Khủng hoảng kinh tế Argentina

1
LỜI MỞ ĐẦU
Liên tục trong những năm của thập niên 90, Argentina thực hiện chương trình tái
cấu trúc nền kinh tế rất mạnh mẽ, nổi bật là chương trình tư hữu hóa các xí nghiệp quốc
doanh, bán chúng cho các ông chủ nước ngoài cùng với việc vay nợ nước ngoài đã giúp
Chính phủ Argentina ổn định được giá trị đồng nội tệ, bước đầu đạt được sự tăng trưởng
ngoạn mục trong thời gian sau đó. Vào thời gian đó, Argentina là một trong những “học
trò xuất sắc” của IMF, được ngợi khen như một điển hình của sự thần kỳ mới.
Thế rồi đến tháng 12/2001 hệ thống ngân hàng Argentina sụp đổ, nhấn chìm một
trong những trung tâm kinh tế năng động và thành công tại khu vực Nam Mỹ. Gần như
chỉ sau một đêm, đất nước này đã rơi vào cảnh đói nghèo, chỉ trong vòng 2 tuần 5 vị
tổng thống lên chức xuống chức. Người dân, công nhân, viên chức ùa xuống đường biểu
tình….Chính quyền Argentina cho rằng thủ phạm là các chính sách mà IMF và WB áp
dụng tại nước này từ những năm 1990. Người dân thì cho rằng các nhà lãnh đạo đất
nước phải chịu trách nhiệm trực tiếp cho những nỗi khổ mà họ đang phải chịu đựng.
Vậy nguyên nhân thực sự của sự sụp đổ này là do đâu? Đó là một vấn đề lớn mà
nhiều nhà nghiên cứu kinh tế đã tốn không ít giấy mực. Đây cũng là đề tài mà nhóm
chúng tôi đưa ra để thảo luận, từ điển hình của Argentina mà rút ra những bài học cho
Việt Nam trong giai đoạn hiên nay, khi Việt Nam cũng đang được xem là một thần kỳ
mới.
Bài tiểu luận của của nhóm được phân chia làm 3 phần chính:
PHẦN I: DIỄN BIẾN
PHẦN II: NGUYÊN NHÂN KHỦNG HOẢNG ARGENTINA
PHẦN III: KẾT LUẬN
Nhóm tiểu luận cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới TS. Mai Thu Hiền và
ThS. Kim Hương Trang đã giúp đỡ chúng em rất nhiều trong việc hoàn thành bài tiểu
luận.
PHẦN I: DIỄN BIẾN
1. Giai đoạn phát triển thần kì 1992 - 1998
2
a. Chính sách 1991

Tổng thống Carlos MENEM bắt đầu nhiệm kỳ năm 1989 khi Argentina rơi vào
tình trạng nợ nước ngoài lớn, lạm phát lên tới 200%/tháng và năng suất giảm mạnh. Để
vượt qua khủng hoảng kinh tế, chính phủ đã thực hiện các biện pháp sau:
1. Ngày 1/4/1991, quốc hội Argentine thông qua “ currency board”. Điều luật này
cho phép thành lập hội đồng tiền tệ với nhiệm vụ chính nhằm duy trì tỷ giá giữa peso
với USD, và giới hạn việc in ấn đồng peso xuống mức cần thiết cho việc mua dollar trên
thị trường tiền tệ
2. Xây dựng hệ thống tiền tệ kép (bi-monetary) đảm bảo vai trò ngang nhau giữa
đồng peso với ngoại tệ (chủ yếu là đô la Mỹ). Người dân Argentina có quyền trả bằng
bất kỳ đồng tiền nào trong các giao dịch của mình.
3. Tự do hóa hoàn toàn hệ thống ngân hàng, bao gồm việc tư nhân hóa gần như
tất cả các ngân hàng nhà nước ở địa phương và bán một ít các tổ chức tài chính trung
bình và lớn cho nước ngoài.
4. Tự do hóa hoàn toàn việc luân chuyển tư bản - cả tài chính lẫn đầu tư trực tiếp
- mà không có bất kỳ hạn chế nào.
5. Tư nhân hóa các công ty nhà
nước từ công ty hàng không đến công ty
điện và Bưu điện, trong khi nước này chưa
hề có một hệ thống luật lệ mạnh và đầy đủ.
6. Loại bỏ gần như tất cả các hàng
rào phi thuế quan, và cắt giảm thuế từ trung
bình 45% đầu thập niên 90 xuống còn 11%
năm 2000.
Với 3 giai đoạn cải cách 1991. 1995, 1998, thị trường việc làm linh hoạt ở nước
này đã được cải thiện đáng kể, điển hình là số lượng công nhân được kí kết hợp đồng và
được dào tạo tăng từ 6% năm 1995 lên 12% năm 1997.Năng suất lao động trung bình
3
tăng 3% từ 1991-1998.GDP tăng trưởng
từ mốc giảm liên tục 0.5% trong suốt
những năm 1980 đã bật mạnh mẽ lên tới

hơn 10% trong 2 năm đầu tiền của chính
sách cải cách và 5% năm 1993-1994.
 Kết quả: lạm phát giảm đáng
kể, ổn định giá được đảm bảo,
và giá trị của tiền tệ được bảo
tồn.
Những yếu tố đó khiến Argentina được ngợi khen như là một điển hình của sự
thần kỳ mới và là một trong những “học trò xuất sắc” được IMF thừa nhận.
2. Những dấu hiệu bất ổn – Khủng hoảng xảy ra:
• Cuối những năm 90, chính phủ Argentina đã tận dụng uy tín đang lên của quốc gia
để liên tục vay nợ nước ngoài, các khoản nợ nước ngoài âm thầm tăng lên dần, bắt
đầu là ngưỡng an toàn từ tỉ lệ nợ dưới 50% GDP (35% trong năm 1995 cho đến gần
65% năm 2001).
• Cuối thập kỷ 90, đồng dollar Mỹ tăng giá dẫn đến việc đồng peso cũng tăng giá
theo so với đồng tiền các nước đối tác thương mại nước này, làm giảm khả năng
cạnh tranh hàng xuất khẩu của Argentina
• Năm 1994 khủng hoảng đồng peso Mexico làm ảnh hưởng đến nguồn vốn, mất
nguồn tiền gửi ngân hàng, và khủng hoảng nghiêm trọng trong thời gian ngắn; một
loạt chính sách cải cách để nâng đỡ hệ thống ngân hàng trong nước được đưa ra.
Tỷ lệ tăng trưởng GDP thực tế được phục hồi nhanh chóng, đạt 8% vào năm 1997.
4
• Năm 1997 cuộc khủng hoảng tiền tệ Châu Á nổ ra và lan ra khắp các nước đang
phát triển trên thế giới
• Năm 1998, tình hình tài chính thế giới rối loạn do các vấn đề của Nga và nỗi lo
lắng của các nhà đầu tư vào Brazil đã làm cho lãi suất trong nước tăng lên mức cao
nhất trong hơn ba năm, làm giảm một nửa tỷ lệ tăng trưởng của nền kinh tế.
• Năm 1999 Brazil buộc phải phá giá đồng real 29% làm ảnh hưởng rất lớn đến
Argentina vì đây là nước xuất khẩu chủ yếu của Argentina.
• Từ những năm 1999, Argentina đã bắt đầu gặp phải những mất cân đối trong chi
tiêu ngân sách.

• Tháng 12 năm 1999, chính phủ đã tăng thuế và cắt giảm chi tiêu để giảm thâm hụt,
làm GDP ở mức 2,5% năm 1999.
• Tăng trưởng năm 2000 càng trở nên tồi tệ ở mức 0,8%. Cả các nhà đầu tư trong
nước và nước ngoài đều hoài nghi về khả năng trả nợ của chính phủ và giữ tỷ giá
cố định theo đồng USD.
3. Khủng hoảng Argentina 2001-2002 (giai đoạn sau 2001)
Hệ thống ngân hàng Argentina sụp đổ vào vào tháng 12/2001, nhấn chìm một
trong những trung tâm kinh tế năng động và thành công nhất tại khu vực Nam Mỹ. Gần
như chỉ sau một đêm, đất nước này rơi vào cảnh đói nghèo. Tình cảnh sau đó hết sức
hỗn độn. Chỉ trong vòng 2 tuần, có tới 5 vị Tổng thống lên và xuống chức. Người dân,
công nhân, viên chức xuống đường biểu tình. Chính quyền Argentina cho rằng thủ phạm
là các chính sách mà Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới áp dụng tại đây từ
những năm 1990. Kể từ đó đến nay, giới lãnh đạo nước này đi theo một đường lối tài
5
chính độc lập và đã phục hồi đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn một chặng đường xa để
Argentina đạt được sức mạnh như họ đã từng có.
• Diễn biến:
Năm 2000, Argentina thông báo kế hoạch cắt giảm chi tiêu và tìm kiếm sự giúp
đỡ từ IMF
 Tháng 11/2001, người dân Argentina hoài nghi đã rút 1,2 tỷ USD từ tài khoản
ngân hàng
 Cuối năm 2001 IMF ngừng cấp các khoản cho vay. Argentina tuyên bố phá
sản ngay sau đó. Cướp bóc và bạo loạn nổ ra khắp nơi khiến vài chục người
chết.
 Tháng 12/2001, Chính Phủ ra hạn mức rút tiền là 1000 USD/tháng. Thay các
khoản tiền gửi bằng trái phiếu chính phủ thời hạn 10 năm
 Tháng 1/2002, thả nổi tiền, Peso mất giá 29%, USD/peso = 1,4
 Tháng 2/2002, USD/peso=2,6 người dân Argentina rút 100 triệu USD khỏi
ngân hàng mỗi ngày. Chính Phủ phải ra hạn mức rút tiền mới là 500
USD/tháng

 Tháng 3/2002, tài sản ngân hàng được chuyển đổi sang đồng Peso, các ngân
hàng lỗ khoảng 10-20 tỷ USD. USD/peso=3,75, các ngân hàng bắt đầu thiếu
tiền mặt
 Tháng 4/2002, các ngân hàng được yêu cầu đóng cửa vô thời hạn
PHẦN II: NGUYÊN NHÂN KHỦNG HOẢNG ARGENTINA
I. Nguyên nhân nội tại
6
1. Hệ thống chuẩn tiền tệ currency board:
Theo TS. Quách Mạnh Hào, một currency board tồn tại khi NHTW một quốc gia
cam kết hỗ trợ tiền tệ quốc gia, mức cung tiền, bằng dự trữ nước ngoài tại mọi thời điểm.
Về cơ chế vận hành của currency board như sau: cấm không cho phép NHTW
phát hành các khoản nợ - tiền có quyền lực cao (high-power money) - nếu như không
được bảo đảm hỗ trợ 100% bằng lượng dự trữ ngoại tệ tương đương. Hệ thống này chỉ
cho phép NHTW phát hành thêm một lượng tiền tương ứng với lượng ngoại tệ vừa mới
bổ sung. Do đó, giá trị đồng tiền luôn được bảo đảm và đồng thời cũng giúp kiềm chế
lạm phát. Tuy nhiên, currency board khác với hệ thống “tỷ giá cố định” (fixed exchange
rate system). Bởi vì, “tỷ giá cố định” mặc dù cũng duy trì giá trị đồng tiền như currency
board nhưng lại không có độ tin cậy cao, nói là “tỷ giá cố định” nhưng thật ra đồng tiền
cũng có khả năng bị phá giá. Còn currency board thì không như vậy, nó luôn giữ đúng tỷ
giá trao đổi đã được ấn định trước đó. Do đó, currency board luôn đạt được sự tin tưởng
cao từ các nhà đầu tư.
Với việc áp dụng currency board, Argentina đã đạt được những thành công bước đầu
• Khống chế lạm phát: việc giữ cố định tỉ giá làm hạn chế lượng cung tiền bởi
chính phủ phải giữ cân bằng lượng cung tiền peso và lượng USD có trên thị
trường. Thực tế chính sách này thực sự có hiệu quả trong kiềm chế lạm phát từ
năm 1991 đến năm 1994 .
• Cuộc sống của người dân được nâng lên, giá cả ổn định, người dân có thể vay nợ
bắng đồng dollar với mức lãi suất thấp.
• Việc cố định tỉ giá cũng khiến Argentina thu hút và giữ chân được các nhà đầu tư
do lãi suất ngân hàng được đảm bảo bởi chính sách neo tỉ giá vào đồng USD, nhà

đầu tư nước ngòai có thể yên tâm rằng trong tương lai không phải lo lắng về sự
biến động tỷ giá.
7