Hoàn thiện công tác cải cách thủ tục hành chính tại bảo hiểm xã hội thành phố hồ chí minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1 MB, 106 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
---------------------------------------
LẠI THỊ THU THỦY
HỒN THIỆN CƠNG TÁC CẢI CÁCH THỦ TỤC
HÀNH CHÍNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ KINH TẾ
HÀ NỘI – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
---------------------------------------
LẠI THỊ THU THỦY
HỒN THIỆN CƠNG TÁC CẢI CÁCH THỦ TỤC
HÀNH CHÍNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS PHẠM THỊ THANH HỒNG
HÀ NỘI – 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng cá
nhân tôi. Các số liệu và kết quả trong luận văn là hồn tồn đúng với thực tế và
chưa được ai cơng bố trong tất cả các cơng trình nào trước đây. Tất cả các trích dẫn
đã được ghi rõ nguồn gốc
Hà Nội, ngày 30 tháng 9 năm 2018
Tác giả luận văn
Lại Thị Thu Thủy
i
LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian thu thập tài liệu, nghiên cứu và thực hiện, đến nay tác giả đã hoàn
thành luận văn thạc sĩ với đề tài luận văn: "Hồn thiện cơng tác cải cách thủ
tục hành chính tại Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh", chuyên
ngành Quản lý kinh tế.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn cô giáo PGS.TS. Phạm Thị Thanh Hồng đã
trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ để tác giả hoàn thành tốt nhiệm vụ của luận văn đặt ra.
Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Bách Khoa
Hà Nội, các Thầy, Cô Viện Đào tạo Sau đại học, Viện Kinh tế & Quản lý đã tạo
điều kiện, nhiệt tình giúp đỡ cho tác giả trong quá trình làm luận văn.
Cuối cùng, tác giả xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình,
bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên, khích lệ trong suốt quá trình học tập và
hồn thành luận văn.
Mặc dù luận văn đã hoàn thiện với tất cả sự cố gắng, nhiệt tình cũng như năng
lực của bản thân, tuy nhiên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tác giả rất
mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của Quý thầy cơ và đồng nghiệp, để luận văn
hồn thiện hơn, thực sự hữu ích cho hoạt động cải cách thủ tục hành chính tại bảo
hiểm xã hội Tp.Hồ Chí Minh.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 30 tháng 9 năm 2018
Tác giả
Lại Thị Thu Thủy
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... I
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... II
MỤC LỤC ............................................................................................................... III
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... VI
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................VII
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................................7
1.1. Khái quát về cải cách thủ tục hành chính và thủ tục hành chính của BHXH
.....................................................................................................................................7
1.1.1. Khái niệm cải cách thủ tục hành chính .............................................................7
1.1.2. Đặc điểm cải cách thủ tục hành chính...............................................................8
1.1.3. Sự cần thiết và mục đích của hoạt động cải cách thủ tục hành chính .............10
1.1.4. Nguyên tắc cải cách thủ tục hành chính .........................................................12
1.1.5. Các thủ tục hành chính cơ bản tại BHXH .......................................................14
1.2. Nội dung cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm xã hội ..........16
1.2.1. Hệ thống văn bản quy định cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm
xã hội .........................................................................................................................16
1.2.2. Nội dung cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm xã hội ..............18
1.2.2.1. Đơn giản hóa các thủ tục hành chính ...........................................................18
1.2.2.2. Thực hiện rà soát, sửa đổi các thủ tục hành chính .......................................19
1.2.2.3. Cơng tác cơng khai thủ tục hành chính ........................................................21
1.2.2.4. Áp dụng cơng nghệ thơng tin trong cải cách thủ tục hành chính .................22
1.3. Các tiêu chí đánh giá hoạt động cải cách thủ tục hành chính trong ngành
bảo hiểm xã hội ........................................................................................................24
1.3.1. Tiến độ thực hiện.............................................................................................24
1.3.2. Mức độ cải tiến đạt được .................................................................................24
1.3.3. Đánh giá về hiệu quả tài chính ........................................................................25
1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng tới cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo
hiểm xã hội ...............................................................................................................25
iii
1.4.1 Nhân tố bên trong .............................................................................................25
1.4.1.1 Nguồn nhân lực .............................................................................................25
1.4.1.2. Văn hóa tổ chức ...........................................................................................26
1.4.1.3. Hệ thống quản lý chất lượng ........................................................................26
1.4.1.4. Nguồn lực tài chính ......................................................................................27
1.4.2. Nhân tố bên ngồi..........................................................................................27
1.4.2.1. Kinh tế ..........................................................................................................27
1.4.2.2. Văn hóa xã hội .............................................................................................27
1.4.2.3. Chính trị pháp luật ........................................................................................28
1.4.2.4. Công nghệ ....................................................................................................28
1.4.2.5. Kinh nghiệm về CCTTHC tại một số địa phương………………………...29
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................31
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI BẢO
HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH...................................................32
2.1. Giới thiệu về bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh ...............................32
2.2. Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh
...................................................................................................................................34
2.2.1. Tổ chức hoạt động của bộ phận cải cách thủ tục hành chính ở BHXH thành
phố Hồ Chí Minh ......................................................................................................35
2.2.2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ..................36
2.2.3. Thực hiện rà soát, sửa đổi các cải cách thủ tục hành chính tại BHXH tại thành
phố Hồ Chí Minh ......................................................................................................39
2.2.4. Cơng tác cơng khai thủ tục hành chính ...........................................................40
2.2.5. Áp dụng công nghệ thông tin trong thủ tục hành chính ..................................44
2.2.6. Thực trạng cơng tác kiểm sốt thủ tục hành chính .........................................59
2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới cải cách thủ tục hành chính tại BHXH thành
phố HCM..................................................................................................................61
2.3.1 Nhân tố chủ quan .............................................................................................61
2.3.2. Nhân tố khách quan .........................................................................................64
2.4. Đánh giá chung .................................................................................................66
2.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................66
iv
2.4.2. Những mặt hạn chế .........................................................................................71
2.4.3 Nguyên nhân ....................................................................................................74
CHƢƠNG 3 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT HOÀN
THIỆN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................77
3.1. Phƣơng hƣớng hồn thiện thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm xã hội
hiện nay ....................................................................................................................77
3.2 Một số giải pháp hoàn thiện cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo
hiểm xã hội tại thành phố Hồ Chí Minh ...............................................................79
3.2.1. Hồn thiện quy trình cải cách thủ tục hành chính trong ngành BHXH ..........79
3.2.2. Hồn thiện hệ thống thơng tin hỗ trợ ..............................................................84
3.2.3. Các giải pháp hỗ trợ khác ................................................................................86
3.2.3.1. Nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ công chức ........................86
3.2.3.2. Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát ....................................................87
3.2.3.3. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cải cách thủ tục hành
chính và tăng cường hợp tác quốc tế về cải cách thủ tục hành chính .......................90
3.2.3.4 Nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của việc cải cách thủ tục
hành chính tại trong lĩnh vực BHXH ........................................................................92
3.2.3.5. Nâng cao nhận thức của các chủ thể thực hiện cải cách thủ tục hành chính
tại trong lĩnh vực BHXH ...........................................................................................93
KẾT LUẬN ..............................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................98
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................100
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................105
v
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp .........................................................5
Bảng 2.1: Khảo sát về việc đơn giản hóa thủ tục hành chính ...................................38
Bảng 2.2: Khảo sát về cơng khai các thủ tục hành chính..........................................43
Bảng 2.3: Khảo sát về viaệc áp dụng công nghệ thông tin trong thủ tụchành
chính ..........................................................................................................................58
Bảng 2.4. Đánh giá về mức độ cải cách thủ tục hành chính .....................................60
vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Nghĩa của từ viết tắt
ASXH
An sinh xã hội
BHXH
Bảo hiểm xã hội
BHYT
Bảo hiểm y tế
BHTN
Bảo hiểm tự nguyện
CCHC
Cải cách hành chính
cải cách thủ tục hành chính
Cải cách thủ tục hành chính
CNTT
Cơng nghệ thơng tin
QLNN
Quản lý nhà nước
thủ tục hành chính
Thủ tục hành chính
UBND
Ủy ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
vii
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do thực hiện đề tài
Cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng ở Việt
Nam là cơng việc mới mẻ, diễn ra trong điều kiện thiếu kiến thức và kinh nghiệm về
quản lý hành chính nhà nước trong thời kỳ mới, có nhiều vấn đề phải vừa làm, vừa
tìm tịi rút kinh nghiệm. Vì vậy, việc hình thành quan niệm và những nguyên tắc cơ
bản chỉ đạo công cuộc cải cách hành chính cũng như việc đề ra những nội dung,
phương hướng, chủ trương, giải pháp thực hiện trong từng giai đoạn là một q
trình tìm tịi sáng tạo khơng ngừng, là một quá trình nhận thức liên tục, thống nhất
trong tiến trình đổi mới được khởi đầu từ Đại hội lần thứ VI của Đảng Cộng sản
Việt Nam năm 1986 – thời điểm vận động và phát triển một cách toàn diện. Thực
hiện Nghị quyết Đại hội VI, tổ chức bộ máy nhà nước đã được sắp xếp lại một bước
theo hướng gọn nhẹ, bớt đầu mối. Tuy nhiên, nhìn chung tổ chức và biên chế của bộ
máy nhà nước vẫn còn quá cồng kềnh, nặng nề. Nhằm tạo thuận lợi cho doanh
nghiệp, người lao động và hiện đại hóa quy trình quản lý, trong thời gian qua,
Ngành Bảo hiểm xã hội (BHXH) nói riêng đã và đang tập trung tối đa nguồn lực,
triển khai đồng loạt các giải pháp để cắt giảm tối đa thời gian, chi phí cho doanh
nghiệp khi thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội (BHXH),
Bảo hiểm y tế (BHYT), Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trong đó, những năm trở lại
đây thì việc kiện tồn bộ máy từ trung ương xuống địa phương nhằm đáp ứng với
yêu cầu cũng như thực hiện chiến lược phát triển của các doanh nghiệp nói chung.
Hoạt động cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ được
tập trung triển khai; hồ sơ, thủ tục, quy trình, biểu mẫu giải quyết nghiệp vụ liên
quan đến người dân, doanh nghiệp tiếp tục được rà sốt, cắt giảm. Với những thành
cơng ban đầu trong việc áp dụng phương thức giao dịch điện tử, ngành BHXH đã có
đủ điều kiện để áp dụng phương thức này cho những lĩnh vực nghiệp vụ khác. Bên
cạnh đó, phương thức giao dịch qua bưu chính sau một thời gian thí điểm đã được
triển khai trên diện rộng trong toàn ngành BHXH. Như vậy, cùng với các phương
thức giao dịch truyền thống, những phương thức giao dịch mới, tiện lợi đã tạo điều
kiện để người dân, doanh nghiệp thực sự trở thành đối tượng để ngành BHXH phục
vụ. Do đó, u cầu về hồn thiện hoạt động CCTHHC tại các cơ quan BHXH của
các địa phương là rất cần thiết, cần đảm bảo được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.
BHXH là một trong những ngành giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của
đất nước ta hiện nay. Điều này thể hiện qua những kết quả đạt được của ngành trong
1
những năm trở lại đây. Báo cáo của BHXH Việt Nam cho biết, khép lại năm 2017,
ngành BHXH đã hoàn thành và vượt các chỉ tiêu Chính phủ giao. Điểm nổi bật
trong năm 2017 của ngành BHXH là đẩy mạnh CCHC, ứng dụng công nghệ tin học
trong hoạt động nghiệp vụ, cụ thể: Hoàn thiện các phần mềm quản lý nghiệp vụ thu,
cấp sổ BHXH, thẻ BHYT; xây dựng CSDL tập trung, cấp mã số định danh quản lý
người tham gia BHXH, BHYT trên CSDL hộ gia đình; khai trương và vận hành
Trung tâm Điều hành hệ thống CNTT, Trung tâm Dịch vụ khách hàng nhằm phục
vụ tư vấn, giải đáp cho người dân, NLĐ về các vấn đề liên quan đến BHXH,
BHYT, BH thất nghiệp; triển khai công tác thanh tra chuyên ngành đối với các đơn
vị nợ đọng BHXH, truy thu về quỹ hàng trăm tỉ đồng; giảm nợ đọng BHXH từ mức
3,7% cuối năm 2016 xuống còn 2,9% so với kế hoạch thu BHXH được giao; từng
bước kiểm sốt được mức chi phí KCB BHYT bất hợp lý..., góp phần ổn định
ASXH và thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội của đất nước.
Chính vì vậy, trong định hướng quy hoạch ngành BHXH thì hoạt động CCHC
nói chung và thủ tục hành chính nói riêng cần thiết phải có những bước chuyển
mình đáp ứng với u cầu đề ra. Do đó, thơng qua q trình thực hiện của ngành
BHXH Việt Nam nói chung, thành phố Hồ Chí Minh nói riêng thì nhất thiết các nhà
quản lý khơng thể bỏ qua một yếu tố đó là việc kiện toàn thủ tục CCHC ở nước ta
trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ nhận thức và tầm quan trọng của hoạt động cải cách thủ tục hành
chính nói chung của ngành BHXH thì tơi mạnh dạn lựa chọn đề tài: " Hồn thiện
cơng tác cải cách thủ tục hành chính tại Bảo hiểm xã hội TP HCM" làm Luận
văn thạc sỹ.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài
Liên quan đến hoạt động CCTHC nói chung được nghiên cứu dưới nhiều góc
độ nên bản thân của hoạt động này đã trở thành đối tượng của nhiều đề tài luận văn.
Cơng tác áp dụng chính sách về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm
xã hội nói riêng được xem là một chính sách quan trọng được đặt ra trong quá trình
hình thành và phát triển trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ở nước ta trong giai đoạn
hiện nay. Do đó, có nhiều cơng trình, đề tài nghiên cứu có liên quan đến vấn đề này.
Trong q trình tìm tư liệu nghiên cứu, tơi đã thấy có nhiều cơng trình nhiên cứu
khoa học, nhiều bài viết có liên quan như:
2
* Nghiên cứuCơ sở lý luận và thực tiễn về hành chính nhà nước của PGS.TS
Nguyễn Hữu Hải chủ biên (nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội, 2013);
* Ký năng quản lý hành chính của TS. Phạm Đức Chính và PGS.TS Ngơ
Thành Can...
* Cải cách hành chính BHXH: Tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh
nghiệp của tác giả Thảo Miên trên tạp chí tài chính ngày 25/01/2018;
* Thủ tục hành chính,lý luận và thực tiển của tác giả Nguyễn văn Thâm (chủ
biên) Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2002 nghiên cứu về thủ tục hành chính đi từ
khái niệm, phân loại, ý nghĩa, đặt điểm đến thực tiễn việc cải cách thủ tục hành
chínhở nước ta;
* Tiếp tục thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính của tác giả Nam Anh đăng
trên báo Nhân dân ngày 04/3/2018;
*Ngành bảo hiểm xã hội cải cách hành chính hiệu quả nhờ ứng dụng cơng
nghệ thơng tin...
* Sáng kiến kinh nghiệm của tác giả Mai Hùng Cường về” Một số giải pháp
góp phần cải cách thủ tục hành chính ở ủy ban nhân dân xã Phù Vân” năm 2012
*”Mơ hình một cửa liên thơng xã- huyện trong thự trạng cải cách thủ tục hành
chính tại TP Cần Thơ” của Nguyễn Việt Thùy Uyên năm 2010
*Cải cách tủ tục hành chính tại UBND quận Thanh Xuân-Hà Nội”của Đào
Thị Oanh Học viện hành chính 2014
Các bài viết, đề tài nói trên tập trung nghiên cứu thực trạng và đưa ra các giải
pháp về hoạt động cải cách thủ tục hành chính nói chung, nâng cao chất lượng về
CCTHC trên tất cả các lĩnh vực. Tuy nhiên, việc tiến hành nghiên cứu về cải cách
thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại BHXH thành phố Hồ Chí
Minh thì chưa có đề tài nghiên cứu đối với vấn đề này. Với mục đích làm phong
phú thêm nội dung nghiên cứu về vấn đề này, người viết chọn đề tài: “Hồn thiện
cơng tác cải cách thủ tục hành chính tại Bảo hiểm xã hội TP HCM” để thể hiện tâm
huyết và đóng góp của bản thân đối với vấn đề này.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài có mục tiêu nghiên cứu, đánh giá công tác cải cách thủ tục hành chính
tại Bảo hiểm Xã hội TP HCM, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện công tác
3
cải cách hành chính thành cơng hơn, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thủ tục
hành chính tại BHXH Tp.HCM.
Để thực hiện mục tiêu trên, đề tài tập trung thực hiện các nội dung sau:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính tại BHXH;
- Điều tra đánh giá mức độ thành công trong hoạt động cải cách thủ tục hành
chính tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh; Phân tích các nguyên nhân ảnh hưởng
đến hoạt động cải cách thủ tục hành chính tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh;
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động cải cách thủ tục hành chính tại
BHXH thành phố Hồ Chí Minh.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là quá trình thực hiện cải cách thủ tục hành chính tại
BHXN thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ 2013-2017.
Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: nghiên cứu hoạt động cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh
vực bảo hiểm xã hội tại thành phố Hồ Chí Minh.
- Về thời gian: Năm 2013 đến năm 2017.
- Về nội dung: Nghiên cứu các hoạt động cải cách thủ tục hành chính trong
lĩnh vực bảo hiểm xã hội và các giải pháp đề xuất ở góc độ của bảo hiểm xã hội tại
thành phố Hồ Chí Minh.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được tiến hành nghiên cứu dựa trên việc sử dụng các phương pháp
nghiên cứu chủ yếu sau: Phương pháp nghiên cứu lý luận kết hợp với quan sát tìm
hiểu và khảo sát thực tế; Phương pháp thu thập và xử lý thơng tin; Phương pháp
thống kê; Phương pháp phân tích; Phương pháp tổng hợp.
* Phương pháp thu thập số liệu:
- Số liệu thứ cấp thu thập từ các Báo cáo của ngành, Báo cáo của BHXH thành
phố Hồ CHí Minh…
- Số liệu sơ cấp thu thập từ các nguồn như sau: Từ các bảng điều tra số liệu
thực tế, cụ thể:
4
Bảng 1. Phƣơng pháp thu thập thông tin sơ cấp
Đối tƣợng
Số mẫu
Nội dung thu thập
Phƣơng pháp
Nhận định về nội dung và
nhữngyếu tố ảnh hưởng tới tổ
chức công tác cải các thủ tục
1.Cấp tỉnh
02 người (lãnh
hành chính BHXH hiện hành
đạo BHXH thành
tình hình thực hiện, phương
phố)
hướng, giải pháp hồn thiện tổ
chức công tác quản lý nhà nước
Phỏng vấn trực
tiếp dựa trên
bảng hỏi đã
thiết kế.
về cơng tác cải các thủ tục hành
chính BHXH
Nhận định về yếu tố ảnh hưởng
03 người Cơ quan
2. cấp tỉnh
BHXH thành phố
và các cơ quan
tới tổ chức công tác cải cách thủ
tục hành chính BHXH, tình
hình thực hiện, phương hướng,
giải pháp hồn thiện cơng tác
BHXH trực thuộc
cải cách thủ tục hành chính
Phỏng vấn trực
tiếp dựa trên
bảng hỏi đã
thiết kế.
BHXH
3. Các
10 doanh nghiệp
doannh
và tổ chức, cá
nghiệp
nhân
Thực trạng hoạt động cơng tác
Phỏng vấn trực
cải cách thủ tục hành chính
tiếp dựa trên
BHXH để phân tích tình hình
bảng hỏi đã
hoạt động trên thực tế
thiết kế.
Phương pháp phân tích số liệu: Các thơng tin sẽ được tổng hợp thành bảng để
so sánh, đánh giá và phân tích. Sau khi thu thập đầy đủ các tài liệu liên quan, tổng
hợp các phiếu điều tra sau đó tiến hành phân tích một cách nghiêm túc và cụ thể
nhằm áp dụng về nội dung cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH.
- Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng các chỉ tiêu như số tương đối, số tuyệt
đối, số bình quân,….bằng phần mềm Exel. Để mô tả số lượng, chất lược trong hoạt
động cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh trong giai đoạn hiện nay.
- Phương pháp so sánh: So sánh tình hình thực hiện cơng tác của các đơn vị
BHXH trực thuộc
Ngồi ra luận văn sẽ tham khảo các quy định, văn bản của Nhà nước có liên
quan và các giáo trình, tài liệu, tạp chí từ các cơ quan, ban ngành, các đề tài nghiên
5
cứu liên quan để phục vụ thêm cho nội dung nghiên cứu. Đồng thời sử dụng các
bảng, biểu và sơ đồ minh họa nhằm tăng tính thuyết phục cho nội dung nhận xét,
đánh giá cho luận văn.
6. Bố cục của Luận văn
Ngoài phần mở đầu nội dung Luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính tại bảo hiểm xã hội
thành phố Hồ chí Minh
Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại bảo hiểm xã hội thành
phố Hồ chí Minh
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động cải
cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm xã hội ở Việt Nam giai đoạn hiện
nay.
6
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
1.1. Khái quát về cải cách thủ tục hành chính và thủ tục hành chính của BHXH
1.1.1. Khái niệm cải cách thủ tục hành chính
Cải cách hành chính được coi là một nhiệm vụ trọng tâm của nền hành chính
nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Đây là chương trình có mức độ tác động mạnh
mẽ, sâu sắc và rộng khắp. Nó đã tạo được nhiều bước chuyển biến lớn trong hệ
thống quản lý hành chính cơng, xây dựng một nền hành chính trong sạch, vững
mạnh, hiện đại, phục vụ tốt hơn cho những nhu cầu ngày càng tăng của người dân
và tổ chức.
Cải cách hành chính ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay được triển khai với 6
nội dung là: cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy
hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơng chức,
viên chức; cải cách tài chính cơng và hiện đại hóa hành chính. Trong đó cải cách
các thủ tục liên quan đến đời sống, sản xuất, kinh doanh của người dân, doanh
nghiệp đã được Đảng và nhà nước ta coi là khâu đột phá của cải cách hành chính.
Theo chủ trương đó và dưới sự quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các
Bộ, ngành và các chính quyền địa phương, hệ thống thủ tục ấy đã được đổi mới một
bước, góp phần hồn thiện thể chế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, cải thiện môi trường đầu tư, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong
sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh.
Thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định trình tự về thời
gian, về khơng gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy Nhà nước,
là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan Nhà nước trong mối quan hệ với
các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân.
Hiện nay thủ tục hành chính ở nước ta cịn những nhược điểm: Hình thức địi
hỏi q nhiều giấy tờ, gây phiền hà cho nhân dân; nặng nề, nhiều cửa, nhiều cấp
trung gian, rườm rà, không rõ ràng về trách nhiệm; không phù hợp với yêu cầu của
thời kỳ mở cửa và hội nhập. Thủ tục hành chính thiếu thống nhất, thường bị thay
đổi một cách tuỳ tiện, thiếu công khai, minh bạch.
Hiệu quả của nhược điểm trên là gây phiền hà cho việc thực hiện quyền tự do,
lợi ích và công việc chung của cơ quan, gây trở ngại cho việc giao lưu và hợp tác
7
giữa nước ta với nước ngoài, gây ra tệ cửa quyền, bệnh giấy tờ trong hệ thống cơ
quan hành chính, là nơi thuận lợi cho nạn tham nhũng, lãng phí phát sinh, hồnh
hành.
Chính vì vậy, cải cách thủ tục hành chính là yêu cầu bức xúc của nhân dân,
doanh nghiệp, của các tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài, là khâu đột phá của tiến
trình cải cách hành chính Nhà nước. Trong tiến trình phát triển và hội nhập, cải cách
thủ tục hành chính có một vai trị đặc biệt quan trọng. Nếu thủ tục hành chính nói
riêng, nền hành chính nói chung khơng được hay chậm cải cách thì sẽ là một rào
cản kìm hãm sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước ta. Nghị quyết 38/CP ngày
1/5/1994 của Chính phủ “Về cải cách một bước thủ tục hành chính trong việc giải
quyết cơng việc của cơng dân và tổ chức” là khâu đột phá trong cải cách hành chính
Nhà nước đã phát huy tác dụng và đạt được những kết quả nhất định trong thời gian
qua. Tuy nhiên, trước yêu cầu hội nhập ngày càng sâu rộng, thủ tục hành chính cần
phải cải cách mạnh mẽ hơn nữa.
Theo nghĩa chung nhất, cải cách là một biện pháp được thực hiện để giải quyết
những đòi hỏi của thực tiễn với mục tiêu rõ ràng, chương trình cụ thể và yêu cầu
phải hoàn tất trong một thời gian nhất định.
Vậy Cải cách hành chính là gì? Cải cách hành chính có thể được hiểu như là
một q trình thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hành chính, cải tiến tổ
chức, chế độ và phương pháp hành chính cũ, xây dựng chế độ và phương thức hành
chính mới trong lĩnh vực quản lý của bộ máy hành chính Nhà nước. Cải cách thủ
tục hành chính là điều kiện cần thiết để tăng cường củng cố mối quan hệ giữa Nhà
nước và nhân dân, tăng cường sự tham gia quản lý Nhà nước của nhân dân. Cải
cách thủ tục được coi là khâu đột phá trong cải cách nền hành chính Nhà nước,
nghĩa là để tạo sự chuyển động của tồn bộ hệ thống nền hành chính quốc gia; thủ
tục hành chính là khâu được chọn đầu tiên, cải cách thủ tục hành chính sẽ gây ra sự
chuyển động của toàn bộ hệ thống khi bị tác động.
1.1.2. Đặc điểm cải cách thủ tục hành chính
Hoạt động cải cách thủ tục hành chính có những đặc điểm cơ bản như sau sau:
Thứ nhất, hoạt động cải cách thủ tục hành chính được điều chỉnh bằng quy
phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền – là cơ sở pháp lý cho các
cơ quan nhà nước thực hiện chức năng của mình. Hoạt động cải cách thủ tục hành
chính là một bộ phận cấu thành của hệ thống quy phạm thủ tục. Hệ thống quy phạm
cải cách thủ tục hành chính là tồn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, trật
tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết công việc
8
công việc nhà nước và thực hiện nghĩa vụ hành chính đối với các cơ quan nhà nước,
tổ chức và cơng dân. Đó cũng chính là các hệ thống các nguyên tắc quản lý và điều
hành bắt buộc các cơ quan nhà nước cũng như các công chức phải tuân theo trong
giải quyết cơng việc thuộc thẩm quyền của mình. Là quy phạm thiên về cải cách thủ
tục hành chính có chức năng làm cho các quy phạm nội dung của luật pháp được
thực hiện thuận lợi. Thiếu thủ tục hành chính việc thực thi luật pháp sẽ gặp khó
khăn, thậm chí khơng có khả năng đi vào đời sống thực tế. Ví dụ: Nhà nước muốn
thu thuế thì cần có thủ tục để người dân thực hiện việc nộp thuế. Cịn muốn quản lý
an tồn giao thơng thì cần có thủ tục để hướng dẫn người dân tham gia giao thông
tuân theo, v.v. Hoạt động quản lý chủ yếu là hoạt động áp dụng pháp luật mà ở đó,
hành vi áp dụng pháp luật liên quan chủ yếu đến việc xác định tình trạng thực tế của
vụ việc, lựa chọn quy phạm pháp luật tương ứng và ra quyết định về vụ việc đó.
Các hành vi áp dụng pháp luật này được tiến hành theo những thủ tục hành chính
nhất định.
Cải cách thủ tục hành chính là một nhân tố bảo đảm cho sự hoạt động chặt chẽ,
thuận lợi và đúng chức năng quản lý của cơ quan nhà nước, vì nó là chuẩn mực
hành vi cho cơng dân và công chức nhà nước để họ tuân theo và thực hiện nghĩa vụ
của mình đối với nhà nước. Dựa vào các cải cách thủ tục hành chính các cơng việc
hành chính sẽ được xử lý và đạt được những hiệu quả pháp luật đúng như dự định.
Thứ hai, cải cách thủ tục hành chính là trình tự thực hiện thẩm quyền trong
hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Xét trong q trình giải quyết cơng việc
của các cơ quan hành chính nhà nước thì thủ tục hành chính là cách thức, trình tự
mà các cơ quan hành chính nhà nước áp dụng để giải quyết các nhiệm vụ theo quy
định của pháp luật. Trình tự này có thể từ dưới lên, từ cấp trên xuống mà cũng có
những trình tự thực hiện song hành. nói như vậy có nghĩa là cải cách thủ tục hành
chính được phân biệt với thủ tục lập pháp và thủ tục tố tụng pháp
Thứ ba, cải cách thủ tục hành chính rất đa dạng và phức tạp. Tính đa dạng
phức tạp được biểu hiện như sau:
+ Do nhiều cơ quan và công chức nhà nước thực hiện;
+ Quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia mối quan hệ hành
chính, trong đó bao gồm cả cơng việc của Nhà nước và công dân;
+ Việc quy định cải cách thủ tục hành chính phải kết hợp với những khn
mẫu ổn định tương đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công
việc và từng loại đối tượng;
9
+ Nền hành chính nhà nước hiện nay đang chuyển từ hành chính cai quản sang
hành chính phục vụ đã tác động mạnh mẽ vào thủ tục hành chính;
+ Thực hiện chủ yếu ở công sở nhà nước, gắn liền với công tác văn thư và tổ
chức ban hành, quản lý văn bản, giấy tờ;
+ Do chủ thể cơ quan hành chính nhà nước xây dựng để giải quyết cơng việc
nên phụ thuộc rất nhiều vào ý chí chủ quan của chủ thể ban hành.
Thứ tư, cải cách thủ tục hành chính có tính năng động hơn so với các quy
phạm nội dung của luật hành chính, địi hỏi phải thay đổi nhanh hơn để thích ứng và
phù hợp với nhu cầu thực tế của đời sống xã hội. Đây chính là yếu tố cần nhận thức
đúng đắn giúp cho các nhà ban hành các quy định thủ tục hành chính ban hành các
quy định phù hợp với thực tế khách quan và tiến trình phát triển kinh tế xã hội.
1.1.3. Sự cần thiết và mục đích của hoạt động cải cách thủ tục hành chính
Cải cách hành chính ở nước ta hiện nay diễn ra trong khuôn khổ của cải cách
nhà nước theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, là tiền đề
quan trọng để thực hiện thành cơng q trình đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Những nguyên nhân chủ yếu dẫn tới việc đẩy mạnh cải cách hành chính ở nước ta
hiện nay là:
- Quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị
trường định hướng XHCN: Cải cách hành chính hướng tới việc nâng cao khả năng
hoạt động của bộ máy hành chính để giúp cho quá trình quản lý xã hội của Nhà
nước được tốt hơn, trước hết là quản lý nền kinh tế, định hướng cho nền kinh tế
phát triển theo đúng định hướng của Nhà nước. Mỗi nền kinh tế cần phải được quản
lý theo cách thức riêng. Quản lý nhà nước đối với kinh tế là để cho nền kinh tế phát
triển ổn định, theo đúng định hướng, khắc phục và giảm thiểu những nhược điểm
của cơ chế thị trường.Sự phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ
chế thị trường, cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời kỳ mới địi hỏi
Nhà nước, mà trực tiếp là nền hành chính phải hồn thiện thể chế và nâng cao hiệu
lực pháp lý theo cơ chế mới để đảm bảo cho đất nước phát triển nhanh và bền vững
theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt phải điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ
của các cơ quan hành chính trong việc thực hiện chức năng quản lí nhà nước.
Xuất phát từ những bất cập cịn tồn tại của nền hành chính. Nền hành chính
nhà nước ở nước ta trong q trình đổi mới vẫn cịn tồn tại nhiều biểu hiện tiêu cực,
chưa đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế quản lý mới cũng nhu cầu của nhân
dân trong điều kiện mới, hiệu lực, hiệu quả quản lý chưa cao, thể hiện trên các mặt:
10
+ Chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước của bộ máy hành chính trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa được xác định thật rõ và phù
hợp; sự phân công, phân cấp giữa các ngành và các cấp chưa thật rành mạch;
+ Hệ thống thể chế hành chính chưa đồng bộ, cịn chồng chéo và thiếu
thống nhất; thủ tục hành chính trên nhiều lĩnh vực còn rườm rà, phức tạp; trật tự, kỷ
cương chưa nghiêm;
+ Tổ chức bộ máy còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc; phương thức quản lý hành
chính vừa tập trung quan liêu lại vừa phân tán, chưa thơng suốt; chưa có những cơ
chế, chính sách tài chính thích hợp với hoạt động của các cơquan hành chính, đơn vị
sự nghiệp, tổ chức làm dịch vụ công;
+ Đội ngũ cán bộ, công chức còn nhiều điểm yếu về phẩm chất, tinh thần trách
nhiệm, năng lực chun mơn, kỹ năng hành chính; phong cách làm việc chậm đổi
mới; tệ quan liêu, tham nhũng, sách nhiễu nhân dân còn iễn ra trong một bộ phận
cán bộ, cơng chức;
+ Bộ máy hành chính ở các địa phương và cơ sở chưa thực sự gắn bó với dân,
không nắm chắc được những vấn đề nổi cộm trên địa bàn, lúng túng, bị động khi xử
lý các tình huống phức tạp.
+ Chế độ quản lí tài chính không phù hợp với cơ chế thị trường. Việc sử dụng
và quản lí nguồn tài chính cơng chưa chặt chẽ, lãng phí và kém hiệu quả.
Q trình tồn cầu hố và hội nhập quốc tế. Tồn cầu hố là một q trình
khách quan có ảnh hưởng sâu rộng đến tất cả các quốc gia. Quá trình này khiến cho
các quốc gia trên toàn thế giới trở nên gần nhau hơn, quan hệ với nhau chặt chẽ hơn
và sự thẩm thấu, phụ thuộc vào nhau cũng nhiều hơn. Các quốc gia đang đứng trước
nhiều cơ hội nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức mới ở tầm quốc tế. Hội
nhập quốc tế là một đòi hỏi đối với các quốc gia để có thể tận dụng được cơ hội,
đồng thời hạn chế những thách thức trong tồn cầu hố để có thể phát triển. Bộ máy
hành chính của các quốc gia phải vận động nhanh nhạy hơn để tăng cường khả năng
cạnh tranh của quốc gia trong quá trình hội nhập và phân cơng lao động mang tính
tồn cầu. Điều đó địi hỏi thể chế hành chính và đội ngũ cán bộ phải thích ứng với
pháp luật và thơng lệ quốc tế, đồng thời giữ vững độc lập, tự chủ, bảo vệ lợi ích
quốc gia.
- Sự phát triển của khoa học-công nghệ.Những ảnh hưởng của cách mạng kỹ
thuật - công nghệ có ảnh hưởng tới mọi mặt của đời sống xã hơi, trong đó có hoạt
động quản lý. Những biến đổi này đặt ra trước nền hành chính truyền thống những
11
thách thức mới. Điều đó địi hỏi phải cải cách nền hành chính, sắp xếp lại bộ máy,
đổi mới phương pháp quản lí nhân sự để theo kịp những tiến bộ chung của thế giới.
Địi hỏi của cơng dân và xã hội đối với Nhà nước ngày càng cao. Công cuộc
đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu, nâng cao mức sống và nhận thức của người
dân. Trong bối cảnh đó, địi hỏi của người dân đối với các hoạt động của nhà nước
ngày càng cao hơn. Nhân dân đòi hỏi và mong muốn được thực hiện quyền làm chủ
hợp pháp một cách đầy đủ, được yên ổn sinh sống, làm ăn trong môi trường an
ninh, trật tự và dân chủ, không bị phiền hà, sách nhiễu, được đảm bảo cung cấp các
dịch vụ công một cách đầy đủ và có chất lượng. Điều đó địi hỏi nhà nước phải phát
huy dân chủ, thu hút sự tham gia của người dân vào quản lí nhà nước và phải cơng
khai, minh bạch trong các hoạt động của mình.
1.1.4. Nguyên tắc cải cách thủ tục hành chính
* Nguyên tắc pháp chế: Nguyên tắc này của thủ tục hành chính có cơ sở là Hiến
pháp 2013. Điều này quy định: “Nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật, khơng
ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa”.
Nguyên tắc pháp chế thể hiện trước hết là chỉ cơ quan nhà nước có thẩm quyền
do luật định mới có quyết định ra thủ tục hành chính. Hiện nay, thẩm quyền quy
định thủ tục hành chính tập trung vào các cơ quan ở trung ương. Đối với một số quy
định thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của bộ, ngành trung ương nhưng cần phải
có quy định riêng để phù hợp với đặc điểm của một số địa phương thì các bộ, ngành
có văn bản ủy quyền cho UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định.
Chỉ cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền mới có quyền thực hiện thủ tục hành
chính và thực hiện thủ tục hành chính trong phạm vi thẩm quyền do pháp luật quy
định. Xét dưới góc độ quyền lực, thực hiện thủ tục hành chính là hoạt động sử dụng
quyền lực nhà nước. Quyền lực nhà nước trong mọi trường hợp chỉ được sử dụng
bởi những chủ thể do pháp luật quy định và nằm trong cơ cấu quyền lực nói chung.
Mỗi chủ thể chỉ sử dụng quyền lực trong một giới hạn nhất định. Thủ tục hành
chính phải được thực hiện đúng pháp luật; với những phương tiện, biện pháp và
hình thức được pháp luật cho phép.
* Nguyên tắc khách quan: Nguyên tắc này thể hiện trước hết ở việc định ra
thủ tục hành chính phải xuất phát từ nhu cầu khách quan của hoạt động quản lí
nhằm đưa ra quy trình hợp lí, thuận tiện nhất, mang lại kết quả cao nhất cho quản lí.
Những hoạt động quản lí phức tạp, có ý nghĩa quan trọng, tác động trực tiếp đến
quyền và lợi ích chính đáng của Nhà nước, cộng đồng, tổ chức, cá nhân mà những
sai sót nhỏ cũng có thể gây hậu quả bất lợi cho xã hội thì thủ tục cần chặt chẽ, chi
12
tiết để định ra từng khâu, từng bước, từng giai đoạn cụ thể của hoạt động đó.
Nguyên tắc khách quan cịn địi hỏi khi thực hiện thủ tục hành chính ở tất cả các
khâu, các bước, các giai đoạn đều phải dựa trên những căn cứ khoa học. Những kết
luận, quyết định được đưa ra phải phù hợp với quy luật khách quan về sự tồn tại,
vận động của các sự việc, các hiện tượng, các lĩnh vực xã hội. Thực hiện thủ tục
hành chính phải đặt lợi ích của quản lí lên hàng đầu, khơng được tuyệt đối hóa lợi
ích của chủ thể quản lí cũng như đối tượng quản lí. Thủ tục hành chính càng khơng
được sử dụng để phục vụ những mục đích mang tính chủ quan của chủ thể quản lí.
* Ngun tắc cơng khai, minh bạch: Nguyên tắc này có thể gọi là nguyên tắc
chung của thủ tục hành chính hiểu theo nghĩa rộng. Nghĩa là, từ việc giải quyết các
công việc cụ thể như thủ tục đăng ký hộ khẩu, cấp giấy phép xây dựng, đến cấp thị
thực xuất nhập cảnh, cấp giấy phép kinh doanh... thủ tục ban hành các quyết định
quản lí nhà nước quan trọng... đều phải công khai thông báo rộng rãi, hướng dẫn tỉ
mỉ cho đương sự biết. Trong thực hiện thủ tục hành chính, ngun tắc cơng khai,
minh bạch địi hỏi cơng khai hóa q trình thực hiện thủ tục. Cơng khai hóa q
trình thực hiện thủ tục có những lợi ích rõ rệt trong quản lí: Về phía cá nhân, tổ
chức, những chủ thể này biết thủ tục hành chính đã được thực hiện đến giai đoạn
nào, theo đó có thể chủ động thực hiện những quyền và nghĩa vụ pháp luật quy định
để thủ tục được tiến hành nhanh chóng, thuận lợi, đồng thời họ cũng dễ dàng giám
sát hoạt động của Nhà nước, giảm tình trạng cơ quan, cán bộ, công chức vô trách
nhiệm, sách nhiễu người dân. Về phía Nhà nước, cơng khai hóa quá trình thực hiện
thủ tục cũng tạo điều kiện cho hoạt động kiểm tra, giám sát trong bộ máy nhà nước
thuận lợi, phân định trách nhiệm rõ ràng.
* Nguyên tắc đơn giản, tiết kiệm, nhanh chóng, kịp thời: Nguyên tắc này có
quan hệ mật thiết với nguyên tắc khách quan. Các thủ tục hành chính cần được xây
dựng và thực hiện xuất phát từ yêu cầu khách quan của hoạt động quản lí. Mỗi thủ
tục hành chính chỉ bao gồm những khâu, những bước, những giai đoạn với sự tham
gia của những chủ thể thực sự cần thiết để cho việc thực hiện thủ tục khơng bị lãng
phí thời gian, trí tuệ, cơng sức vào những hoạt động khơng thiết thực. Như vậy, thủ
tục hành chính vừa dễ thực hiện vừa góp phần nâng cao hiệu quả quản lí. Khơng
nên tuyệt đối hóa ngun tắc đơn giản vì sự đơn giản hóa q mức các thủ tục hành
chính có thể khiến cho thủ tục thiếu đi những hoạt động cần thiết hay gây khó khăn
cho hoạt động kiểm sốt của Nhà nước.
* Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật của các bên tham gia thủ tục hành
chính: Nguyên tắc này chủ yếu được áp dụng trong thủ tục giải quyết các tranh
13
chấp về quyền hoặc các vi phạm pháp luật. Bất kỳ thủ tục hành chính nào cũng có
sự tham gia của chủ thể sử dụng quyền lực Nhà nước và chủ thể phục tùng quyền
lực Nhà nước. Xét dưới góc độ quan hệ pháp luật hành chính, quan hệ thủ tục hành
chính là quan hệ giữa chủ thể bắt buộc – chủ thể sử dụng quyền lực Nhà nước và
chủ thể thường – chủ thể phục tùng quyền lực, trong đó chủ thể bắt buộc có quyền
nhân danh Nhà nước để áp đặt ý chí đối với bên kia. Đó là sự bất bình đẳng về ý chí
giữa hai bên tham gia quan hệ. Tuy nhiên, cả hai bên tham gia quan hệ đều bình
đẳng trước pháp luật. Mỗi bên đều có thể làm xuất hiện thủ tục hành chính. Việc
đưa ra yêu cầu hợp pháp, mỗi bên đều phải đáp ứng yêu cầu hợp pháp bên kia.
Trong quan hệ, mỗi bên đều có những quyền và nghĩa vụ do pháp luật quy định.
Nhà nước tạo điều kiện và đưa ra những bảo đảm như nhau cho các bên thực hiện
quyền và nghĩa vụ. Nếu xảy ra vi phạm pháp luật trong khi thực hiện thủ tục thì chủ
thể vi phạm pháp luật, bất kể là chủ thể nào trong thủ tục đều phải chịu trách nhiệm
pháp lí về hành vi của mình.
1.1.5. Các thủ tục hành chính cơ bản tại BHXH
Cơng tác cải cách hành chính tại Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã có nhiều tiến
bộ quan trọng. Nhận thức quan trọng của hoạt động về cải cách thủ tục hành chính
cơ bản tại bảo hiểm xã hội nói chung, đồng thời, nâng cao vai trị của bảo hiểm xã
hội trong thực tế. Theo báo cáo của bảo hiểm xã hội thì 5 năm qua số lượng thủ tục
hành chính của bảo hiểm xã hội đã được giảm từ 115 thủ tục xuống còn 28 thủ tục
(giảm trên 75%). Nếu tính riêng năm 2017 giảm từ 32 thủ tục xuống còn 28 thủ tục;
rút ngắn thời hạn cấp sổ bảo hiểm xã hội từ 20 ngày, thẻ bảo hiểm y tế từ 7 ngày
xuống còn 5 ngày (riêng với người hưởng trợ cấp thất nghiệp không quá 2 ngày kể
từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định), cấp lại thẻ bảo hiểm y tế không thay đổi
thông tin được thực hiện trong ngày.
Số giờ thực hiện thủ tục hành chính từ 335 giờ hướng đến giảm 49 giờ. Với
việc thực hiện giao dịch điện tử trong tất cả các khâu từ thu, nộp đến quản lý chi,
trả, thì số lần thực hiện giao dịch điện tử giảm từ 12 lần/năm xuống còn 1 lần/năm.
Hiện nay, theo quy định tại Quyết định số 1055 ngày 25 tháng 7 năm 2016
quy định về việc công bố thủ tục hành chính được sửa đổi bổ sung, thay thế thuộc
thầm quyền giải quyết của bảo hiểm xã hội thì có các danh mục thủ tục sau:
1. Lĩnh vực thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (15 thủ tục)
+ Giải quyết hưởng chế độ ốm đau
+ Giải quyết hưởng chế độ thai sản
14
+ Giải quyết hưởng trợ cấp dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau, thai
sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
+ Giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần
+ Giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đối với trường
hợp bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp lần đầu
+ Giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp do thương tật,
bệnh tật tái phát
+ Giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đối với trường
hợp đã bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tiếp tục bị tai nạn lao động hoặc
bệnh nghề nghiệp
+ Giải quyết hưởng lương hưu, trợ cấp hàng tháng đối với cán bộ xã
+ Giải quyết hưởng trợ cấp một lần đối với người đang hưởng lương hưu, trợ
cấp BHXH hàng tháng ra nước ngoài để định cư
+ Giải quyết hưởng chế độ tử tuất
+ Giải quyết hưởng tiếp lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng đối với người
chấp hành xong hình phạt tù, người xuất cảnh trái phép trở về nước định cư hợp
pháp, người được Tòa án hủy quyết định tuyên bố mất tích
+ Giải quyết di chuyển đối với người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH
hàng tháng và người chờ hưởng lương hưu, trợ cấp hàng tháng từ tỉnh này đến tỉnh
khác
+ Giải quyết Điều chỉnh thông tin về nhân thân đối với người đang hưởng
lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng; điều chỉnh, hủy quyết định, chấm dứt hưởng
BHXH
+ Giải quyết hưởng trợ cấp hàng tháng theo Quyết định số 91/2000/QĐ-TTg,
Quyết định số 613/QĐ-TTg
+ Giải quyết hưởng trợ cấp đối với nhà giáo đã nghỉ hưu chưa được hưởng
chế độ phụ cấp thâm niên trong lương hưu theo Quyết định số 52/2013/QĐ-TTg
2. Lĩnh vực chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội ( 4 thủ tục)
+ Truy lĩnh lương hưu, hưởng tiếp trợ cấp BHXH trong các trường hợp: Hết
hạn hưởng, khơng cịn tên trên Danh sách chi trả tháng này nhưng còn số tiền của
các tháng trước chưa nhận; người hưởng hoặc người lĩnh thay 6 tháng liên tục
không nhận tiền, cơ quan BHXH đã tạm dừng in danh sách chi trả; truy lĩnh chế độ
BHXH một lần của những năm trước
15
+ Người hưởng lĩnh chế độ BHXH hàng tháng bằng tiền mặt chuyển sang lĩnh
bằng tài khoản cá nhân và ngược lại, hoặc thay đổi tài khoản cá nhân, hoặc thay
đổi nơi nhận trong địa bàn tỉnh
+ Ủy quyền lĩnh thay lương hưu, trợ cấp BHXH
+ Truy lĩnh lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng hoặc trợ cấp một lần của
người hưởng đã chết nhưng còn những tháng chưa nhận
Đồng thời tại quy định tại số 39/QĐ-BHXH ngày 09 tháng 01 năm 2017 của
Bảo hiểm xã hội về việc công bố danh mục thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền
giải quyết cma bảo hiểm xã hội Việt Nam thực hiện việc tiếp nhận và trả kết quả
giải quyết qua dịch vụ bưu chính cơng ích thì các thủ tục hành chính cơ bản sau:
1. Thủ tục hành chính lĩnh vực Thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm
thất nghiệp( 7 thủ tục)
2. Thủ tục hành chính lĩnh vực Cấp sổ, thẻ ( 2 thủ tục)
3. Thủ tục hành chính lĩnh vực chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
thất nghiệp(3 thủ tục)
4. Thủ tục hành chính lĩnh vực thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội ( 15 thủ
tục)
5. Thủ tục hành chính lĩnh vực thực hiện chính sách bảo hiểm y tế (3 thủ tục)
1.2. Nội dung cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm xã hội
1.2.1. Hệ thống văn bản quy định cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo
hiểm xã hội
Vấn đề về cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm hiện nay đã và
đang được nhà nước ta quan tâm, chú trọng trong giai đoạn xây dựng và phát triển
hiện nay. Hiện nay, hầu hết quốc gia trên thế giới đã xây dựng và hoàn thiện hệ
thống pháp luật về lĩnh vực này một cách hoàn chỉnh nhất. Những quy định về hoạt
động quản lý nhà nước cải cách thủ tục hành chính trong ngành bảo hiểm đã đáp
ứng, thậm chí vượt qua nhiều các tiêu chuẩn nhằm phục vụ cho quá trình xây dựng
các đất nước trong giai đoạn hiện nay. Đối với vấn đề về cải cách thủ tục hành
chính trong ngành bảo hiểm đã và đang trở thành vấn đề nhận được nhiều quan tâm
của các cơ quan NN có thẩm quyền và toàn xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng
của lĩnh vực này, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước cũng như điều chỉnh hiệu
quả các quan hệ xã hội phát sinh thì pháp luật ngày càng được sửa đổi, bổ sung một
cách hồn thiện hơn, trong đó có nội dung về cải cách thủ tục hành chính trong
ngành bảo hiểm.
Ở nước ta hiện nay, tại Hiến pháp 2013 – luật cơ bản của nhà nước có giá trị
16
