Tải Soạn bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam - Soạn bài lớp 10

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Soạn v ă n lớp 10 Khái quát văn học dân gian Việt Nam ngắn</b>

<b>1. Soạn văn lớp 10 Khái quát văn học dân gian Việt Nam ngắn gọn mẫu 1</b>
Dưới đây là Soạn văn 11 bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam bản rút gọn,
kích vào đây nếu bạn muốn tham khảo Soạn văn 10 bài Khái quát văn học
dân gian Việt Nam bản đầy đủ.

<b>Hướng dẫn soạn bài</b>

1.1. Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1)

Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian (Văn học dân gian)

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngơn từ, nó tồn tại và phát
triển nhờ truyền miệng.

- Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể, nó găn bó và
phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

1.1.1. Tính truyền miệng

- Truyền miệng là sự ghi nhớ bằng cách nhập tâm và phổ biến bằng lời nói
hoặc trình diễn cho người khác xem, nghe. Văn học dân gian được truyền
miệng theo không gian (sự di chuyển tác phẩm từ nơi này sang nơi khác) hoặc
theo thời gian (sự lưu truyền tác phẩm qua các đời và các thời đại). Q trình
truyền miệng chủ yếu thơng qua diễn xướng dân gian.

1.1.2. Tính tập thể

- Tập thể hiểu theo nghĩa hẹp là một nhóm người, theo nghĩa rộng là một cộng
đồng dân cư. Tập thể bao gồm nhiều cá nhân nhưng không phải tất cả, mỗi cá

nhân tham gia vào quá trình sáng tác này ở những thời điểm khác nhau. Lúc
đầu do một người khởi xướng lên, tác phẩm hình thành và được tập thể tiếp
nhận. Sau đó những người khác (địa phương khác, thời đại khác) tham gia sửa
chữa, bổ sung làm tác phẩm biến đổi dần. Quá trình bổ sung này thường làm
cho tác phẩm phong phú và hồn thiện hơn. Và vì truyền miệng nên lâu ngày,
người ta không nhớ được và cũng không cần nhớ ai là tác giả. Tác phẩm dân
gian vì thế đã trở thành của chung.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

- Sinh hoạt cộng đồng là những sinh hoạt chung của nhiều người như lao động
tập thể, vui chơi ca hát tập thể, hội hè, lao động... Trong những sinh hoạt này,
tác phẩm Văn học dân gian thường đóng vai trị phối hợp hoạt động, tạo nhịp
điệu cho hoạt động (hò chèo thuyền, hò đánh cá,...).

- Văn học dân gian còn tạo khơng khí để kích thích hoạt động, gợi cảm hứng
cho người trong cuộc, tạo sự sảng khoái của con người trong các hoạt động vì
thế nó tạo ra hiệu quả trong hoạt động.

1.2. Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1)
Các thể loại của Văn học dân gian

Thể loại Định nghĩa Ví dụ

Thần thoại

Là những tác phẩm kể về các vị thần nhằm giải
thích tự nhiên. Phản ánh nhận thức, quan niệm
của con người thời cổ về nguồn gốc thế giới và
q trình sáng tạo văn hóa của con người. Thần
thoại là loại truyện ra đời sớm nhất.

Thần Trụ Trời,
Thần Mặt trăng
và thần Mặt Trời

Sử thi

Còn gọi là anh hùng ca – là những bài ca lịch sử,
bài ca ca ngợi các anh hùng, nó gắn liền với
những biến cố, sự kiện đặc biệt của lịch sử dân
tộc trong một thời kì nhất định.

Đăm Săn (dân
tộc Ê-đê)

Truyền thuyết

Là tác phẩm kể về các nhân vật, sự kiện lịch sử
hoặc có liên quan đến lịch sử theo xu hướng lí
tưởng hóa, thể hiện sự ngưỡng mộ, tơn vinh của
nhân dân đối với người có cơng với dân tộc,
cộng đồng dân cư.

Thánh Gióng,
Bà chúa bầu…

Truyện cổ tích

Là tác mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu
có chủ định, kể về những số phận con người
bình dân trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân

đạo và sự lạc quan của nhân dân.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Truyện ngụ
ngôn

Là tác phẩm ngắn, kết câu chặt chẽ, sử dụng
hình ảnh ẩn dụ để kể về những sự việc liên quan
về cuộc sống con người, từ đó nêu lên triết lí
nhân sinh, bài học kinh nghiệm.

Thầy bói xem
voi, Ếch ngồi
đáy giếng

Truyện cười

Là tác phẩm ngắn, kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất
ngờ, kể về những sự việc xấu trong cuộc sống
nhằm tạo ra tiếng cười giúp giải trí và phê phán.

Lợn cưới áo mới

Tục ngữ Câu nói ngắn gọn, hàm súc, phần lớn có hình
ảnh, nhịp điệu, đúc kết những kinh nghiệm sống.

Tấc đất, tấc
vàng. Kiến tha
lâu cũng đầy tổ

Câu đố

Bài văn hoặc câu nói có vần, mơ tả sự vật bằng ẩn dụ
những hình ảnh, hiện tượng khác lạ để người nghe tìm
lời giải nhằm mục đích giải trí, rèn luyện tư duy.

Ca dao

Tác phẩm thơ trữ tình dân gian, thường được kết hợp
với âm nhạc khi diễn xướng, diễn tả thế giới nội tâm
của con người.

Thân em như
tấm lụa
đào/Phất phơ
giữa chợ biết
vào tay ai.

Vè

Tác phẩm tự sự dân gian bằng văn vần, nói về các sự
việc, sự kiện của làng, của nước mang tính thời sự qua
lối kể mộc mạc.

Bà còng đi
chợ trời mưa.

Truyện
thơ

Là tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, phản ảnh số phận

và khát vọng của con người về hạnh phúc và sự công
bằng.

Chèo Tác phẩm kịch hát dân gian, kết hợp các yếu tố trữ tình
và trào lộng để ca ngợi những tấm gương đạo đức, phê

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

phán thói hư tật xấu của xã hội. “Bà chúa
thượng ngàn”
<b>1.3. Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1)</b>

<b>Các giá trị của văn học dân gian</b>

- Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc:
Văn học dân gian vừa chưa đựng những tri thức về tự nhiên và xã hội, đem lại
những giá trị nhân văn và bản sắc văn hóa của các dân tộc.

- Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người: Văn học dân
gian mang đến những bài học nhẹ nhàng mà sâu sắc về đạo lí nhân sinh để giáo
dục con người, giúp chúng ta phân biệt thiện – ác thể hiện khát vọng hạnh
phúc, giúp cuộc sống có ý nghĩa hơn.

- Văn học dân gian góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền văn học
dân tộc: Trải qua hàng ngàn năm, Văn học dân gian là nơi lưu giữ những giá trị
thẩm mĩ to lớn của mỗi vùng miền, tạo bản sắc riêng biệt là cơ sở cho nền văn
học sau này.

<b>2. Soạn văn lớp 10 Khái quát văn học dân gian Việt Nam ngắn gọn mẫu 2</b>
<b>Nội dung bài học</b>

- Văn học dân gian tồn tại dưới hình thức truyền miệng thơng qua diễn xướng,

được tập thể khơng ngừng sáng tạo lại và hồn thiện trong qúa trình lưu truyền
- Văn học dân gian gắn bó phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong
cộng đồng

- Văn học dân gian có nhiều giá trị to lớn về nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ cần
được trân trọng phát huy

<b>Hướng dẫn soạn bài</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

+ Đây là đặc trưng của quá trình sáng tác và lưu truyền từ người này sang
người khác bằng lời qua sự ghi nhớ.

+ Nói truyền miệng là nói đến quá trình diễn xướng dân gian với các hình thức
như : nói, kể, hát, diễn, … kết hợp nội dung lời thơ, văn với các làn điệu để tạo
nên tác phẩm trình diễn chèo, tuồng, cải lương, …

- Tính tập thể

+ Quá trình sáng tác lúc đầu do một cá nhân khởi xướng, nhưng được nhiều
người tham gia sửa chữa, trở thành sản phẩm chung, có tính tập thể.

+ Mọi người có quyền tham gia bổ sung sửa chữa sáng tác dân gian.

+ Kể cả khi đã được ghi chép lại, các tác phẩm văn học dân gian vẫn tiếp tục
được truyền miệng, chỉnh sửa và hồn thiện.

- Tính thực hành

+ Phần lớn các tác phẩn văn học dân gian đều được ra đời trong những sinh
hoạt như lao động tập thể, vui chơi ca hát tập thể, hội hè... .

+ Văn học dân gian bao giờ cũng gắn với một loại hình hoạt động nhất định
của nhân dân lao động như: hát ru, hị đi cấy, hát ví, hát đơi...

+ Những sinh hoạt cộng đồng có vai trị chi phối cả nội dung và hình thức của
tác phẩm văn học dân gian.

<b>2.2. Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ văn 10 Tập 1)</b>

<b>Các thể loại</b>
<b>văn học</b>
<b>dân gian</b>

<b>Định nghĩa</b> <b>Ví dụ</b>

Thần thoại

+ Hình thức văn xi tự sự + thường kể về
các vị thần nhằm giải thích các hiện tượng tự
nhiên + thể hiện khát vọng chinh phục tự
nhiên và phản ánh q trình sáng tạo văn hóa
của người Việt cổ.

Thần trụ trời, Nữ thần Mặt
trăng, Thần mặt trời,...

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

dụng ngôn ngữ có vần nhịp, + Xây dựng
những hình tượng nghệ thuật hoành tráng,
hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố
lớn lao diễn ra trong đời sống cộng đồng của

cư dân thời cổ đại

Săn,...

Truyền
thuyết

+ tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và
nhân vật lịch sử (hoặc có liên quan đến lịch
sử) cụ thể theo xu hướng lí tưởng hóa + qua
đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tơn vinh người
có cơng với đất nước, dân tộc hoặc cộng
đồng dân cư của một vùng.

Con rồng cháu tiên, Bánh
trưng bánh giầy, An
Dương Vương Mị Châu
và Trọng Thủy,...

Truyện cổ
tích

+ cốt truyện và hình tượng được hư cấu có
chủ định, kể về số phận con người bình
thường trong xã hội + thể hiện tinh thần nhân
đạo và lạc quan của nhân dân lao động.

Sọ Dừa, Tấm Cám, Cậu
bé thông

Truyện ngụ
ngôn

+ tác phẩm tự sự rất ngắn gọn, kết cấu rất
chặt chẽ + thông qua các ẩn dụ để kể về
những sự việc liên quan đến con người, từ đó
rút ra những kinh nghiệm và triết lí sâu sắc

Treo biển, Trí khơn,....

Truyện cười

+ tác phẩm tự sự ngắn, có kết cấu chặt chẽ,
kết thúc bất ngờ + kể về những sự việc xấu,
trái tự nhiên trong cuộc sống, có tác dụng
gây cười, nhằm mục đích giải trí, phê phán

Lợn cưới áo mới, Tam đại
con gà,...

Tục ngữ

+ câu nói ngắn gọn, hàm súc, phần lớn có
hình ảnh, vần, nhịp + đúc kết kinh nghiệm
thực tiễn, thường được dùng trong ngôn ngữ
giao tiếp hàng ngày của nhân dân.

Tốt gỗ hơn tốt nước sơn,
Gần mực thì đen gần đèn
thì sáng,....

Câu đố + bài văn vần hoặc câu nói thường có vần,
mơ tả vật đố bằng ẩn dụ hoặc những hình
ảnh, hình tượng khác lạ để người nghe tìm

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

lời giải, nhằm mục đích giải trí, rèn luyện tư
duy và cung cấp những tri thức về đời sống

Ca dao

tác phẩm thơ trữ tình dân gian, thường kết
hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng
tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con
người

Ca dao than thân, yêu
thương,....

Vè

văn vần, có lối kể mộc mạc, phần lớn nói về
các sự việc, sự kiện của làng, của nước mang
tính thời sự

Vè chàng Lía, Vè Thất thủ
kinh đơ,...

Truyện thơ

thơ, phản ánh số phận và khát vọng của con

người về hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng
xã hội.

Tiễn dặn người yêu,
truyện Lục Vân Tiên,...

Chèo

tác phẩm kịch hát dân gian, kết hợp các yếu
tố trữ tình và trào lộng để ca ngợi những tấm
gương đạo đức và phê phán, đả kích cái xấu
trong xã hội

Quan âm Thị Kính, Súy
Vân giả dại,....

<b>2.3. Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ văn 10 Tập 1)</b>
Tóm tắt nội dung các giá trị của văn học dân gian

- Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc:
+ Tri thức trong văn học dân gian thuộc đủ mọi lĩnh vực của đời sống.

+ Tri thức dân gian phần lớn là những kinh nghiệm lâu đời được nhân dân đúc
kết từ thực tiễn.

+ Tri thức dân gian thể hiện trình độ và quan điểm nhận thức của nhân dân.
+ Tri thức dân gian vô cùng phong phú và đa dạng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

- Văn học dân gian có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản
sắc riêng cho nền văn học dân tộc

+ Văn học dân gian được chắt lọc, mài giũa trở thành những viên ngọc sáng
+ Đóng vai trị chủ đạo trong giai đoạn lịch sử dân tộc chưa có chữ viết.

+ Khi có văn học viết, văn học dân gian trở thành nguồn nuôi dưỡng và cơ sở
của văn học viết.

</div>

<!--links-->
Tiết 04- ĐỌC VĂNBài: KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM

• 19
• 3
• 29