BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO AASC THỰC HIỆN

BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM
TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO AASC THỰC HIỆN
I. NHẬN XÉT CHUNG CÔNG TÁC KIỂM TOÁN TẠI CÔNG TY DỊCH VỤ TƯ VẤN TÀI
CHÍNH KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN (AASC)
Kiểm toán tuy còn mới mẻ ở Việt Nam song ngày nay, sự phát triển của
AASC cùng với các công ty kiểm toán khác đã cho thấy vai trò tích cực của các
công ty kiểm toán độc lập trong việc quản lý nền kinh tế. Ở nước ta, AASC luôn là
một trong hai công ty kiểm toán hàng đầu cung cấp các dịch vụ có chất lượng cao,
đáp ứng được sự tin cậy của khách hàng. Để đạt được thành tích to lớn đó, trong
thời gian qua, AASC đã không ngừng đầu tư nghiên cứu các phương thức tiến
hành kiểm toán tiên tiến sao cho hiệu quả đạt được là cao nhất và chất lượng đạt
được là tốt nhất.
Qua thời gian thực tập tại AASC, với việc tìm hiểu nghiên cứu quy trình
kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán do AASC thực hiện tại hai đơn vị
khách hàng là Công ty MBS và khách sạn Vega, em đã thấy rằng quá trình kiểm
toán BCTC nói chung và kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán nói riêng từ
khâu lập kế hoạch đến phát hành Báo cáo kiểm toán đã được thực hiện một cách
đầy đủ, tuân thủ các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam cũng như các chuẩn mực
kiểm toán Việt Nam, phát huy được sự sáng tạo và sự linh hoạt trong việc vận
dụng các thủ tục kiểm toán phù hợp với đặc điểm kinh doanh của từng đơn vị
khách hàng, từ đó đưa ra được kết luận kiểm toán chính xác cũng như đưa ra được
những ý kiến tư vấn nhằm khắc phục những mặt còn tồn tại trong công tác kế toán
tại đơn vị khách hàng. Dưới đây, em xin đưa ra những nhận xét chi tiết như sau:
 Giai đoạn chuẩn bị và lập kế hoạch kiểm toán
Trong giai đoạn này, KTV đã thực hiện các bước công việc là : tiếp cận với
khách hàng và lập kế hoạch kiểm toán. Tiếp cận với khách hàng là bước thực hiện
đầu tiên trong quy trình kiểm toán BCTC của AASC. Việc thực hiện tốt ngay từ
công tác tiếp cận với khách hàng để đảm bảo cho việc lập kế hoạch kiểm toán của
AASC đạt hiệu quả cao, tạo nền tảng vững chắc cho sự thành công của cuộc kiểm
toán. Do đó, AASC thường cử các lãnh đạo cao cấp của mình tham gia vào giai

đoạn này như trưởng phòng, phó phòng, KTV cao cấp. Thực tế cho thấy công tác
tiếp cận với khách hàng được AASC tiến hành nhanh chóng, không gây khó khăn
cho khách hàng, đưa ra các yêu cầu phù hợp do đó việc ký kết hợp đồng được diễn
ra một cách nhanh chóng. Thủ tục ký kết hợp đồng được thực hiện đầy đủ, nghiêm
túc theo quy định hiện hành của pháp luật về Hợp đồng kinh tế và phù hợp với
Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 210 về “Hợp đồng kiểm toán”.
Công việc lập kế hoạch kiểm toán cũng đã được AASC tiến hành một cách
nhanh chóng, khoa học và hiệu quả, tuân thủ theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam
số 300 về “Lập kế hoạch kiểm toán”. Trong bước này, KTV đã rất chú trọng thu
thập, tìm hiểu các thông tin chi tiết về khách hàng thông qua việc quan sát, phỏng
vấn, gặp gỡ trực tiếp với Ban giám đốc khách hàng… Với các thông tin thu thập
được, có thể khẳng định rằng AASC luôn tuân thủ chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam
số 310 về thu thập thông tin cơ sở khi tiến hành kiểm toán: “Để thực hiện kiểm
toán BCTC, KTV phải có hiểu biết cần thiết, đầy đủ về tình hình kinh doanh nhằm
đánh giá và phân tích được các sự kiện, nghiệp vụ và thực tiễn hoạt động của đơn
vị được kiểm toán…”(02)
Ưu điểm lớn nhất trong giai đoạn này đó là việc đánh giá hệ thống KSNB
của đơn vị khách hàng. AASC đã xây dựng sẵn một hệ thống bảng câu hỏi về tìm
hiểu hệ thống KSNB của đơn vị khách hàng. Thông qua việc tra lời các câu hỏi
này, KTV sẽ đễ dàng đánh giá được những điểm mạnh cũng như những điểm yếu
trong công tác kế toán tại đơn vị khách hàng từ đó sẽ đưa ra được phương pháp
tiếp cận kiểm toán phù hợp cũng như hình thành những ý kiến tư vấn cho khách
hàng. Thực tế cho thấy việc tìm hiểu tốt hệ thống KSNB không những tạo cơ sở
cho AASC đánh giá rủi ro và mức độ trọng yếu một cách thích hợp mà còn giúp
AASC đưa ra những ý kiến đóng góp có giá trị nhằm hoàn thiện công tác quản lý
cũng như công tác tài chính kế toán tại đơn vị khách hàng.
Bên cạnh đó, AASC cũng đã xây dựng được một mô hình đánh giá mức độ
trọng yếu khá đầy đủ và hợp lý. Tuy vẫn còn ở bước thử nghiệm ban đầu nhưng
đây sẽ là một thủ tục quan trọng đảm bảo định hướng đúng đắn cho KTV trong quá
trình kiểm toán.

Kết thúc giai đoạn này, trưởng nhóm kiểm toán hoặc các KTV cao cấp sẽ
xác định những khoản mục trọng yếu trên BCTC và phân chia nhiệm vụ, thời gian
cho các KTV và trợ lý kiểm toán thực hiện kiểm toán các khoản mục này. Việc
phân chia công việc hợp lý, khoa học và phù hợp với trình độ của từng thành viên
trong nhóm kiểm toán đã đóng góp một phần quan trọng vào tính hiệu quả cũng
như chất lượng công việc kiểm toán của AASC.
 Giai đoạn thực hiện kiểm toán
Việc lập kế hoạch kiểm toán đầy đủ về thời gian, phạm vi tiến hành kiểm
toán và các cương trình kiểm toán được xây dựng sẵn đã giúp cho công việc thực
hiện kiểm toán tại AASC đựoc tiến hành tương đối dơn giản nhưng đầy đủ và chặt
chẽ. Mạt khác, trong quá trình thực hiện kiểm toán, KTV đã kết hợp sử dụng các
thủ tục phân tích bên cạnh các thủ tục kiểm tra chi tiết. Và thực tế kiểm toán tại
đơn vị khách hàng là công ty MBS đã cho thấy, việc kết hợp trên đã mang lại hiệu
quả cao trong công viẹc của KTV. Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520
thì “ thủ tục phân tích có thể được áp dụng như là một thử ngiệm cơ bản khi việc
thực hiện các thủ tục này có hiệu quả hơn so với kiểm tra chi tiết trong việc giảm
bớt rủi ro chi tiết pgát hiện liên quan đến co sở dẫn liệu của BCTC ”. Điều này có
nghĩa là thủ tục phân tích trong một số trường hợp có thể thay thế được thủ tục
kiểm tra chi tiết nếu việc thực hiện các thủ tục này có hiệu quảhơn so tong việc
phát hiện ra các sai sót trên BCTC. Và kết quả của thủ tục phân tích sẽ được sử
dụng làm bằng chứng kiểm toán quan trọng để chứng minh cho ý kiến của KTV.
 Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Với phương châm đạt chất lượng cuộc kiểm toán lên hàng đầu do đo trong
giai đoạn kết thúc kiểm toán này, AASC luôn thực hiện việc soát xét lại toàn bộ
côngviệc kiểm toán của các giai đoạn trước đó. Việc soát xét này trước hết được
thực hiện bởi trưởng nhóm kiểm toán và sau dó là Ban Giám đốc công ty trước khi
phát hành báo cáo kiểm toán chính thức. Công việc này đã giúp cho Công ty có
thể phát hiện ra được các điểm mạnh cũng như điểm yếu của mình để không ngừng
nâng cao chất lưiựng cuộc kiểm toán.
Báo cáo kiểm toán do AASC phát hành luôn tuân thủ Chuẩn mực kiểm toán

Việt Nam số 700 về “ Báo cáo kiểm toán về Báo cáo tài chính”. Trong đó, các kết
luận kiểm toán được đưa ra độc lập khách quan, chính xác với thực tế, mang tính
xây dựng cao và tạo được sự tin cậy của những người quan tâm.
II. MỘT SỐ Ý KIẾN ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA
HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI AASC
Hoạt động kiểm toán ở Việt Nam đã có sự phát triển đáng kể về cả số lượng
và chất lượng. Tuy nhiên, thực tế vẫn đòi hỏi kiểm toán Việt Nam phải tiếp tục
hoàn thiện hơn nữa để đáp ứng yêu cầu đổi mới của đất nước. Trước xu hướng hội
nhập quốc tế ngày càng cao, đặc biệt là sự ra đời và phát triển của thị trường chứng
khoán Việt Nam, việc hoàn thiện công tác kiểm toán đòi hỏi rất nhiều thời gian và
công sức. Đó cũng là mục tiêu phấn đấu lâu dài của AASC. Qua nghiên cứu, tìm
hiểu từ lý luận đến thực tiễn hoạt động kiểm toán chu trình mua hàng và thanh
toán tại AASC và kinh nghiệm thực tiễn của một số công ty kiểm toán có uy tín,
em xin mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện hơn quy trình
kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán trong kiểm toán BCTC tại AASC.
1. HOÀN THIỆN VIỆC LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN
1.1. Nhận xét
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 về Lập kế hoạch kiểm toán đã quy
định rõ: “KTV và công ty kiểm toán phải lập kế hoạch kiểm toán, trong đó mô tả
phạm vi dự kiến và cách thức tiến hành công việc kiểm toán. Kế hoạch kiểm toán
tổng thể phải đầy đủ, chi tiết làm cơ sở để lập chương trình kiểm toán …”. Tuân
thủ theo chuẩn mực này, AASC cũng đã hết sức chú trọng trong việc lập kế hoạch
kiểm toán dù là khách hàng thường xuyên hay khách hàng mới. Tuy nhiên qua
thực tế kiểm toán tại hai khách hàng là công ty MBS và khách sạn Vega, bản kế
hoạch kiểm toán mới chỉ được lập như một bản thông báo về công việc thực hiện,
phương pháp cũng như thời gian và nhóm các KTV sẽ tiến hành kiểm toán cho
khách hàng nhằm tạo sự phối hợp giữa hai bên. Bản kế hoạch này chưa có các
thông tin về hoạt động kinh doanh của khách hàng, về hệ thống kế toán và hệ
thống KSNB, về đánh giá rủi ro và mức độ trọng yếu … theo như hưỡng dẫn của
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300. Bên cạnh đó, bản kế hoạch kiểm toán

khong được lưu cùng với hồ sơ kiểm toán. Những điều này sẽ gây khó khăn cho
công việc chỉ đạo, giám sát cũng như kiểm tra, soát xét cuộc kiểm toán.
1.2. Kiến nghị
Theo em, Công ty có thể áp dụng mẫu kế hoạch kiểm toán như hướng dẫn
tại Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 (Phụ lục 1). Hình thức và nội dung của
kế hoạch kiểm toán có thể thay đổi tuỳ theo quy mô của khách hàng, tính chất
phức tạp của công việc kiểm toán hay phương pháp và kỹ thuật kiểm toán đạc thù
do KTVsử dụng cho phù hợp. Kế hoạch kiểm toán nỳa như một hướng dẫn tổng
quát cho toàn bộ cuộc kiểm toán và phải được lưu trong hồ sơ kiểm toán thường
trực của đơn vị khách hàng. Kế hoạch kiểm toán được lập một cách chi tiết sẽ
nâng cao hiệu quả của cuộc kiểm toán , đồng thời khái quát được những thông tin
về cuộc kiểm toán, tạo điều kiện cho kiêmt tra, soát xét cũng như cung cấp thông
tin cho cuộc kiểm toán năm sau.
2. HOÀN THIỆN VIỆC XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH KIỂM TOÁN
2.1. Nhận xét
Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 về lập kế hoạch kiểm toán thì
“chương trình kiểm toán là toàn bộ những chỉ dẫn cho trợ lý kiểm toán và KTV
tham gia vào công việc kiểm toán và là phương tiện theo dõi, kiểm tra và ghi chép
tình hình thực hiện kiểm toán. Chương trình kiểm toán chỉ dẫn mục tiêu kiểm toán
từng phàn hành, nội dung, lịch trình và phạm vi các thủ tục kiểm toán cho từng
phần hành kiểm toán cụ thể và thời gian ước tính cần thiết cho từng phần hành cụ
thể”. Trên thực tế, AASC cũng đã xây dựng sẵn một chương trình kiểm toán cho
từng khoản mục cụ thể trên BCĐKT. Tuy nhiên, đây chỉ là chương trình kiểm toán
tổng quát do đó khi tiến hành kiểm toán cho các đơn vị khách hàng cụ thể, chương
trình kiểm toán này đòi hỏi phải được sửa đổi bổ sung cho phù hợp với từng cuộc
kiểm toán cụ thể.
Qua thực tế kiểm toán tại hai khách hàng là công ty MBS cho thấy các
KTV vẫn dựa trên chương trình kiểm toán mẫu này khi thực hiện kiểm toán mà
chưa có sự sửa đổi điều chỉnh nào. Thực tế cho thấy, mặc dù chương trình kiểm
toán mẫu này được xây dựng đã rất phù hợp và đầy đủ các thủ tục kiểm toán cho

các khoản mục được kiểm toán, tuy nhiên khi thực hiện kiểm toán chu trình mua
hàng và thanh toán tại công ty MBS đã cho thấy việc sắp xếp các thủ tục kiểm toán
là chưakhoa học, do đó làm lãng phí thời gian của các KTV trong quá trình thực
hiện kiểm toán chu trình này, từ đó ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng cuộc kiểm
toán.
2.2. Kiến nghị
Theo em, đối với chu trình mua hàng và thanh toán, công ty có thể sắp xếp
lại các thủ tục kiểm toán chi tiết cho hợp lý và khoa học theo mẫu dưới đây:
STT Thủ tục kiểm toán chi tiết