Cơ sở lý luận về chất lượng cho vay trung và dài hạn

Cơ sở lý luận về chất lượng cho vay trung và dài hạn
của Ngân hàng thương mại
1.1. Hoạt động cho vay trung và dài hạn của Ngân hàng thương mại
1.1.1. Khái quát về Ngân hàng thương mại
1.1.1.1 Khái quát về ngân hàng thương mại
Ngân hàng thương mại là một tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các
dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán
và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kì một tổ chức kinh
doanh nào trong nền kinh tế.
Theo khoản 7 điều 20 luật các tổ chức tín dụng 07/1997/QHX của nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, “Hoạt động ngân hàng là một hoạt động
kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền
gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán”.
Để thực hiện vai trò trung gian tài chính của mình, ngân hàng thương mại
cung cấp một số các hoạt động dịch vụ cơ bản cho công chúng và các doanh
nghiệp, như:
• Mua bán ngoại tệ
Mua bán ngoại tệ là một trong các dịch vụ đầu tiên của Ngân hàng. Thông
qua việc đứng ra làm trung gian mua bán một loại tiền này lấy một loại tiền
khác, ngân hàng thương mại hưởng phí dịch vụ. Hiện nay, hoạt động mua bán
ngoại tệ thường do các ngân hàng lớn cung cấp do mức độ rủi ro tỷ giá cao và
đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn cao.
• Nhận tiền gửi
Ngân hàng mở dịch vụ nhận tiền gửi nhằm bảo quản hộ người có tiền với
cam kết hoàn trả đúng hạn. Đây là một nguồn quan trọng trong nguồn vốn của
ngân hàng thương mại. Để thu hút tiền gửi, các ngân hàng đã trả lãi cho tiền gửi
như phần thưởng cho khách hàng do đã hi sinh nhu cầu tiêu dùng hiện tại và
cho phép ngân hàng sử dụng tạm thời để kinh doanh.
Với hình thức tiền gửi thanh toán, ngân hàng còn nhận tiền gửi và đồng thời
cung cấp dịch vụ thanh toán cho khách hàng. Tài khoản tiền gửi thanh toán
thường có lãi suất thấp.

• Tín dụng
Tín dụng là một trong những hoạt động quan trọng bậc nhất của ngân hàng
thương mại. Cụ thể, tín dụng là hoạt động tài trợ của ngân hàng thương mại cho
khách hàng trên cơ sở tín nhiệm và bao gồm cho vay, chiết khấu giấy tờ có giá,
bảo lãnh, bao thanh toán, cho thuê tài chính và các hoạt động tín dụng khác.
Đây là nguồn thu chủ yếu cho ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, trong bối cảnh
cạnh tranh mạnh mẽ đang diễn ra trong lĩnh vực ngân hàng, các ngân hàng
thương mại đang có xu hướng tăng cường các nguồn thu từ dịch vụ và giảm
nguồn thu từ tín dụng.
• Cung cấp các dịch vụ khác
Ngoài các dịch vụ chính, Ngân hàng thương mại còn cung cấp hàng loạt các
dịch vụ khác như thanh toán quốc tế, bảo quản vật có giá, cung cấp dịch vụ
thanh toán, dịch vụ ủy thác và tư vấn… nhằm tăng doanh thu ngoài tín dụng,
đồng thời cũng tăng tính an toàn cho hoạt động ngân hàng. Do sự cạnh tranh
mạnh mẽ giữa các Ngân hàng, doanh thu từ các dịch vụ này ngày càng chiếm tỷ
trọng lớn trong tổng doanh thu của Ngân hàng thương mại.
1.1.1.2. Hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại
Đối với ngân hàng thương mại, tín dụng là hoạt động chủ yếu và truyền
thống. Tín dụng ngân hàng được hiểu là việc ngân hàng tài trợ cho khách hàng
trên cơ sở tín nhiệm.
Trong các hoạt động tín dụng, cho vay là hoạt động chiếm tỷ trọng lớn nhất
xét về dư nợ của các ngân hàng thương mại. Căn cứ theo khoản 1 Điều 3 của
Quy chế cho vay của Tổ chức Tín dụng đối với khách hàng (ban hành kèm theo
Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 của Thống đốc Ngân
hàng Nhà nước) thì “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó Tổ chức
Tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích
và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi.”
Cho vay, phân loại theo thời gian, bao gồm:
• Cho vay ngắn hạn: Từ 12 tháng trở xuống và thường nhằm tài trợ
cho tài sản lưu động hoặc nhu cầu sử dụng vốn ngắn hạn của Nhà nước, doanh

nghiệp, hộ gia đình và hộ sản xuất.
• Cho vay trung và dài hạn: Trên 1 năm và thường nhằm tài trợ cho
nhu cầu mua sắm trang thiết bị, xây dựng, cải tiến kĩ thuật, mua công nghệ…
Tài sản đảm bảo của các khoản cho vay cho phép ngân hàng thương mại có
được nguồn thu nợ thứ hai bằng cách bán các tài sản đó khi nguồn thu nợ thứ
nhất (từ hoạt động sản xuất kinh doanh) không có hoặc không đủ. Do vậy, cho
vay có thể được phân loại theo tài sản đảm bảo, bao gồm:
• Cho vay có đảm bảo bằng uy tín của chính khách hàng: thường được cấp cho
khách hàng làm ăn thường xuyên có lãi, tình hình tài chính vững mạnh, các món
vay tương đối nhỏ so với vốn của người vay hoặc ít xảy ra nợ quá hạn. Ngoài
ra, loại cho vay này còn là các khoản cho vay theo chỉ thị của chính phủ mà
chính phủ yêu cầu không cần tài sản đảm bảo. Các khoản cho vay đối với các tổ
chức tài chính lớn, các công ty lớn hoặc các khoản cho vay có thể được giám sát
trong việc bán hàng… cũng có thể được ngân hàng cho vay không cần tài sản
đảm bảo.
• Cho vay có đảm bảo bằng thế chấp: là hình thức cho vay trong đó bên vay dùng
tài sản bảo đảm thuộc quyền sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả
nợ đối với ngân hàng nhưng không chuyển giao tài sản đó cho ngân hàng.
• Cho vay có đảm bảo bằng cầm cố tài sản: là hình thức cho vay trong đó tài sản
bảo đảm thuộc quyền sở hữu của bên vay được bên vay giao cho ngân hàng để
bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự.
1.1.2. Hoạt động cho vay trung và dài hạn của Ngân hàng thương mại
Cho vay trung và dài hạn là những khoản cho vay có thời hạn từ một năm trở
lên. Ngân hàng cho doanh nghiệp vay trung và dài hạn thường để tài trợ cho nhu
cầu mua sắm trang thiết bị, xây dựng, đầu tư cải tiến kỹ thuật, mua công nghệ…
Với sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, nhu cầu vốn trung và
dài hạn ngày càng cao.
Ngoài ra, cho vay trung và dài hạn có thời gian thu hồi vốn dài và quy mô
món vay lớn nên thường chịu rủi ro cao do những thay đổi khó dự đoán từ môi
trường kinh tế.

Nguồn vốn để cho vay trung và dài hạn thường gồm :
• Nguồn vốn huy động có kỳ hạn ổn định từ một năm trở lên.
• Vốn vay trong nước thông qua phát hành trái phiếu.
• Vốn vay trên thị trường liên ngân hàng.
• Một phần nguồn vốn tự có của Ngân hàng thương mại.
• Vốn ủy thác của Nhà nước và các tổ chức quốc tế.
• Nguồn vốn ngắn hạn được phép sử dụng để cho vay trung và dài hạn theo tỷ lệ
quy định.
Giống như cho vay nói chung, khách hàng muốn vay trung và dài hạn phải
đáp ứng đủ một số điều kiện bắt buộc như:
• Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm dân
sự theo quy định của pháp luật.
• Mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp.
• Có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết.
• Có dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ khả thi và có hiệu
quả; hoặc có dự án đầu tư, phương án phục vụ đời sống khả thi và phù hợp với
quy định của pháp luật.
• Thực hiện các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định của Chính phủ và
hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Cho vay trung và dài hạn bao gồm:
• Cho vay bằng cách mua trái phiếu
Các ngân hàng mua các trái phiếu trung và dài hạn của các doanh nghiệp
nhằm tài trợ cho quá trình hình thành tài sản cố định. Khi mua trái phiếu, ngân
hàng thương mại luôn cân nhắc đến kì hạn, khả năng chuyển đổi, lãi suất cũng
như tình hình tài chính doanh nghiệp…
• Cho vay theo dự án
Ngân hàng cũng cho vay trung và dài hạn cho các dự án mua sắm và xây
dựng tài sản cố định. Tuy nhiên, người vay phải xây dựng dự án, thể hiện mục
đích, kế hoạch đầu tư cũng như quá trình thực hiện dự án. Thẩm định dự án là
cơ sở để ngân hàng quyết định phần vốn cho vay cũng như xác định khả năng

hoàn trả của doanh nghiệp.
Dự án được xây dựng gồm nhiều mục như phân tích thị trường, nguồn nhân
lực, địa điểm, công nghệ, qui trình sản xuất, phân tích tài chính... Trong đó,
phân tích tài chính là mục tiêu quan tâm hàng đầu của ngân hàng.
Các dự án cho vay trung và dài hạn có thời hạn từ một năm trở lên và thường
chia thành: thời gian đầu tư (thời gian ngân hàng giải ngân theo tiến độ xây
dựng), thời gian ân hạn và thời gian trả nợ. Ngân hàng cân nhắc thời hạn tín
dụng và kì hạn nợ chủ yếu dựa vào thời hạn tài trợ do yêu cầu của dự án cho
vay và thời hạn của nguồn. Nếu ngân hàng có khả năng chuyển hoán nguồn và
huy động nguồn vốn trung và dài hạn tốt thì thời hạn tín dụng và kì hạn nợ sẽ
nghiêng về đáp ứng nhu cầu của người vay.
Cho vay trung và dài hạn đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Phần lớn
các khoản cho vay trung và dài hạn được đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh
và phục vụ tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, cho vay trung và dài hạn phát triển đã
giúp hạn chế bao cấp từ ngân sách Nhà nước cho đầu tư và xây dựng cơ bản.
Cho vay trung và dài hạn cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển dịch cơ
cấu đầu tư, làm cho cơ cấu của nền kinh tế trở nên hợp lý từ đó làm tiền đề cho
sự ổn định và trật tự an toàn xã hội.
Đối với ngân hàng thương mại, hoạt động cho vay trung và dài hạn đem lại
lợi nhuận cao vì món cho vay trung và dài hạn thường có quy mô lớn và lãi suất
cao. Ngoài ra, đây cũng là cơ hội để ngân hàng tạo mối quan hệ gắn bó lâu dài
với doanh nghiệp. Ngân hàng cũng có thể mở rộng cho vay ngắn hạn với doanh
nghiệp nhờ sự hiểu biết và tin tưởng lẫn nhau.
Đối với một doanh nghiệp, cho vay trung và dài hạn đã giúp doanh nghiệp
tăng cường đầu tư vào tài sản cố định như nhà xưởng, trang thiết bị, máy móc,
công nghệ... nhằm tăng cường vị thế và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.
1.2. Chất lượng cho vay trung và dài hạn của Ngân hàng thương mại
1.2.1. Khái niệm chất lượng cho vay
Chất lượng cho vay là một khái niệm tương đối và có thể được hiểu khác
nhau trên các giác độ khác nhau, chủ yếu là dưới giác độ của khách hàng và

giác độ của ngân hàng thương mại.
Dưới giác độ khách hàng, chất lượng cho vay được hiểu là sự đáp ứng một
cách tốt nhất các dịch vụ cho vay của ngân hàng thương mại đối với khách hàng
trên khía cạnh lãi suất, kì hạn, thủ tục… Xét trên khía cạnh của khách hàng,