,73).
2. Tự ôn tập ở nhà: Khái niệm luận điểm; Quan hệ giữa luận
điểm với vấn đề nghị luận, quan hệ giữa các luận điểm trong bài
văn nghị luận.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Học bài và nắm nội dung bài học
- Hoàn thiện nhiệm vụ ở mục III.
- Chuẩn bị bài : “Nước Đại Việt ta”:
+ Đọc các VD và trả lời các câu hỏi.
+ Tìm hiểu được nội dung tư tưởng tiến bộ của
Nguyễn Trãi về đất nước, dân tộc và những nét đặc sắc
về nghệ thuật của đoạn trích.
 


CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM HỌC SINH
LỚP 8A