MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN XÂY DỰNG CƠ CHẾ KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP Ở VIỆT NAM

Một số giải pháp nhằm hoàn thiện xây dựng cơ chế
kiểm soát chất lợng kiểm toán độc lập ở việt nam
I. khái quát về thực trạng hoạt động kiểm soát chất lợng kiểm
toán tại một số tổ chức kiểm toán độc lập ở việt nam
1. Kiểm soát chất lợng hoạt động kiểm toán từ bên ngoài
(ngoại kiểm)
Cho đến nay, Việt Nam mới ban hành và công bố 27 Chuẩn mực kiểm toán
qua 5 đợt, đang trong quá trình tiếp tục nghiên cứu và ban hành các chuẩn mực
khác. Do ban hành cha đầy đủ Chuẩn mực KSCKL (mới chỉ có VSA số 220) khiến
cho các Công ty kiểm toán thiếu quy định pháp lý để làm cơ sở cho việc chỉ đạo,
giám sát kiểm tra và đánh giá chất lợng dịch vụ kiểm toán. Trên thực tế, các Công
ty không có căn cứ pháp lý để thiết lập cũng nh hớng dẫn nghề nghiệp đầy đủ liên
quan đến các chính sách và thủ tục KSCL.
Do cha có cơ sở và lực lợng KSCL hoạt động kiểm toán giữa các Công ty nên
cho tới nay, Bộ tài chính chỉ thực hiện kiểm tra sơ bộ mà cha thực hiện kiểm tra
toàn diện đối với các hoạt động kiểm toán.
2. Kiểm soát chất lợng hoạt động kiểm toán của bản thân
các tổ chức kiểm toán độc lập (Nội kiểm)
Tìm hiểu và nghiên cứu hoạt động KSCL kiểm toán tại một số Công ty kiểm
toán độc lập tại Việt Nam, nhận thấy công việc KSCL hoạt động kiểm toán từ bên
trong các Công ty này đều đã đợc triển khai và thực hiện tơng đối tốt và có tác
dụng tích cực. Rõ nét nhất là sự tự kiểm soát hoạt động kiểm toán đã góp phần đắc
lực cho công việc kiểm toán thực hiện theo một trình tự hợp lý, theo đó chất lợng
kiểm toán đã đợc nâng cao.
Tuy việc tổ chức, nội dung và thủ tục KSCL của các Công ty là khác nhau nh-
ng đều thể hiện thông qua các điểm cơ bản sau:
* Tổ chức công việc kiểm toán

11
Các Công ty kiểm toán độc lập đều tổ chức các phòng chức năng và bố trí
nhân viên theo hớng chuyên môn hoá rõ rệt. Việc thiết lập và bố trí nhân lực đợc

dựa trên cơ sở năng lực của nhân viên và điều kiện cụ thể của từng Công ty. Song
nói chung, các phòng đều có thể tham gia kiểm toán Báo cáo tài chính cho mọi đối
tợng khách hàng.
Các Công ty xây dựng kế hoạch công tác và phân bổ cho các phòng chức
năng thực hiện. Từng phòng phân công nhiệm vụ cho từng KTV và từng KTV lập
kế hoạch cho các nhân viên của mình. Tuy nhiên, công việc lập kế hoạch kiểm
toán của phòng và đặc biệt của các cá nhân cha thực hiện thờng xuyên và giám sát
chặt chẽ.
* Công tác đào tạo và tuyển dụng
Các Công ty kiểm toán độc lập đều đặt ra yêu cầu về chuyên môn, nghiệp
vụ và đạo đức nghề nghiệp của KTV.
Đối với họ chất lợng đội ngũ nhân viên và dịch vụ là quan trọng hàng đầu.
Vì vậy, công tác tuyển dụng và đào tạo đợc quy định rất chặt chẽ:
- Công tác tuyển dụng: 5 Công ty Nhà nớc và 4 Công ty quốc tế đã có quy
chế thi tuyển nghiêm ngặt và thực hiện tuyển dụng qua nhiều bớc thi tuyển. Các
công ty TNHH trong nớc do mới thành lập và có quy mô nhỏ cha có quy chế chặt
chẽ và thống nhất.
- Công tác đào tạo: Các Công ty đều rất coi trọng công tác đào tạo. Nhng trên
thực tế, chơng trình, hình thức và chi phí dành cho đào tạo còn rất khác nhau tại
các Công ty.
* Quy trình và hồ sơ kiểm toán
Tuy Nhà nớc cha công bố đầy đủ các Chuẩn mực kiểm toán nhng hầu hết các
Công ty đã xây dựng quy trình và hồ sơ kiểm toán chuẩn, trong đó:
- Các Công ty nớc ngoài: PWC, KPMG, E&Y, đã xây dựng quy trình mẫu
và hồ sơ riêng của mình và đang trong quá trình vi tính hoá.
- VACO thực hiện quy trình kiểm toán AS/2 của DTT (Deloitte Touche
Tohmatsu), đã và đang trong quá trình phổ cập và vi tính hoá.

22
- Các Công ty khác thuộc Bộ tài chính có quan hệ hợp tác với nhiều Công ty

quốc tế và đợc sự hỗ trợ của dự án EU đã tự nghiên cứu và xây dựng quy trình hồ
sơ kiểm toán khá tốt nh ở : A&C, AASC, AFC, AISC, nh ng đều làm thủ công
cha đợc vi tính hoá.
- Trong số các Công ty TNHH, một số Công ty nh Hà Nội CPA đã tự xây
dựng quy trình và hồ sơ khá tốt, còn lại hầu nh các Công ty khác tuy có quan tâm
nhng còn tự phát, cha thống nhất và bảo đảm chất lợng.
* Kiểm soát hồ sơ kiểm toán
Các Công ty kiểm toán nớc ngoài đã tiến hành kiểm tra và chấm điểm các hồ
sơ kiểm toán hàng năm theo các thủ tục KSCL do Công ty mẹ quy định bao gồm:
những yêu cầu về chuyên môn, đạo đức và trình độ, năng lực của nhân viên (bao
gồm: công tác tuyển dụng, đào tạo, cơ hội thăng tiến, phân công công việc, phân
công trách nhiệm, quan hệ với khách hàng, kiểm soát, ). Sau khi kiểm tra và
chấm điểm, để khuyến khích các Công ty có khen thởng đối với các hồ sơ đạt chất
lợng tốt và có biện pháp xử lý đối với những hồ sơ không đảm bảo tiêu chuẩn.
Các Công ty kiểm toán thuộc Bộ tài chính, bao gồm: VACO, AASC, A&C,
AFC hàng năm đều tiến hành kiểm tra và chấm điểm các hồ sơ kiểm toán. Các
Công ty TNHH nói chung cha thực hiện việc này.
* Kiểm tra, soát xét công việc kiểm toán
Mặc dù các Công ty kiểm toán độc lập đợc khảo sát không có tổ chức riêng
bộ phận soát xét chất lợng công việc kiểm toán, nhng nói chung đều đã có thực
hiện việc soát xét này với cách thức thực hiện khác nhau. Ví dụ:
Tại VACO và tại Hà Nội CPA thờng có quy định rõ ràng (bằng văn bản) về
hớng dẫn nghiệp vụ và soát xét công việc kiểm toán theo các cấp quản lý: Ban
giám đốc, các chủ nhiệm kiểm toán, KTV chính (trởng nhóm kiểm toán). Các
KTV chính chịu trách nhiệm soát xét từng nội dung công việc cụ thể và ký vào
từng tờ tài liệu trong hồ sơ kiểm toán. Chủ nhiệm kiểm toán soát xét cuộc kiểm
toán sau đó gửi cho Ban giám đốc soát xét lại.
Việc kiểm tra, soát xét nói trên đợc tiến hành trong cả 3 giai đoạn của cuộc
kiểm toán. Hiện nay, tại VACO còn có 4 chuyên gia nớc ngoài của DTT soát xét

33
và KSCL kiểm toán. VACO là thành viên của DTT nên đợc kế thừa và đã cải
tiến tài liệu làm việc của DTT và mẫu biểu hoá các tài liệu này (từ năm 1998)
để thuận tiện cho việc hớng dẫn, kiểm tra và áp dụng máy vi tính vào công tác
kiểm toán.
Nhìn chung các Công ty thờng xuyên tiến hành kiểm tra về quá trình thực
hiện các quy định, quy chế cũng nh tính đầy đủ và hiệu lực của nó. Đồng thời
cũng quan tâm đến việc bổ sung, sửa đổi các thủ tục kiểm tra phù hợp với hoạt
động thực tế.
II. một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế kiểm soát chất l-
ợng kiểm toán độc lập tại Việt Nam
1.Phơng hớng
Xuất phát từ thực tiễn, khi xây dựng cơ chế KSCL tại Việt Nam cần thực hiện
1 số yêu cầu sau đây:
* Đối với cơ quan quản lý Nhà nớc:
- Cần tạo dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động kiểm toán độc
lập tại Việt Nam trong tiến trình hội nhập.
- Ban hành các văn bản tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động KSCL kiểm toán.
- Nghiên cứu và soạn thảo, công bố đầy đủ các Chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam làm cơ sở cho việc thực hiện công tác kiểm toán và KSCL kiểm toán.
- Nghiên cứu và giải quyết các vấn đề thu thập của KTV đối với các Công ty
kiểm toán Nhà nớc để lành mạnh hoá môi trờng cạnh tranh.
* Đối với các Tổ chức nghề nghiệp kế toán và kiểm toán:
Việc xác lập cơ chế KSCL hoạt động kiểm toán phải đợc đặt lên hàng đầu
trong mối quan hệ giữa yếu tố pháp lý và yếu tố nghề nghiệp. Về lâu dài,
Nhà nớc sẽ phải chuyển giao chức năng quản lý cho các Hiệp hội nghề
nghiệp này.
* Học tập và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để áp dụng vào thực tiễn hoạt
động kiểm toán tại Việt Nam:

44
Khi khai thác và tiếp thu kinh nghiệm quốc tế về quy trình và kỹ thuật KSCL
chúng ta phải hết sức thận trọng và cân nhắc về cơ chế và mô hình KSCL
kiểm toán, vấn đề đào tạo và tuyển dụng nhân viên cũng nh việc tài trợ cho
hoạt động KSCL sao cho phù hợp với tình hình thực tiễn tại Việt Nam để
thực hiện mục tiêu hoà nhập chứ không hoà tan.
2. Một số giải pháp
*Xác định cơ chế kiểm soát chất lợng
Để hoàn thiện công tác KSCL kiểm toán tại Việt Nam, Bộ tài chính và các cơ
quan ban ngành cần ban hành cụ thể quy chế về KSCL trong đó tập trung vào các
vấn đề cơ bản sau:
- Cần sớm ban hành đầy đủ các nguyên tắc và Chuẩn mực kiểm toán và tài
liệu hớng dẫn về phơng pháp, chuyên môn nghiệp vụ đặc biệt là cho hoạt động
KSCL.
- Ban hành và chỉ đạo thực hiện quy chế đào tạo, bồi dỡng chuyên môn
nghiệp vụ kiểm toán, thể thức thi tuyển và cấp chứng chỉ hành nghề chính thức
cho KTV.
- Quy định khung, giá phí áp dụng thống nhất trong hoạt động kiểm toán.
- Có biện pháp kiểm tra, đánh giá chất lợng nghề nghiệp của tất cả các Công
ty kiểm toán một cách thờng xuyên bằng cách: thiết lập hoạt động kiểm soát chéo
giữa các Công ty kiểm toán hoặc hoạt động KSCL của cơ quan chủ quản đối với
các Công ty kiểm toán.
*Xây dựng quy trình và phơng pháp kiểm soát chất lợng cho kiểm soát chéo
giữa các Công ty kiểm toánvà cơ quan chủ quản
Để cuộc KSCL đạt kết quả cao, kiểm tra viên cần phải tiến hành tuân thủ
trình tự các bớc trong quy trình kiểm tra.
Quy trình kiểm tra có thể tham khảo mô hình kiểm soát chéo (ở Pháp) đã
trình bày ở Chơng I.
* Thành lập Hội các kiểm toán viên độc lập

55