Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (186.97 KB, 6 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<i><b>'/.•'\ '.] ^V,\ : </b></i>
<b>A </b>
PGS, TS H 6 T R O N G HOAI'''
PGS, TS NGUYtN THI NGA<"'
Nho giio dugc hinh thanh tir Trung Hoa
vdi nhidu dai bidu xuat sic nhu Khdng tir,
Manh tir, Tuan tir... Qua nhidu giai doan,
Nho giao lien tuc dugc bd sung, phit tridn
vi trd thanh he tu tudng cita nhidu tridu dai
phong kidn Trung Qudc.
Nho giio la mdt he thdng cic quan diem
phirc tap vd nhidu linh vuc, song cic nha
nghidn cim ddu thdng nhat cho ring, Nho
'•' van phong Hpe vien Chinh trj - Hanh chinh trj
quoc gia Ho Chi Minh.
<i>'"' Vi?n Tri^t hpe, Hpe vi?n Chinh \x\ - Hanh chinh </i>
qu6c gia H6 Chi Minh.
va lam mdng edt cho xa hdi. So dl nhu vay
bdi vua la thidn tir, la con trdi, cdn nhirng
ngudi khae la thin dan, thao dan. CQng vi
Id trdn ma cd ngudi cho ring Nho la nhu, la
dao cita ngudi quan tir, va khang djnh Nho
giao vd thuc chat la mgt hgc thuydt cd tinh
chat dire tri. >^
Nho giao dua ra mgt he thdng cac quy
pham, chuan muc dd con ngudi noi theo
nhu: tam cuong, ngii thudng, ngii luan, tam
tdng, tii dire...; phan chia xa hdi thanh hai
loai ngudi - quan tii va tidu nhan; xay dung
mau ngudi ly tudng gdm cd cac pham chat
nhu nhan, tri, dQng hay nhan, nghia. Id, tri,
tin, trong dd Id cd vai trd die bidt quan
trgng. Nho giio cung coi trgng vide giio
due con ngudi dd lam thay ddi tinh ngudi,
Nho giao dugc du nhap vao Viet Nam
cimg vdi cac the luc phong kidn Trung
Hoa. Thdi diem du nhap la thdi nha Han,
va die biet dugc day manh dudi thdi Sy
Nhiep (187 - 226) - dd la Han nho. Ddn
<b>thdi nhi Tdng, Nho giao tiep tuc dugc </b>
tmyen ba vao nudc ta vdi sir khic bidt nhit
djnh ve ngi dung, ndn ggi la Tong nho.
Phat giio ciing la mdt trio luu tu tudng
Idn cd ngudn gde tir An Do vi dugc du
nhap vao Viet Nam vao khoang the ky thir
2 sau Cdng nguyen. Theo cac ngudn sii lieu
cdn lai, thdi diem va con dudng du nhap
cua Phat giao vio Viet Nam chi li udc
doin bdi khdng gidng cac tdn giio khic,
Phat giao vao Viet Nam bang phuang thirc
hda binh.
Phat giio do Tat Dat Da - ma sau nay
ggi la Thich ca mau ni, ngudi An Do sing
lap vao khoang thd ky thir VI trudc Cdng
nguydn. Cung gidng mgi tdn giio khic,
Phat giio Cling dugc bd sung, phit tridn
qua nhidu giai doan vdi sir phan chia
<b>tam bg va ngin ngiii va cugc sdng d cdi </b>
Nidt ban mdi la vinh ctiu...
Khoing thd ky thir hai, Phat giao dugc
du nhap vao Viet Nam bing nhieu con
dudng khic nhau, va sdm hinh thanh nhung
tmng tam Phat giao Idn cita khu vuc Ddng
Duong. Trong hoan canh bj nha Hin dd hd
va Nho giao thjnh hanh, song ngudi Viet
Ciing vdi Nho giio va Phat giao, Lao
giao cung dugc du nhap vao Viet Nam vi
trd thinh mdt trong nhirng ndn ting tu
tudng chit ydu cua dan tdc trong thdi ky
phong kidn. Lao giio do Lao tir ngudi
Tmng Qudc sing lap, dugc bd sung va phit
tridn bdi Trang tii vao khoang thd ky thir VI
tmdc Cdng nguydn.
Lao giao cho ring, dao la khdi nguydn
cita van vat. Dao khdng cd hinh hii, bidn ddi
lidn tuc vi khdng cd thd md ta dugc (dao khi
dao bit thudng dao, danh khi danh bat
thudng danh). Sir van ddng, bidn hda cita
dao la CO sd hinh thinh van vat. Vd nhan
sinh, Lao giio chit tmong vd vi, tiic li hinh
ddng hgp le tu nhidn, thuan ly bdi ndu khdng
nhu vay sd la trii vdi dao. Sau niy, trong qui
trinh phit tridn, Lao giao nguydn thiiy trd
thinh dao tu tidn, luyen dan dd mong tmdng
sinh bit tii vi biia chit, phii phdp dd huy
ddng, sir dung siic manh sidu nhidn.
Du nhap vao Viet Nam, Lao giao chi cd
tdng ma khdng cd phii, tire chi cd tu tudng
khi dat nudc gap thidn tai, djch benh hay
gap hga ngoai xam.
Nghidn ciiu tam giao vdi tu each la ndn
tang tu tudng ciia dan tgc Viet Nam trgng
mdt thdi ky lich sii lau dai, cd may diem
can chii y la:
<i><b>Thit nhat, ca ba tdn giao Nho, Phat, </b></i>
Lao ddu cd ngudn gde tir nudc ngoai
(Trung Hoa va An Do). Van dd dit ra dd
giai dap d day la, tai sao ngudi Viet lai cd
thd thira nhan ba tdn giio dd lim ndn tang
tu tudng cua minh, ma khdng lira chgn mdt
he tu tudng nio khic hay tu minh sang tao
ra mdt he tu tudng ridng?
<i>Day la van do. phirc tap, song chiing tdi </i>
cho ring, cd le ngudi Viet da sdm nhan ra
nhiing uu trdi, nhung hgp ly trong cac tdn
giio dd, mac dii van tim thay nhung ban
che ciia timg tdn giio. Didu nay cho thay,
do nhung didu kidn ljch sti nhat djnh, ngudi
Sau chidn thing cita Ngd Quydn tmdc
quan Nam Han nim 938 trdn sdng Bach
Ding, dan tgc ta bude vao thdi ky dgc lap,
tu chit. Liic nay, ydu cau dat ra la, phai xay
dung mdt he tu tudng cho thd che phong
kien. Trong bdi canh dd Phat giio la mgt
lira chgn dugc uu tidn. Cd hai ly do chti ydu
sau day dd giai thich ve sir lira chgn nay.
<i>Mgt Id, trong thdi ky dai ca dan tdc phai </i>
ddn mgi ngudn lire cho cugc dau tranh
gianh quydn dgc lap tu chii, vi vay, dd ciing
cd siic manh dan tdc, xay dung va phat
trien dat nudc sau chidn tranh thi didu cot
tii nhat la phai thu phuc nhan tam, vd ve
dan chiing ve nhiing mat mat, dau thuong.
Dd dap img nhu cau nay thi Phat giao la tdn
giao thich hgp, bdi nd khuyen day con
.>-.'..i-Tuy nhidn, trong qua trinh xay dung
dat nude, ngudi Viet ciing nhan thay rang,
tu ban than nd, Phat giao ciing cd nhirng
ban chd, va dd xay dung mgt nha nudc
phong kidn tap quydn manh thi can phai
dua vao mgt tu tudng khae. Trong didu
kidn dd, Nho giao trd thanh sir lira chgn cd
tinh uu tien, bdi nd cd kha ning dua ra
nhiing djnh chd xa hgi, dua ra mgt md
hinh td chiic xa hgi phuc vu myc dich ciia
khai quit, bd sung thdm hai quan he niira la
anh em va be ban. Cic quan he trdn day
ddu cd muc dich tdn thd vj iri cao nhat cita
nhi vua ddi vdi xa tic va vj tri ngudi cha
trong gia dinh xa hdi phong kidn.
Ngoai cic djnh chd trdn, Nho giio cdn
cd hang loat nhiing quy pham rat chi tidt dd
didu chinh cic quan he xa hdi v i hinh thinh
mdt he thdng cac gii trj dao dire ridng. Vi
vay, mac dit trong cic tridu dai Dinh, Tidn
Ld, Ly, Tran, Nho giio khdng dugc trgng
dung vdi tu cich li qudc dao, song van tdn
tai nhu mgt sir bii dip cho nhung thidu hut
cita Phat giao dd phuc vu muc dich cita nha
nudc phong kidn tap quydn. Ciing vi ly do
nay mi nhidu nha nghien cuu khang djnh, d
Viet Nam cd the cd qudc dao, nhung chua
bao gid cd tinh trang dde tdn tdn giao nhu
nhumg qudc gia khae, nhat li d phuang
Tay. Ngay ca sau nay, khi tridu Nguyen rat
coi trgng Nho giao thi cic ton giao khic
nhu Phat, Lao van tdn tai ma khdng bj ky
thj. Didu niy li mdt die bidt, bdi nd khdng
gidng d phuong Tay, khi mdt tdn giio nao
dd dugc thira nhan la qudc dao thi cac tdn
Trong ba tdn giio, Nho, Phat, Lao, thi
Lao giao chua bao gid dugc cac tridu dai
phong kidn thira nhan la qudc dao, song
dieu thu vj li, Lao giio cung chua bao gid
bj ky thj. Ngugc lai, rat nhidu ngudi Viet
Nam, ke ci gidi su ting Phat giio, gidi Nho
si cung nhidu ngudi quan tam nghidn cim
va d mirc do nhit djnh ddu chju inh hudng
cua tdn giao nay. Ly do co ban bdi, Lao
giao la tdn giio nang tinh vu khoat (vidn
vdng). Ve mat chit thuydt, ndu xet trong
quan nidm cita ngudi sing lap, dao dd cho
ring, vil tru liic dau li hdn mang ggi la thai
cue. Sau dd van ddng, bidn hda ma thanh
tao vat. Trong vii tru, cd ba nhan td dugc
ggi li tam tii la thidn, dja va nhan. Trong
ci the ngudi, tam tii dugc xem li lidu ngi
hay tidu vii tru, cdn cii bdn ngoai la dai nga
hay dai vu tru. Vd ban chat, lieu ngi va dai
nga ddng nhat. Vi vay, con ngudi cung
chinh la vii tru va ngugc lai. Vd thai do ddi
vdi nhan sinh, nd day con ngudi can sdng
hda hgp vdi tu nhien, khdng ndn lim xao
trdn tu nhidn, bdi tu nhidn li mdt trat tu
hoan hao. Trong qua trinh phat tridn vd sau,
dugc sire manh sieu nhidn che chd. Cdn
gidi tri thirc Viet, ngoai vide img hd cic
hanh ddng trdn, ban than hg cGng tim thay
<i><b>Thu hai, mac dit la tdn giao ngoai nhap, </b></i>
giiia cic tdn giao ddu cd rat nhidu khic
bidt, tuy mdt sd tang lir, dao si cita timg tdn
giao cd phd phan cic tdn giao khic, song d
Viet Nam chua cd cai ggi la chien tranh tdn
giao, kd ca khi dao Thidn chiia dugc du
nhap vao thdi can dai. Chiing ta cd thd ly
giai hidn tugng nay nhu sau:
Viet Nam la mdt qudc gia nim d vj tri
thuan Igi cho vide giao luu, tiep bidn cac
ndn vin hda khic nhau tren thd gidi. Tir
sdm, ngudi Viet da giao luu vdi hai ndn
vin hda Idn la An Do va Tmng Hoa, va
chinh noi day, ngay tir dau da didn ra sir
tidp bidn vin hda dgc dao. Dgc dao la bdi
khi hai ndn van hda giao luu vdi nhau thi
sir tiep bidn la hidn nhien, song nhu da bidt,
cd tidp bien tu nhidn va cd tidp bidn cudng
birc. Vdi Phat giio, sir tiep bien dien ra hdt
siic tu nhidn den mirc tdi nay van chua xic
djnh dugc thdi didm va con dudng ma Phat
giao du nhap vao Viet Nam. Cd the ndi, nd
dugc du nhap mdt each em tham.
Vdi Nho giao va vin hda Tmng Hoa,
van dd hoan loan khae. Khi phong kidn
Tmng Hoa dd hd nudc ta ban mgt nghin
nim thi dd cung la thdi gian hg muu toan
du nhap vin hda dd ddng hda van hda. Muu
toan nay dugc thuc hidn bang con dudng
bao lure. Dd la nhirng su that ljch sir. Hon
mdt nghin nam ay, ngudi Viet khdng chi bj
ip birc ve mat kinh td, chinh trj mi cdn bj
ip birc vd mat vin hda. Nhung vdi tmydn
thdng ydu nudc quat cudng, dd ciing la thdi
gian cic thd he ngudi Viet viing day lat dd
ich ip birc ca vd mat vin hda. Kdt qua la,
khdng nhiing ndn dde lap ciia dan tdc dugc
khdi phuc ma ban sic vin hda cita dan tdc
cGng dugc bao tdn. Dieu nay ciing cho thay
sire manh cita ndn van hda Viet Nam, y chi
va ca tri tue cita ngudi Viet Nam.
Cd mdt nghich ly nhung la mgt su that
la, ngudi Viet Nam cd Idng yeu nudc ndng
nan, bidt dimg day ehdng mgi thd lire ap
birc xam lugc dit cugc chidn dau ay tan
khdc va keo dai, song ban ai hdt, ngudi
Viet Nam rat ydu chuong hda binh. Trong
ljch sir ciing hidm cd dan tgc nao khi dinh
thing giac ngoai xam lai cap thuydn, cap
ngua cho hang binh trd vd, va tham chi cdn
huong khdi tir td cho linh hdn kd bai Iran.
<i>(Xem tiep trang 32) </i>
manh me ciia each mang khoa hgc - cdng nghd hidn
dai, kinh td tri thirc, xu thd loan cau hda kinh te;
nhimg dien bidn phirc tap, khd ludng cita cude dau
tranh giai cap, dau tranh dan tgc, ciia tinh hinh chinh
trj, quan sir trdn thd gidi; sir chdng phi quyel liet cita
cac the luc thit djch ddi vdi cich mang nudc ta; sir
phat tridn mdi cita tinh hinh kinh td - xa hgi dat
Quin triet tu tudng Hd Chi Minh, Dang ta xic
<i>djnh: Xdy dung chu nghia xd hqi vd bdo ve Td qudc </i>
<i>Id hai nhiem vu chien lugc cua cdch mqng Viet Nam. </i>
Day li con dudng duy nhat dung, con dudng Hd Chi
Minh da lira chgn va ddng hinh ciing dan tgc, dd
chiing ta thuc hidn muc tidu xay dung thinh cdng
chit nghia xa bdi va bio vd vung chic Td qudc Viet
<i>(1),(4) Ho Chi Minh: Todn tap, t.5, NXB Chinh tri quoc </i>
gia, HaNoi, 2002, tr.25,tr.59.
(2),(3) Sdd, t.4, U.432, U.99.
<b>>^ </b>
Hidn nay, chu nghia Mac
-Ldnin, tu tudng Hd Chi Minh la
ndn tang tu tudng trong xa hdi ta,
song tam giao van cdn giii nhung
gia trj tich cue nhat djnh ddi vdi
ddi sdng xa hgi va con ngudi thdi
hidn dai. Trong didu kidn kinh te
thj trudng djnh hudng xa hdi chii
nghia, nhirng gia trj vd dire tir bi
cita dao Phat, dao tu than cita nha
Nho, quan nidm nhan sinh xem
con ngudi la mot bg phan ddng
nhat vd chat vdi vu try cita dao
Lao hay Idng bic ai cita Chita trdi
Tdm lai, cd thd ndi ring, Tam
giao ddng nguydn la mot phirc the
tinh than die bidt cita ngudi Viet
Nam. Cd hidn tugng nay, suy cho
citng, li do con ngudi Viet Nam
khoan dung, van hda Viet Nam la
ndn vin hda md. Nhd vay nd
khdng chi ddn nhan ma cdn cd
kha ning hap thu cac gii tri ngoai
lai song van bao tdn dugc ban sac
cita minh. Ban sac ay hidn van
dugc luu gill va chi phdi suy nghi,
hanh ddng cita con ngudi trong xa
hgi duong dai.