slide bài giảng ngữ văn 11 tiết 36 thực hành một số phép tu từ cú pháp

GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
NGỮ VĂN 12

GIÁO VIÊN: NGƠ QUỐC HỒ


Tiết CT: 36 - Tiếng Việt

THỰC HÀNH
MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP

Phép lặp
cú pháp

Phép liệt
kê

Phép chêm
xen


I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
a. Đoạn văn:
P(phụnước
tình ta
thái)
– C – V1
– V2
Sự thật là từHai
mùacâu

thutrước:
năm 1940,
đã thành
thuộc
địa
của Nhật, chứ
khơng
phải
thuộc
địa của
nữa.Khi Nhật
Khẳng
định
vếlàđầu
và bác
bỏ ởPháp
vế sau
Kết
đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành
câuchủ Cộng hồ.
nên xác
nướcđịnh
Việt những
Nam Dân
cấuchính quyền, lậpHãy
Haitakết
câu
sau:lại
– V(+
phụ

ngữtừtích
chỉ
– TN
códân
lặp
cúCnước
pháp
và
phân
kết
Sự thật là
đã cấu
lấy
Việt
Nam
tayđtg)
Nhật,
chứ
khơng phải
Pháp.
cấu từ
cútay
pháp
đó.
phép
lặpTN:
đó để,
có mà)
(C:
dân

ta,
V: Cho
đã/lạibiết
đánh
đổ…,
Pháp chạy, Nhật hàng,
vua Bảo
tác dụng
nhưĐại
thếthối
nào?vị. Dân ta đã đánh đổ
các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước
Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi
Tạo
âmchế
hưởng
đanh
hùng
thế kỉ mà lập
nên
độ Dân
chủthép,
Cộng
hồ.hồn, thích hợp
nềnMinh,
độc lậpTun
của Việt
Nam
(Hồ Chí
ngơn

Độcvàlập)
Tác dụng với việc khẳng định
khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là
đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.


I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
b. Đoạn thơ:

Kết
cấu
Tác
dụng
2. Bài tập 2:

Trời
đây thơ
là của
chúng
Hãy xanh
đọc đoạn
và xác
địnhta
Núi Chủ
rừng
đây
củacấu
chúng
ta

những
câungữ
có
kết
cú pháp
-lặp
vịlàngữ
Những
cánhkết
đồng
mát
và
phân tích
cấu thơm
cú pháp
đó.
Những
Cho ngả
biết đường
phép lặpbát
đóngát
có
Những
dịng
sơngthế
đỏnào?
nặng phù sa.
tác
dụng
như

Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta
(Nguyễn
Đình
Thi,
Đấtkhi
nước)
và bộc lộ cảm
xúc tự hào,
sung
sướng
đất
nước giành được quyền làm chủ

Hãy so sánh hiện tượng lặp cú pháp
ở những
câu
vănxét
xi,
câuphép
thơ ở
bài tập
a. Tục ngữ:
Em có
nhận
gì về
lặp
- Bán
anhcú
em
xa, nhờ

muađể
láng
giềng
gần.
với
các
câu
sau
thấy
điểm
giống
Ở mỗi câu, hai
vế1 lặp
pháp
phép
đối
chặt
chẽ về số
cú pháp ở hai câu tục ngữ sau?
mựcvà
đen,
gần
đèn
thìcủa
rạng.
khác
nhau
chúng?
lượng tiếng, -vềGần
từ loại,

vềthì
kết
cấu
ngữcủa
pháp
từng vế.Ví
dụ: mua/bán (đều là từ đơn, động từ).


I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2:
a. Tục ngữ:
b. Câu đối:

Cụ già ăn củ ấu non.
Chú bé trèo cây đại lớn

Kết cấu: C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT)
Đòi hỏi mức độ chặtCụ
chẽgià
cao:
nhau,
– số tiếng
ăn -bằng
củ ấu
non
phối hợp với phép
(về
loại,
nghĩa,

dùng
Chú
bétừ-biết
trèo
- lặp
cây
đại từ
lớn
Em đối
hãy
cho
cách
đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng)

cú pháp ở đôi câu đối trên?

c. Thơ Đường luật
Kêt
cấu:
ĐN,
Cvắng
– V - vẻ,
BN
Ta
dại,
ta
tìm
nơi
Em
hãy

nhận
xét
về
phép
lặp
Địi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau,
Người
khôn,đối
người
đến
lao
xao.
cú pháp
trong
thơvề
Đường
luật
số tiếng bằng nhau,
các
tiếng
nhau
từ chốn
loại và
nghĩa
d. Văn biền ngẫu:

qua hai câu thơ sau?

“Kẻ đâm ngang, người chém ngược,
chongẫu,

mã tà ma
ní hồn kinh;
Ở vănlàm
biền
cách
bọn hè trước,
ó sau,phối
trối kệ
tàuvới
sắtphép
tàu đồng
súng
nổ.”
Cũng lũ
thường
hợp
đối
trong
cặp câu
lặp
cú
pháp
như
thếmột
nào?
(câu có thể dài, khơng cố định về số lượng tiếng)


I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2:

GIỐNG VÀ KHÁC GIỮA CÁC THỂ LOẠI
Qua bài tập 2, em có nhận xét gì về
Đều lặp lại kết cấu ngữ pháp,
Có thể loại đòi hòi mức độ chặt
cách lặp cú pháp ở các thể loại khác nhau?
đều nhằm nhấn mạnh, khẳng
định nội dung và tạo nên sự
cân đối, hài hoà về từ ngữ,
hình ảnh, âm điệu…

chẽ cao (câu đối, thơ Đường luật);
Có thể loại kết hợp với phép đối;
có thể loại khơng hạn định số
lượng tiếng trong câu…

3. Bài tập 3:
Em
lấylạivíkếtdụcấu
vềcú
phép
lặp
cú pháp
Lặp cú pháp
là hãy
sự lặp
pháp
trong
câu,
các
vănkhẳng

bản
Ngữ
văn
12pháp?
vàđược
trong đoạn Theo
nhằmtrong
nhấnthế
mạnh,
địnhlặp
nộicú
dung
em,
nào
là phép
phân
tích cân
tác đối
dụng
nó?âm điệu…
đề cập hoặc tạo nên sự
hài hoà,
về của
từ ngữ,


II. Phép liệt kê: hiệu quả của lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê
1. Đoạn trích “Hịch tướng sĩ”:
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, khơng
có mặc thì ta cho áo, khơng có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ

thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thuỷ thì ta cho
thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xơng pha thì
cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui
cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột
Lang ngày trước cũng chẳng kém gì.”

Hãy phân tích kết cấu
và cảnh
tác dụng
- Kết cấu: Hồn
– thì -của
giảiviệc
phápkết hợp phép lặp cú
pháp
phép
liệt
- Tác dụng: nhấn mạnh
và với
khẳng
định
sựkê
đốitrong
đãi chu đáo, đầy tình
nghĩa của Trần Quốc Tuấn đoạn
đối vớitrích
tướng
sĩ trong mọi hồn cảnh.
trên?

II. Phép liệt kê:
2. Đoạn trích “Tun ngơn độc lập”
“Về chính trị, chúng tuyệt đối khơng cho dân ta một chút tự do
dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng lập ba chế
độ khácHãy
nhau
ở Trung,
Bắc và
để ngăn
phân
tíchNam,
kết cấu
hiệu cản
quảviệc
củathống nhất
nước nhà của ta, ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
phép lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay
trích
sau?nịi của ta. Chúng
chém giết nhữngtrong
người đoạn
u nước
thương
tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.
Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.
Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta
suy nhược.”
- Kết cấu: C – V (+ phụ ngữ chỉ đối tượng)

- Tác dụng: để vạch tội ác của thực dân Pháp, chỉ mặt vạch
tên kẻ thù dân tộc.


Qua một số bài thực hành,
em hãy cho biết thế nào là
phép liệt kê?
Sự sắp xếp nối tiếp những đơn vị cú pháp đồng loại
(nhưng khác nhau về từ ngữ) nhằm tạo ra những ý nghĩa
bổ sung về mặt nhận thức hoặc thể hiện cách đánh giá,
c¶m xóc chđ quan của người tạo lập về các sự vật
được đưa ra.


III. Phép chêm xen:
1. Bài tập 1
a.- “Thị
Vị tríNở
và xích
vai trò
lại.ngữ
Đặtpháp:
bàn tay
thường
lên ngực
nằm
hắn
ở giữa
(thị suy
hoặc

nghĩ
cuối
đến
câu,
bâylà
thành
giờ mới
phần
xong),
phụthị
củahỏi
câu.
hắn:
- Dấu hiệu: Hãy
khi viết
được
tách
raphận
bằngin
dấu
phẩy, dấu ngoặc đơn
phân
tích
bộ
đậm
- Vừa thổ hả?
(Nam Cao, Chí Phèo)
hoặc dấu gạch ngang; khi đọc, khi nói được tách ra bằng ngữ điệu
trong
các

câu
sau
về
các
mặt:
b.-“Chí
Phèo dường
như
đã trơng
thấy trước
tuổi
già
của
hắn,Hơn
đói nữa,
rét
Tác dụng:
ghi
chú
hoặc
giải
thích
cho
từ
ngữ
đi
trước.
-vàVịcơtrí
vàcái
vainày

trịcịn
ngữđáng
pháp
trong
câu
và
ốm
đau,
độc,
sợ
hơn
đói
rét và
ốmngười
đau”
chúng cịn bổ sung thêm sắc thái về tình cảm, cảm xúc
của

- Dấu hiệu nhận biết bộ phận đó
viết. Nó góp phần tạo nên nghĩa tình thái của
câu.Cao, Chí Phèo)
(Nam
-Tác dụng của bộ phận đó đối với việc bổ
2. Bài tập 2:
c. “Cơ bé nhà sung
bên (có
ai ngờ)
thêm
thơng tin, biểu hiện tình
Tố Hữu, lá cờ

đầucảm
của xúc…?
văn
học
cách
mạng
Việt 5Nam
hiện đại,
Hãy
viết
một
đoạn
văn
(3
đến
câu)
cảm,
Cũng
vào du kích Phần chêm xen: phần được in đậm
Phân
đã viết
bài
Bắc”
trong
buổi
chia
ta với
chiến
khu
về thơ

Tố “Việt
Hữu
và
bài
thơ
Việt
Bắc,
trong
đó
có sử
- Tác dụng: cung cấp thêm thơng tin
tích
Việt
Thủ
đơ khúc
Hà Nội.
Bài thơ là tiếng hát ân tình
HơmBắc
gặptrở
tơivềvẫn
cười
khích
dụng phép
chêm
xen.
tích
tác
dụng
về nhà
thơViệt

và
nộiPhân
dung
củabộ
bài
thơ
thuỷ chung (giữa người
dân
Bắc
với cán
cách
mạng).
Mắtthơ
đenlàtrịn
(thương
thương
đithơ
thơi).
của
trường
Bài
thi phẩm
đặcnó
sắctrong
nhấtquá
của
cahợp
cáchđó?
mạng Việt Nam.

(Giang Nam, Quê hương)


Em hãy rút ra nhận
xét về phép chêm xen?

Phép chêm xen là sự đưa thêm vào câu yếu tố ngôn ngữ có
tác dụng ghi chú hoặc giải thích thêm cho yếu tố ngơn ngữ
trước nó, góp phần tạo nên nghĩa tình thái cho câu.
Nó thường được phân tách với các bộ phận khác bằng dấu
phẩy, dấu ngoặc đơn, dấu gạch ngang


CỦNG CỐ BÀI HỌC
1. Hãy điền vào ô bên cạnh phép tu từ tương ứng?
a. Ở bầu thì trịn, ở ống thì dài

Lặp cú pháp

b. Hắn (tên hàng xóm) đang ăn cơm.

Chêm xen

c. Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia, Sông Đáy, suối Lê vơi đầy
d. Này chồng, này mẹ, này cha
Này là em ruột, này là chị dâu

Liệt kê

Liệt kê


CỦNG CỐ BÀI HỌC
2. Hãy phân tích kết cấu và tác dụng của phép lặp cú pháp trong
đoạn văn sau:
“Đế quốc Mĩ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất
định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp
một nhà.”
(Hồ Chí Minh)

- Kết cấu: chủ ngữ - nhất định - vị ngữ
- Tác dụng: khẳng định ý chí quyết tâm, niềm tin khơng lay
chuyển của Bác Hồ với sự nghiệp chống Mĩ cứu nước của dân tộc
Việt Nam.