Một số nhận xét và kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục CPSX trong kiểm toán BCTC tại Công ty VAE.

Một số nhận xét và kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình
kiểm toán khoản mục CPSX trong kiểm toán BCTC tại
Công ty VAE.
I. Đánh giá thực tế kiểm toán khoản mục CPSX do Công ty VAE thực hiện.
1. u, nhợc điểm của kiểm toán Báo cáo tài chính theo khoản mục.
Trong những năm gần đây, hoạt động kiểm toán nói chung và hoạt động kiểm
toán độc lập ở nớc ta nói riêng không ngừng tiến bộ, ngày càng phát triển và khẳng
định vị trí vững chắc của mình trong khu vực và trên thế giới. Trong hơn 10 năm phát
triển của ngành kiểm toán Việt Nam thì sự ra đời của Công ty VAE là khá muộn. Tuy
nhiên, với hơn 4 năm có mặt trên thị trờng mà Công ty VAE đã đạt đợc những thành
tựu không nhỏ. Công ty VAE đã thu hút đợc một đội ngũ nhân viên với số lợng tơng
đối lớn và có trình độ chuyên môn cao. Với sự dẫn dắt của những kiểm toán viên
giàu kinh nghiệm, chất lợng công việc của Công ty không ngừng đợc nâng cao và
ngày càng thu hút thêm nhiều khách hàng thuộc nhiều thành phần kinh tế khác nhau
trên mọi miền đất nớc.
1.1. Ưu điểm:
Sự lãnh đạo của Ban giám đốc Công ty:
Có thể nói yếu tố đầu tiên quyết định sự thành công của Công ty chính là Ban
lãnh đạo. Bởi ở đây hội tụ những ngời có kiến thức và năng lực quản lý tốt. Ban lãnh
đạo của Công ty VAE là những ngời có tầm nhìn chiến lợc về khả năng hoạt động
của Công ty để từ đó đề ra những kế hoạch, chơng trình phát triển. Không những vậy,
Ban giám đốc Công ty còn trực tiếp tham gia vào các giai đoạn khác của cuộc kiểm
toán từ khi lập kế hoạch cho đến khi kết thúc cuộc kiểm toán.
Trong những năm gần đây, với mô hình tổ chức là Công ty cổ phần, Công ty VAE
có nhiều lợi thế trong nền kinh tế. Theo cách thức tổ chức quản lý của Công ty cổ
phần, các thành viên trong Công ty có quyền lợi gắn liền với kết quả hoạt động kinh
doanh của chính bản thân mỗi thành viên, nên các thành viên có trách nhiệm hơn với
công việc của mình, có tinh thần tự giác trong công việc. Từ đó, tạo điều kiện cho
Công ty dễ dàng hoạt động có hiệu quả và phát triển ngày càng lớn mạnh. Theo quy
định tại đoạn 3, điều 20 của Nghị định 105: Doanh nghiệp Nhà nớc, Công ty cổ
phần kiểm toán và Công ty trách nhiệm hữu hạn đã thành lập và hoạt động theo

quy định của pháp luật về doanh nghiệp từ trớc ngày Nghị định này có hiệu lực đ-
ợc phép chuyển đổi theo một trong các hình thức quy định tại khoản 1 điều này
trong thời hạn 3 năm kể từ ngày Nghị định này có hiệu lực. Nh vậy, trong 3 năm
tới, VAE phải chuyển đổi từ hình thức cổ phần sang hình thức Công ty hợp danh hoặc
doanh nghiệp t nhân. Điều này đặt ra thời cơ và thách thức không chỉ với VAE mà
với tất cả các doanh nghiệp kiểm toán hiện nay. Sự thay đổi mới mẻ này đòi hỏi VAE
phải ngày càng không ngừng nâng cao chất lợng dịch vụ kiểm toán của mình, phải có
chính sách đào tạo đội ngũ nhân viên kiểm toán lành nghề và có chuyên môn. Hiện
nay, với đội ngũ nhân viên trẻ, năng động, sáng tạo và luôn cập nhật thông tin, tiếp
thu công nghệ mới đợc đánh giá là một lợi thế của VAE.
Trong lĩnh vực hoạt động kinh doanh của mình, Công ty VAE có thực hiện dịch vụ
định giá tài sản. Đây là một lĩnh vực kinh doanh hoàn toàn mới mẻ trong ngành kiểm
toán hiện nay, nó đợc đánh giá là một lợi thế của Công ty VAE so với các Công ty
kiểm toán khác. Việc định giá tài sản là một giai đoạn rất cần thiết trong quá trình cổ
phần hoá doanh nghiệp. Ngoài ra, dịch vụ xác định tỉ lệ nội địa hoá của sản phẩm
cũng rất mới mẻ. Nó giúp đơn vị đợc kiểm toán xác định tỉ lệ nội địa hoá sản phẩm
của mình để tính thuế xuất - nhập khẩu chính xác. Dịch vụ này cũng rất cần thiết
trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới và dỡ bỏ hàng rào thuế quan giữa các nớc
ASEAN.
Việc sử dụng giấy tờ làm việc của kiểm toán viên:
Giấy tờ làm việc của kiểm toán viên đợc thiết kế khoa học giúp cho kiểm toán
viên linh hoạt trong công việc và cũng thuận lợi hơn trong quá trình ghi chép. Việc
ghi chép giấy tờ làm việc với các tham chiếu có u điểm vừa giúp các kiểm toán viên
có căn cứ để so sánh, phối hợp với nhau vừa tạo tính linh hoạt, độc lập và chủ động
sáng tạo trong công việc. Điều này đợc thể hiện rõ khi các kiểm toán viên sử dụng
kết quả kiểm toán của các phần hành có liên quan đến phần hành kiểm toán của
mình, vừa tiết kiệm đợc thời gian, vừa tiết kiệm đợc chi phí kiểm toán.
Với kiểm toán Báo cáo tài chính có hai cách tiếp cận cơ bản để phân chia bảng khai
tài chính thành các phần hành kiểm toán cơ bản là phân chia theo khoản mục và theo
chu trình. Phân theo khoản mục là cách phân chia máy móc từng khoản mục hoặc

nhóm khoản mục theo thứ tự trong các bảng khai vào một phần hành. Phân theo chu
trình là cách phân chia dựa trên mối liên hệ chặt chẽ lẫn nhau giữa các khoản mục,
các yếu tố cấu thành trong một chu trình chung.
Tại Công ty VAE, việc kiểm toán BCTC đợc tiến hành dựa trên cơ sở phân
chia công việc thành các khoản mục trên Báo cáo tài chính. Với cách này, việc nhận
diện các đối tợng kiểm toán đơn giản hơn so với kiểm toán Báo cáo tài chính theo
chu trình. Khác với kiểm toán theo chu trình có đối tợng liên quan đến nhiều khoản
mục, kiểm toán theo khoản mục có đối tợng chỉ là khoản mục đợc kiểm toán. Do
vậy, công việc kiểm toán đợc xác định cụ thể, dễ dàng hơn cho các KTV trong quá
trình thực hiện.
Ngoài những thuận lợi hiện có đã góp phần giúp Công ty VAE hoạt động và
tồn tại độc lập một cách vững chắc thì Công ty VAE cũng có không ít những khó
khăn, thách thức cần vợt qua trong quá trình phát triển.
1.2. Nhợc điểm:
Công ty VAE là một Công ty kiểm toán độc lập mới đi vào hoạt động nên cha tạo
đợc nhiều uy tín so với các Công ty kiểm toán lâu năm. Đây có thể coi là khó khăn
lớn nhất của Công ty trong quá trình tìm kiếm khách hàng.
Phần lớn trong các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, hệ thống KSNB của các Công
ty vẫn còn tồn tại một số điểm cần khắc phục. Hệ thống này mới chỉ đợc xây dựng
một cách đơn giản và có tác dụng trớc mắt chứ cha mang tính lâu dài. Tuy đã thiết kế
đợc một số chính sách, thủ tục kiểm soát trong công tác quản lý nhng việc thực hiện
các chính sách, các thủ tục này vẫn cha đầy đủ.
Nghị định 105 ra đời có ý nghĩa quan trọng mở ra nhiều cơ hội cho các Công ty
kiểm toán độc lập mở rộng thị trờng kiểm toán cũng nh nâng cao chất lợng dịch vụ
kiểm toán của mình. Tuy nhiên, các Công ty kiểm toán cũng không thể tránh khỏi
những rủi ro kiểm toán đáng kể. Đây chính là thách thức cho VAE nói riêng, các
Công ty kiểm toán nói chung trong nền kinh tế hiện nay.
Do Công ty VAE thực hiện kiểm toán theo khoản mục nên có những hạn chế chung
của kiểm toán BCTC theo khoản mục nh sau:
- Trớc hết, do kiểm toán Báo cáo tài chính theo khoản mục không kết hợp đợc

các khoản mục có mối liên hệ với nhau vào một phần hành nên khối lợng công
việc cần thực hiện lớn, nội dung kiểm tra có thể bị chồng chéo.
- Kiểm toán Báo cáo tài chính theo khoản mục thờng ít chú trọng đến việc đánh
giá hệ thống KSNB. Ngợc lại, đối với kiểm toán Báo cáo tài chính theo chu
trình, đánh giá hệ thống KSNB là một nội dung rất quan trọng. Việc thực hiện
các thủ tục kiểm soát để đánh giá hệ thống KSNB sẽ có ảnh hởng trực tiếp đến
việc thiết kế các thủ tục kiểm tra chi tiết. Nếu hệ thống KSNB của đơn vị đợc
đánh giá là hữu hiệu thì kiểm toán viên sẽ tăng cờng các thủ tục kiểm soát và
giảm số lợng các thủ tục kiểm tra chi tiết. Vì vậy, kiểm toán Báo cáo tài chính
theo khoản mục thờng có quy mô kiểm tra chi tiết lớn hơn kiểm toán theo chu
trình.
- Các thủ tục kiểm tra chi tiết trong kiểm toán Báo cáo tài chính theo khoản mục
thờng chỉ tiến hành với từng tài khoản, còn đối với kiểm toán theo chu trình,
kiểm tra chi tiết hớng tới các mục tiêu kiểm toán cụ thể. Do đó, kiểm toán Báo
cáo tài chính theo chu trình có tính logic hơn và mang tính tổng hợp so với
kiểm toán Báo cáo tài chính theo khoản mục.
2. Đánh giá về thực tế kiểm toán khoản mục CPSX do Công ty VAE thực hiện.
2.1. Đánh giá chơng trình kiểm toán khoản mục CPSX Công ty VAE thực hiện.
Chơng trình kiểm toán đợc xem là các tài liệu hớng dẫn nghiệp vụ tốt nhất cho
các KTV trong quá trình kiểm toán. Nó giúp kiểm toán viên định hớng các công việc
cần thực hiện, đồng thời đảm bảo nội dung kiểm toán không bị trùng lắp. Nó còn
giúp ngời xem xét hồ sơ kiểm toán có thể hiểu đợc các bớc công việc mà kiểm toán
viên đã thực hiện trong quá trình kiểm toán.
Hiện nay, Công ty VAE cũng nh một số các Công ty kiểm toán khác tại Việt
Nam đang sử dụng hệ thống chơng trình kiểm toán đợc xây dựng dựa trên cơ sở sự
giúp đỡ về mặt kỹ thuật của liên minh Châu Âu. Chơng trình này đợc đánh giá là rất
phù hợp với đặc điểm các doanh nghiệp Việt Nam, tuy nhiên nó vẫn còn một số hạn
chế nhất định sau:
- Trong chơng trình kiểm toán không thấy quy định về việc đánh giá hệ thống
KSNB, việc thực hiện các thủ tục kiểm soát cũng nh việc đánh giá rủi ro đối

với từng khoản mục. Việc đánh giá hệ thống KSNB để từ đó xác định mức rủi
ro kiểm soát và rủi ro kiểm toán có thể chấp nhận đợc đối với từng khoản mục
có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình thực hiện kiểm toán. Qua việc đánh
giá hệ thống KSNB đối với khoản mục chi phí sản xuất của đơn vị khách hàng
cho thấy hệ thống KSNB đối với khoản mục này có hiệu quả thì KTV có thể
giảm bớt các thủ tục kiểm tra chi tiết, tiết kiệm thời gian và chi phí cho Công
ty kiểm toán.
- Trong chơng trình kiểm toán không đa ra các thủ tục kiểm toán số d đầu năm
đối với những khách hàng kiểm toán lần đầu.
- Mặc dù chơng trình kiểm toán này đợc đánh giá là khá chặt chẽ và phù hợp,
tuy nhiên đó là chơng trình chung cho mọi khách hàng. Mà mỗi loại hình
doanh nghiệp có đặc điểm khác nhau, nên việc thực hiện chơng trình kiểm
toán chung cho mọi loại hình doanh nghiệp cha thực sự đem lại hiệu quả cao.
2.2. Đánh giá việc thực hiện chơng trình kiểm toán khoản mục CPSX.
Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán.
Lập kế hoạch kiểm toán là một trong ba giai đoạn của cuộc kiểm toán, tuy
nhiên việc lập kế hoạch tại Công ty VAE cha thực sự đợc chú trọng. Việc lựa chọn
các nhân viên kiểm toán tại Công ty luôn đảm bảo tốt; với khách hàng thờng xuyên
luôn đợc kiểm toán bởi một số KTV nhất định. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho
cả Công ty kiểm toán và đơn vị khách hàng, giúp Công ty giữ tốt mối quan hệ với
khách hàng.
Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, việc thực hiện các thủ tục phân tích
cũng cha đợc chú trọng. KTV chỉ phân tích một số chỉ tiêu quan trọng trên Bảng cân
đối kế toán, Báo cáo kết quả kinh doanh và thu thập một số tỷ suất sơ bộ về tình hình
tài chính của doanh nghiệp. Chính vì vậy, kết quả của các thủ tục này ít khi đợc thể
hiện trên các giấy tờ làm việc của kiểm toán viên.
Giai đoạn thực hiện kiểm toán.
Việc kiểm tra sự hiện hữu của hệ thống KSNB của Công ty VAE không sử
dụng bảng câu hỏi hệ thống KSNB mà sử dụng các phơng pháp điều tra, phỏng vấn,
kết hợp thu thập tài liệu, sau đó KTV tổng hợp lại các bằng chứng thu thập đợc dới

dạng tóm tắt trên giấy tờ làm việc. Cách này đơn giản, dễ hiểu nhng hiệu quả không
cao.
KTV thờng sử dụng số liệu của nội bộ đơn vị đợc kiểm toán mà ít kết hợp với
việc phân tích trong mối quan hệ với các số liệu khác cùng ngành. Điều đó sẽ làm
giảm tính khách quan trong đánh giá ban đầu của kiểm toán viên về khoản mục đợc
kiểm toán.
Giai đoạn kết thúc kiểm toán.
Đây là giai đoạn cuối cùng của cuộc kiểm toán. Để hình thành nên ý kiến của
mình về khoản mục chi phí sản xuất trên Báo cáo tài chính, KTV cần rà soát và đánh
giá lại các vấn đề phát sinh có ảnh hởng tới kết quả kiểm toán tổng hợp, xác định
chênh lệch và đa ra bút toán điều chỉnh, từ đó đa ra ý kiến về tính trung thực và hợp
lý đối với các khoản mục trên Báo cáo kiểm toán. Tại Công ty VAE, việc soát xét các
giấy tờ làm việc của KTV đợc thực hiện một cách đầy đủ và thận trọng. Báo cáo
kiểm toán trớc khi gửi cho khách hàng phải qua soát xét của chủ nhiệm kiểm toán,
thông qua Ban giám đốc rồi mới phát hành báo cáo.
Nhìn chung, quy trình kiểm toán đối với khoản mục CPSX trong kiểm toán
Báo cáo tài chính đợc Công ty VAE thực hiện theo đúng quy định của các chuẩn mực
kiểm toán hiện hành.
II. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục
CPSX trong kiểm toán BCTC.
1. Tính tất yếu hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục CPSX.
Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay, sự phát triển của mỗi quốc gia đều gắn
liền với quan hệ cộng đồng và khu vực. Mỗi thay đổi về kinh tế trên thị trờng quốc tế
đều ảnh hởng tới các quốc gia. Trong đó, thơng mại dịch vụ đã trở thành một ngành
kinh tế quan trọng và chiếm tỷ trọng khá lớn trong giao dịch toàn cầu. Bởi vậy, mở
cửa thị trờng dịch vụ tài chính, kế toán và kiểm toán là vấn đề đã và đang đợc nhiều
quốc gia quan tâm.
Hiện nay, Việt Nam cũng đã tham gia một số cam kết về hội nhập thị trờng
dịch vụ kế toán, kiểm toán. Điều đó đặt ra cho các Công ty kiểm toán của Việt Nam
đứng trớc những cơ hội và thách thức mới của quá trình hội nhập. Cùng với xu thế

phát triển chung của Việt Nam và toàn cầu, Công ty VAE cũng nh các doanh nghiệp
khác đều tham gia vào quá trình hội nhập kế toán và kiểm toán. Trớc nhu cầu cấp
bách này, vấn đề quan trọng nhất đặt ra là làm thế nào đáp ứng nhu cầu về chất lợng
kiểm toán ngày càng cao của khách hàng, làm thế nào để nâng cao chất lợng dịch vụ
đạt tiêu chuẩn quốc tế, làm thế nào để cạnh tranh đợc với các Công ty kiểm toán nớc
ngoài trong quá trình hội nhập.
Để giải quyết những vấn đề đó, bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nớc, cách duy nhất
là các Công ty kiểm toán phải tự hoàn thiện mình. Nói cách khác, phải hoàn thiện
quy trình kiểm toán, phải xây dựng đợc một quy trình kiểm toán đạt chất lợng cao
đáp ứng đợc tiêu chuẩn quốc tế. Chúng ta đều biết rằng, một quy trình kiểm toán
hiệu quả luôn là một lợi thế đối với bất kỳ một Công ty kiểm toán nào bởi nó có thể
giảm thiểu rủi ro một cách tối đa, tiết kiệm đợc chi phí đồng thời tạo đợc niềm tin và
uy tín cho khách hàng. Muốn vậy phải hoàn thiện ngay từ quy trình kiểm toán các
phần hành. Nh đã phân tích, kiểm toán khoản mục chi phí sản xuất là một phần hành
không thể thiếu trong một cuộc kiểm toán tài chính. Do vậy, hoàn thiện khoản mục
CPSX nói riêng, quy trình kiểm toán tài chính nói chung là hết sức cần thiết không
chỉ với Công ty VAE mà với tất cả các Công ty kiểm toán khác.
Ngoài ra, hiện nay các Công ty khách hàng luôn đòi hỏi phải có đợc dịch vụ
kiểm toán chất lợng cao, giá cả hợp lý nên hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục
CPSX trong kiểm toán Báo cáo tài chính là một nhu cầu tất yếu không chỉ với các
Công ty kiểm toán mà còn với mọi khách hàng đợc cung cấp dịch vụ này nhằm thích
ứng với sự đa dạng các loại hình doanh nghiệp và đáp ứng yêu cầu hội nhập hoạt
động kế toán, kiểm toán thế giới.
2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục CPSX.
2.1. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đối với khoản mục CPSX.
Trong bất kỳ một cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính, bao giờ cũng phải tiến
hành khảo sát hệ thống KSNB của khách hàng để từ đó xem xét rủi ro kiểm soát và
rủi ro tiềm tàng. Tuy còn khó khăn, nhng theo đánh giá thì trong thời gian sắp tới
đây, cùng xu thế hội nhập và phát triển, những rủi ro cố hữu của nền kinh tế sẽ giảm
xuống, hiệu lực trong thiết kế và vận hành hệ thống KSNB sẽ đợc nâng cao, thủ tục

kiểm soát sẽ phát huy đợc vai trò của mình nhằm nâng cao hiệu năng và hiệu quả của
cuộc kiểm toán. Khi đó, việc đa ra các kết luận kiểm toán dựa trên các thủ tục kiểm
soát và các thủ tục phân tích là điều tất yếu. Thực tế tại Công ty VAE cho thấy, Công
ty thực hiện ít các thủ tục kiểm soát và thủ tục phân tích. Đây có thể nói là một hạn
chế ảnh hởng khá lớn đến hiệu quả của cuộc kiểm toán.
Để tăng cờng các thủ tục kiểm soát, Công ty nên xây dựng Bảng câu hỏi về hệ
thống KSNB. Đối với mỗi phần hành kiểm toán khác nhau nên có bảng câu hỏi về hệ
thống KSNB riêng cho phần hành đó. Ưu điểm của phơng pháp này là cho thấy sự đa
dạng của hệ thống KSNB đối với từng phần hành khác nhau. Bảng câu hỏi có thể đợc
lập đơn giản với các câu hỏi có tính chất trả lời nhanh: Có, không. Với khoản mục
chi phí sản xuất, bảng câu hỏi có thể đợc thiết kế nh sau: