Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.45 MB, 8 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>THAY ĐỔI - CHÌA KHĨA T H ự C HIỆN TỐT VAI TRÒ CỦA THƯ VIỆN </b>
<b>TRONG THỜI ĐẠI s ố - T H ự C TÊ T Ừ T H Ư VIỆN KHOA HỌC </b>
<b>TỔNG HỢP TP.HCM</b>
<b>ThS. Vĩnh Quốc B ảo 1</b>
T óm tắt:
<i>Tầm nhìn của thư viện cơng cộng là: " Trung tâm thông tin, học tập, vãn hóa hữu ích, </i>
<i>thân thiện và bình đằng tạo điều kiện cho việc học tập suôi đời của người dân địa phương. </i>
<i>Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển mạnh, ảnh hưởng đến sự thay đối nhu cầu đọc </i>
<i>của mọi thành phần bạn đọc".</i>
<i>Bài tham luận đề cập đến những thay đổi quan trọng của thư viện công cộng - nhằm </i>
<i>đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của bạn đọc, thích ứng với thời đại cơng nghệ sô'hiện nay, </i>
<i>chia sẻ kinh nghiệm từ hoạt động của Thư viện Khoa học Tông hợp TP. Hơ' Chí Minh.</i>
<b>1. </b> <b>GIỚI THIỆU</b>
T hư viện công cộng (TVCC) là m ột thiết ch ế v ăn hóa, là m ột p h ầ n k h ô n g th ể
thiếu trong các h o ạt đ ộ n g p h ụ c v ụ nhu câu thông tin cho cộng đ ồ n g d â n cư. C hức
n ăn g q u an trọ n g của TVCC là xây d ự n g vốn tài liệu, bảo quản, tổ chức cung cấp tài
liệu/dịch v ụ th ô n g tin cho n g ư ờ i d ân với m ọi cấp độ và h ìn h thức giáo dục, cho tất
cả m ọi lứa tuổi khác n h au .
HÔI THÀO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIÉT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CÁU CÁCH MẠNG CÕNG NGHIỆP 4.0 27
cách m ạn g kỹ th u ậ t số và bản chất đa văn hóa của các xã hội hiện đại d ẫn đến sự bất
bìn h đ ă n g xã hội và giáo d ụ c tăng lên. Vì vậy TVCC là nơi cần thiết cho m ọi người
cập n h ậ t kiến th ứ c hiện có và có được các kỹ năng, khả nàng m ới ngồi việc học tập
Trên thực tế, các cán bộ th ư viện đều n h ận ra rằng họ nên áp d ụ n g các công nghệ
m ới và cung cấp nhiều dịch vụ giá trị gia tăng hon, không chỉ tru y cập, m à còn hướng
d ân đ ể thu th ập thông tin thông qua các chương trình hoạt động khác của thư viện.
C hính vì vậy, các TVCC cần xem xét lại vai trò tru y ền thống của m ình bằng cách m o
rộng các dịch v ụ và hoạt động giáo dục, hư ớng d ẫn và tư’ vấn, tạo cơ hội p h át triển kỹ
năn g cá n h â n và xã hội, đ ể trở thành các tổ chức chính góp p h ần hỗ trợ việc học tập
suốt đời và gắn kết xã hội. Sự nhấn m ạnh đặc biệt đã được đ ặt vào việc TVCC cần thiết
phải THAY ĐỔI n h ằm m ở rộng và tăng cường khả năng đ áp ứ ng nhu câu ngày càng
tăng của bạn đọc - góp phần phát h u y văn hóa đọc trong cộng đồng dân cư.
<b>2. VAI TRÒ CỦA TVCC TRONG VIỆC TẠO RA CÁC GỈÁ TRỊ CỘNG ĐỐNG/XÃ HỘI</b>
<b>2.1. Hoạt động TVCC hiệu quả sẽ giúp cộng đồng phát triển tốt hơn, bởi vì:</b>
• N ân g cao kiến thức, kỷ n ăn g sử d ụ n g thơng tin cho ngư ờ i dân.
• Kích thích và thúc đ ẩy việc học tập suốt đời cho ngư ờ i dân.
• TVCC cung cấp cơ hội học tập cộng đồng, làm giảm các tệ nạn xã hội, bạo lự c ,...
• TVCC th am gia vào các chương trình xóa m ù chữ, "m ù về thông tin và công
nghệ" tại địa p h ư ơ n g
<b>2.2. Hoạt động ĨVCC hiệu quả ỉẽ góp phấn mang lại lợi ích cho doanh nghiệp địa phương, bởi vì</b>
• D oanh n g h iệ p dù lớn hay nhỏ đ ều rất cần thơng tin.
• T hư viện cơng cộng có th ể cung cấp các dịch v ụ /th ô n g tin p h ù h ợ p cho cả cá
n h ân và d o an h ngh iệp .
<b>2.3. Hoạt động TVCC hiệu quả sẽ hỗ trợ sự phát triển ngành công nghiệp vế văn hóa, bởi vì</b>
• Sự p h á t triể n TVCC kích thích và th ú c đ ẩy các n g à n h kinh d o a n h p h á t triển
<i>n h ư x u ấ t b ản p h ẩ m sách, b ă n g đĩa, x u ấ t b ản đ iện từ, cơ sở d ữ liệu, công n g h iệp </i>
p h ầ n m ềm , ...
• TVCC k ết n ố i hiệu quả với các cơ q u an xuất bàn, các viện nghiên cứu nhằm
tạo ra, n h ân bản và p h â n phối n h iều d ạn g tài liệu: d ạn g in, audio, d ạn g điện tử, dạn g
trực tuyến, ...
2 8 HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIÊN ĐIÊN TỬ ở VIÉT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CỒNG NGHIỆP 4.0
<b>2.4. Hoạỉ động TVCC hiệu quả sẽ giúp bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa, bởi vì:</b>
• N hiệm v ụ bảo tồn và p h á t h u y tài liệu quý hiếm là của th ư viện.
• TỔ chức các hoạt động liên quan đến việc duy trì và phát huy giá trị di sản văn hóa.
• N h iều d ự án liên q u an đ ến sư u tầm và p h á t h u y tài liệu cổ, tài liệu H án N ôm
đ an g được tiến hành.
<b>2.5. Hoạt động TVCC hiệu quả góp phấn xây dựng một xã hội dân chủ, bởi vì:</b>
• Việc tru y cập th ô n g tin m à th ư viện công cộng cung cấp cho công d â n b ất kê
chủng tộc, giai cấp, th u nhập, tuổi, giới tính, k h u y ết tật, hỗ trợ và khuyến khích dân
chủ và cải thiện chất lư ợ n g cuộc sống của mọi cơng dân.
• Thơng tin về chính sách, chính phủ được dễ dàng truy cập miễn phí trong cộng đồng.
• Các dịch vụ thơng tin cho nhóm người đặc biệt/khó khăn được TVCC quan tâm.
<b>2.6. Hoạt động TVCC hiệu quả sẽ hổ trợ chính quyền địa phương, chính phủ, bởi vì</b>
• TVCC là kênh thông tin quan trọ n g tro n g việc chuyển tải các chính sách, luật
p h á p m ới cho n g ư ờ i dân.
• TVCC h ỗ trợ chính qu y ền địa p h ư ơ n g tro n g việc tuyên tru y ền các chính sách,
chư ơ ng trìn h p h ị n g chống dịch, ...
<b>3. CÁC THAY ĐỔI CẤN THIẾT CỦA THƯ VIỆN TRONG THỜI ĐẠI s ổ</b>
<b>3.1. Cải tạo không gian phù hợp chức năng từng dịch vụ, theo hướng ứng dụng cồng nghệ, tạo cho thư viện </b>
<b>như một điểm trung tâm (Hub) về khoa học công nghệ</b>
N h iều TVCC hiện nay đ a n g sừ d ụ n g văn p h ò n g /tò a nhà cũ - đ ã đ ư ợ c xây d ự n g
từ rất lâu hoặc sử d ụ n g văn p h ò n g đư ợ c xây sẵn k h ô n g d ù n g cho m ục đích th ư viện.
T hậm chí n h iều th ư viện mới khi xây dự ng, cải tạo th ư viện cũng chưa th ật sự chú ý
đến không gian rihư th ế nào cho p h ù h ợ p với n h u cầu b ạn đọc, làm sao đ ể p h ù hợp
với các dịch v ụ th ư viện ngày càng tăng và thay đổi. Ví dụ: H iện nay C N TX Internet
trở th àn h n h u cầu kh ô n g th ể th iếu đối với m ọi người, n h ư vậy m ột m ơ h ìn h TVCC
cấp q u ậ n /h u y ệ n p h ải đ iều chỉnh đ ể có ít n h ấ t các kh u vực dịch v ụ công cộrig kết hợp
tru y ền thống/hiện đại:
- Trạm m áy tín h tru y n h ậ p công cộng (Truy cập Internet, tra cứu OPAC, ...)
- Bàn h ư ớ n g d ẫ n th ô n g tin, b àn h ư ớ n g d ẫn tham khảo
HÔI THÀO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIÊN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẪU CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 2 9
- K hu vự c gặp gỡ /sinh h o ạt cộng đồng
<b>3.2. Tăng cường việc cung cấp khả năng truy cập thông tin, chia sẻ và liên kết nguốn lực</b>
T hư viện số cung cấp sự tư ơ n g tác m ạnh m ẽ giữa thông tin và người dùng, dân
- T ăng cường n g u ồ n tài nguyên số qua cơng tác số hóa tài liệu tại th ư viện, ư u
tiên số hóa tài liệu p h ù h ợ p nhu cầu, tài liệu địa chí, quí hiếm từ n g bước xây d ự n g
th ư viện đ iện tử. Ngoài ra, th ư viện triển khai các chư ơng trìn h sưu tầm và số hóa
bên ngồi th ư viện: liên kết vói các th ư viện/bảo tàng tỉnh, xin phép các nhà nghiên
cứu số hóa các bộ sư u tập quý hiếm của họ, p h á t triển th ư viện số, xây d ự n g các bộ
sưu tập số phù h ợ p n h u cầu n gư ờ i sử dụ n g . Tăng cường khả n ăn g truy cập thông tin
cho b ạ n đọc m ọi lúc, m ọi nơi.
- T ăng cư ờ ng h o ạt đ ộ n g phối hợp, trao đổi và chia sẻ n g u ồ n lực vói các th ư viện,
cơ quan đ ơ n vị cùng chức năng.
<b>3.3. Xây dựng hình ảnh TVCC mạnh/đáng tin cậy trong cộng đồng địa phương</b>
TVCC cần tô chức các dịch vụ, h o ạt động th ư viện p hong p h ú hơn, tích cực thực
hiện các ch ư ơ n g trình h o ạt đ ộ n g phối hợ p các cơ quan, ban n g àn h vào dịp đặc biệt
n h ằm th u h ú t sự q u an tâm của cộng đ ồ n g đối vói TVCC, góp p h ần xây d ụ n g hình
ản h trong cộng đ ồ n g dân cư. Ví dụ: TVCC tham gia các lễ hội của cơ quan, đ ơ n vị;
tố chức các cuộc thi cấp th à n h p h ố /tỉn h , tổ chức p h ụ c vụ lư u động, là cơ hội đ ể phục
vụ nhu câu bạn đọc và xây d ự n g hình ản h tố t/g iú p q u ản g bá TVCC cho cộng đồng
dân cư. ứ n g d ụ n g hiệu quả m ạng xã hội Facebook, W ebsite trong công tác q u ản g bá
h ìn h ảnh và các h o ạt đ ộ n g cho cộng đồng.
<b>3.4. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa nhằm huy động mọi nguồn lực xã hội cho việc mở rộng dịch vụ và phát</b>
<b>triển thư viện</b>
30 HỒI THẢO PHẤT TRIỂN THƯ VIÊN ĐIỆN TỬ ở VIÊT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0
dục, ... do vậy việc cắt giảm ngân sách cho các h o ạt động khác n h ư th ư viện là điều
h iển nhiên.
Đ ể duy trì và p h á t triển các h o ạt đ ộ n g và dịch vụ th ư viện đ áp ứ ng n h u cầu
người d ân trong thời đại số, th ư viện cần có n h ữ n g chính sách, k ế hoạch p h ù hợ p
trong các hoạt đ ộ n g xã hội hóa n h ằ m tận d ụ n g h ết mọi n g u ồ n lực xã hội, ch u n g tay
góp p h ầ n p h át triến văn hóa đọc tro n g cộng đ ồ n g dân cư.
<b>3.5. </b> <b>ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) trong hoạt động phục vụ và quản</b>
<b>lý thư viện</b>
CM CN 4.0 là cuộc cánh m ạng ứ n g d ụ n g nhiều lĩnh vực q u an trọng, làm thay đổi
h oàn toàn theo h ư ớ n g tự đ ộ n g h ó a q trìn h sản xuâ't, học tập, liên lạc, ... của con
người. Trong đó, cơng n g h ệ số là m ột n ền tảng cùa CM CN 4.0. Tập tru n g d ữ liệu m ọi
lĩnh vực, khả năng trao đôi chia sẻ và xử lý nguồn lực không lô (Big Data).
- H ệ thống thông tin tại th ư viện cân triển khai phần m ềm với kha n ă n g tích hợp
d ử liệu, xử lý được nhiều loại h ìn h d ữ liệu khác nhau. Khả n ăn g đ áp ứ n g ch u ẩn d ữ
liệu SỐ của th ế giới (MARC21, D ublin Core, METS, ISO 2709, ...) nhằm tăn g cưởng
khả n ăn g trao đổi và chia sẻ thông tin giữa các hệ thống.
- T hư viện đ ảm bảo xây d ự n g , cải tiến hệ th ố n g m ạng th ư viện h o àn chỉnh bao
gồm m ạn g LAN tro n g thư viện, m ạn g In tern et p h ụ c vụ ra bên ngoài cho b ạn đọc.
- H oàn thiện hệ thống q u ản lý CSDL (tài nguyên thông tin) của th ư viện theo
- T hư viện cần xây d ự n g cổng thông tin (Portal), trên đ ó kết nối tồn hệ thống
các TVCC cấp h u y ện đ ồ n g thời kết nối với các tổ chức, cơ q u an liên q u a n th u ậ n tiện
cho người sử d ụ n g th ư viện.
- Triển khai hệ th ố n g CNTT tro n g toàn hệ thống. Tập tru n g việc x ử lý th ô n g tin
và các CSDL, m ục lục liên h ợ p b iểu ghi th ư m ục trong hệ thống.
- Tự động hóa các k h â u công tác th ư viện, q u àn lý các ho ạt đ ộ n g dịch v ụ và phục
v ụ cua thư viện. T ăng cường các dịch vụ th ư viện hiện đại, dịch vụ trự c tuyến, hô
trợ khả n ăn g tự ph ụ c v ụ (self-services) cho b ạn đọc. Phần m ềm th ư viện cần được bổ
sung các tính n ăn g hỗ trợ các chức n ăn g tru y cập/giao tiếp với bạn đọc/khách hàn g
bời thiết bị di động p h ổ biến: ví d ụ sừ d ụ n g điện thoại di đ ộ n g có th ể đ ă n g ký m ư ợ n /
trả/ gia hạn, .... và các dịch v ụ khác trong thư viện.
<b>1. </b> <b>MỘT SỔ MƠ HÌNH HIỆU QUẢ TỪ THựC TIỄN CỦA THƯ VIỆN KHTH TP. HĨ CHÍ MINH</b>
<b>4.1. Khơng gian mới của thư viện: Không gian chia sẻ s.hub và Không gian Công nghệ cho Thiếu nhi - s.hub Kids</b>
HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIÊN TỬ ở VIÊT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIÊP 4.0 3 1
N ăm 2015, T hư viện KH TH TP. H ồ Chí
M inh phối h ợ p cùng C ông ty T N H H
SAM SUNG VINA n â n g cấp P hòng
Tham k h ảo th àn h "K hông gian chia sẻ
- s.h u b ". P h ò n g Tham khảo đư ợ c th iết
k ế lại h o à n toàn, th ay đổi diện m ạo
cùng p h o n g cách p h ụ c v ụ m ới theo m ô
hình D ịch vụ tham k h ảo + K hông gian
<i>*K hônggian Công nghệ Thiêu nhi - s.hub Kids</i>
N g ày 12.9.2018, T hư viện K H TH TP. Hồ Chí
M inh cùng C ơng ty Đ iện tử Sam sung Vina phối hợp
chính thứ c ra m at s.h u b Kids - K hông gian công
nghệ thiếu nhi - m ột không gian được thiết k ế hiện
đại kết h ợ p vói p h ụ c vụ n h u cầu học tập, tìm hiếu và
thực h à n h khoa học, đặc biệt là các chủ đề về STEM
cho thanh thiếu nhi thành phố.
s.h u b Kids là m ô hình không gian m ở hiện đại
được xây d ự n g d ự a trên 3 yếu tố: (1) K hông gian
thân th iện vói trẻ em và trang bị các thiết bị công
nghệ h iện đại, (2) nội d u n g STEM đa dạng, phong
phú, gồm các đ ầ u sách về STEM, các lớp học STEM
Lego Robotics và các lớp STEM khoa học vui, và (3)
các ch ư ơ n g trìn h bồi d ư ỡ n g đào tạo n h ân lực n h ằm
tăng đ ộ lan tỏa của STEM trong cộng đồng.
<i>Khu vực M ê cung sách</i>
<b>4.2. Xày dựng hình ảnh, trách nhiệm thư viện với cộng đồng thông qua các hoạt động phục vụ lưu động: Hiệu </b>
<b>quả dự án Bánh xe tri thức; Hoạt động triền lãm, tuyên t ru y ề n ,. . .</b>
- H o ạt đ ộ n g th ư viện lư u đ ộ n g là m ột trong n h ữ n g hoạt đ ộ n g m ạn h của T hư
viện K H TH TP. H ồ Chí M inh, góp p h ầ n rất hiệu q u ả vào việc đ ư a sách, văn hóa đọc
đ ến v ù n g sâu, v ù n g xa. Bên cạnh tài liệu d ạn g tru y ền thống (sách/báo giấy), hiện nay
04 chiếc xe lưu đ ộng của th ư viện đều đư ợ c trang bị m áv tính có kết nối Internet, các
3 2 HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIÊN TỪ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MẠNG CÕNG NGHIÊP 4.0
CSDL và tài liệu đa p h ư ơ n g tiện sẵn sàng p h ụ c v ụ trên mỗi chuyến đi. Các k h u vực
chính m à xe th ư ờ n g xuvên p h ụ c vụ:
+ 02 xe lưu đ ộ n g p h ụ c vụ các xã n ô n g thông mới, các huyện xa th à n h p h ố n h ư
C ần Giờ, Củ Chi, H óc M ơn, ...
+ 01 xe lưu đ ộ n g (được tài trợ bởi tổ chức SIF - Singapore In tern atio n al Foundation)
phục vụ các trưòng học trên địa bàn huyện Bình Chánh, quận 2 và quận 8.
- H o ạt độ n g tuyên truyền, triển lãm các h oạt độ n g /d ịch vụ của th ư viện n h â n
các ng ày lễ lớn của đ ấ t nư ớ c và thành p h ố tạo đ iều kiện đ ể m ọi ngư ờ i d ân th àn h p h ố
biết đến th ư viện n h iều hơn.
<i>Biểu đồthểhiện hoạt động phục vụ lưu động từ năm 2007 đến nay:</i>
so:<K>Q
<b>•ỉbiOOO ; </b>
40COOO Ị
ỈSQQOO I
iùCOOO
:s.:ooo
20:000
<b>: 03000 ị </b>
SOOOD Ị
<i>0 '■</i>
<i>Ảnh: Biểu đó lượt phục vụ iỊtiii dotỊH 2007, 2011, 2015 VÍI 2017.</i>
<b>4.3. ứng dụng mạnh mè CNTT&TT: Nâng cảp hẹ thông thõng tin cho cho Thư viện KHTH vá 24 quận huyện,</b>
<b>triển khai mô hình tập trung trong cơng tác phục vụ bạn đọc và quản ỉý thư viện.</b>
- T riển khai hệ thống CNTT trong toàn hệ thống (Thư viện K H TH v à 24 T hư
viện quận, huyện). Tập tru n g việc xử lý tlìơng tin và các CSDL, m ục lục liên hợp,
biểu ghi th ư m ụ c tro n g hệ thống.
- Xây d ự n g cổng th ô n g tin cho toàn hệ thống của TVCC tlìành phố.
- Tăng cường trao đổi, chia sẻ n g u ồ n lực thông tin và dịch vụ tro n g hệ th ố n g th ư
viện, g iú p ngư ờ i d â n th u ậ n tiện tro n g việc tra cứu.
- Tăng cường n g u ồ n tài nguyên số qua cơng tác số hóa tài liệu tại th ư viện, u n
tiên số hóa tài liệu p h ù h ợ p n h u cầu, tài liệu địa chí, quí hiếm từ ng bước xây d ự n g
thư viện điện tử. N goài ra, th ư viện triển khai các chương trìn h sư u tầm và số hóa
bên ngồi th ư viện: liên kết vói các th ư viện/bảo tàng tinh, xin p h ép các nhà nghiên
cứu số hóa các bộ sưu tập quý hiếm của họ, ...
a ì o c t uycn
<i>ỉ J Ợ \ t a ỉ IIẬU</i>
HÔI THÀO PHÁT TRIỂN THƯ VIÊN ĐIÊN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẤU CÁCH MANG CỒNG NGHIỆP 4.0 3 3
- Tự đ ộ n g hóa các khâu cơng tác th ư viện: q u ản lý các h o ạt động dịch vụ và p h ụ c
vụ của T hư viện KHTH và hệ thống TVCC.
<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO</b>
1. Báo cáo h àn g năm của T hư viện Khoa học Tổng h ợ p Tp. H CM
2. HỒ sơ/ báo cáo d ự án Bánh xe Tri thức (SIF);
3. HỒ sơ/ Báo cáo d ự án K hông gian chia sẻ S-hub.