Đổi mới kiểm tra đánh giá thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lí THPT

THAM LUẬN H ỘI THẢO 

Đ ỔI MỚI KI ỂM TRA ĐÁNH GIÁ THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY 
HỌC MƠN ĐỊA LÍ THPT
Giáo viên: Nguyễn Hồng Qn
Đơn vị: Trường THPT Đồng n
 
 
 Kính thưa các q vị đại biểu. 
Thưa tồn thể các đồng chí CBGV tham dự hội thảo. 
Việc kiểm tra đánh giá kiến thức và kĩ năng của học sinh có vai trị rất quan trọng,  
nó vừa giữ vai trị động lực thúc đẩy q trình dạy học, nó lại vừa có vai trị định hướng,  
giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy và giúp học sinh thay đổi phương pháp học 
tập để  phù hợp với hình thức, phương pháp kiểm tra nhằm đạt kết quả  cao. Thời gian  
gần đây để  đáp  ứng với nhu cầu của thời kì mới, giáo dục phổ  thơng đã và đang từng  
bước thay đổi chương trình và phương pháp giảng dạy, tuy nhiên việc kiểm tra đánh giá 
vẫn chưa được nghiên cứu, đổi mới   một cách đúng mức, hợp lí, nhiều khi cịn   chưa  
thực tế, nên việc đánh giá chất lượng dạy và học chưa thực chất, cịn nhiều vấn đề bất  
cập trong việc giảng dạy. Điều đó cho thấy việc thay đổi một hệ thống chương trình và 
phương pháp giảng dạy  mà khơng đổi mới  hệ thống kiểm tra đánh giá thì cũng khơng 
thể đạt được mục đích mong muốn.
Để  nâng cao chất lượng gỉang dạy   ở các trường THPT nói chung và mơn địa lí 
nói riêng, cùng với việc đổi mới, hồn thiện chương trình, nội dung đào tạo, đổi mới  
phương pháp gỉang dạy thì cần phải đổi mới hình thức và phương pháp kiểm tra đánh  
giá kết quả học tập của học sinh. Vấn đề đặt ra là phải xác định cho được những cơ sở 
lí luận, thực tiễn của việc đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá, trên cơ sở 
đó xác định các hình thức, phương pháp và nội dung kiểm tra đánh giá cho phù hợp. Về 
thực chất đây là những vấn đề  của việc đổi mới dạy học theo quan điểm của lí luận 
dạy học hiện đại. 
 Thế kỉ XXI là thế kỉ của nền kinh tế tri thức. Đó là nền kinh tế  đặc trưng bằng  
sự đổi mới kiến thức liên tục với sự bùng nổ thơng tin phát triển mạnh mẽ trên các lĩnh 

vực liên ngành và đa ngành. Khối lượng thơng tin lớn, hiện đại, được truyền tải dưới  
nhiều loại hình và trên nhiều phương tiện, chúng ta có thể  tiếp cận thơng tin và lấy 
thơng tin  ở  mọi nơi, mọi lúc. Trong bối cảnh này, việc dạy địa lí  ở  trường THPT cần  
phải thay đổi. Người dạy khơng hướng chủ  yếu vào cung cấp kiến thức, tích lũy kiến  
thức và cũng khơng nên chú trọng vào kiểm tra, đánh giá việc ghi nhớ kiến thức và tích 
lũy được bao nhiêu kiến thức, mà phải dạy cho học sinh phương pháp lấy thơng tin và  
xử lí thơng tin vào những trường hợp cụ thể một cách sáng tạo, phải bồi dưỡng cho học  
sinh khả  năng thích  ứng nhằm phát hiện vấn đề  và giải quyết vấn đề. Vậy kiểm tra,  
đánh giá cũng phải thay đổi: kiểm tra, đánh giá phương pháp lấy thơng tin và xử lí thơng 
tin, cách vận dụng thơng tin để giải quyết những vấn đề cụ thể một cách sáng tạo. Đây 
chính là nhu cầu mà xã hội địi hỏi  ở  mơn địa lí nói riêng và các mơn học khác nói  
chung. .
 Về  hình thức kiểm tra, thi: Hiện nay chủ yếu áp dụng các hình thức như: viết,  
vấn đáp, trắc nghiệm. Nhưng tất cả các hình thức và nội dung kiểm tra, đề  thi trên đều 
nhằm mục đích kiểm tra mức độ ghi nhớ các sự kiện, thuật ngữ, khái niệm, các ngun 


lí mà học sinh đã được học. Cao hơn chút nữa là hiểu các tư  liệu đã được học, có khả 
năng mơ tả tóm tắt, diễn giảng, phân tích các thơng tin thu nhận được.
Ví dụ: Đối mơn Địa lí, các đề  thi, kiểm tra thường là: Trình bày khái niệm, phân  
tích mối quan hệ, mơ tả hiện tượng và giải thích ngun nhân... Điều này cũng chỉ đánh  
giá được mức độ nhận thức biết và hiểu của học sinh, chưa thể đánh giá được các mức  
độ nhận thức như: tổng hợp, đánh giá, vận dụng, sáng tạo của học sinh. 
Việc đánh giá về  kĩ năng cũng chỉ là việc bắt chước lập lại một kĩ năng nào đó, 
hoặc hồn thành một kĩ năng theo chỉ dẫn mà thơi. Ví dụ: Các câu hỏi rèn luyện kĩ năng  
thường là: Hãy vẽ  các biểu đồ,  sử  dụng bản đồ  để  xác lập mối quan hệ giữa một số 
yếu tố...
 Về thời lượng và thời gian: Trong bộ mơn địa lí mỗi một học kì có khỏang từ 17  
đến 35 tiết, tuỳ theo từng lớp học, theo quy định mỗi học kì có một bài kiểm tra và kết 
thúc học kì có một bài thi. Đến cuối học kì chỉ dành một thời gian ngắn trong 1­ 2 tuần  

ơn và thi. Việc tự  học và tự  nghiên cứu trong đại đa số  học sinh rất hạn chế. Khơng 
những thế để đối phó với đề thi nhiều học sinh cịn học tủ, học lệch, nên việc đánh giá  
chưa khách quan. Thực tế việc kiểm ta đánh giá  ở  các trường THPT hiện nay đã phản 
ánh rõ nét việc dạy và học, điều đó chưa thể nói được chất lượng đào tạo THPT đã đạt 
được mục tiêu đào tạo và đã đáp ứng được nhu cầu của xã hội trong thời kì mới.
 Trong bối cảnh hiện nay, việc đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá 
mơn địa lí trong trường THPT là cần thiết và cấp bách. Tuy nhiên để việc đổi mới kiểm  
tra đánh giá có hiệu quả cần phải tn theo một số ngun tắc cơ bản như:
­ Phải kiểm tra đánh giá theo mục tiêu đào tạo của từng chương trình học, đồng  
thời phải kiểm tra đánh giá theo các bậc nhận thức, các bậc kĩ năng và mục tiêu mà 
chương trình học dự  kiến học sinh phải đạt được sau khi học xong. Kiểm tra đánh giá  
phải phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.
­ Cần áp dụng nhiều hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá khác nhau: Viết, 
vấn đáp, trắc nghiệm khách quan, đặc biệt ở mơn Địa lí cần chú trọng và ưu tiên cho các  
hình thức: bài tập thực hành, tiểu luận, viết báo cáo. Việc kiểm tra phải được tiến hành  
thường xun trong q trình học tập.
Trong dạy học địa lí THPT  hiện nay có nhiều hình thức kiểm tra: Viết, vấn đáp,  
trắc nghiệm khách quan, bài tập, ... Mỗi hình thức có một thế  mạnh và hạn chế  riêng  
trong kiểm tra các mặt chất lượng học tập của học sinh.
Kiểm tra viết (tự luận), đây là hình thức được sử  dụng phổ  biến nhất hiện nay,  
nó dễ sử dụng, thuận tiện trong cả ra đề, coi thi và chấm bài. Hạn chế của hình thức này 
được nhiều người nói đến là nếu đề thi và đáp án khơng tốt thì rất khó có thể  đánh giá  
được khả năng giải quyết vấn đề của người học, hình thức này cũng rất dễ làm cho học  
sinh học tủ, học lệch.
Kiểm tra trắc nghiệm khách quan: đây là hình thức có nhiều  ưu điểm, cho phép  
khảo sát một cách tồn diện kiến thức của người học, tránh được học tủ  học lệch.  
Nhưng nếu câu   hỏi khơng đúng chất lượng, khơng có độ  phân hóa thì cũng chỉ  đơn  
thuần là kiểm tra trí nhớ, bắt học sinh học vẹt mà thơi.

Các hình thức như, tiểu luận, bài tập, báo cáo ... cịn ít được coi trọng và đơi khi 
được sử dụng khá tùy tiện, nhiều giáo viên thiếu cẩn trọng dẫn tới học sinh chủ yếu là  
sao chép tài liệu.
Chúng ta đã và đang đổi mới về  mục đích, nội dung và phương pháp dạy học  
THPT, tuy nhiên các hình thức kiểm tra đánh giá hiện nay mới chỉ đánh giá được sự hiểu  
biết và vận dụng kiến thức, cịn việc phân tích, tổng hợp, đánh giá, giải quyết một vấn  
đề  thì cịn rất hạn chế. Để  bổ  khuyết cho vấn đề  này  tơi thấy cần phải kết hợp linh  
hoạt nhiều hình thức kiểm tra, tùy vào mục tiêu và nội dung của mỗi chương trình học, 
có thể sử dụng một loại hình kiểm tra chính, kết hợp sử dụng các loại hình khác hỗ trợ 
nhau.Qua thực tế  dạy học theo chương trình mới, tơi nhận thấy để  có hiệu quả  trong  
kiểm tra đánh học sinh, thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học mơn địa lí THPT:  giáo 
viên phải  thấy được đó là nhu cầu bức thiết. Giáo viên phải chú ý:
­ Đổi mới ra đề, đáp án để  kiểm tra, đánh giá kết quả  học tập, rèn luyện của học  
sinh.  
­ Trong kiểm tra đánh giá giáo viên cần tận dụng triệt để  số  thời gian kiểm tra mà 
lại đánh giá được nhiều lĩnh vực và đánh giá nhanh chóng, khách quan kết quả  học tập 
của học sinh ra đề  có kiểu, dạng “ đề  bài mở  ” và cho học sinh làm bài ngay trên tờ  đề 
bài đó. Trên tờ đề thể hiện được cả kênh chữ ( Hệ thống câu hỏi ), kênh hình ( biểu đồ, 
sơ  đồ, lược đồ, bảng thống kê, … ). Đảm bảo đủ  u cầu của bộ  GD ­ ĐT về  đề  bài 
kiểm tra, đánh giá kết quả  học tập của học sinh .Trên tờ  đề  đã để  phần giấy trống để 
học sinh trả lời ln từng câu hỏi và điền đáp án vào đó nên rất tiết kiệm được thời gian  
làm bài của học sinh đồng thời kiểm tra được nhiều lượng kiến thức trong cùng khoảng  
thời gian so với cách ra đề cũ.Ngồi ra kiểu ra đề mới cịn giúp giáo viên chấm bài nhanh, 
chính xác hơn nhiều so với cách ra đề  cũ . Đặc biệt là ra đề  như  trên từ  máy tính, cơng  
nghệ  tin học giúp giáo viên dễ  dàng tạo ra nhiều đề  có trình độ  tương  ứng ngang nhau 
nhưng lại phân đề khác nhau để cho học sinh ngồi gần nhau khơng nhận được đề  giống 
nhau. Dẫn đến buộc các em phải tư  duy độc lập, tự  giác làm bài ( khơng thể  cóp pi bài  
của bạn được ), giúp giáo viên đánh giá được thực chất kết quả học tập, rèn luyện của  
từng học sinh.
­ Cần đề xuất và thống nhất giữa các giáo viên dạy cùng khối, lớp cùng ra đề, đáp  

án để  kiểm tra, đánh giá kết quả  học tập của học sinh. Đề  đảm bảo đánh giá học sinh  
theo chia 3 mức độ: Trung bình, khá, giỏi rõ ràng, có biểu điểm chi tiết. Đảm bảo đề bài  
có bảng thống kê số  liệu, hình vẽ, biểu đồ  … để: Đánh giá học sinh  ở  mức độ  thơng  
hiểu, vận dụng, đánh giá kĩ năng và cả thái độ của học sinh. 
   
Người giáo viên tích cực áp dụng đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi  
mới cách ra đề, đáp án để  kiểm tra, đánh giá kết quả  học tập của học sinh trong thời  
gian giảng dạy. Kết quả  cho thấy phương pháp mới này đạt hiệu quả  rất cao , nhận 
thức, kĩ năng của học sinh đã nâng lên rõ rệt, giúp các em tự tin, chủ động, sáng tạo hơn  
trong làm bài kiểm tra  ở  các thể  loại. Từ  đó giúp các em chủ động hơn trong việc tiếp  
thu tri thức, tự tin vào bản thân hơn và phát huy tính sáng tạo trong học tập hiện nay cũng 
như trong cuộc sống, lao động sau này. Góp phần vào cơng cuộc xây dựng Đất nước ta 
ngày càng giàu, đẹp, văn minh hơn. Đổi mới kiểm tra đánh giá trong dạy học địa lí  sẽ 
góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học địa lí  ở  trường THPT hiện nay theo 
chủ trương đổi mới của BGD&ĐT đã đề ra.


Trên đây là những ý kiến tham luận của tơi về vấn đề đổi mới kiểm tra đánh giá  
nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn địa lí THPT hiện nay. 
Xin cảm  ơn sự  chú ý lắng nghe của q vị. Xin kính chúc q vị  sức khoẻ, hạnh  
phúc, chúc hội thảo thành cơng và chúc cho nghành GD tỉnh nhà có nhiều thắng lợi trong  
năm học 2008­2009.
Xin trân trọng cảm ơn.