Luận án Tiến sĩ Luật học Thi hành án hành chính ở Việt Nam Lý luận và thực tiễn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ VIỆT SƠN

THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ VIỆT SƠN

THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Chuyên ngành : LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Mã số
: 62.38.01.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH HỢP

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu,

khảo sát, kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực. Các trích dẫn trong Luận án đều
được ghi rõ nguồn gốc. Nếu có sự gian dối, tơi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Nghiên cứu sinh

Lê Việt Sơn


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
Trang
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .............................................................. 3
2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài .................................................................................... 3
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .................................................................................... 4
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 4
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài .................................................................................. 4
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ...................................................................................... 5
4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án ..................................................... 5
5. Những điểm mới của Luận án ...................................................................................... 6
6. Cơ cấu của Luận án ....................................................................................................... 6
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 7
1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu .......................................................................... 7
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam .............................................................................. 7
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngồi ......................................................................... 26
1.1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài và những vấn đề được

luận án tiếp tục nghiên cứu ................................................................................................ 33
1.2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 34
1.2.1. Cơ sở lý thuyết ......................................................................................................... 34
1.2.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 37
Kết luận Chương 1 .......................................................................................................... 39
CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở
VIỆT NAM ....................................................................................................................... 40
2.1. Khái niệm, bản chất của thi hành án ...................................................................... 40
2.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trị và những yếu tớ cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi
hành án hành chính ở Việt Nam ..................................................................................... 46


2.2.1. Khái niệm thi hành án hành chính ........................................................................... 46
2.2.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính ..................................................................... 50
2.2.3. Vai trị của thi hành án hành chính ......................................................................... 60
2.2.4. Những yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam 63
2.3. Các nguyên tắc thi hành án hành chính ................................................................. 68
2.3.1. Nguyên tắc tuân theo pháp luật trong thi hành án hành chính ............................... 68
2.3.2. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia của Tịa án trong thi hành án hành chính .......... 69
2.3.3. Nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong thi hành án hành
chính ................................................................................................................................... 70
2.3.4. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia tích cực, chủ động của người bị kiện trong vụ án
hành chính vào hoạt động thi hành án hành chính ............................................................ 71
2.4. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một sớ nước trên thế giới
và những giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam .................................. 71
2.4.1. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới ... 71
2.4.2. Những giá trị, kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam ............................................ 84
Kết luận Chương 2 .......................................................................................................... 86
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH VÀ
THỰC TIỄN THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM .................................... 88

3.1. Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam.............................. 89
3.1.1. Những bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính được thi hành ............ 89
3.1.2. Giải thích bản án, quyết định của Tịa án ................................................................ 91
3.1.3. Thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tòa án ..................................................... 92
3.1.4. Yêu cầu, quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án ....................... 101
3.1.5. Kiểm sát thi hành án hành chính ........................................................................... 105
3.1.6. Xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính ......................................................... 108
3.1.7. Quản lý nhà nước về thi hành án hành chính ........................................................ 120
3.2. Thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam ..................................................... 122
3.2.1. Một số kết quả đạt được trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam....... 122
3.2.2. Những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam ......... 130
3.2.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở
Việt Nam ........................................................................................................................... 146
Kết luận Chương 3 ........................................................................................................ 149
CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI
HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM .................................................................. 150


4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam .................. 150
4.1.1. Việc nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải được tiến hành trên cơ sở thể
chế hoá các chủ trương, đường lối, quan điểm về cải cách tư pháp, cải cách hành chính
đã được xác định trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng............................................ 150
4.1.2. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất
và khả thi của hệ thống pháp luật ................................................................................... 152
4.1.3. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải gắn liền với việc bảo đảm quyền
con người, quyền công dân mà cụ thể là quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức,
cá nhân liên quan đến việc thi hành án ........................................................................... 153
4.1.4. Việc đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải dựa trên
tổng kết, đánh giá thực tiễn thi hành pháp luật về thi hành án hành chính và vận dụng kinh
nghiệm pháp luật nước ngoài .......................................................................................... 154

4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam ............. 154
4.2.1. Giải pháp hồn thiện pháp luật về thi hành án hành chính .................................. 155
4.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành
chính ................................................................................................................................. 180
Kết luận Chương 4 ........................................................................................................ 188
KẾT LUẬN .................................................................................................................... 190
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN
ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Luật TTHC : Luật Tố tụng hành chính
Pháp lệnh TTGQCVAHC: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
TAND
: Tịa án nhân dân
TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao
THAHC
: Thi hành án hành chính
THADS
: Thi hành án dân sự
THAHS
: Thi hành án hình sự
TTHC
: Tố tụng hành chính
UBND
: Ủy ban nhân dân
VAHC
: Vụ án hành chính

VKSND
: Viện kiểm sát nhân dân
VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao


DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
1. DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC
Phụ lục 1: Tình hình thụ lý giải quyết vụ án hành chính trong những năm gần đây.
Phụ lục 2: Kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây.
Phụ lục 3: Biểu đồ thống kê kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây.
Phụ lục 4: Sơ đồ tóm tắt thủ tục thi hành án hành chính.
Phụ lục 5: Danh mục các văn bản quy phạm pháp luật và một số văn bản hành chính về
thi hành án hành chính từ năm 1996 đến 2019.
Phụ lục 6: Danh sách quyết định buộc thi hành án hành chính của Tịa án nhân dân được
đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp
(tính đến tháng 12/2019).
Phụ lục 7: Một số điều khoản cơ bản về dự thảo Luật Thi hành án hành chính.
Phụ lục 8: Kết quả điều tra xã hội học Đề tài “Thi hành án hành chính ở Việt Nam – Lý
luận và thực tiễn”.
Phụ lục 9: Một số vụ việc thi hành án hành chính điển hình phức tạp, kéo dài liên quan
đến cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vi phạm nghĩa vụ thi
hành án.
2. DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Số liệu thống kê về công tác xét xử vụ án hành chính từ năm 2011 - 2019.
Bảng 1.2: Số vụ án hành chính Tịa án khơng chấp nhận u cầu khởi kiện ở thủ tục sơ
thẩm giai đoạn 2011 – 2019.
Bảng 2.1: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định của Tòa
án chấp nhận yêu cầu khởi kiện giai đoạn 2013 – 2019.
Bảng 2.2: Kết quả đơn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019.
Bảng 2.3: Kết quả kiểm sát thi hành án hành chính năm 2017 và 2018.

Bảng 2.4: Số bản án, quyết định của Tòa án chưa thi hành xong theo từng năm giai đoạn
2013 – 2019.
Bảng 2.5: Số vụ việc Tòa án ra quyết định buộc thi hành án hành chính năm 2017, 2018
và 2019.
Bảng 2.6: Thống kê thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện
theo kết quả cơng khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự tính
đến 12/2019.
3. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ


Biểu đồ 3.1: Số vụ án hành chính bị Tịa án bác đơn khởi kiện ở thủ tục xét xử sơ thẩm
giai đoạn 2011 - 2019.
Biểu đồ 3.2: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định chấp
nhận yêu cầu của người khởi kiện thuộc trường hợp đôn đốc, theo dõi thi hành án hành
chính của cơ quan thi hành án dân sự giai đoạn 2013 - 2019.
Biểu đồ 3.3: Kết quả thi hành các bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính của
Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp từ năm 2015 - 2017.
Biểu đồ 3.4: Kết quả đôn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019.
Biểu đồ 3.5: Sự gia tăng số bản án, quyết định của Tòa án chưa được thi hành xong từ
năm 2013 - 2019.
Biểu đồ 3.6: Thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện theo kết
quả cơng khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự (tính đến
12/2019).
4. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 4.1: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tịa án khơng chấp nhận u
cầu khởi kiện.
Sơ đồ 4.2: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu cầu
khởi kiện.
Sơ đồ 4.3: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tịa án khơng chấp
nhận u cầu khởi kiện.

Sơ đồ 4.4: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tịa án chấp nhận yêu
cầu khởi kiện.


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng là một trong những hoạt
động quan trọng của bộ máy nhà nước nhằm bảo đảm cho bản án, quyết định của Tịa án
có hiệu lực pháp luật được thi hành trên thực tế. Hoạt động thi hành án có hiệu quả, một
mặt thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, thể hiện quyền lực nhà nước, mặt khác là
công cụ hữu hiệu để khơi phục quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, xã hội và công
dân đã bị xâm hại bởi các hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, thi hành án hành chính là
một hoạt động khó khăn và phức tạp, bởi vì ngồi những đặc điểm của thi hành án nói
chung, thi hành án hành chính cịn có những đặc trưng riêng so với các hoạt động thi hành
án khác, trong đó đáng chú ý là việc thi hành án hành chính mang tính tự nguyện thi hành
rất cao do khơng có cơ quan chuyên trách về thi hành án hành chính, các biện pháp bảo
đảm thi hành án hành chính hạn chế và đặc biệt một bên đương sự trong thi hành án hành
chính ln là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước.
Nhận thức được tầm quan trọng trong công tác này, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra
nhiều chủ trương, chính sách nhằm tạo sự chuyển biến cơ bản trong công tác thi hành án.
Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật
Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày
02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị đã xác định là
cần đổi mới tổ chức và hoạt động việc thi hành án, trong đó nhấn mạnh: “Xây dựng cơ chế
bảo đảm cho mọi bản án của Tịa án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành, các cơ
quan hành chính vi phạm bị xử lý theo phán quyết của Tòa án phải nghiêm chỉnh chấp
hành”. Vì vậy, từ một điều luật duy nhất điều chỉnh về thi hành án hành chính tại Pháp
lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành

ngày 21/5/1996 đến Luật Tố tụng hành chính năm 2015 được Quốc hội khóa XIII thơng
qua ngày 25/11/2015 gồm 07 điều luật với nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng về thi hành
án hành chính như: Tịa án được quyền ra quyết định buộc thi hành án hành chính, quy
định chi tiết về thủ tục thi hành án hành chính trong các trường hợp khác nhau, nhiệm vụ
theo dõi thi hành án hành chính của cơ quan thi hành án dân sự... Và gần đây nhất, ngày
01/7/2016, Chính phủ đã ra Nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định về thời hạn, trình tự, thủ
tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án,
quyết định của Tịa án. Đây chính là những cơ sở pháp lý quan trọng giúp các chủ thể có
liên quan đến cơng tác thi hành án hành chính căn cứ vào đó để thực thi hoặc yêu cầu thực
hiện phán quyết của Tịa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.


2

Tuy nhiên, việc thi hành án hành chính ở nước ta trong khoảng thời gian qua gặp
những khó khăn, vướng mắc sau:
Thứ nhất, thực tiễn thực hiện các quy định pháp luật về thi hành án hành chính đã
bộc lộ những hạn chế nhất định. Những khó khăn, vướng mắc trong việc thi hành pháp
luật là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tồn đọng án, chưa đáp ứng
được yêu cầu bảo vệ một cách kịp thời, hiệu quả quyền, lợi ích hợp pháp của người được
thi hành án hành chính và của các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan. Đánh giá kết
quả về cơng tác thi hành án hành chính, Chỉ thị số 26/CT-TTg, ngày 15/11/2019 của Thủ
tướng Chính phủ về việc tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành
án hành chính đã nêu rõ: “Tình hình chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành
án hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước vẫn cịn những tồn tại, hạn chế, điển
hình là việc khơng ít các vụ kiện người đại diện khơng tham gia phiên tòa theo triệu tập
của Tòa án; số lượng bản án hành chính đã có hiệu lực chưa được thi hành ngày càng
tăng qua các năm”. Bên cạnh đó, Báo cáo về cơng tác thi hành án hành chính của Chính
phủ từ năm 2015 đến năm 2019 và Báo cáo công tác Tư pháp của Bộ Tư pháp từ năm
2010 đến nay đã chỉ ra rằng hoạt động thi hành án hành chính vẫn chưa đáp ứng được yêu

cầu của thực tiễn đặt ra, số lượng án chuyển sang năm sau thi hành khá lớn, số lượng vụ
việc Tòa án đã ra quyết định buộc thi hành án hành chính nhưng người phải thi hành án là
cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vẫn khơng thi hành cịn
rất cao, gây bức xúc trong dư luận, một số vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, dư
luận xã hội quan tâm chưa được xử lý dứt điểm.
Thứ hai, công tác xây dựng, hồn thiện pháp luật về thi hành án hành chính còn
chậm. Cơ sở pháp lý điều chỉnh về hoạt động thi hành án hành chính chưa đầy đủ, rõ ràng.
Hiện nay, đối với hoạt động thi hành án dân sự và thi hành án hình sự đã được quy định
bằng đạo luật riêng với các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn. Trong khi đó, hoạt
động thi hành án hành chính chỉ được điều chỉnh chủ yếu bằng một văn bản dưới luật.
Ngoài ra, với điểm đặc thù của thi hành án hành chính, thủ tục thi hành án hành chính hiện
nay được quy định rải rác, tản mạn ở nhiều văn bản khác nhau như: Luật Tố tụng hành
chính, Luật Thi hành án dân sự, các đạo luật điều chỉnh hoạt động quản lý nhà nước trong
các lĩnh vực. Do chưa có quy định khung, mang tính thống nhất để điều chỉnh hoạt động
này nên gây ra khó khăn cho người có trách nhiệm tổ chức và đương sự trong thi hành án
hành chính. Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật về thi hành án hành chính được xây
dựng chưa dựa trên những cơ sở lý luận sâu sắc, đúng đắn và khoa học, có sự mâu thuẫn,
chưa phù hợp với thực tiễn dẫn đến hiệu quả thi hành không cao.


3

Thứ ba, ý thức chấp hành bản án, quyết định của Tịa án về vụ án hành chính của
nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân cịn hạn chế. Khơng chỉ đối với người khởi kiện mà
thường xuyên xảy ra đối với người bị kiện trong vụ án hành chính, thậm chí khơng ít cơ
quan nhà nước chưa nhìn nhận đúng vị trí, vai trị, tầm quan trọng của cơng tác thi hành án
hành chính nên cịn tình trạng các cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan nhà
nước thiếu tơn trọng các bản án, quyết định của Tịa án, “chây ỳ” không thi hành án.
Thứ tư, về đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thi hành án hành chính cịn yếu
về năng lực chun mơn nghiệp vụ. Việc tổ chức, thi hành bản án, quyết định của Tịa án

về vụ án hành chính phần lớn do chính các cán bộ, cơng chức trong cơ quan nhà nước và
người có thẩm quyền trong các cơ quan này thực hiện kiêm nhiệm nhưng những cán bộ,
công chức trong những cơ quan này không được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ nên
khơng nắm rõ về trình tự, thủ tục thi hành án. Ngồi ra, xuất phát từ lí do khơng có cơ
quan thi hành án hành chính chun trách nên cơ quan thi hành án dân sự sẽ chịu trách
nhiệm theo dõi việc thi hành án hành chính. Trong khi đó, cơ quan thi hành án dân sự vẫn
đang trong tình trạng q tải cơng việc, nay được bổ sung thêm nhiệm vụ theo dõi thi hành
án hành chính nhưng cơ chế lại thiếu rõ ràng. Vì vậy, cơ quan này vẫn chủ yếu tập trung
vào nhiệm vụ chính của mình là thi hành án dân sự mà khơng có sự đầu tư, quan tâm đúng
mức tới việc theo dõi thi hành án hành chính.
Thứ năm, các cơng trình nghiên cứu về mặt lý luận và tổng kết thực tiễn về thi hành
án hành chính ở Việt Nam chưa nhiều. Đa số các cơng trình chỉ đề cập đến một số khía
cạnh lý luận và pháp lý mà chưa nghiên cứu một cách hệ thống. Chính vì vậy, việc nghiên
cứu thấu đáo về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động thi hành án hành chính là hết sức
cần thiết trong bối cảnh hiện nay để xây dựng những giải pháp khả thi, mang tính đột phá
nhằm hoàn thiện những quy định pháp luật và các giải pháp tổ chức thực hiện pháp luật về
thi hành án hành chính, nâng cao hiệu quả của hoạt động này ở Việt Nam, đáp ứng yêu
cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế đang diễn ra.
Xuất phát từ nhận thức như vậy, Nghiên cứu sinh cho rằng việc lựa chọn vấn đề
“Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” làm đề tài luận án tiến sĩ là
thực sự cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Mục đích nghiên cứu của Luận án là xây dựng cơ sở lý luận về thi hành án hành
chính, dựa trên cơ sở lý luận đó để đánh giá về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành
án hành chính ở Việt Nam và đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và


4

các giải pháp về mặt thực tiễn hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở
nước ta trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Với mục đích như trên, nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án bao gồm:
Một là, phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu trong và ngồi nước về thi hành án
hành chính ở Việt Nam để từ đó tìm ra những nội dung cần tiếp tục làm rõ trong Luận án.
Hai là, đánh giá về những quan điểm hiện hành và từ đó xây dựng nội dung lý luận
về thi hành án hành chính như: xây dựng khái niệm về thi hành án hành chính và xác định
các đặc điểm đặc trưng của thi hành án hành chính so với các loại thi hành án khác; làm rõ
vai trò, các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả của thi hành án hành chính ở các khía
cạnh về chính trị - xã hội, hoạt động tố tụng và bảo đảm quyền con người; xây dựng các
nguyên tắc thi hành án hành chính.
Ba là, phân tích `thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt
Nam, bao gồm việc phân tích quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về
thi hành án hành chính, chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế của các quy định và công tác
thực hiện hiện hành. Việc đánh giá được thực hiện chi tiết theo từng nội dung mà pháp
luật quy định nhằm phát hiện những bất cập, hạn chế cơ bản của các quy định pháp luật
hiện hành và xác định nguyên nhân gây ra các bất cập, hạn chế trên.
Bốn là, nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia về các chế định cơ bản, quan
trọng điều chỉnh hoạt động thi hành án hành chính, tìm ra những điểm tương đồng và khác
biệt với pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam để rút ra các giá trị tham khảo.
Năm là, xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở
Việt Nam, bao gồm các giải pháp hồn thiện pháp luật và giải pháp tổ chức thực hiện pháp
luật về thi hành án hành chính. Những giải pháp này sẽ bám sát và thể hiện đúng chủ
trương của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách của Nhà nước trong việc hoàn thiện
pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ở nước ta. Các giải
pháp đưa ra bảo đảm tính khả thi và có cơ sở khoa học, được dựa trên cơ sở lý luận đã xây
dựng và những đánh giá khách quan về thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp
luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu của Luận án: các quan điểm, nhận thức lý luận về thi hành án
hành chính, quy định của pháp luật về thi hành án hành chính, thực tiễn thi hành pháp luật
trong lĩnh vực này ở Việt Nam.


5

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
“Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” là đề tài nghiên cứu có
nội dung rộng, khá phức tạp nhưng trong giới hạn của Luận án tiến sĩ, đề tài xác định giới
hạn phạm vi nghiên cứu như sau:
Luận án đặt trọng tâm nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận, pháp lý và thực
tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam. Những nội dung liên quan đến thực tiễn thi hành
án hành chính, Luận án sẽ giới hạn trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.
Việc so sánh, đối chiếu quy phạm được giới hạn ở các nước châu Âu, nơi mà có
pháp luật về thi hành án hành chính hồn thiện ở mức độ cao. Bên cạnh đó, Luận án cịn
nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia ở Châu Á có hệ thống pháp luật phát triển hoặc
có điều kiện về chính trị - xã hội có nét tương đồng với nước ta mà đại diện điển hình là
Trung Quốc, Nhật Bản để rút những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Thời gian nghiên cứu: từ năm 1996 đến thời điểm hiện nay (kể từ khi Pháp lệnh
thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được ban hành và có hiệu lực thi hành đến năm
2019). Các thông tin, số liệu sử dụng để nghiên cứu được thu thập trên phạm vi cả nước,
chủ yếu trong thời gian từ khi Luật Tố tụng hành chính năm 2010 có hiệu lực thi hành.
Các thông tin, số liệu trong giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2010 ít được thu thập và trình
bày trong Luận án vì số vụ việc được đưa ra thi hành trong giai đoạn này rất ít, cơng tác
báo cáo, thống kê về thi hành án hành chính trong giai đoạn này chưa được quy định cụ
thể nên số liệu khơng bảo đảm tính liên tục và chính xác.
4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án
Luận án là một cơng trình nghiên cứu chun sâu về thi hành án hành chính và kết

quả nghiên cứu sẽ là sự bổ sung quan trọng về lý luận cũng như thực tiễn vào hoạt động
thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay. Theo đó, kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ
góp phần cung cấp một cơ sở lý luận vững chắc về thi hành án hành chính, đưa ra cơ sở
khoa học có giá trị tham khảo trong việc hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp
luật về thi hành án hành chính nói riêng và pháp luật tố tụng hành chính nói chung nhằm
nâng cao hiệu quả của hoạt động thi hành án hành chính ở Việt Nam.
Luận án cịn là tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập
Luật Tố tụng hành chính Việt Nam cho các cơ sở chuyên nghiên cứu pháp luật, đào tạo
cán bộ pháp luật. Luận án cũng có giá trị tham khảo hữu ích đối với cán bộ làm cơng tác
thực tiễn trong thi hành án hành chính ở nước ta hiện nay.
Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của Luận án có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu để
ban hành Luật thi hành án hành chính trong thời gian tới, hướng dẫn trong việc áp dụng


6

pháp luật tố tụng hành chính, hoặc sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về thi hành án
hành chính nhằm bảo đảm tính thống nhất và chính xác trong thực tiễn thi hành pháp luật
về thi hành án hành chính.
5. Những điểm mới của Luận án
Luận án là một cơng trình khoa học nghiên cứu tồn diện và có hệ thống về thi
hành án hành chính ở Việt Nam. Những điểm mới nổi bật của kết quả nghiên cứu thể
hiện ở những nội dung sau:
(1) Xây dựng được một số vấn đề lý luận cơ bản, quan trọng về thi hành án
hành chính. Việc làm sáng tỏ những vấn đề lý luận này sẽ là cơ sở để tiếp cận các quy
định của pháp luật về thi hành án hành chính, là định hướng cho việc kiến nghị hồn
thiện pháp luật về thi hành án hành chính và pháp luật tố tụng hành chính.
(2) Luận án phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành
án hành chính và thực tiễn thi hành án hành chính, từ đó chỉ ra những vướng mắc, bất
cập trong các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành án hành chính. Khơng chỉ

dừng lại ở việc đưa ra những vướng mắc, bất cập đó, luận án cịn phân tích để tìm ra
ngun nhân của những hạn chế trên.
(3) Luận án đưa ra các kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật và
các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính,
đây là những kiến nghị mới dựa trên những căn cứ, lập luận khoa học, phù hợp với chủ
trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, góp phần nâng cao hiệu quả của thi
hành án hành chính ở Việt Nam, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho các cá nhân, cơ
quan và tổ chức trong xã hội.
6. Cơ cấu của Luận án
Ngoài phần cam đoan, danh mục các từ viết tắt sử dụng trong Luận án, mục lục,
phần mở đầu, kết luận, danh mục các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án
đã được công bố, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, bảng biểu, biểu đồ thì nội
dung chính của Luận án được kết cấu gồm bốn chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết của đề tài nghiên
cứu.
Chương 2: Những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam.
Chương 3: Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính và thực tiễn thi hành án
hành chính ở Việt Nam.
Chương 4: Quan điểm và các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở
Việt Nam.


7

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ
LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
Những cơng trình khoa học của các tác giả trong nước nghiên cứu về THAHC ở

Việt Nam được công bố thời gian qua chủ yếu thực hiện dưới hình thức các bài báo khoa
học, giáo trình, sách chuyên khảo, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ và các đề tài nghiên cứu
khoa học.
1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam
Sau khi tổng hợp và phân tích các cơng trình khoa học đã cơng bố có liên quan
đến THAHC ở Việt Nam, chúng tơi thấy rằng một số các cơng trình nghiên cứu khoa học
đã đề cập đến các vấn đề lý luận về THAHC ở Việt Nam, bao gồm: khái niệm THAHC,
đặc điểm của THAHC, lịch sử hình thành và phát triển của THAHC ở Việt Nam, các yếu
tố ảnh hưởng đến hiệu quả của THAHC, THAHC theo quy định của pháp luật một số
nước trên thế giới và những giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam.
Thứ nhất, về khái niệm THAHC
Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí
Minh (2012), Nxb. Hồng Đức thì “THAHC là một giai đoạn tố tụng độc lập, kết thúc q
trình TTHC, trong đó các chủ thể có liên quan tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện
các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án”. Kết quả nghiên cứu này gần
giống với kết quả nghiên cứu mà Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Khoa Luật Đại học
Quốc gia Hà Nội (2013), Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội và Giáo trình Luật TTHC Việt
Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội (2014) do Nxb. Công an nhân dân cơng bố:
“THAHC là hoạt động hành chính – tư pháp của Nhà nước, là giai đoạn cuối cùng của
quá trình TTHC (theo hai cấp xét xử), do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Tịa án,
Viện kiểm sát, cơ quan THADS, các cơ quan nhà nước có liên quan) và các cá nhân được
Nhà nước trao quyền (Thẩm phán, Kiểm sát viên, Chấp hành viên) thực hiện theo một
trình tự, thủ tục luật định, nhằm bảo đảm thi hành các bản án và quyết định của Tịa án có
hiệu lực pháp luật về VAHC”. Tuy nhiên, khái niệm về THAHC theo giáo trình của
Trường Đại học Luật Hà Nội và Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội đưa ra chi tiết hơn
khi chỉ rõ về các chủ thể có trách nhiệm trong việc THAHC và khẳng định THAHC là
hoạt động hành chính – tư pháp.


8

Ngồi ra, Lê Đình Phùng (2011), trong Luận văn thạc sĩ “THAHC ở Việt Nam” tại
Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng “THAHC là hoạt động hành chính – tư pháp của
Nhà nước, do các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền tiến hành theo trình tự, thủ tục
luật định, nhằm đảm bảo thi hành phần tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án trong
VAHC hoặc các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị xét xử”. Trong khi đó,
Phạm Xuân Nam (2012) với Luận văn thạc sĩ “THAHC ở Việt Nam: Thực trạng và
phương hướng hoàn thiện” tại Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng
“THAHC là giai đoạn xuất hiện sau khi bản án, quyết định giải quyết VAHC của Tịa án
đã có hiệu lực pháp luật, là tổng thể các hoạt động nhằm mục đích làm cho bản án, quyết
định của Tòa án được thực hiện nghiêm chỉnh trên thực tế”. Đề tài khoa học “Bảo đảm
quyền con người trong THAHC ở Việt Nam”, tác giả Nguyễn Thị Thương Huyền (chủ
nhiệm) (2012) thực hiện tại Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh đưa ra khái
niệm “THAHC là hoạt động do các chủ thể có thẩm quyền tiến hành nhằm thực hiện các
bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về VAHC theo trình tự, thủ tục do
pháp luật quy định”. Tác giả Nguyễn Thị Phương Hà (2019) trong Luận án “Thi hành bản
án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay” thực hiện tại Học
viện Khoa học xã hội thì “Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về VAHC là hành vi
của các đương sự trong VAHC và các chủ thể có liên quan nhằm hiện thực hóa các bản
án, quyết định của Tòa án về VAHC theo thủ tục do pháp luật quy định. Đây không phải là
một giai đoạn TTHC độc lập mà là tổng thể các hoạt động mang tính hành chính – tư
pháp”. Như vậy, giữa các khái niệm này có điểm chưa thống nhất: THAHC có phải là giai
đoạn tố tụng độc lập? Nội dung của THAHC có bao gồm thi hành phần tài sản hay không?
Bên cạnh đó, các luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ nghiên cứu về THADS và pháp
luật về THADS đã nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về vấn đề THADS và hồn thiện
pháp luật THADS1. Trong đó, các tác giả đã phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận về
Bao gồm các Luận án tiến sĩ và thạc sĩ Luật học: Nguyễn Thanh Thủy (2001), Hoàn thiện pháp luật về THADS
Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội; Nguyễn Văn Hiệp (2003), Hoàn thiện pháp luật về THADS Việt
Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh; Phạm Thị Thu Nga (2004), Thực
trạng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả THADS ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học

Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Nguyễn Thanh Thủy (2008), Hoàn thiện pháp luật về THADS ở Việt Nam hiện nay, Luận
án tiến sĩ Luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Nguyễn Văn Cơng (2013), Thực trạng và giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả THADS ở tỉnh Bắc Giang, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội; Trần Mạnh Quân (2013), Hoàn thiện pháp luật THADS ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ Luật
học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Phạm Văn Hùng (2014), Pháp luật THADS, thực trạng và giải
pháp, liên hệ thực tiễn ở tỉnh Hải Dương, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội;
Lê Vĩnh Châu (2015), Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương
mại ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội, Hà Nội; Vũ Văn Tuyên (2015), Nâng
cao hiệu quả THADS ở tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
1


9

THADS như: khái niệm, đặc điểm, nội dung, vai trò của pháp luật THADS, các tiêu chí
hồn thiện pháp luật THADS, phân tích lịch sử và thực trạng pháp luật THADS, từ đó,
đưa ra các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật THADS nhằm nâng cao
hiệu quả của hoạt động THADS. Tuy đây là các cơng trình không trực tiếp nghiên cứu về
THAHC nhưng phần cơ sở lý luận của các luận văn, luận án này về THADS và pháp luật
THADS cũng là cơ sở để chúng tôi xem xét so sánh với THAHC nhằm làm rõ bản chất
của THAHC với các loại hình thi hành án khác để có thể đưa ra khái niệm về THAHC một
cách khách quan và khoa học nhất.
Có thể khẳng định, đến thời điểm này đã có một số cơng trình khoa học nghiên cứu
khái niệm về THAHC. Các kết quả nghiên cứu nói trên đã đưa ra một số kết luận bước
đầu về nội hàm khái niệm THAHC như: đối tượng THAHC là bản án, quyết định đã có
hiệu lực pháp luật về VAHC của Tòa án, THAHC được thực hiện sau hoạt động xét xử
của Tòa án… Bên cạnh một số điểm đã được làm rõ, các nghiên cứu cũng cho thấy rằng
khái niệm này còn một số nội dung chưa được thống nhất như: THAHC có phải là một
giai đoạn TTHC độc lập hay không? THAHC là một hoạt động tư pháp hay là hành chính
– tư pháp, người tiến hành và người có trách nhiệm THAHC là những chủ thể nào? Nội

dung thi hành án có bao gồm phần thi hành bản án, quyết định của Tòa án liên quan đến
tài sản trong VAHC hay khơng? Có thể kết luận, khái niệm về THAHC vẫn chưa được
xây dựng một cách chuẩn xác dựa vào bản chất của nó với những đặc trưng giúp phân biệt
một cách rõ ràng THAHC với các loại thi hành án khác. Những vấn đề trên là nhiệm vụ
mà chúng tôi cần tiếp tục nghiên cứu để xây dựng nên khái niệm về THAHC, giúp chúng
ta nhận diện được chính xác bản chất của hoạt động THAHC, làm tiền đề cho việc nghiên
cứu, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả THAHC ở Việt Nam.
Thứ hai, đặc điểm THAHC
Trong các Luận văn thạc sĩ, tiến sĩ của tác giả Nguyễn Xuân Nam, Lê Đình Phùng,
Nguyễn Thị Phương Hà đều có kết quả nghiên cứu giống nhau khi cho rằng THAHC là
hoạt động mang tính hành chính - tư pháp. Tuy nhiên, cơ sở lý luận để giải thích đặc điểm
trên giữa các tác giả lại có sự khác nhau. Tác giả Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Thị Phương
Hà cho rằng THAHC là hoạt động mang tính hành chính - tư pháp vì hoạt động THAHC
khơng hồn tồn do pháp luật tố tụng điều chỉnh và hoạt động này do cơ quan hành pháp
thực hiện (việc đôn đốc, theo dõi, quản lý nhà nước về THAHC), các biện pháp thực thi
pháp luật chủ yếu do pháp luật hành chính - tư pháp quy định. Nói cách khác, thi hành án
là một hoạt động mang tính chất tư pháp đặt dưới sự chỉ đạo, tổ chức và quản lý của hệ
thống cơ quan hành chính nhà nước. Trong khi đó, tác giả Lê Đình Phùng lại cho rằng đây


10

là hoạt động mang tính hành chính - tư pháp vì đối tượng THAHC là các bản án, quyết
định đã có hiệu lực pháp luật của Tịa án, trong đó cơ quan tư pháp cũng tham gia vào quá
trình thi hành án và hoạt động mang tính hành chính vì đặc trưng của hành chính là
phương pháp mệnh lệnh - phục tùng. Trong Luận án của mình, tác giả Nguyễn Thị
Phương Hà đã nêu một số điểm đặc trưng của THAHC như: THAHC là lĩnh vực thi hành
án vừa mang tính tự nguyện, vừa mang tính cưỡng chế, khơng có cơ quan chuyên trách tổ
chức thi hành đối với những phán quyết của Tịa án về tính hợp pháp của quyết định hành
chính, hành vi hành chính bị khởi kiện; nội dung của đối tượng THAHC có sự khác biệt so

với THADS và THAHS; THAHC là lĩnh vực thi hành án có nhiều yếu tố phức tạp.
Bên cạnh đó, một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu về THADS đã liệt kê ở phần trên
cho rằng thi hành án là hoạt động mang tính hành chính nhưng theo một số luận văn khác
thì hoạt động thi hành án mang tính tư pháp. Ngoài đặc điểm này, một số đặc điểm khác
của THAHC được các cơng trình này cơng bố. Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của
Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội thì: THAHC là giai đoạn cuối cùng của q trình
TTHC, THAHC là hoạt động địi hỏi sự quản lý tập trung thống nhất của Nhà nước, đối
tượng thi hành là các bản án và quyết định của Tịa án về VAHC đã có hiệu lực pháp luật.
Giáo trình Luật TTHC của trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng
THAHC được tiến hành chủ yếu theo thủ tục hành chính vì việc tổ chức THAHC thuộc về
chính cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước đã ban hành các
quyết định hành chính hoặc cơ quan đã thực hiện hành vi hành chính.
Trong số các bài báo khoa học nghiên cứu về THAHC rất ít bài báo nghiên cứu về
cơ sở lý luận nói chung và khái niệm về THAHC nói riêng. Một trong số ít nghiên cứu là
của tác giả Lê Minh Tâm đăng trên Tạp chí Luật học số 02 năm 2001 với bài “Thử bàn
mấy vấn đề lý luận về thi hành án” đề cập đến các vấn đề lý luận về thi hành án. Đây là
một trong những bài báo đầu tiên phân tích vấn đề lý luận về thi hành án một cách chi tiết.
Bài viết đi vào tìm hiểu thuật ngữ thi hành án, xác định thi hành án cần được hiểu như một
khái niệm độc lập được dùng để chỉ các loại hình thi hành án. Bài viết cũng phân tích bản
chất, đặc trưng của thi hành án nói chung, trong đó có điểm đáng chú ý là tác giả kết luận
thi hành án không phải là một giai đoạn tố tụng vì mục đích của THAHC khác với mục
đích của hoạt động xét xử. Tác giả đã đề cập đến các đặc điểm về thi hành án như sau: thi
hành án là quá trình diễn ra sau quá trình xét xử của Tịa án; thi hành án là hoạt động có
tính chấp hành; thi hành án là hoạt động có tính chất quản lý; trong thi hành án, phương
pháp giáo dục, thuyết phục có ý nghĩa quan trọng nhưng phương pháp mệnh lệnh, bắt
buộc phải thi hành có tính chất đặc thù; có nhiều cơ quan tham gia vào hoạt động thi hành


11

án. Tuy nhiên, bài viết này chủ yếu phân tích các đặc điểm dưới khía cạnh thi hành án nói
chung mà chưa chỉ ra được các đặc điểm đặc trưng riêng của THAHC.
Có thể khẳng định, những vấn đề lý luận liên quan đến đặc điểm THAHC đã được
đề cập trong các cơng trình nghiên cứu trước đây và có giá trị tham khảo nhất định cho
Luận án. Một số đặc điểm mà các cơng trình khoa học nghiên cứu được cơng bố đã thống
nhất như: THAHC là q trình diễn ra sau q trình xét xử của Tịa án, đối tượng thi hành
án là các bản án và quyết định của Tịa án về VAHC đã có hiệu lực pháp luật sẽ được
chúng tôi nghiên cứu kế thừa. Tuy nhiên, các cơng trình nghiên cứu trên lại có nhiều cách
hiểu khác nhau về các đặc điểm riêng của THAHC. Hơn nữa, một số cơng trình đưa ra
một số điểm đặc trưng riêng của THAHC khơng chính xác như đặc điểm: THAHC vừa
mang tính tự nguyện, vừa mang tính cưỡng chế vì THADS cũng có đặc điểm này. Ngồi
ra một số đặc điểm nêu chưa rõ ràng như: nội dung của đối tượng THAHC có sự khác biệt
so với THADS và THAHS; THAHC là lĩnh vực thi hành án có nhiều yếu tố phức tạp và
nhạy cảm. Vì vậy, việc làm rõ các đặc điểm riêng của THAHC là cơ sở để hiểu rõ bản chất
của loại thi hành án này nhằm xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của
THAHC.
Thứ ba, ý nghĩa và vai trò của THAHC
Tác giả Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Thị Phương Hà trong luận văn thạc sĩ và luận
án tiến sĩ của mình cho rằng: THAHC là giai đoạn quyết định hiện thực hóa kết quả thu
được từ q trình giải quyết VAHC trước đó; THAHC nghiêm túc cịn là sự thể hiện của
pháp chế xã hội chủ nghĩa; THAHC góp phần đắc lực vào việc bảo vệ và phát triển quyền
con người ở nước ta; hiệu quả của công tác THAHC có tác động lớn đến việc hình thành
tâm lý pháp luật của người dân về hệ thống pháp luật và hoạt động của bộ máy nhà nước.
Ngoài các ý nghĩa và vai trò trên, tác giả Trần Thùy Mi (2016) trong Luận văn thạc sĩ “Cơ
sở lý luận và thực tiễn nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính – Qua thực tiễn Thành
phố Hà Nội” thực hiện tại Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng THAHC là
thước đo có hiệu quả của hoạt động xét xử và góp phần nâng cao ý thức pháp luật của
nhân dân. Ngồi ra, Giáo trình Luật TTHC của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội còn
cho rằng: THAHC là hoạt động phức tạp, là thước đo hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa
án; THAHC nhằm bảo vệ hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của mọi tổ chức, cá nhân

trong Nhà nước pháp quyền; THAHC góp phần nâng cao ý thức tơn trọng pháp luật của
mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân; THAHC góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội
của đất nước. Trong khi đó, Giáo trình Luật TTHC của Trường Đại học Luật Thành phố
Hồ Chí Minh lại tiếp cận ý nghĩa của THAHC dưới góc độ chính trị - xã hội và đối với


12

hoạt động tố tụng. Các kết quả nghiên cứu trên cho thấy vai trò của THAHC đã được các
tác giả làm rõ ở một số khía cạnh, tuy nhiên một số nội dung vẫn chưa được các tác giả
thống nhất, đây là nhiệm vụ cần phải làm rõ của Luận án.
Thứ tư, lịch sử hình thành và phát triển của THAHC ở Việt Nam
Các cơng trình tiêu biểu nghiên cứu về vấn đề này là Luận văn thạc sĩ “Thi hành án
hành chính những vấn đề lý luận và thực tiễn ở Việt Nam” của tác giả Lê Đình Phùng;
Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Xuân Nam “Thi hành án hành chính ở Việt Nam:
Thực trạng và phương hướng hồn thiện”. Các cơng trình nghiên cứu này có điểm chung
là đã khái quát quá trình hình thành và phát triển của THAHC ở Việt Nam qua hai giai
đoạn là giai đoạn từ năm 1945 đến trước năm 1996 và giai đoạn từ năm 1996 đến thời
điểm năm 2012 - 2013. Giáo trình Luật TTHC của Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội
phân tích thêm giai đoạn từ khi Luật TTHC năm 2010 ban hành đến thời điểm nghiên cứu.
Theo các tác giả, THAHC chỉ xuất hiện ở Việt Nam từ năm 1996 khi Pháp lệnh
TTGQCVAHC được ban hành cho phép cá nhân, cơ quan và tổ chức khởi kiện VAHC.
Giai đoạn từ năm 1945 đến trước năm 1996, một số vụ án có tính chất hành chính lại được
giải quyết theo trình tự thủ tục tố tụng dân sự như: những việc khiếu nại cơ quan hộ tịch
về từ chối đăng ký hoặc không chấp nhận yêu cầu sửa đổi những điều ghi trong giấy tờ về
hộ tịch; những việc khiếu nại về danh sách cử tri… nên việc thi hành các bản án, quyết
định này của Tòa án được thực hiện theo quy định của pháp luật dân sự. Những kết quả
nghiên cứu này sẽ được chúng tôi kế thừa, tiếp tục làm sâu sắc thêm khi thực hiện đề tài.
Thứ năm, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của THAHC
Cho đến nay không có nhiều cơng trình nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến

hiệu quả của THAHC. Tác giả Dương Thị Tươi trong bài viết “Bảo đảm thực thi phán
quyết của Tịa hành chính” trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 10 năm 2016 và tác giả
Nguyễn Thị Phương Hà trong Luận án “Thi hành bản án, quyết định của Tịa án về vụ án
hành chính ở Việt Nam hiện nay” thực hiện tại Học viện Khoa học xã hội năm 2019 đã
nêu lên một số yếu tố ảnh hưởng đến thực thi phán quyết của Tịa hành chính như yếu tố
về kinh tế, yếu tố chính trị, yếu tố pháp lý, những yếu tố về tổ chức thực hiện các phán
quyết. Đây là những nội dung được Luận án kế thừa với nhiệm vụ là phân tích để làm rõ
hơn về sự ảnh hưởng của các yếu tố trên đến hiệu quả của việc THAHC, đồng thời chúng
tôi bổ sung thêm một số yếu tố mới chưa được các cơng trình trên đề cập đến.
Thứ sáu, THAHC theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới và những
giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam


13

Bài viết “Kinh nghiệm THAHC của một số quốc gia trên thế giới” của tác giả Phạm
Hồng Quang trên Tạp chí Luật học số 08, năm 2012 là một trong số ít các bài viết của tác
giả Việt Nam nghiên cứu về kinh nghiệm THAHC của một số quốc gia trên thế giới. Tác
giả đã nghiên cứu về mơ hình cơ quan quản lý và THAHC, một số vấn đề về thủ tục và
hiệu quả THAHC ở các nước như: Đức, Ý, Hà Lan, Na Uy, Indonesia, Thái Lan... Theo
tác giả, cơ quan quản lý THAHC ở các quốc gia trên thế giới gồm: Quốc hội, Chính phủ,
cơ quan của Chính phủ (Bộ tư pháp), Hội đồng Nhà nước, Tịa án. Trong khi đó, cơ quan
thi hành án được tổ chức dưới hai dạng là cơ quan thi hành án công và cơ quan thi hành án
bán công. Một trong những điểm đáng chú ý khác của bài viết là đi vào phân tích biện
pháp chế tài đối với việc không tự nguyện thi hành như biện pháp phạt tiền tại Trung
Quốc, Đức, Thụy Điển... Bên cạnh đó, bài viết “Mơ hình giải quyết khiếu kiện hành chính
của Vương quốc Anh” của tác giả Nguyễn Văn Quang trên Tạp chí Luật học số 07, năm
2012 phân tích về các biện pháp bảo đảm thực hiện quyết định giải quyết khiếu kiện hành
chính. Theo tác giả, việc thi hành phán quyết của Tịa án đối với khiếu kiện hành chính
đều được các chủ thể tự giác thực hiện do Anh là quốc gia có trình độ dân chủ và pháp

quyền đã phát triển cao. Ở Anh, có luật chuyên biệt điều chỉnh việc xử lý hành vi xem
thường bản án, quyết định của Tịa án là Luật về hành vi khơng tơn trọng Tịa án năm
1981 - (Contempt of Court Act). Theo đó, hành vi khơng tơn trọng Tịa án có thể được
xem là hành vi phạm tội và người vi phạm loại tội này có thể bị phạt tù, hành vi này cũng
có thể bị truy cứu trách nhiệm dân sự. Như vậy, nếu cá nhân, tổ chức không tự giác thi
hành phán quyết của Tòa án về khiếu kiện hành chính, tổ chức, cá nhân đó sẽ phải đối mặt
với nguy cơ bị áp dụng các chế tài nghiêm khắc. Bài viết của tác giả Bùi Tuấn Thành
(2014) “Kinh nghiệm THAHC của một số nước trên thế giới” trên Tạp chí Dân chủ và
pháp luật, số 06 cũng giới thiệu quy định của pháp luật một số nước trên thế giới về
THAHC. Mặc dù các quốc gia có thể theo hệ thống pháp luật khác nhau nhưng theo quy
định pháp luật của các nước, Tòa án giữ vai trò quan trọng trong việc thực thi các phán
quyết của mình. Tác giả cũng nêu một số giá trị, kinh nghiệm tham thảo có thể áp dụng
cho Việt Nam.
Tác giả Đinh Văn Minh với quyển sách “Tài phán hành chính so sánh” được Nxb.
Chính trị quốc gia xuất bản năm 1995. Nội dung cuốn sách đề cập đến các mơ hình tổ
chức của cơ quan tài phán hành chính ở một số quốc gia trên thế giới. Tuy đây không phải
là cuốn sách nghiên cứu trực tiếp về THAHC nhưng tác giả cũng đề cập đến quyền hạn
của Tòa án hành chính trong việc thực hiện các phán quyết bất lợi cho cơ quan hành
chính. Theo kết quả nghiên cứu của tác giả, ở hầu hết các quốc gia thuộc cộng đồng Châu


14

Âu trong trường hợp cơ quan nhà nước thua kiện nhưng khơng thi hành án thì Tịa án
được quyền áp dụng các biện pháp như bổ nhiệm một Ủy viên lâm thời để ra quyết định
mới và buộc cơ quan nhà nước phải trả cho người khởi kiện một khoản tiền do việc chậm
thi hành gây ra, Tòa án đã ra bản án có quyền kết án kể cả việc bỏ tù các công chức đã
không tuân lệnh trong việc thi hành án... Những kết quả nghiên cứu này giúp chúng tôi
hiểu biết thêm về các biện pháp xử lý trách nhiệm trong THAHC ở các nước Châu Âu để
làm cơ sở cho việc mở rộng, nghiên cứu hoàn thiện các biện pháp xử lý trách nhiệm trong

THAHC ở Việt Nam. Tác giả Đinh Văn Minh cịn có quyển sách chuyên khảo “Khiếu nại
hành chính lịch sử phát triển và những vấn đề thực tiễn (so sánh với Pháp, Trung Quốc và
một số nước trên thế giới)”, Nxb. Hồng Đức, năm 2015. Quyển sách đã dành một phần
nội dung nghiên cứu về giải quyết khiếu kiện hành chính tại Tịa án và đặc biệt đã dành
mục III, phần thứ tư để nói về THAHC và các con đường kháng án hành chính. Cuốn sách
đã đề cập đến những khó khăn trong việc THAHC ở Việt Nam theo quy định của pháp
luật hiện nay, đồng thời đưa ra những kinh nghiệm quốc tế về THAHC để hoàn thiện quy
định của pháp luật về THAHC ở Việt Nam. Theo tác giả, muốn nâng cao hiệu quả về
THAHC ở Việt Nam thì có ba vấn đề cần phải được quy định chặt chẽ, phù hợp: một là,
cơ quan chịu trách nhiệm THAHC; hai là, các giải pháp phịng ngừa nguy cơ án khơng
được thi hành; ba là, các biện pháp xử phạt và cưỡng chế THAHC. Trên cơ sở tham khảo
kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới như Đức, Phần Lan, Anh, Trung Quốc… Tác giả
đã đưa ra một số giải pháp hoàn thiện các vấn đề trên. Chắc chắn cuốn sách này sẽ là tài
liệu tham khảo hữu ích cho Luận án kế thừa và tiếp tục nghiên cứu.
Tác giả Nguyễn Cửu Việt (chủ biên) với quyển “Luật Hành chính nước ngoài”,
Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2011. Cuốn sách là cơng trình nghiên cứu
chun sâu về luật hành chính của các nước Anh, Hoa Kỳ, Trung Quốc, Đức, Nga, Nhật
Bản, Pháp, Cộng hịa liên bang Xơ Viết. Tuy đây khơng phải là cơng trình nghiên cứu về
THAHC nhưng một số quốc gia mà nhóm tác giả nghiên cứu có đề cập ít nhiều đến vấn đề
tài phán hành chính của các nước và việc THAHC.
Trên cơ sở kết quả khảo sát và phân tích đối với các cơng trình cơng bố về nội dung
này, có thể nhận thấy chưa có nhiều cơng trình đề cập về những giá trị tham khảo có thể
vận dụng tại Việt Nam và đây là vấn đề được tiếp tục đặt ra cho Luận án cần phải nghiên
cứu và hoàn thiện.
1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu về thực trạng thi hành án hành chính ở Việt Nam
Trong số các cơng trình khoa học đã được cơng bố, có nhiều cơng trình nghiên cứu
về thực trạng THAHC bao gồm thực trạng quy định của pháp luật và thực trạng thực hiện


15

pháp luật về THAHC ở Việt Nam. Hầu hết các cơng trình được thực hiện trước thời điểm
các quy định về THAHC của Luật TTHC năm 2015 có hiệu lực pháp luật. Vì vậy, việc
phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện các quy định của
pháp luật về THAHC được đề cập trong các cơng trình trên hiện đã lạc hậu. Tuy nhiên,
đối với các quy định về THAHC không được Luật TTHC năm 2015 sửa đổi của các cơng
trình nghiên cứu trước đó vẫn có giá trị tham khảo.
Thứ nhất, thực trạng quy định của pháp luật về THAHC
(1) Những bản án, quyết định của Tòa án về VAHC được thi hành
Các cơng trình nghiên cứu như Giáo trình Luật TTHC của Đại học Luật Thành phố
Hồ Chí Minh, Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, các luận văn
thạc sĩ của các tác giả nêu trên đều dựa vào quy định của Luật TTHC năm 2010 để chỉ rõ
những bản án, quyết định của Tòa án về VAHC được thi hành bao gồm bản án, quyết định
của Tịa án đã có hiệu lực pháp luật. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên cho thấy có điểm hạn
chế là chưa giải thích rõ quyết định của Tịa án được thi hành là những quyết định nào.
Cuốn “Giải thích và bình luận Luật Tố tụng hành chính năm 2015” do PGS.TS Nguyễn
Cảnh Hợp chủ biên (2017), Nxb. Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam được nghiên cứu
theo Luật TTHC năm 2015 là một trong số ít các cơng trình nghiên cứu có đề cập đến nội
dung này. Tác giả đã chỉ ra cụ thể những bản án, quyết định của Tòa án là đối tượng
THAHC bao gồm những loại đối tượng nào, đồng thời chỉ ra một số điểm bất cập trong
quy định của pháp luật hiện nay về vấn đề này. Bên cạnh đó, tác giả Trần Thùy Mi với đề
tài Luận văn thạc sĩ Luật học “Cơ sở lý luận và thực tiễn nâng cao hiệu quả Thi hành án
hành chính – Qua thực tiễn Thành phố Hà Nội” thực hiện tại Khoa Luật – Đại học Quốc
gia Hà Nội và tác giả Nguyễn Thị Phương Hà trong Luận án “Thi hành bản án, quyết định
của Tịa án về vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay” thực hiện tại Học viện Khoa học xã
hội năm 2019 căn cứ vào quy định của Luật TTHC năm 2015 để làm rõ các bản án, quyết
định của Tòa án được đưa ra thi hành án. Trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu trước
đây, chúng tôi sẽ tiếp tục làm rõ quy định của pháp luật hiện nay về bản án, quyết định của
Tòa án được thi hành, đồng thời làm rõ vấn đề còn nhiều tranh luận là quyết định của Tòa
án về VAHC được thi hành là bao gồm các loại quyết định nào để có cơ sở kiến nghị hồn

thiện quy định của pháp luật về vấn đề này.
(2) Về giải thích bản án, quyết định của Tòa án
Đối với việc giải thích bản án, quyết định của Tịa án về VAHC đã có một số cơng
trình nghiên cứu. Có thể kể như Giáo trình Luật TTHC của Trường Đại học Luật Thành
phố Hồ Chí Minh, Giáo trình Luật TTHC của Trường Đại học Luật Hà Nội tiếp cận việc


16

giải thích bản án dựa trên cơ sở quy định của Luật TTHC năm 2010 trước đây dưới các
khía cạnh như chủ thể được quyền yêu cầu giải thích, người có trách nhiệm giải thích bản
án, nội dung và thời hạn giải thích bản án. Tương tự kết quả nghiên cứu trên, quyển “Giải
thích và bình luận Luật Tố tụng hành chính năm 2015” của PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp
(chủ biên) được nghiên cứu theo Luật TTHC năm 2015 cũng tiếp cận việc giải thích bản
án dưới các khía cạnh tương tự. Tuy nhiên, các cơng trình nghiên cứu này chỉ mới dừng
lại ở việc phân tích luật mà chưa bình luận về những điểm tiến bộ, bất cập trong quy định
của pháp luật và đây là vấn đề được tiếp tục đặt ra cho Luận án cần phải nghiên cứu và
hoàn thiện.
(3) Thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tòa án
Kết quả nghiên cứu về thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tịa án về VAHC
khơng có sự thống nhất từ giáo trình, các luận văn, luận án đến bài báo khoa học.
Theo Giáo trình Luật TTHC của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh,
thủ tục THAHC bao gồm các bước như cấp và giải thích bản án, quyết định của Tịa án;
u cầu thi hành án; thực hiện việc thi hành bản án, quyết định của Tịa án. Trong khi đó,
Giáo trình Luật TTHC của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng thủ tục THAHC
được chia làm hai trường hợp: một là, việc tự nguyện thi hành bản án, quyết định Tòa án
của các đương sự; hai là, yêu cầu thi hành bản án, quyết định của Tòa án khi người phải
thi hành bản án không tự nguyện thi hành. Theo quyển sách chun khảo “Giải thích và
bình luận Luật Tố tụng hành chính năm 2015” do PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên),
thủ tục THAHC gồm hai trường hợp: một là, thi hành bản án, quyết định của Tòa án liên

quan đến tài sản; hai là, thi hành bản án, quyết định của Tịa án khơng liên quan đến tài
sản.
Tương tự, trong các luận văn được cơng bố thì việc phân tích quy định của pháp
luật về thủ tục THAHC cũng có sự khác biệt. Theo tác giả Nguyễn Xuân Nam và Lê Đình
Phùng, thủ tục THAHC hiện nay được chia làm hai loại, cụ thể như thủ tục thi hành phần
tài sản, quyền tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án và thủ tục thi hành bản án, quyết
định của Tịa án hành chính về quyết định hành chính, hành vi hành chính. Theo các tác
giả này, thủ tục thi hành phần tài sản, quyền tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án do
cơ quan THADS thi hành theo các quy định của pháp luật THADS. Trong khi đó, thủ tục
thi hành bản án, quyết định của Tịa án hành chính về quyết định hành chính, hành vi hành
chính do các cơ quan nhà nước thực hiện. Nếu Tòa án tuyên chấp nhận yêu cầu của người
khởi kiện, hủy bỏ quyết định hành chính hoặc chấm dứt hành vi hành chính trái pháp luật
thì cơ quan nhà nước sẽ tiến hành khôi phục lại các quyền và lợi ích hợp pháp; ngược lại,