KỸ THUẬT PHẾT MỎNG cổ tử CUNG (PAP’S SMEAR) (kỹ NĂNG sản PHỤ KHOA)

KỸ THUẬT PHẾT
MỎNG CỔ TỬ CUNG
(PAP’S SMEAR)
BỘ MÔN SẢN
ĐƠN VỊ HUẤN LUYỆN KỸ NĂNG Y KHOA
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH


MỤC TIÊU
Cuối buổi huấn luyện, sinh viên sẽ đạt được:
 Nói được tầm quan trọng của xét nghiệm
 Kể được chỉ định, điều kiện để làm một phết
mỏng cổ tử cung đạt hiệu quả tốt nhất
 Kể được dụng cụ, thiết bị để làm
 Làm phết mỏng đúng kỹ thuật


GIỚI THIỆU
Tầm quan trọng của kỹ thuật sàng lọc ung
thư này (giảm tần suất chữa ung thư, rẻ (giá
cho một xét nghiệm), dễ thực hiện, an toàn,
độ nhạy, độ chuyên biệt, giá trị tiên đốn
dương, âm)
 Có khoảng 400.000 trường hợp ung thư cổ tử
cung trên toàn thế giới mỗi năm (Sherris và
cs., 1963), một nửa số bệnh nhân này sẽ
chết. Khoảng 80% các trường hợp ung thư
này xảy ra ở các nước đang phát triển


biểu đồ 1. Xuất độ ung thư ở các quốc gia đang
phát triển
Ung thư cổ tử cung chiếm khoảng 51%

(theo WHO, Geneva 1992)




Xuất độ ung thư cổ tử cung giảm rõ rệt là nhờ
phết mỏng cổ tử cung phát hiện sớm được
những trường hợp tổn thương tiền ung thư
cổ tử cung. Các tổn thương tiền xâm lấn có
thể tồn tại ngay cả trong giai đoạn bệnh cịn
có thể hồi phục của lớp tế bào nông của biểu
mô cổ tử cung hoặc ở giai đoạn ung thư tại
chỗ qua nhiếu năm trước khi chuyển thành
ung thư xâm lấn


biểu đồ 2. Xuất độ ung thư cổ tử cung qua thời
kỳ 60 năm (1930-1990) (theo hiệp hội ung thư
Mỹ)


 Để có giá trị chẩn đốn tế bào học tối ưu,

phết mỏng cần chứa đủ lượng tế bào từ vùng
chuyển tiếp của cổ tử cung, nơi ung thư phát
triển tại đó. Chất lượng phết mỏng kém sẽ

làm giảm giá trị chẩn đoán


Hình 1. Phết đầy đủ tế bào, các tế bào trải đều phết đạt chất lượng


Hình 2.
Phết q ít tế bào biểu mơ cổ tử cung, quá
nhiều hồng cầu - phết không đạt chất lượng




Vùng chuyển tiếp là gì?
Trước dậy thì, cổ ngồi cổ tử cung phủ bởi biểu mơ lát,
cịn kênh cổ tử cung được lót bởi biểu mơ trụ.
Khi dậy thì, biểu mơ trụ sẽ lộ ra ở cổ ngồi gọi là lộ
tuyến (ectopy), biểu mơ trụ lộ ra ngồi tiếp xúc với pH
acid âm đạo (3,8-4,3) và ảnh hưởng bởi các yếu tố vật
lý hoá học khác chúng sẽ chuyển biến thành lớp biểu
mơ lát.
Tiến trình này gọi là chuyển sản và được gọi là vùng
chuyển tiếp khi soi cổ tử cung.
Theo thời gian ranh giới giữa biểu mô lát và trụ sẽ dần
đi vào trong kênh cổ tử cung.
Do vậy phết mỏng không chỉ cần lấy tế bào bề mặt cổ tử
cung mà còn cần lấy từ vùng chuyển tiếp (cũ hoặc mới)
mà nó sẽ cịn tiến sâu vào kênh cổ tử cung khi lớn tuổi

Hình 3. Cổ tử cung bình thường
(Các mũi tên đen chỉ ranh giới biểu mô lát - trụ
nguyên thủy, là giới hạn ngoài của vùng chuyển
tiếp. Các mũi tên vàng chỉ ranh giới biểu mô lát - trụ
mới là ranh giới trong của vùng chuyển tiếp. Mũi
tên đỏ chỉ biểu mô trụ (biểu mô tuyến))


CHỈ ĐỊNH
* Khi nào bắt đầu làm xét nghiệm Pap
Khoảng 3 năm sau khi quan hệ tình dục có
giao hợp
 Không nên để trễ hơn 21 tuổi mới bắt đầu
tầm sốt ung thư cổ tử cung
 Khơng cần phải có bệnh lý phụ khoa mới làm
xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung



CHỈ ĐỊNH
* Khi nào thôi không làm xét nghiệm Pap
 Phụ nữ >70 tuổi đã có >3 kết quả Pap liên tiếp,
đạt chất lượng, âm tính và khơng có một xét
nghiệm tế bào học nào bất thường trong vòng 10
năm trước tuổi 70
 Tuy nhiên, cần làm Pap cho phụ nữ >70 tuổi mà
chưa được làm Pap trước đó, hoặc khơng có
thơng tin gì về kết quả Pap trước đó. (A Cancer
Journal for Clinicians 53(1):27-43, 2003)

CHỈ ĐỊNH
* Khoảng cách giữa hai lần làm Pap:
Với phương pháp kinh điển , mỗi năm một lần
nếu kết quả Pap bình thường .
 Những phụ nữ >30 tuổi, đã có 3 lần kết quả
Pap đạt chất lượng và âm tính, thì chỉ cần
làm lại sau 2-3 năm trừ khi họ có tiền sử
nhiễm HIV hoặc bệnh miễn dịch.



DỤNG CỤ
bàn khám phụ khoa
 Đèn gù
 Mỏ vịt
 Que Ayre
 Lam


Lọ dung dịch
Alcool 95°, hoặc
khí dung cytofix
và hộp đựng lam
 Viết chì
 Gant sạch



ĐIỀU KIỆN CHUNG

bệnh nhân phải được che đắp thích hợp như
khi khám phụ khoa
 Các dụng cụ, vật dụng để khám đều phải
được tiệt trùng
 Phải có người phụ khám là nữ
 Giải thích những việc sắp làm cho bệnh nhân



ĐIỀU KIỆN RIÊNG
Khơng có xuất huyết tử cung
 Khơng giao hợp, thụt rửa âm đạo trong vịng
48 giờ qua
 Khơng có tình trạng viêm nhiễm âm đạo- cổ
tử cung cấp
 Chỉ được dùng nước để bôi trơn khi đặt mỏ
vịt



TƯ THẾ BỆNH NHÂN
Nằm ngửa, gối đầu cao khoảng 30 độ
 Giúp bệnh nhân nằm sát mông tới mép bàn,
hai chân gác lên giá đỡ chân cho thích hợp


Hình 4: Tư thế nằm khám sản - phụ khoa


THỰC HÀNH

 
(1). Điền đầy đủ vào phiếu xét nghiệm tế bào
học.
 (2). Ghi nhãn trên lam gồm tên, tuổi, mẫu tế bào
ở cổ ngoài hay ở cổ trong bằng viết chì lên lam,
thường ký hiệu như T(cổ trong) và N (cổ ngoài).
Kẹp 2 lam đâu lưng lại với nhau bằng cái kẹp
giấy.
 (3). Đặt mỏ vịt
 (4). bộc lộ rõ cổ tử cung



THỰC HÀNH

Hình 5: bộc lộ rõ cổ tử cung


THỰC HÀNH


(5). Một tay cầm sẵn 2 lam (đã kẹp dính vào
nhau), một tay cầm que Ayre đã lấy ra khỏi
bao. Giữ cho 2 đầu que luôn vô trùng trước
khi lấy mẫu tế bào. Lấy mẫu cổ ngoài: đặt
đầu ngắn của que Ayre tựa lên lỗ ngoài cổ tử
cung xoay 360° có thể xoay hơn một vịng).

Hình 6: lấy mẫu cổ ngoài, trên vùng chuyển tiếp

THỰC HÀNH


(6).Phết mặt que cùng bên với chiều xoay lên
lam (nhãn mẫu cổ ngoài) theo đường thẳng
một chiều, từng hàng từ trên xuống, theo
chiều dọc lam.

Hình 7: phết lên lam chỉ theo một chiều


THỰC HÀNH
(7). Lấy mẫu cổ trong: dùng đầu dài que Ayre
đưa vào kênh cổ tử cung xoay tựa vào thành
kênh cổ tử cung 360°(có thể xoay hơn một
vịng)
 (8). Phết mặt que cùng bên với chiều xoay
lên lam (nhãn cổ trong) giống như đã hướng
dẫn trên



THỰC HÀNH
(9). Cố định lam ngay: nhúng ngay vào lọ
alcohol 95 độ cho ngập lam hoặc cố định bằng
xịt cytofix cách mặt lam 20 - 30cm.
 (Thời gian từ lúc lấy mẫu cổ ngồi đến lúc cố
định 2 lam khơng được q vài giây vì để lâu
ngồi khơng khí mẫu tế bào sẽ bị khô và biến

dạng. Lam ngâm trong alcohol tối thiểu 30
phút trước khi lấy ra, để khô, đóng gói và gửi
đến phịng giải phẫu bệnh.)
 (10). Tháo mỏ vịt



THỰC HÀNH

Hình 8: Cố định phết tế bào bằng dung dịch
alcohol 95 độ hoặc phun cytofix