CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC KẾ TOÁN TIÊU THỤ HÀNG HOÁ Ở CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI TRONG ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY.

Cơ sở lý luận về công tác kế toán tiêu thụ hàng hoá ở các
doanh nghiệp thơng mại trong điều kiện hiện nay.
I. Những vấn đề chung về vấn đề tiêu thụ hàng hoá.
1> Doanh nghiệp thơng mại trong nền kinh tế thị trờng .
a. Đặc điểm của nền kinh tế thị trờng:
- Nền kinh tế thị trờng là bớc phát triển cao hơn nữa của nền kinh tế sản xuất
hàng hoá. trong nền kinh tế thị trờng sự phân công lao động ngày càng sâu sắc và có
thẻ khẳng định rằng đây là nền kinh tế mà mọi mối quan hệ kinh tế xã hội cơ bản đợc
giải quyết thông qua thị trờng và cơ chế thị trờng do các quy luật của thị trờng điều tiết
và chi phối.
- Thị trờng là nơi tập trung các mâu thuẫn của sản xuất hàng hoá, là mục tiêu
khởi điểm của quá trình kinh doanh và cũng là nơi kết thúc của quá trình kinh doanh.
Giá cả thị trờng giữ vai trò quan trọng, nó điều tiết nền sản xuất xã hội, kích thích sản
xuát hàng hoá, quan hệ cung cầu trên thị trờng là yếu tố quyết định đến giá cả thị tr-
ờng.
- Cho tới nay kinh tế thị trờng vẫn tỏ ra là mô hình kinh tế có tính u việt nhất,
hiệu quả nhất, đầy sức sống và sức tuyết phục nhất bởi nó chứa đựng những u điểm
sau:
+ Kinh tế thị tròng có khả năng tạo ra hàng hoá, dịch vụ phong phú là không
gian phát huy mọi tiềm năng sáng tạo của quốc gia .
+ Thúc đẩy quá trình xã hội hoá sản xuất, tạo ra sự chuyên môn hoá, hình
thành mối quan hệ tơng tác bổ xung lẫn nhau giữa các thành phần kinh tế. Tạo điều
kiện cho các cá nhân, các tổ chức doanh nghiệp tự do kinh doanh trong giới hạn cho
phép .
+ Trong kinh tế thị trờng, sự tác động của quy luật giá trị, sự nghiệt ngã của
quy luật cạnh tranh, sự khắt khe của quy luật cung cầu đã thúc đẩy lực lợng sản xuất
phát triển, tăng năng suất lao động, gắn sản xuất với thị trờng.
+ Kinh tế thị trờng thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, do đó nó
thúc đẩy quá trình dân chủ hoá, bình đẳng và tiến bộ xã hội .
+ Kinh tế thị trờng mang đậm tính năng động và tự điều chỉnh. Chính sự kết
hợp giữa cung - cầu làm cho nền kinh tế thị trờng rất uyển chuyển, linh hoạt. Tính

nhạy bén của thị trờng là nhân tố tích xực thúc đẩy quá trình kinh tế .
+ Ngoài ra, nền kinh tế thị trờng còn là nơi tuyển chọn , đào tạo và sử dụng
nhân lực mmột cách có hhiệu quả nhất. Nó buộc con ngới phải phát huy tính sáng tạo,
cải tiến cách thức làm việc ...
Tuy có nhiều u điểm song bên cạnh đó nền kinh tế thị trờng cũngchứa đựng
không ít các khuyết tật mà bản thân nó không tự giải quyết đợc . Những khuyết tật đó
là:
+ Do quy luật cạnh tranh chi phối mọi hoạt động kinh tế nên thờng xuyên sảy ra
hiện tợng lạm pháp, phá sản, thất nghiệp, tạo ra những áp lực và là những gánh nặn
cho nền kinh tế, cho xã hội .
+ Thị trờng nhiều khi phát ra những thông tin thiếu chính xác dẫn đến sự định h-
ớng sai lệch về chiến lợc sản xuất kinh doanh, từ đó dẫn đến tình trạng mất cân bằng
giữa cung và cầu, giữa sản xuất và tiêu dùng, đa đến hiện tợng rối loạn thị trờng, ứ
đọng hàng hoá và là nguyên nhân gây ra các cuộc khủng hoảng kinh tế.
+ Thị trờng phát triển dẫn đến sự hình thành một số t bản đôc quyền làm lũng
đoạn nền kinh tế gây ra hiện tợng phân hoá giàu nghèo sâu sắc và có ảnh hởng nghiêm
trọng đến môi trờng sinh thái, làm cạn kiệt nguồn tài nguyên. Trong nhiều trờng hợp
nó làm kìm hãm sự tiến bộ của khoa học và nảy sinh những gian lận trong buôn bán,
quá thiên về lợi nhuận mà bất chấp thủ đoạn...
b. Hoạt động của các doanh nghiệp thơng mại trong nền kinh tế thị trờng:
Doanh nghiệp thơng mại là một bộ phận cấu thành nền kinh tế, nó là cầu nối
giữa sản xuất và tiêu dùng Doanh nghiệp thơng mại có khả năng điều tiết hàng hoá, đ-
a hàng hoá từ nơi thừa đến nơi thiếu nhằm thoả mãn nhu cầu của ngời tiêu dùng . Do
đó doanh nghiệp thơng mại là một lĩnh vực đóng góp quan trọng cho sự phát triển của
nền kinh tế. Nó bao gồm: doanh nghiệp nhà nớc, doanh nghiệp t nhân, công ty trách
nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, hợp tác xã và doanh nghiệp liên doanh.
Doanh nghiệp thơng mại hoạt đônọg trong nền kinh ế thị trờng nên không thể
tránh khỏi sự tác động của các quy luật nh quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu vào
quy luật giá trị. Ngoài ra nó còn chịu sự điều tiết của nhà nớc thông qua hệ thống pháp
luật, chiníh sách và đòn bẩy kinh tế..

Nhìn chung các doanh nghiệp thơng mại hoạt động khá linh hoạt và nhạy bén
phù hợp với điều kiện của nền kinh tế thị trờng. Mỗi doanh nghiệp đều năng động ,
sáng tạo trong lĩnh vực kinh doanh của mình không ỷ lại trông chờ vào sự tài trợ của
nhà nớc. Một điều thuận lợi cho các doanh nghiệp thơng mại hiện nay là nhà nớc chỉ
quản lý ở tầm vĩ mô còn mọi quyết định kinh doanh đều thuộc quyền tự chủ của doanh
nghiệp do đó giảm đợc sự phiền hà và tăng khả năng quyết đoán của từng doanh
nghiệp. Tuy nhiên hoạt động của doanh nghiệp thơng mại cung gặp nhiều khó khăn vì
thị trờng luôn biến động nó gây khó khăn cho việc xác định thị trờng, mục tiêu của
doanh nghiệp và xác định chính xác giá bán cho hàng hoá. Nhất là trong cơ chế thị tr-
ờng, mọi doanh nghiệp đều tự do cạnh tranh, có nhiều bạn hàng nên phải biết cách tạo
ra uy tín cũng nh giữ gìn uy tín kinh doanh trên thhị trờng. Cán bộ, công nhân viên
chức trong doanh nghiệp đòi hỏi phải có trình độ hiểu biết sâu, rộng về mọi lĩnh vực.
Yêu cầu đối với nhà quản lý phải lãnh đạo sáng suốt, có óc quán sát tinh tế, có khẳ
năng phán đoán đơc những biến động trên thị trờng để hoạch định chiến lợc kinh
doanh hợp lý đem lại hiệu quả kinh tế cao .
2> Đặc điểm của nghiệp vụ tiêu thụ hàng hoá trong doanh nghiệp thơng mại.
a. Tiêu thụ hàng hoá là gì ?
Hàng hoá là vật phẩm thoả mãn nhu cầu nào đó của con ngời và đơc thông qua
trao đổi, mua bán. Hàng hoá có hai thuộc tính đó là giá trị và giá trị sử dụng.
Tiêu thụ hàng hoá là khâu cuối cùng của lu chuyển hàng hoá, ở giai đoạn này
hình thái hàng hoá sẽ đợc chuyển sang hình thái tiền tệ( H - T ). Đây là một hoạt động
đặc trng chủ yếu của doanh nghiệp thơng mại. Nó thực hiện việc chu chuyển vốn, thúc
đẩy vòng quay của quá trình sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội. Kết quả hoạt
động tiêu thụ phản ánh kết quả của hoạt động kinh doanh. Việc tiêu thụ còn thể hiện
khả năng và trình độ của doanh nghiệp thơng mại trong việc thực hiện các mục tiêu
kinh doanh cũng nh đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng cửa xã hội.
Tiêu thụ là giai đoạn then chốt để doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh doanh,
do đó việc mở rộng tiêu thụ luôn là mục tiêu hàng đầu của các doanh nghiệp thơng
mại. Để thực hiện tốt mục tiêu này cần phải vach ra một quy trình mang tính bài bản
từ khâu nghiên cứu thị trờng để nắm bắt nhu cầu, xác định mặt hàng kinh doanh, thị tr-

ờng tiêu thụ, tìm hiểu bạn hàng, nắm bắt tình trạng và khả năng của đói thủ cạnh tranh
cho đến việc nâng cao chất lợng sản phẩm, tăng cờng công tác quảng cáo, khuyến mại,
áp dụng các kênh phân phối, các mạng lới tiêu thụ hợp lý.
b. Các phơng thức tiêu thụ hàng hoá:
Quá trình tiêu thụ hàng hoá đa dạng theo sự đa dạng của nền kinh tế thị tr ờng.
Nó tuỳ thuộc vào hình thái, giá trị cũng nh đặc điểm vận động của hàng hoá từ sản
xuất đến tiêu dùng. Các doanh nghiệp thơng mại có thể sử dụng các phơng thức buôn
bán: bán lẻ hay bán đại lý hay bán trả góp...
* Bán buôn:
Bán buôn là phơng thức bán hàng hoá cho các tổ chức kinh tế, các đơn vị thơng
mại hay các đơn vị sản xuất để tiếp tục bán cho ngời tiêu dùng hoặc gia công chế tạo
sản phẩm mới. Việc mua bán theo phơng thức này thờng đợc thực hiện thông qua các
hợp đồng mua bán hàmg hoá, giao dịch giữa các tổ chức mua bán với doanh nghiệp
sản xuất , các trung gian thơng mại...
- Bán buôn qua kho:
+ Bán buôn qua kho theo hình thức gửi hàng: bên bán căn cứ vào hợp đồng
hai bên ký kết mà xuất kho hàng hoá gửi đi bán cho khách hàng. Hàng hoá xuất kho
gửi di bán chỉ đợc xác định là tiêu thụ khi đơn vị bán thu đợc tiền ngay hoặc bên mua
chấp nhận thanh toán. Đối với hình thức này, khi có những tổn thất xảy ra đối với hàng
hoá đang đi đờng thì trách nhiệm thuộc về bên bán hàng.
+ Bán buôn qua kho theo hình thức nhận hàng trực tiếp; căn cứ vào hợp
đồng đã ký bên mua cử ngời đến nhận hàng tại kho của ngời bán. Khi tiến hành giao
nhận xong, ngời đại diện cho bên mua ký nhận vào hoá đơn bán hàng. Bắt đầu từ thời
điểm đó hàng hoá đợc xác định là tiêu thụ. Trong trờng hợp nay, đối với hàng hoá bảo
đảm quy cách phẩm chất thì mọi tổn thất và thiếu hụt do bên mua chịu.
- Buôn bán chuyển thẳng:
Buôn bán chuyển thẳng là hình thức mà hàng hoá bán cho bên mua đợc giao
trực tiếp từ kho của nhà cung cấp hoặc từ ga, bến cảng... không qua kho của đơn vị
bán. Bán buôn chuyển thẳng gồm :
+ Bán buôn chuyển thẳng theo hình thức gửi hàng:

Đơn vị bán buôn trực tiép nhận hàng từ nhà cung cấp và chuyển thẳng cho đơn
vị mua hàng bằng phơng tiện trực tiếp của mình hoặc thuê ngoài. Khi bên mua tiếp
nhận đợc hàng và chấp nhận thanh toán thì hàng hoá đợc côi là tiêu thụ. Trong trờng
hợp này mọi tổn thất, thiếu hụt hàng hoá phát sinh trong quá trình vận chuuyển cũng
do bên bán chịu trách nhiệm theo hợp đồng đã ký.
+ Bán buôn chuyển thẳng theo hình thức trực tiếp:
Đơn vị cung cấp, bên mua, bên bán cùng giao nhận hàng hóa, bên mua ký xác
nhận vào hoá đơn bán hàng. Khi hoàn thành thủ tục giao nhận hàng thì hàng hoá đợc
xác định là tiêu thụ. Kế toán doanh nghiệp của bên bán phản ánh doanh thu và thanh
toán tiền hàng cho nhà cung cấp. Đơn vị mua thực hiện vậnchuyển hàng hoá từ đơn vị
cung cấp, mọi tổn thất xảy ra trong quá trình vận chuyển trách nhiệm thuộc về bên
mua song tuỳ từng nguyên nhân cụ thể mà cử lý cho thích hợp.
* Bán lẻ:
Bán lẻ là phơng thức cung cấp trực tiếp hàng hoá cho ngời tiêu dùng nhằm thực
hiện nhu cầu cá nhân của họ . Đặc điểm của phơng thức này là khối lợng hàng hoá
giao dịch nhỏ nhng chungr loại cơ cấu mặt hàng đa dạng , phong phú . Sau khi hoạt
động mua bán diễn ra thìhàng hoá tách khỏi lĩnh vực lu thông và đi vào lĩnh vực tiêu
dùng . Giá trị hàng hoá đơc biểu hiện hoàn toàn . Khi nhận đợc báo cáo bán hàng đó là
thời điểm xác điịnh tiêu thụ hàng bán.
- Các hình thức bán lẻ:
+ Bán lẻ hàng thu tiền phân tán :
Là hình thức mà nhân viên bán hàng vừa giao hàng vừa nhận tiền và chịu trách
nhiệm vật chất về số hàng nhận bán. Hình thức này thuận lợi cho khách hàng nhng
nhân viên bán hàng cùng một lúc phải đảm đơng nhiều công việc nên dễ gây mất mát,
hao tổn tiền và hàng.
+ Bán hàng thu tiền tập trung:
Là hình thức mà hai nghiệp vụ thu tiền và giao hàng tách rời nhau. Mỗi quầy
hàng đều có nhân viên thu tiền, viết hoá đơn và thu tiền của khách hàng. Khách hàng
mang hoá đơn đến nhận hàng và trả lại hoá đơn cho ngời bán. Cuối ngày nhân viên thu
tiền nộp cho thủ quỹ, nhân viên bán hàng kiểm kê hàng hoá, lập báo cáo bán hàng rồi

đối chiếu với số tiền thực thu. Hình thức này thì quản lý đợc chặt chẽ tiền và hàng nh-
ng không thuận tiện cho ngời mua.
+ Bán hàng tự phục vụ:
Là hình thức ngời mua tự lấy hàng và thanh toán tiền. Quá trình mua diễn ra
nhanh chóng nhng đòi hỏi phải có trang bị kỹ thuật tốt mới tránh đợc thất thoát hàng
hoá. Hình thức này rất thuận tiện cho ngời mua.
* Bán hàng đại lý :
Là hình thức mà đơn vị có hàng gửi đại lý chuyển cho bên nhận đại lý. Bên gửi
đại lý phải trả hoa hồng cho bên nhận và hạch toán vào chi phí bán hàng và trả tiền
cho bên gửi đại lý. Bên nhận đại lý có quyền sử dụng hàng hoá và có trách nhiệm
thanh toán số tiền bán hàng ngay sau khi tiêu thụ hàng xong.
* Bán hàng trả góp :
Đây là một hình thức mới xuất hiện, theo phơng thức này ngời mua sẽ trả tiền
thành nhiều lần trong mọt khoảng thời gian nhất định sau khi nhận đợc hàng và cũng
phải chịu một khoản lãi trên số tiền trả góp. Trờng hợp này doanh nghiệp chỉ xác định
doanh thu theo giá bán thông thờng, còn tiền lãi đợc coi nh một khoản thu nhập của
hoạt động tài chính.
Để quá trình tiêu thụ đạt hiệu quả thì tuỳ vào từng trờng hợp, điều kiệ cụ thể mà
lựa chọn các phơng thức bán khác nhau cho phù hơp với đặc điểm quy mô và loại
hình kinh doanh của doanh nghiệp.
c. Các phơng thức thanh toán:
Sau khi bán hàng thì vấn đề quan trọng nhất là phơng thức thanh toán. Ngày
nay, các phơng thức thanh toán trở nên đa dạng, phức tạp cùng với sự chuyển đổi của
nền kinh tế quốc dân. Phơng thức thanh toán thể hiệ tiền mà doanh nghiệp thu đợc sau
bán hàng theo cách nào. Nó cũng thê hiện uy tín của việc mua bán. Hơn nữa, phơng
thức thanh toán còn thể hiện mối quan hệ vận động giữa hàng hoá và tiền tệ nh thế
nào. Tuỳ từng trờng hợp, từng mối quan hệ mà doanh nghiệp có thể áp dụng các phơng
thức thanh toán sao cho phù hợp.
Phơng thức thanh toán chậm: mối quan hệ giữa hàng hoá và tiền tệ có khoảng
cách về không gian và thời gian. Nghiệp vụ thanh toán không đợc thực hiện đồng thời

với nghiệp vụ giao nhận hàng hoá. Sau khi nhận hàng không trả tiền ngay mà chấp
nhận thanh toán.
Các phơng thức thanh toán này đợc thực hiện bởi nhiều hình thức thanh toán
khác nhau nh:
Thanh toán bằng tiền mặt
Thanh toán thông qua ngân hàng
Thanh toán bằng hình thức hàng đổi hàng
- Thanh toán bằng tiền mặt: Là hình thức dùng tiền mặt, ngân phiếu trực tiếp để
giao dịch, mua bán hàng hoá, dịch vụ. Bên mua xuất tiền ngay để trả hoặc thanh toán
số tiền chấp nhận nợ theo sự thoả thuận của cả hai bên. Hình thức này thanh toán rất
an toàn bảo đảm khả năng thu tiền nhanh, tránh đợc rủi ro trong thanh toán.
- Thanh toán thông qua ngân hàng: là hình thức thông qua ngân hàng thanh
toán bù trừ... Ngân hàng đóngvai trò là một tổ chức trung gian giúp cả hai bên mua
bán thanh toán đầy đủ chính xác, đúng luật. Một số hình thức thanh toán thông qua
ngân hàng nh:
+ Thanh toán bằng séc: Séc là lệnh trả tiền của chủ tài khoản đợc lập trên mẫu
do ngân hàng nhà nớc quy định, yêu cầu đơn vị thanh toán trích một số tiền thanh toán
từ tiền gửi thanh toán của mình để trả cho ngời thụ hởng trên séc hoặc ngời cầm séc.
+ Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi: Thực chất là sử dụng giấy uỷ nhiệm để yêu
cầu ngân hàng trích từ tài khoản tiền gửi của mình để trao trả cho ngời thụ hởng.
+ Thanh toán bằng uỷ nhiệm thu: theo hình thức này, ngời bán sau khi nghĩa vụ
giao hàng hoặc cung ứng dịch vụ cho bên mua thì sẽ lập một uỷ thác yêu cầu ngân
hàng phục vụ thu hộ tiền hàng từ bên mua.
+ Thanh toán bằng LC( tín dụng chứng từ ): ngời mua đè nghi ngân hàng phục
vụ mở một tín dụng(LC) tiến hành trả tiền cho ngời bán, nếu ngời này xuất trình chứng
từ phù hợp với nội dung ghi trong LC. Đây là hình thức đợc sử dụng phổ biến nhất
hiện nay, đặc biệt quan trọng trong quan hệ kinh doanh xuất nhập khẩu.
+ Thanh toán theo kế hoạch: đợc áp dụng khi hai bên mua, bán có quan hệ mua
bán thờng xuyên và có tín nhiệm lẫn nhau. Căn cứ vào hợp đồng kinh tế, bên bán định
kỳ vận chuyển cho bên mua hàng hoá và bên mua cũng định kỳ thanh toán tiền hàng

cho bên bán theo kế hoạch. Cuối kỳ hai bên sẽ điều chỉnh thu số thực tế.
+ Thanh toán bù trừ: là hình thức thanh toán mà hai bên tiến hành đối chiếu
giữa số tiền đợc thanh toán và số tiền phải thanh toán. Các bên chỉ thanh toán cho
nhau phần chênh lệch sau khi đã bù trừ. Nó đợc áp dụng khi hai bên có quan hệ mua
bán lẫn nhau. Đây cũng có thể coi là hình thức thanh toán hàng đổi hàng .
Có thể khẳng định rằng thanh toán thông qua ngân hàng là một hình thức rất
quan trọng trong nền kinh tế, đối với trờng hợp tiền bán hàng lớn thì khó có thể dùng
tiền mặt để thanh toán vì rất tốn thêm nhiều khoản chi phí. Nó đảm bảo an toàn về vốn
bằng tiền của doanh nghiệp , chống đợc lạm pháp, ổn định về giá cả.
Quá trình thanh toán tiền hàng hoàn thiện cũng là lúc quá triình tiêu thụ kết
thúc. Vốn của doanh nghiệp lại quay về hình thái tiền tệ ban đầu và tham gia vào vòng
tuần hoàn mới. Vì vậy để đẩy nhanh quá trình tiêu thụ thì doanh nghiệp cũng phải
thanh toán nhanh gọn.Việc thanh toán theo hình thức nào tuỳ theo từng thơng vụ sao
cho việc thanh toán đợc đảm bảo nhanh chóng và đầy đủ nhất.
d. Giá của hàng hoá:
Trong hoạt động kinh doanh thơng mại , giá là một yếu tố vô cùng quan trọng,
nó tạo ra sự cạnh tranh trong quá trình tiêu thụ. Vì vậy mỗi doanh nghiệp phải xác
định chính sách giá phù hợp cho từng loại thị trờng, từng loại khách hàng về mặt hàng
kinh doanh. Một mức giá phù hợp sẽ đẩy nhanh mức tiêu thụ của hàng hoá và tăng sức
cạnh tranh trên thị trờng.
- Chính sách định giá thấp: nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh, đặc biệt đợc áp
dụng đối với các doanh nghiệp đang xâm nhập thị trờng.
- Chính sách định giá cao: khi doanh nghiệp đã thực sự củng cố đợc vị thế, sức
mạnh trên thị trờng, sản phẩm độc quyền đợc a chuộng thì sẽ chọn chính sách này để
tăng lợi nhuận kinh doanh.
- Chính sách giá biến đổi: là giá cả các mặt hàng sẽ đợc áp dụng linh hoạt theo
sự biến đổi của thị trờng.
Để xác định giá bán, doanh nghiệp phải dựa trên cơ sở thực tế của giá mua, và
giá bán phải bù đắp chi phí và thu nhập của doanh nghiệp vì mục đích cuối cùng là lợi
nhuận. Tuy nhiên giá này phải đợc thị trờng chấp nhận.

Trong các doanh nghiệp thơng mại giá bán phải đợc xác định theo công thức:
Giá thực tế của = Trị giá mua của + Chi phí thu mua phân + Thặng số
hàng bán ra hàng bán ra bổ cho hàng bán ra thơng mại
- Giá mua: là giá ghi trên hoá đơn GTGT (giá không có thuế)
- Thặng số thơng mại: là khoản chênh lệch giữa giá bán và giá mua thực tế của
hàng hoá dùng để bù đắp chi phí và bảo đảm có lãi .
Chi phí thu
mua phân bổ cho
hàng bán ra
Chi phí thu mua hàng tồn ĐK + Hàng nhập trong kỳ Tiêu thức
phân bổ cho
hàng bán ra
Tổng tiêu thức phân bổ
Thăng số thơng mại = Giá mua x tỷ lệ thặng số
Tỷ lệ thặng số ( Giá bán Giá mua ) X 100%
Giá mua
Đối với doanh nghiệp áp dụng thuế GTGT theo phơng pháp khấu trừ thì giá bán
đợc xác định là giá không thuế. Còn doanh nghiệp áp dụng thế GTGT theo phơng pháp
trực tiếp thay hàng hóa không phải chịu thuế thì giá bán bao gồm cả thuế.
Doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trờng thì phải biết
sử dụng giá cả nh một công cụ sắc bén để xâm nhập vào thị trờng đa chúng thành mục
tiêu hàng đầu của doanh nghiệp. Do vậy để có quyết định đúng đắn về giá cả của hàng
hoá bán ra thì doanh nghiệp phải năm bắt nhu cầu thị trờng, khả năng của đối thủ cạnh
tranh. Đồng thời cùng phải tìm và nắm bắt nhu cầu của khách hàng, tạo uy tín trong
kinh doanh có quan hệ tốt với các nhà cung cấp, các tổ chức xã hội khác để thực hiện
việc tiêu thụ tốt phải xuất phát từ mua tốt.
II. Quản lý nghiệp vụ tiêu thụ hàng hóa và nhiệm vụ của kế toán tiêu thụ hàng
hóa:
1> Quản lý nghiệp vụ tiêu thu hàng hóa:
Cũng nh mọi hoạt động khác, quá trình tiêu thụ hàng hóa chịu sự quản lý và

theo dõi của nhiều đối tợng chủ doanh nghiệp, bạn hàng, cổ đông hay các cơ quan
chức năng thuế, pháp luật. Do vậyđể đạt đợc mục tiêu kinh doanh bất cứ một doanh
nghiệp nào, đặc biệt là doanh nghiệp thơng mại phải quản lý khâu tiêu thụ một cách
chặt chẽ và khoa học.
Thực chất của việc quản lý tiêu thụ hàng hóa là quá trình quản lý hàng hóa về
số lợng, chất lợng, giá cả, trị giá vốn hàng bán.. trong quá trình vận động từ khâu nhập
đến khâu xuất bán. Việc quản lý này đòi hỏi phải thờng xuyên chỉ đạo bán ra theo kế
hoạch, kịp thời phát hiện những biến động của thị trờng để đIều chỉnh hoạt động kinh
doanh có hiệu quả. Đồng thời phải đa ra mức kế hoạch về chi phí, kết quả, năng suất
lao động, thời gian chu chuyển vốn.
a. Quản lý về mặt phạm vi và thời điểm xác định hàng bán:
Trong doanh nghiệp thơng mại, quá trình tiêu thụ đợc bắt đầu từ khi doanh
nghiệp chuyển giao sản phẩm hàng hóa cho khách hàng, đồng thời khách hàng phải trả
tiền theo sự thoả thuận mua bán giữa 2 bên và qúa trình này đợc kết thúc khi việc
thanh toán giữa ngời mua và ngời bán đợc diễn ra và hoàn thành.
Hàng hóa đợc tiêu thụ với nhiều mục đích khác nhau, nên việc xác định đúng
đắn hàng hóa đợc coi là tiêu thụ có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác quản lý, tiêu
thụ hàng hóa.
b. Quản lý về số lợng, chất lợng, trị giá hàng hóa:
Theo dõi quá trình bán ra, theo kế hoạch của từng cửa hàng bộ phận kinh doanh
và toàn bộ doanh nghiệp. Phải nắm đợc danh mục các mặt hàng kinh doanh trong đó
loại nào đem lại hiệu quả nhất, luôn luôn có xu hớng đổi mới, cải tiến và mở rộng mặt
hàng kinh doanh. Công tác quản lý phải dựa trên nguyên tắc chịu trách nhiệm về vật
chất. Các nhân viên bán hàng phải chịu trách nhiệm về chữ ký của mình trên hóa đơn,
phiếu xuất kho hoặc các chứng từ có liên quan trớc cơ quan quản lý. Từ đó lập kế
hoạch kinh doanh đúng đắn và kịp thời.
c. Quản lý về mặt giá cả:
Lập danh sách giá và theo dõi hiệu giá. Phải xây dựng biểu giá hợp lý cho từng
mặt hàng kinh doanh; từng phơng thức bán hàng và từng địa điểm bán hàng.
- Làm tốt đợc việc quản lý giá, sẽ giúp cho hàng hóa của doanh nghiệp dế dàng thích

ứng và xâm nhập thị trờng. Hệ thống chứng từ sổ sách kế toán là công cụ phản ánh
chính xác nhất về tình hình tiêu thụ hàng hóa đặc biệt là sự biến động của giá trong
từng thời đIểm. Cùng với việc xác định giá bán của háng hóa, việc xác định giá vốn
của hàng hóa bán ra là một yêu cầu quản lý hết sức quan trọng; giúp cho việc tính
toán và kết quả kinh doanh đầy đủ, chính xác.
Một số các phơng pháp xác định giá vốn trong doanh nghiệp thơng mại:
- Phơng pháp giá thực tế đích danh : Theo phơng pháp này hàng hóa đợc quản lý trên
cơ sở từng lô hàng riêng biệt. Hàng hóa đợc theo dõi tình hình xuất, nhập, tồn theo
từng nhóm hàng, lô hàng. Phơng pháp này đảm bảo trị giá xuất kho kịp thời, chính
xác cả về số lợng lẫn giá cả.
Công thức xác định :
i : Nhóm hàng, lô hàng
+ Giá vốn của hàng = Pi.Qi Trong đó Pi : Giá mua thực tế của
nhóm hàng.
Qi : Số lợng hàng i xuất
kho tiêu thụ.
- Phơng pháp giá bình quân :
Đây là phơng pháp bình quân cộng đơn giản để xác định giá bình quân của
hàng luân chuyển trong tháng.
Tổng giá thực tế tồn đầu kỳ + nhập trong kỳ
+ Giá bình quân
cả kỳ dự trữ Số lợng thực tế của hàng tồn ĐK + nhập trong kỳ
Khi đó giá vốn của hàng tiêu thụ đợc xác định.
+ Giá vốn của hàng = giá bình quân của x Số lợng hàng
tiêu thụ từng mặt hàng đã tiêu thụ.
- Phơng pháp nhập trớc, xuất trớc: Quản lý hàng hóa theo từng nhóm hàng, lô
hàng, lô nào nhập trớc thì xuất bán trớc. Nhập sau thì xuất bán sau, đảm bảo đơn gián
trong việc bố trí kho tàng, vận chuyển hàng hóa thuận tiện, hàng hóa xuất ra đảm bảo
đợc chất lợng nhng khó xác định giá trị thực tế. Nh vậy hàng hóa tồn cuối kỳ bao gồm
các hàng hóa mua vào sau cùng. Phơng pháp này thích hợp trong trờng hợp giá cả ổn

định hoặc có xu hớng giảm.
- Phơng pháp nhập sau xuất trớc : Lô hàng nhập kho sau đợc u tiên xuất trớc,
hàng hóa tồn lại cuối kỳ chính là hàng tồn đầu kỳ. Phơng pháp này đảm bảo đúng theo
giá trị thực tế hàng mua vào những hàng hóa xuất bán sau không đảm bảo chất lợng
do yêu cầu quản lý kho tàng rất cao. Hiện nay nếu áp dụng phơng pháp này thì hàng
xuất bán sau bị coi là lỗi mốt, lạc hậu sẽ ảnh hởng không nhỏ đến kết quả kinh doanh.
Công thức xác định trị giá vốn hàng bán của 2 phơng pháp này :
+ Trị giá vốn hàng = Trị giá hàng hiện có - Trị giá hàng tồn
xuất kho tiêu thụ trớc khi xuất hàng TT kho cuối kỳ.
+ Trị giá hàng hiện Trị giá hàng Trị giá vốn hàng
có trớc khi xuất TT tồn kho đầu kỳ nhập trong kỳ

- Phơng pháp hệ số giá của hàng hóa : Đợc áp dụng cho các doanh nghiệp sử
dụng giá hạch toán để kế toán bán hàng. Phải xác định trị giá vốn của hàng hóa đã tiêu
thụ đến cuối kỳ tính toán khoản chênh lệch giá thực tế và giá hạch toán từ đó xác định
giá vốn của hàng đã tiêu thụ.
+ Trị giá vốn của Trị giá hạch Hệ số giá
hàng tiêu thụ = toán của hàng x của hàng hoá
trong kỳ xuất bán
Trị giá vốn thực tế Trị giá vốn th/tế
của hàng tồn ĐK + của hàng nhập trong kỳ
+ Hệ số giá của = ---------------------------------------------------------------
hàng hóa Trị giá hạch toán + Trị giá hạch toán của
+=