CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC ĐƠN VỊ KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH

Cơ sở lý luận chung về kế toán tập hợp chi
phí và tính giá thành sản phẩm trong các
đơn vị kinh doanh dịch vụ du lịch
I . sự cần thiết khách quan phải tổ chức hạch toán chi
phí và tính giá thành sản phẩm trong các đơn vị kinh
doanh dịch vụ du lịch
Du lịch là tập hợp các hoạt động nhằm đảo bảo cho khách du lịch một tiện
nghi và điều kiện dễ dàng trong việc mua và sử dụng dịch vụ, hàng hóa trong thời
gian khách lu lại.
Hoạt động về dịch vụ du lịch phát triển góp phần đảm bảo mức độ phát triển
của nền kinh tế quốc dân một cách toàn diện, cân đối và thống nhất. Từ đó sẽ
nâng cao đợc hiệu quả kinh doanh xã hội, tăng thu nhập quốc dân và đáp ứng nhu
cầu ngày càng tăng của xã hội.
Một vấn đề đặt ra cho bất cứ doanh nghiệp nào kinh doanh trong lĩnh vực du
lịch dịch vụ là phải làm thế nào để thu hút đợc nhiều khách du lịch, hạ giá thành
sản phẩm dịch vụ du lịch, tăng lợi nhuận và không ngừng tăng tích lũy cho doanh
nghiệp, đáp ứng yêu cầu ổn định và nâng cao đời sống cho ngời lao động. Muốn
làm đợc điều đó thì trong quá trình hạch toán cần phải quản lý chặt chẽ, hạch toán
chính xác và đầy đủ chi phí bỏ ra để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của đơn
vị. Có nh vậy mới đảm bảo bù đắp đợc chi phí về lao động sống và lao động vật
hóa trong quá trình hoạt động du lịch và để lại lợi nhuận cho đơn vị. Vấn đề này
có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc hạch toán chi phí dịch vụ du lịch và tính
giá thành sản phẩm, giúp cho bộ máy quản lý của đơn vị thờng xuyên nắm đợc
tình hình thực hiện các định mức hao phí về lao động sống, nguyên liệu và các chi
phí khác của đơn vị, nắm đợc tình hình lãng phí và tổn thất trong quá trình phục
vụ, tình hình thực hiện kế hoạch giá thành của đơn vị... Ngoài ra còn giúp cho bộ
máy của đơn vị nắm đợc những mặt tốt, những mặt còn tồn tại trong quá trình
hoạt động của đơn vị, trên cơ sở đó đánh giá đợc hiệu quả kinh tế, không ngừng
nâng cao chất lợng phục vụ và hạ giá thành phẩm dịch vụ. Chính vì vậy, tổ chức
tốt công tác tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm dịch vụ du lịch có ý nghĩa
hết sức quan trọng đối với việc tăng cờng và cải tiến công tác quản lý giá thành

nói riêng và quản lý đơn vị nói chung.
Ii. Chi phí và phân loại chi phí dịch vụ du lịch
1. Chi phí dịch vụ du lịch.
Để tiến hành hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch một cách bình thờng các
đơn vị cần phải tiêu hao một lợng lao động sống, lao động vật hoá nhất định. Cụ
thể, những hao phí về vật chất nh: khấu hao tài sản cố định, chi phí về nguyên liệu
vật liệu, điện năng, nhà cửa, trang thiết bị, công cụ lao động nhỏ... những hao phí
này gọi chung là hao phí về lao động vật hoá, còn hao phí về lao động sống nh
tiền lơng, tiền công. Ngoài ra, còn có một khoản chi phí mà thực chất là một phần
giá trị mới sáng tạo ra đó là các khoản trích theo lơng nh BHXH, BHYT, KPCĐ,
các loại thuế không đợc hoàn trả nh thuế giá trị gia tăng không đợc khấu trừ, thuế
tài nguyên, lãi vay ngân hàng... Trong tổng chi phí đó thì chi phí về lao động sống
chiếm tỷ trọng lớn hơn so với các khoản chi phí khác. Sở dĩ nh vậy là vì trong du
lịch nói chung và khách sạn nói riêng, sản phẩm dịch vụ du lịch cung cấp cho
khách hàng là các lao vụ dịch vụ là kết quả của lao động sống. Khối lợng và chất
lợng của các lao vụ dịch vụ này phụ thuộc vào yếu tố con ngời đó là: kinh nghiệm,
trình độ nghiệp vụ, ý thức hay nói cách khác đó là mức độ thích hợp của nhân
viên cho một công việc cụ thể. Do đó, bên cạnh những điều kiện vật chất nh: số l-
ợng, chất lợng, chủng loại hàng hoá... vai trò của yếu tố con ngời trong quá trình
phục vụ không đơn thuần chỉ giới hạn trong mối quan hệ giữa ngời phục vụ và
khách mà còn là phẩm chất t cách, trình độ tay nghề, kiến thức về văn hoá xã hội,
trình độ ngoại ngữ... có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Nói tóm lại, chi phí mà doanh nghiệp chi ra để cấu thành nên sản phẩm thì
giá trị của sản phẩm bao gồm 3 bộ phận là: c + v + m, trong đó:
c là toàn bộ giá trị của t liệu sản xuất đã tiêu hao trong quá trình tạo ra sản
phẩm dịch vụ nh: khấu hao TSCĐ, công cụ lao động nhỏ, nguyên vật liệu,
điện năng... còn gọi là hao phí lao động vật hoá.
v là chi phí về tiền lơng, tiền công phải thanh toán cho ngời lao động trong
quá trình tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh tạo ra sản phẩm dịch
vụ còn gọi là hao phí lao động sống.

m là giá trị mới do lao động sống tạo ra trong quá trình hoạt động kinh
doanh dịch vụ.
Đứng trên góc độ doanh nghiệp, để tiến hành kinh doanh tạo ra sản phẩm thì
doanh nghiệp phải bỏ ra 2 bộ phận là c và v còn gọi là chi phí dịch vụ mà doanh
nghiệp phải bỏ ra.
Nh vậy, chi phí kinh doanh dịch vụ du lịch là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ
hao phí kinh doanh dịch vụ du lịch, là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí lao
động sống, lao động vật hoá và các chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp phải
chi ra để tiến hành hoạt động kinh doanh trong một kỳ nhất định.
Chi phí kinh doanh dịch vụ du lịch đợc biểu hiện qua hai mặt đó là mặt định
tính và mặt định lợng.
Về mặt định tính: Nó thể hiện các yếu tố vật chất phát sinh và tiêu hao
trong quá trình sản xuất kinh doanh để tạo ra sản phẩm dịch vụ.
Về mặt định lợng: Thể hiện mực tiêu hao cụ thể của từng yếu tố vật chất
trong quá trình doanh và đợc biểu hiện thông qua các thớc đo tiền tệ. Về
mặt định lợng của chi phí kinh doanh dịch vụ du lịch phụ thuộc vào 2
nhân tố:
+ Nhân tố khối lợng các yếu tố vất chất đã tiêu hao trong một kỳ
nhất định.
+ Nhân tố giá cả các yếu tố vật chất đã tiêu hao trong quá trình đó.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trờng, giá cả có sự biến động theo nhịp độ
của thị trờng thì việc đánh giá chính xác các khoản chi phí là cần thiết nhằm xác
định đúng việc chi phù hợp với giá cả thị trờng, đảm bảo doanh nghiệp có điều
kiện bảo toàn vốn. Mặt khác, trong điều kiện nh thế thì công tác tính toán cũng
phải khoa học, hợp lý. Do đó cần phải tính toán chính xác, đầy đủ và kịp thời chi
phí theo từng thời kỳ, từ đó giúp cho công tác tính giá thành sản phẩm dịch vụ du
lịch đợc chính xác và phù hợp. Vì vậy, phân loại chi phí là một yêu cầu tất yếu để
hạch toán chính xác chi phí và phấn đấu hạ giá thành sản phẩm dịch vụ.
2.Phân loại chi phí kinh doanh dịch vụ.
Tuỳ theo góc độ xem xét chi phí mà chi phí đợc phân loại theo những tiêu

thức khác nhau. Việc phân loại chi phí theo tiêu thức thích hợp vừa đáp ứng đợc
yêu cầu công tác quản lý, vừa đáp ứng đợc yêu cầu của kế toán tập hợp chi phí
kinh doanh dịch vụ, thúc đẩy doanh nghiệp không ngừng tiết kiệm chi phí, hạ giá
thành sản phẩm dịch vụ. Nó không những có ý nghĩa quan trọng đối với công tác
hạch toán mà còn là tiền đề rất quan trọng của việc lập kế hoạch, kiểm tra và phân
tích chi phí dịch vụ trong toàn doanh nghiệp cũng nh từng bộ phận cấu thành bên
trong doanh nghiệp.
Đứng trên góc độ phục vụ công tác hạch toán chi phí và tính giá thành thì có
một số cách phân loaị chi phí sau đây:
a.Phân loại chi phí theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí.
Theo cách phân loại này chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất đợc chia
thành các yếu tố chi phí sau (hiện nay chế độ mới chỉ quy định các yếu tố chi phí
chỉ áp dụng trong các doanh nghiệp sản xuất, không có quy định riêng cho các
doanh nghiệp thuộc lĩnh vực kinh doanh dịch vụ).
Nguyên liệu, vật liệu chính mua ngoài (gồm cả nửa thành phẩm mua
ngoài)
Vật liệu phụ mua ngoài (gồm cả bao bì, phụ tùng thay thế, công cụ dụng
cụ mua ngoài)
Nhiên liệu mua ngoài.
Năng lợng mua ngoài.
Tiền lơng của công nhân viên.
Trích BHXH, BHYT, KPCĐ của công nhân viên.
Khấu hao TSCĐ.
Chi phí bằng tiền khác.
Nguyên tắc: phân loại chi phí theo cách này là những khoản chi phí có
chung tính chất kinh tế thì đợc xếp chung vào một yếu tố, không kể chi phí đó
phát sinh ở địa điểm nào, dùng vào mục đích gì trong kinh doanh.
ý nghĩa: cách phân loại này là cơ sở cho việc tập hợp chi phí theo yếu tố và
lập báo cáo chi phí theo yếu tố, cho biết đợc chi phí của doanh nghiệp theo từng
yếu tố so với tổng chi phí phục vụ cho việc giám đốc tình hình dự toán chi phí

dịch vụ du lịch.
b.Phân loại chi phí theo công dụng kinh tế (theo khoản mục chi
phí)
Nguyên tắc: theo cách này chi phí đợc phân loại theo những khoản chi phí
có công dụng kinh tế đợc sắp xếp vào một khoản mục chi phí, không tính đến chi
phí đó là gì và nội dung kinh tế của nó nh thế nào.
Theo cách phân loại này, chi phí kinh doanh dịch vụ đợc chia thành các
khoản mục sau:
Chi phí nguyên liệu vật liệu: khoản mục chi phí này bao gồm các loại chi
phí nh xà phòng, giấy vệ sinh, thuốc tẩy...
Tiền lơng của công nhân viên bao gồm: tiền lơng chính, tiền lơng phụ,
tiền thởng và các khoản có tính chất lơng khác của công nhân phục vụ.
Trích BHXH, BHYT, KPCĐ của công nhân viên.
Các khoản trích nộp này đợc tính theo tỷ lệ % quy định bao gồm: BHXH
trích 15% trên tổng tiền lơng phải trả cho công nhân viên, BHYT là 2% trên tổng
tiền lơng phải trả cho công nhân viên, KPCĐ là 2% trên tổng tiền lơng phải trả
công nhân viên.
Khấu hao TSCĐ: khoản mục này đợc tính theo tỷ lệ % trên nguyên giá
TSCĐ trong hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch.
Chi phí điện nớc: khoản mục này bao gồm tiền điện, tiền nớc phải trả cho
bên cung cấp.
Chi phí công cụ lao động nhỏ: khoản mục này bao gồm cốc, chén, khăn
tắm, ga, đệm, gối...
Chi phí đào tạo, tuyên truyền quảng cáo: khoản mục này bao gồm chi phí
cho việc đào tạo các lớp tay nghề tập trung, bồi dỡng chuyên môn, chi phí
cho việc quảng cáo...
Chi phí vệ sinh.
Chi phí sửa chữa.
Chi phí bằng tiền khác: khoản mục này bao gồm lãi vay ngân hàng, chi
phí vận chuyển thuê ngoài và các chi phí khác.

Tuy nhiên tuỳ theo từng loại hoạt động kinh doanh cụ thể, số lợng khoản
mục chi phí, nội dung và cấu thành của chúng có khác nhau.
ý nghĩa: Cách phân loại này là cơ sở để hạch toán chi phí theo khoản mục,
phân tích, kiểm tra chi phí theo khoản mục tạo điều kiện tăng cờng chế độ tiết
kiệm chi phí tạo điều kiện hạch toán kinh tế nội bộ có hiệu quả.
C .Phân loại chi phí theo mối quan hệ chi phí với đối tợng
chịu chi phí.
Theo cách phân loại này, chi phí đợc chia thành 2 loại:
Chi phí cơ bản: là những chi phí thuộc các yếu tố cơ bản của quá trình
kinh doanh nh chi phí vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi
phí khấu hao TSCĐ dùng vào sản xuất và những chi phí trực tiếp khác.
Chi phí quản lý phục vụ: là những chi phí cóính chất quản lý, phục vụ cho
hoạt động kinh doanh của đơn vị.
Những chi phí cơ bản liên quan trực tiếp đến từng đối tợng tính giá thành thì
hạch toán trực tiếp, còn những chi phí cơ bản nào liên quan đến nhiều đối tợng
tính giá thành thì trực tiếp phân bổ các đối tợng tính giá thành theo các tiêu thức
thích hợp.
Chi phí quản lý phục vụ thì tập hợp riêng theo khoản mục sau đó cuối kỳ
phân bổ một lần cho các đối tợng tính giá liên quan theo tiêu thức phù hợp.
Ngoài cách phân loại chi phí để phục vụ trực tiếp cho công tác hạch toán chi
phí và tính giá thành nh trên, còn có cách phân loại chi phí khác để phục vụ cho
công tác quản lý chi phí, phân tích chi phí. Đó là phân loại chi phí theo mối tơng
quan giữa khối lợng sản phẩm dịch vụ tạo ra và chi phí thì chi phí đợc chia thành:
Chi phí cố định (chi phí bất biến): là những chi phí không thay đổi khi có
sự biến đổi về khối lợng sản phẩm dịch vụ tạo ra.
Chi phí biến đổi (chi phí khả biến): là những chi phí có mối tơng quan tỷ
lệ thuận với khối lợng sản phẩm dịch vụ tạo ra.
iii. giá thành sản phẩm dịch vụ du lịch
1. khái niệm giá thành sản phẩm dịch vụ du lịch
Sự vận động của quá trình kinh doanh dịch vụ trong doanh nghiệp dịch vụ du lịch

bao gồm 2 mặt đối lập nhau, nhng có liên quan mật thiết hữu cơ với nhau. Trong
đó, một mặt là các chi phí mà doanh nghiệp đã chi ra, còn mặt khác là kết quả
kinh doanh thu đợc từ những sản phẩm dịch vụ đã hoàn thành. Vậy giá thành sản
phẩm dịch vụ là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ chi phí về lao động sống và lao
động vật hóa mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên quan đến khối lợng sản phẩm lao
vụ dịch vụ đã hoàn thành.
Giá thành sản phẩm lao vụ, dịch vụ là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp, phản ánh kết
quả sử dụng tài sản, vật t, lao động, tiền vốn trong quá trình kinh doanh cũng nh
tính đúng đắn của các giải pháp tổ chức kinh tế, kỹ thuật và công nghệ mà doanh
nghiệp đã sử dụng nhằm nâng cao năng suất lao động, chất lợng phục vụ, hạ thấp
chi phí và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Giá thành là một căn cứ quan trọng
để định giá bán và xác định hiệu quả kinh tế hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp.
2. Bản chất, chức năng của giá thành sản phẩm dịch vụ du lịch
a. Bản chất giá thành sản phẩm dịch vụ du lịch
Giá thành là một chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh chất lợng hoạt động sản
xuất kinh doanh, trình độ tổ chức quản lý kinh tế, trình độ sử dụng hợp lý tiết
kiệm nguyên vật liệu trong lĩnh vực kinh doanh du lịch. Mặt khác giá thành còn là
cơ sở xác định kết quả tài chính, thớc đo hao phí lao động cần thiết phải phù đắp
trong hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch theo nguyên tắc hạch toán "lấy thu bù
chi và có lãi". Giá thành là công cụ để giám đốc chất lợng hoạt động kinh doanh
dịch vụ du lịch.
b. Chức năng của giá thành
Giá thành có 2 chức năng cơ bản đó là:
Chức năng thớc đo bù đắp chi phí: Với chức năng này thì chỉ tiêu giá
thành sẽ là căn cứ để xác định khả năng bù đắp chi phí mà doanh nghiệp
đã bỏ ra để tạo ra sản phẩm và thực hiện giá trị của mình.
Chức năng lập giá: Để thực hiện đợc yêu cầu bù đắp chi phí phải căn cứ
vào giá thành sản phẩm dịch vụ. Do đó giá thành có chức năng cơ sở để
lập giá.

3. Các loại giá thành sản phẩm dịch vụ
Trong kinh doanh dịch vụ, kế toán xác định 2 loại giá thành, đó là giá thành
sản xuất của dịch vụ và giá thành toàn bộ của dịch vụ tiêu thụ.
Giá thành sản xuất là toàn bộ hao phí của các yếu tố dùng để tạo ra sản
phẩm dịch vụ hoàn thành.
Giá thành toàn bộ bao gồm giá thành sản xuất và chi phí ở khâu tiêu thụ
sản phẩm dịch vụ của các sản phẩm dịch vụ đã xác định là tiêu thụ.
Trong hoạt động kinh doanh du lịch nhiều hoạt động có quá trình sản xuất và
quá trình tiêu thụ sản phẩm diễn ra đồng thời nhng có chi phí sản xuất kinh doanh
trùng khớp với chi phí sản xuất trực tiếp phát sinh trong kỳ.
4. Phân biệt sự giống nhau và khác nhau giữa chi phí và giá thành sản
phẩm dịch vụ
Mặc dù giữa chi phí và giá thành có mối quan hệ với nhau nhng giữa chúng
còn có điểm khác nhau về phạm vi và nội dung. Vì vậy, cần phân biệt phạm vi và
giới hạn của chúng để ứng dụng tốt hơn trong việc tính giá thành sản phẩm dịch
vụ du lịch.
Chi phí kinh doanh dịch vụ chỉ tính những chi phí phát sinh trong một kỳ
nhất định (tháng, quý, năm) không tính đến nó liên quan đến khối lợng
sản phẩm dịch vụ đã hoàn thành. Từ đó chi phí kinh doanh dịch vụ du
lịch tính cho một kỳ, còn giá thành liên quan đến cả chi phí của thời kỳ
trớc chuyển sang (chi phí dở dang đầu kỳ) và chi phí của kỳ này chuyển
sang kỳ sau (chi phí dở dang cuối kỳ).
Chi phí kinh doanh dịch vụ gắn liền với khối lợng chủng loại sản phẩm
dịch vụ hoàn thành, trong khi đó giá thành lại liên quan mật thiết đến
khối lợng và chủng loại sản phẩm dịch vụ đã hoàn thành.
Nh vậy sự khác nhau giữa chi phí và giá thành thể hiện ở 2 khía cạnh sau:
Về mặt chất: Chi phí kinh doanh dịch vụ là những yếu tố đa hao phí trong
quá trình kinh doanh nhng cha hẳn đã hoàn thành. Còn giá thành sản
phẩm dịch vụ là những yếu tố tiêu hao cho quá trình kinh doanh một lợng
sản phẩm dịch vụ đã hoàn thành.

Về mặt lợng: Thờng về mặt lợng giữa chúng không có sự thống nhất với
nhau. Giá thành sản phẩm dịch vụ có thể bao gồm cả chi phí của thời kỳ
trớc chuyển sang, chi phí đã chi ra trong kỳ và loại trừ chi phí chuyển
sang kỳ sau. Nó đợc biểu hiện qua công thức sau:
Z = D
đk
+ C - D
ck
Trong đó:
Z : là tổng giá thành sản phẩm
D
đk
: Chi phí dở dang đầu kỳ
C : Chi phí phát sinh trong kỳ
D
ck
: Chi phí dở dang cuối kỳ
Khi giá trị dở dang đầu kỳ và cuối kỳ bằng nhau thì giá thành sản phẩm dịch
vụ trùng khớp với chi phí sản xuất.
5. Đối tợng kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm dịch
vụ
Hạch toán quá trình sản xuất sản phẩm dịch vụ bao gồm hai giai đoạn
liên tục kế tiếp nhau và có mối quan hệ với nhau, giai đoạn đầu hạch toán tập
hợp các chi phí phát sinh trong kỳ theo từng đối tợng chịu chi phí nh từng hoạt
động kinh doanh, từng hợp đồng kinh doanh, từng địa điểm kinh doanh... và
phân tích các chi phí đó theo yêu cầu quản lý cụ thể nh theo khoản mục chi phí,
theo yếu tố chi phí... Giai đoạn hai là tính giá thành sản phẩm dịch vụ theo từng
đối tợng tính giá thành trên cơ sở số liệu của chi phí đã tập hợp đợc.
Xác định đúng đối tợng tập hợp chi phí và đối tợng tính giá thành là một
trong những điều kiện chủ chốt để tính giá thành đợc chính xác.

a. Đối tợng tập hợp chi phí kinh doanh dịch vụ
Đối tợng tập hợp chi phí kinh doanh dịch vụ là phạm vi giới hạn mà các chi
phí kinh doanh dịch vụ cần đợc tổ chức tập hợp theo đó.
Việc lựa chọn các đối tợng tập hợp chi phí ở từng doanh nghiệp có sự khác
nhau, nó phụ thuộc vào đặc điểm, tình hình tổ chức kinh doanh, yêu cầu và trình
độ quản lý của doanh nghiệp.
Theo đặc điểm tình hình tổ chức hoạt động của doanh nghiệp tiến hành các
loại hoạt động kinh doanh nh kinh doanh hớng dẫn du lịch, kinh doanh vận